Γράφει ο Αντώνης Βακάκης*
Η εκκλησιαστική μουσική στην Κρήτη, ήταν εξαιρετικά ανεπτυγμένη στους Βυζαντινούς χρόνους, πριν την άλωση της Κωνσταντινούπολης. Ειδικότερα, στα Βυζαντινά μουσικά χειρόγραφα βρίσκουμε ονόματα Κρητών μουσικών, όπως ο Ιωάννης Βατάτζης που φέρεται ως Πρωτοψάλτης της Κρήτης ή ο Ιωάννης Λάσκαρης ο Σηρπάγανος. Και μετά την Άλωση, ασφαλώς, και πάλι κάτω από την άμεση επιρροή των προσφύγων της Κωνσταντινούπολης, η δραστηριότητα αυτή αυξήθηκε σημαντικά και η ακμή που παρατηρήθηκε, έμεινε σταθερή ως την κατάληψη και της Κρήτης από τους Τούρκους, στα 1669.
Τα μετέπειτα χρόνια, λόγω της τουρκικής κατοχής υπήρξε ασφαλώς μια κάμψη στην περαιτέρω καλλιέργεια και διάδοση της εκκλησιαστικής μουσικής.
Πολύ αργότερα, κατά το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα, στην επαρχία Κισάμου, οι ψάλτες, αλλά και οι ψάλτριες των ενοριών, των πόλεων και των χωριών, ήταν κατά το πλείστον απλοί άνθρωποι, γεωργοί, βοσκοί με λίγα γράμματα και λίγη πρακτική μουσική μόρφωση, οι οποίοι παράλληλα με τους μοναχούς – κληρικούς, τους Δημοδιδασκάλους της εποχής και τους παραδοσιακούς καλλιτέχνες, στάθηκαν ......
.οι συνεχιστές της πατρώας Βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής στους Ιερούς Ναούς, οι ακούραστοι συμπαραστάτες των ιερέων στο Θείο Λειτούργημά τους και οι εκφραστές της προσευχής των πιστών.
Αληθινοί Παπαδιαμαντικοί ήρωες οι ψάλτες αυτοί, τους βλέπουμε να βρίσκονται στα αναλόγιά τους για τον Όρθρο νωρίς την αυγή, για τον Εσπερινό στο ηλιοβασίλεμα, τους βλέπουμε να βοηθούν στη Θεία Λειτουργία, στις ακολουθίες του Εσπερινού, του Όρθρου, του Αποδείπνου, των Παρακλητικών Κανόνων και των Χαιρετισμών, να βιώνουν τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου, να ψάλλουν τα κορυφαία γεγονότα της πίστης μας, τη Γέννηση του Σωτήρος, τη Θεία Μεταμόρφωση, την Πεντηκοστή, τα Άγια Θεοφάνια, τις Θεομητορικές και όλες τις μεγάλες και μικρές γιορτές της Εκκλησίας.
Τους βλέπουμε, επίσης, και στα μυστήρια της Εκκλησίας μας συμμέτοχοι ακόμη στις χαρές, αλλά και στις θλίψεις των χριστιανών, εκφραστές του κορυφαίου βιώματος της χαρμολύπης.
Δυστυχώς ελάχιστα στοιχεία έχομε στη διάθεσή μας για την υπό διερεύνηση περίοδο.
Από χειρόγραφο Αναστασιματάριο του Στεφάνου Μυλωνάκη του έτους 1905, το οποίο βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη Αντ. Μάλμου, στα Χανιά και το οποίο εκδόθηκε στο Καστέλλι Κισάμου Χανίων, προκύπτει ότι υπήρχε οργανωμένη μονάδα εκμάθησης Βυζαντινής Μουσικής την περίοδο αυτή.
Επίσης όπως προκύπτει από ιστορικά στοιχεία της Ιεράς Μονής Γωνιάς, η Μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση των παιδιών αλλά και μεγαλύτερων σε ηλικία. Μοναχοί δίδασκαν τα λειτουργικά κείμενα και τους ύμνους της Εκκλησίας σε όσους κατέφευγαν εκεί για να μάθουν, είτε κληρικούς είτε λαϊκούς.
Επίσης εδώ στην Κίσαμο, όπου και η έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου, κατά διαστήματα πέρασαν ορισμένοι ιεροψάλτες προερχόμενοι από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ή άλλα μέρη της Ελλάδας και στελέχωσαν τα αναλόγια της πόλης, όπως ο Λάμπρος Σχοινάς, (από το Οικουμενικό Πατριαρχείο), ο Κοερίνης -άγνωστο το μικρό του όνομα, (περί το 1910), ο οποίος, επί αρχιερατείας Ανθίμου Λελεδάκη, δίδαξε για μια πενταετία σε πολλά παιδιά την εκκλησιαστική μουσική.
Στη συνέχεια θα παραθέσω ενδεικτικά και με αλφαβητική σειρά ορισμένα ονόματα ψαλτών του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα, τα οποία αναφέρονται στον Τιμητικό Τόμο για τους Ιεροψάλτες του 20ου αιώνα, που κυκλοφόρησε η Ιερά Μητρόπολις Κισάμου & Σελίνου, το έτος 2003, δεδομένου ότι το σύνολο των περιλαμβανομένων σ' αυτόν είναι πάνω από 750 ονόματα:
Αναστασάκης Παντελεήμων του Αντώνιου.
Γεννήθηκε στη Μαλάθυρο, φοίτησε στο Ιεροδιδασκαλείο της Αγ. Τριάδος Ακρωτηρίου και σπούδασε Παιδαγωγικά. Υπήρξε καλλίφωνος Ιεροψάλτης και εξαίρετος ερμηνευτής των Ριζίτικων τραγουδιών. Εξυπηρέτησε περιστασιακά το αναλόγιο της Ενορίας Μαλαθύρου.
Αννουσάκης Ιωάννης του Διονυσίου.
Ιεροψάλτης - Αγιογράφος, γεννήθηκε στους Αγίους Πάντες Μεσογείων. Ήταν προικισμένος με το χάρισμα των «γλυκών ήχων». Υπήρξε απόφοιτος του Ιεροδιδασκαλείου Αγίας Τριάδος Χανίων. Υπηρέτησε την Ενορία Αγ. Σπυρίδωνος Καστελίου Κισάμου, ως Ιεροψάλτης, από το έτος 1936 έως το 1978. Το έτος 1963 τιμήθηκε από τον τότε Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα, κατά την επίσκεψή του στην Κρήτη και στη Μητρόπολή μας, με το οφίκιο του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Κοντά του μαθήτευσαν πολλοί νέοι στην Ψαλτική τέχνη.
Αρχοντάκης Μιχαήλ.
Συμβολαιογράφος, απόφοιτος του Ωδείου Αθηνών. Υπηρέτησε την Ενορία Αγίου Σπυρίδωνος Καστελίου ως Ιεροψάλτης, από το έτος 1878 έως το 1922. Υπήρξε άριστος μουσικός.
Βακάκης Δημήτριος του Εμμανουήλ.
Δάσκαλος, γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου. Σπούδασε στο Ιεροδιδασκαλείο της Αγίας Τριάδος, στο Ακρωτήρι Χανίων. Επί 35 έτη άσκησε τα καθήκοντά του ως δάσκαλος και παράλληλα, όπου υπηρέτησε χρημάτισε και ως Ιεροψάλτης. Βαθιά επηρεασμένος από τη θρησκευτική και εκκλησιαστική ζωή της νεότητάς του, η έδρα του σχολείου του και το αναλόγιο της εκκλησίας ήταν για εκείνον εξ᾽ ίσου ιερά. Την αγάπη του για την Βυζαντινή μουσική μετέδιδε στους μαθητές του την ώρα της Ωδικής, όπου πάντοτε συμπεριελάμβανε ύμνους και τροπάρια της Εκκλησίας.
Διγαλάκης Νικόλαος του Εμμανουήλ.
Ο "ηρωικός πεσών" μουσικός, ψάλτης του Ραβδούχα, γεννήθηκε στα Ραβδούχα Κισάμου. Παράλληλα με τις Γυμνασιακές του σπουδές, σπούδασε και Βυζαντινή μουσική. Έψαλε στα Ραβδούχα, μέχρι την κατάταξή του στην Ελληνική Χωροφυλακή. Το Μάιο του έτους 1943, έπεσε ηρωϊκώς μαχόμενος κατά των Γερμανών, στο νησί της Λέσβου, σε ηλικία 39 ετών.
Κατσικανδαράκης Αντώνιος του Εμμανουήλ.
Γεννήθηκε στο Καστέλι Κισάμου. Τα πρώτα μαθήματα της Ψαλτικής τα έλαβε από τα παιδικά του χρόνια. Υπήρξε μαθητής του Άρχοντος Πρωτοψάλτου τ. Μ.τ.Χ.Ε. Ιωάννου Αννουσάκη και αργότερα βοηθός του για πολλά χρόνια. Υπηρέτησε τα ιερά αναλόγια με ήθος, συνέπεια και ευλάβεια.
Κουνελάκης Εμμανουήλ.
Απόφοιτος της Ιερατικής Σχολής Αγίας Τριάδος Χανίων. Καλλίφωνος και άριστος μουσικός. Έψαλε πολλά χρόνια στον Ι.Ν. του Αγίου Σπυρίδωνος και παράλληλα δημιούργησε Βυζαντινή χορωδία, η οποία τον πλαισίωνε. Εγκατέλειψε το ψαλτήρι στην επιστράτευση του 1940. Μετά την επιστροφή του, ως δάσκαλος πλέον, συνέχισε να ψάλλει σε διάφορους ναούς και παράλληλα συγκρότησε πολυφωνική χορωδία με τα παιδιά του σχολείου του.
Κουτουλάκης Αλέξανδρος.
Δάσκαλος, απόφοιτος του Ιεροδιδασκαλείου της Αγίας Τριάδος Ακρωτηρίου. Από το 1930 έως το 1950, που παρέμεινε στην Ενορία Σπηλιάς, έψαλε με ένθεο ζήλο. Ήταν αποδοτικός, σοβαρός και ευχάριστος. Διάβαζε τα αναγνώσματα με ευφροσύνη και γλαφυρότητα.
Κορωνιωτάκη Φωτεινή.
Δασκάλα, με καταγωγή από τη Μ. Ασία. Δίδαξε στο Συρικάρι μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Έψαλε πολλά χρόνια στην Ενορία και είχε πάρα πολύ καλή φωνή.
Λαμψακινός Παρθένιος.
Προερχόμενος από τη Μικρά Ασία είχε υπηρετήσει ως Ιεροψάλτης σε διάφορους Ναούς στην Κρήτη και στον Άγιο Σπυρίδωνα Καστελίου. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του έψαλε στην Ενορία Άστρικα.
Λιονάκης Δημήτριος του Γεωργίου.
Δάσκαλος, γεννήθηκε στα Παλαιά Ρούματα Κισάμου. Σπούδασε στο Ιεροδιδασκαλείο της Αγίας Τριάδος Ακρωτηρίου. Υπηρέτησε σε Δημοτικά σχολεία της περιοχής. Υπήρξε άριστος μουσικός, υψίφωνος και καλλίφωνος. Επί πολλά χρόνια έψαλε στην Ενορία Βουβών.
Λουκάκης Γεώργιος.
Επί 60 έτη υπήρξε ένας σεμνός, χαρισματικός Ιεροψάλτης. Άριστος τυπικάρης και με ωραία γλυκιά φωνή και ύφος Βυζαντινό. Στην Ενορία Σπηλιάς έψαλε ανελλιπώς, από το 1925 έως το 1950.
Λουπασάκη Άννα. Πρεσβύτερα.
Η πρεσβύτερα Άννα Λουπασάκη, από τον Πλάτανο Κισάμου, κατήρτισε γυναικεία χορωδία, η οποία δεν έψαλε μόνο στις εκκλησίες του Πλάτανου, αλλά έπαιρνε μέρος με επιτυχία σε όλες τις εκδηλώσεις της Μητροπόλεως, (Γενικές Συνελεύσεις Γυναικείων Συλλόγων, 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γυναικών Υπαίθρου, ψυχαγωγικές εκδηλώσεις με παραδοσιακό Ριζίτικο τραγούδι κ.ά.). Ύστερα από Πρόσκληση της ΕΡΤ-1 και με ευθύνη του Ιάκωβου Καμπανέλλη, η γυναικεία χορωδία Πλάτανου, υπό την διεύθυνσή της απέδωσαν θρήνους της Παναγίας, που προβλήθηκαν πανελληνίως κατά την Πασχαλινή περίοδο.
Μαυροματάκης Εμμανουήλ του Μιχαήλ.
Δάσκαλος, γεννήθηκε στα Δελιανά Κισάμου. Έπαιζε βιολί, τραγουδούσε παραδοσιακά τραγούδια και δίδασκε την παραδοσιακή μουσική στα παιδιά του χωριού του. Δίδαξε ως Δάσκαλος πριν και μετά τον Πόλεμο του 1940. Στο ψαλτήρι ανέβηκε από την ηλικία των 20 ετών και έψαλε μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Ήταν πολύ καλλίφωνος.
Μεσαρχάκης Νικόλαος.
Έμπειρος και καλλίφωνος Ιεροψάλτης, ο οποίος επί 50 και πλέον χρόνια, προσέφερε τις υπηρεσίες του στο αναλόγιο της Ενορίας Σπηλιάς. Στα παιδικά του χρόνια μαθήτευσε στο Άγιον Όρος, κοντά σε Αγιορείτες Πατέρες, όπου καλλιέργησε τη φωνή του και διδάχτηκε την Βυζαντινή μουσική και το εκκλησιαστικό τυπικό. Η ψαλμωδία του έτερπε τούς πιστούς της Ενορίας. Ένα από τα παιδιά του είναι ο νυν Μητροπολίτης Λαμπης, Σιβρύτου και Σφακίων κ. Ειρηναίος.
Μπαλαντινάκης Εμμανουήλ του Ελευθερίου.
Γεννήθηκε στο Βουλγάρω Κισάμου. Τα εκκλησιαστικά γράμματα άρχισε να τα παρακολουθεί από την ηλικία των δέκα ετών. Κατά την στρατιωτική του θητεία, στη Θεσσαλονίκη, διδάχτηκε επιπλέον μαθήματα Βυζαντινής μουσικής από τον καθηγητή Κωνσταντίνο Καραπιπέρη. Υπηρετεί έως και σήμερα ανελλιπώς το αναλόγιο της Ενορίας Βουλγάρω.
Παπαδάκης Ελευθέριος.
Γεννήθηκε στα Περβόλια Κισάμου. Συνταξιούχος δάσκαλος, επέστρεψε στα Περιβόλια Κισάμου και πρόσφερε την διακονία του ως Ιεροψάλτης στους Ναούς της Ενορίας. Υπήρξε πολύτιμος δάσκαλος στους νέους ιερείς της Ενορίας, στο τυπικό και στην ψαλτική.
Πολυχρονίδης Πολυχρόνης.
Βουλευτής, γεννήθηκε στα Ροδωπού. Υπήρξε καλλίφωνος ψάλτης για πολλά χρόνια στον Ι.Ν. Αγ. Αντωνίου, όπου εφημέρευσε και ο ιερέας πατέρας του.
Τσιμπογιάννης Ιωάννης.
Αυτοκινητιστής στο επάγγελμα, γεννήθηκε το έτος 1931. Από πολύ μικρός είναι κοντά στην εκκλησία και στα αναλόγιά της. Υπήρξε μαθητής του Ιωάννου Ανουσάκη και εγγονός του πολύπαθου παπά Γιάννη Τσιμπογιάννη. Τα τελευταία χρόνια έψαλε στην Ενορία Πύργου Κισάμου.
* Η ομιλία του στο Α' συνέδριο για την Κίσαμο.
Τα μετέπειτα χρόνια, λόγω της τουρκικής κατοχής υπήρξε ασφαλώς μια κάμψη στην περαιτέρω καλλιέργεια και διάδοση της εκκλησιαστικής μουσικής.
Πολύ αργότερα, κατά το πρώτο ήμισυ του 20ου αιώνα, στην επαρχία Κισάμου, οι ψάλτες, αλλά και οι ψάλτριες των ενοριών, των πόλεων και των χωριών, ήταν κατά το πλείστον απλοί άνθρωποι, γεωργοί, βοσκοί με λίγα γράμματα και λίγη πρακτική μουσική μόρφωση, οι οποίοι παράλληλα με τους μοναχούς – κληρικούς, τους Δημοδιδασκάλους της εποχής και τους παραδοσιακούς καλλιτέχνες, στάθηκαν ......
.οι συνεχιστές της πατρώας Βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής στους Ιερούς Ναούς, οι ακούραστοι συμπαραστάτες των ιερέων στο Θείο Λειτούργημά τους και οι εκφραστές της προσευχής των πιστών.
Αληθινοί Παπαδιαμαντικοί ήρωες οι ψάλτες αυτοί, τους βλέπουμε να βρίσκονται στα αναλόγιά τους για τον Όρθρο νωρίς την αυγή, για τον Εσπερινό στο ηλιοβασίλεμα, τους βλέπουμε να βοηθούν στη Θεία Λειτουργία, στις ακολουθίες του Εσπερινού, του Όρθρου, του Αποδείπνου, των Παρακλητικών Κανόνων και των Χαιρετισμών, να βιώνουν τα Πάθη και την Ανάσταση του Κυρίου, να ψάλλουν τα κορυφαία γεγονότα της πίστης μας, τη Γέννηση του Σωτήρος, τη Θεία Μεταμόρφωση, την Πεντηκοστή, τα Άγια Θεοφάνια, τις Θεομητορικές και όλες τις μεγάλες και μικρές γιορτές της Εκκλησίας.
Τους βλέπουμε, επίσης, και στα μυστήρια της Εκκλησίας μας συμμέτοχοι ακόμη στις χαρές, αλλά και στις θλίψεις των χριστιανών, εκφραστές του κορυφαίου βιώματος της χαρμολύπης.
Δυστυχώς ελάχιστα στοιχεία έχομε στη διάθεσή μας για την υπό διερεύνηση περίοδο.
Από χειρόγραφο Αναστασιματάριο του Στεφάνου Μυλωνάκη του έτους 1905, το οποίο βρίσκεται στη Βιβλιοθήκη Αντ. Μάλμου, στα Χανιά και το οποίο εκδόθηκε στο Καστέλλι Κισάμου Χανίων, προκύπτει ότι υπήρχε οργανωμένη μονάδα εκμάθησης Βυζαντινής Μουσικής την περίοδο αυτή.
Επίσης όπως προκύπτει από ιστορικά στοιχεία της Ιεράς Μονής Γωνιάς, η Μονή έπαιξε σημαντικό ρόλο στην εκπαίδευση και διαπαιδαγώγηση των παιδιών αλλά και μεγαλύτερων σε ηλικία. Μοναχοί δίδασκαν τα λειτουργικά κείμενα και τους ύμνους της Εκκλησίας σε όσους κατέφευγαν εκεί για να μάθουν, είτε κληρικούς είτε λαϊκούς.
Επίσης εδώ στην Κίσαμο, όπου και η έδρα της Ιεράς Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου, κατά διαστήματα πέρασαν ορισμένοι ιεροψάλτες προερχόμενοι από το Οικουμενικό Πατριαρχείο ή άλλα μέρη της Ελλάδας και στελέχωσαν τα αναλόγια της πόλης, όπως ο Λάμπρος Σχοινάς, (από το Οικουμενικό Πατριαρχείο), ο Κοερίνης -άγνωστο το μικρό του όνομα, (περί το 1910), ο οποίος, επί αρχιερατείας Ανθίμου Λελεδάκη, δίδαξε για μια πενταετία σε πολλά παιδιά την εκκλησιαστική μουσική.
Στη συνέχεια θα παραθέσω ενδεικτικά και με αλφαβητική σειρά ορισμένα ονόματα ψαλτών του πρώτου μισού του εικοστού αιώνα, τα οποία αναφέρονται στον Τιμητικό Τόμο για τους Ιεροψάλτες του 20ου αιώνα, που κυκλοφόρησε η Ιερά Μητρόπολις Κισάμου & Σελίνου, το έτος 2003, δεδομένου ότι το σύνολο των περιλαμβανομένων σ' αυτόν είναι πάνω από 750 ονόματα:
Αναστασάκης Παντελεήμων του Αντώνιου.
Γεννήθηκε στη Μαλάθυρο, φοίτησε στο Ιεροδιδασκαλείο της Αγ. Τριάδος Ακρωτηρίου και σπούδασε Παιδαγωγικά. Υπήρξε καλλίφωνος Ιεροψάλτης και εξαίρετος ερμηνευτής των Ριζίτικων τραγουδιών. Εξυπηρέτησε περιστασιακά το αναλόγιο της Ενορίας Μαλαθύρου.
Αννουσάκης Ιωάννης του Διονυσίου.
Ιεροψάλτης - Αγιογράφος, γεννήθηκε στους Αγίους Πάντες Μεσογείων. Ήταν προικισμένος με το χάρισμα των «γλυκών ήχων». Υπήρξε απόφοιτος του Ιεροδιδασκαλείου Αγίας Τριάδος Χανίων. Υπηρέτησε την Ενορία Αγ. Σπυρίδωνος Καστελίου Κισάμου, ως Ιεροψάλτης, από το έτος 1936 έως το 1978. Το έτος 1963 τιμήθηκε από τον τότε Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα, κατά την επίσκεψή του στην Κρήτη και στη Μητρόπολή μας, με το οφίκιο του Άρχοντος Πρωτοψάλτου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας. Κοντά του μαθήτευσαν πολλοί νέοι στην Ψαλτική τέχνη.
Αρχοντάκης Μιχαήλ.
Συμβολαιογράφος, απόφοιτος του Ωδείου Αθηνών. Υπηρέτησε την Ενορία Αγίου Σπυρίδωνος Καστελίου ως Ιεροψάλτης, από το έτος 1878 έως το 1922. Υπήρξε άριστος μουσικός.
Βακάκης Δημήτριος του Εμμανουήλ.
Δάσκαλος, γεννήθηκε στις Στροβλές Σελίνου. Σπούδασε στο Ιεροδιδασκαλείο της Αγίας Τριάδος, στο Ακρωτήρι Χανίων. Επί 35 έτη άσκησε τα καθήκοντά του ως δάσκαλος και παράλληλα, όπου υπηρέτησε χρημάτισε και ως Ιεροψάλτης. Βαθιά επηρεασμένος από τη θρησκευτική και εκκλησιαστική ζωή της νεότητάς του, η έδρα του σχολείου του και το αναλόγιο της εκκλησίας ήταν για εκείνον εξ᾽ ίσου ιερά. Την αγάπη του για την Βυζαντινή μουσική μετέδιδε στους μαθητές του την ώρα της Ωδικής, όπου πάντοτε συμπεριελάμβανε ύμνους και τροπάρια της Εκκλησίας.
Διγαλάκης Νικόλαος του Εμμανουήλ.
Ο "ηρωικός πεσών" μουσικός, ψάλτης του Ραβδούχα, γεννήθηκε στα Ραβδούχα Κισάμου. Παράλληλα με τις Γυμνασιακές του σπουδές, σπούδασε και Βυζαντινή μουσική. Έψαλε στα Ραβδούχα, μέχρι την κατάταξή του στην Ελληνική Χωροφυλακή. Το Μάιο του έτους 1943, έπεσε ηρωϊκώς μαχόμενος κατά των Γερμανών, στο νησί της Λέσβου, σε ηλικία 39 ετών.
Κατσικανδαράκης Αντώνιος του Εμμανουήλ.
Γεννήθηκε στο Καστέλι Κισάμου. Τα πρώτα μαθήματα της Ψαλτικής τα έλαβε από τα παιδικά του χρόνια. Υπήρξε μαθητής του Άρχοντος Πρωτοψάλτου τ. Μ.τ.Χ.Ε. Ιωάννου Αννουσάκη και αργότερα βοηθός του για πολλά χρόνια. Υπηρέτησε τα ιερά αναλόγια με ήθος, συνέπεια και ευλάβεια.
Κουνελάκης Εμμανουήλ.
Απόφοιτος της Ιερατικής Σχολής Αγίας Τριάδος Χανίων. Καλλίφωνος και άριστος μουσικός. Έψαλε πολλά χρόνια στον Ι.Ν. του Αγίου Σπυρίδωνος και παράλληλα δημιούργησε Βυζαντινή χορωδία, η οποία τον πλαισίωνε. Εγκατέλειψε το ψαλτήρι στην επιστράτευση του 1940. Μετά την επιστροφή του, ως δάσκαλος πλέον, συνέχισε να ψάλλει σε διάφορους ναούς και παράλληλα συγκρότησε πολυφωνική χορωδία με τα παιδιά του σχολείου του.
Κουτουλάκης Αλέξανδρος.
Δάσκαλος, απόφοιτος του Ιεροδιδασκαλείου της Αγίας Τριάδος Ακρωτηρίου. Από το 1930 έως το 1950, που παρέμεινε στην Ενορία Σπηλιάς, έψαλε με ένθεο ζήλο. Ήταν αποδοτικός, σοβαρός και ευχάριστος. Διάβαζε τα αναγνώσματα με ευφροσύνη και γλαφυρότητα.
Κορωνιωτάκη Φωτεινή.
Δασκάλα, με καταγωγή από τη Μ. Ασία. Δίδαξε στο Συρικάρι μετά τη Μικρασιατική καταστροφή. Έψαλε πολλά χρόνια στην Ενορία και είχε πάρα πολύ καλή φωνή.
Λαμψακινός Παρθένιος.
Προερχόμενος από τη Μικρά Ασία είχε υπηρετήσει ως Ιεροψάλτης σε διάφορους Ναούς στην Κρήτη και στον Άγιο Σπυρίδωνα Καστελίου. Τα τελευταία χρόνια της ζωής του έψαλε στην Ενορία Άστρικα.
Λιονάκης Δημήτριος του Γεωργίου.
Δάσκαλος, γεννήθηκε στα Παλαιά Ρούματα Κισάμου. Σπούδασε στο Ιεροδιδασκαλείο της Αγίας Τριάδος Ακρωτηρίου. Υπηρέτησε σε Δημοτικά σχολεία της περιοχής. Υπήρξε άριστος μουσικός, υψίφωνος και καλλίφωνος. Επί πολλά χρόνια έψαλε στην Ενορία Βουβών.
Λουκάκης Γεώργιος.
Επί 60 έτη υπήρξε ένας σεμνός, χαρισματικός Ιεροψάλτης. Άριστος τυπικάρης και με ωραία γλυκιά φωνή και ύφος Βυζαντινό. Στην Ενορία Σπηλιάς έψαλε ανελλιπώς, από το 1925 έως το 1950.
Λουπασάκη Άννα. Πρεσβύτερα.
Η πρεσβύτερα Άννα Λουπασάκη, από τον Πλάτανο Κισάμου, κατήρτισε γυναικεία χορωδία, η οποία δεν έψαλε μόνο στις εκκλησίες του Πλάτανου, αλλά έπαιρνε μέρος με επιτυχία σε όλες τις εκδηλώσεις της Μητροπόλεως, (Γενικές Συνελεύσεις Γυναικείων Συλλόγων, 3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Γυναικών Υπαίθρου, ψυχαγωγικές εκδηλώσεις με παραδοσιακό Ριζίτικο τραγούδι κ.ά.). Ύστερα από Πρόσκληση της ΕΡΤ-1 και με ευθύνη του Ιάκωβου Καμπανέλλη, η γυναικεία χορωδία Πλάτανου, υπό την διεύθυνσή της απέδωσαν θρήνους της Παναγίας, που προβλήθηκαν πανελληνίως κατά την Πασχαλινή περίοδο.
Μαυροματάκης Εμμανουήλ του Μιχαήλ.
Δάσκαλος, γεννήθηκε στα Δελιανά Κισάμου. Έπαιζε βιολί, τραγουδούσε παραδοσιακά τραγούδια και δίδασκε την παραδοσιακή μουσική στα παιδιά του χωριού του. Δίδαξε ως Δάσκαλος πριν και μετά τον Πόλεμο του 1940. Στο ψαλτήρι ανέβηκε από την ηλικία των 20 ετών και έψαλε μέχρι τα βαθιά του γεράματα. Ήταν πολύ καλλίφωνος.
Μεσαρχάκης Νικόλαος.
Έμπειρος και καλλίφωνος Ιεροψάλτης, ο οποίος επί 50 και πλέον χρόνια, προσέφερε τις υπηρεσίες του στο αναλόγιο της Ενορίας Σπηλιάς. Στα παιδικά του χρόνια μαθήτευσε στο Άγιον Όρος, κοντά σε Αγιορείτες Πατέρες, όπου καλλιέργησε τη φωνή του και διδάχτηκε την Βυζαντινή μουσική και το εκκλησιαστικό τυπικό. Η ψαλμωδία του έτερπε τούς πιστούς της Ενορίας. Ένα από τα παιδιά του είναι ο νυν Μητροπολίτης Λαμπης, Σιβρύτου και Σφακίων κ. Ειρηναίος.
Μπαλαντινάκης Εμμανουήλ του Ελευθερίου.
Γεννήθηκε στο Βουλγάρω Κισάμου. Τα εκκλησιαστικά γράμματα άρχισε να τα παρακολουθεί από την ηλικία των δέκα ετών. Κατά την στρατιωτική του θητεία, στη Θεσσαλονίκη, διδάχτηκε επιπλέον μαθήματα Βυζαντινής μουσικής από τον καθηγητή Κωνσταντίνο Καραπιπέρη. Υπηρετεί έως και σήμερα ανελλιπώς το αναλόγιο της Ενορίας Βουλγάρω.
Παπαδάκης Ελευθέριος.
Γεννήθηκε στα Περβόλια Κισάμου. Συνταξιούχος δάσκαλος, επέστρεψε στα Περιβόλια Κισάμου και πρόσφερε την διακονία του ως Ιεροψάλτης στους Ναούς της Ενορίας. Υπήρξε πολύτιμος δάσκαλος στους νέους ιερείς της Ενορίας, στο τυπικό και στην ψαλτική.
Πολυχρονίδης Πολυχρόνης.
Βουλευτής, γεννήθηκε στα Ροδωπού. Υπήρξε καλλίφωνος ψάλτης για πολλά χρόνια στον Ι.Ν. Αγ. Αντωνίου, όπου εφημέρευσε και ο ιερέας πατέρας του.
Τσιμπογιάννης Ιωάννης.
Αυτοκινητιστής στο επάγγελμα, γεννήθηκε το έτος 1931. Από πολύ μικρός είναι κοντά στην εκκλησία και στα αναλόγιά της. Υπήρξε μαθητής του Ιωάννου Ανουσάκη και εγγονός του πολύπαθου παπά Γιάννη Τσιμπογιάννη. Τα τελευταία χρόνια έψαλε στην Ενορία Πύργου Κισάμου.
* Η ομιλία του στο Α' συνέδριο για την Κίσαμο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου