Γράφει ο Τσουρουνάκης Νεκτάριος – Παιδίατρος
Η ενεργητική ανοσοποίηση, αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματα της Ιατρικής επιστήμης και ίσως το μεγαλύτερο, αν η προσφορά της μετρηθεί με τη σωτηρία ανθρωπίνων ζωών. Εκατομμύρια, παιδικές κυρίως, ζωές έχουν σωθεί, όταν μετά το εμβόλιο της ευλογιάς το 1805 και της Φυματίωσης το 1919, άρχισε η ραγδαία παραγωγή εμβολίων, ιδιαίτερα μετά το Β’ Παγκόσμιο πόλεμο, που συνεχίζεται με αμείωτο ρυθμό μέχρι σήμερα. Ο μαζικός εμβολιασμός έχει εξαφανίσει ή σχεδόν εξαλείψει κάποιες από τις μάστιγες των προηγούμενων αιώνων (ευλογιά, διφθερίτιδα, πολιομυελίτιδα), ενώ ταυτόχρονα έχει μειώσει σημαντικά τη θνητότητα παγκοσμίως άλλων λοιμωδών νοσημάτων όπως είναι η ιλαρά και ο κοκκύτης. Η επιτυχία των εμβολιασμών αποδείχθηκε μέσα στους αιώνες και αυτό δεν αποτελεί αυθαίρετο συμπέρασμα. Παράλληλα υπάρχει μια συνεχής παρακολούθηση και ποιοτική αναβάθμιση των εμβολίων με τη χρήση της νεότερης τεχνολογίας, ώστε να γίνονται όλο και περισσότερο ασφαλή και συγχρόνως αποτελεσματικότερα.
Ωστόσο, σήμερα αντί να θριαμβολογούμε για τα αποτελέσματα των εμβολιασμών και την εξαφάνιση σχεδόν, των σημαντικότερων λοιμωδών νοσημάτων, υπάρχουν κατά καιρούς φωνές διαμαρτυρίας, τόσο από γιατρούς που διαδίδουν ανακρίβειες σε βάρος των εμβολίων, όσο και από γονείς που τις αποδέχονται και τις αναπαράγουν. Όλοι ανήκουν στη γενιά των γιατρών και των γονέων που δεν έζησαν επιδημίες λοιμωδών νοσημάτων. Έτσι δεν θα μπορέσουν δυστυχώς να αντιληφθούν τι προσέφεραν τα εμβόλια στην ανθρωπότητα και πιθανόν να θεωρούν ότι τα νοσήματα αυτά και οι θάνατοι, εξαφανίστηκαν με κάποιο «μαγικό τρόπο». Το γεγονός αυτό ενισχύεται πλέον από τους μηχανισμούς διάδοσης της πληροφορίας και την αξιολόγησή της (διαδίκτυο, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημοσιογραφικές αναφορές). Δυστυχώς στην εποχή μας η πληροφορία τείνει να υποκαταστήσει τη γνώση.
Παρακάτω θα αναφερθούμε σε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα εμβολίων, αφ’ ενός της ευλογιάς και αφ’ ετέρου το MMR, που ενώ έτυχαν αυστηρής κριτικής και αμφισβήτησης, εν τούτοις άλλαξαν την πορεία της ανθρωπότητας. Η περίπτωση δε του MMR σημάδεψε την απαρχή του λεγόμενου αντιεμβολιαστικού «κινήματος».
Η άρνηση ή αμφισβήτηση των εμβολίων λοιπόν, δεν είναι κάτι καινούργιο. Άρνηση υπήρξε από την εποχή που ο Edward Jenner εμβολίασε ένα οκτάχρονο αγόρι, με σκοπό την προστασία από την ευλογιά. Παρότι η προσπάθεια ήταν επιτυχής, υπήρξε έντονη αντίδραση από διάφορες κοινωνικές ομάδες οι οποίες υποστήριζαν ότι ο άνθρωπος με αυτές τις πρακτικές θα μεταμορφωθεί σε κάποιο περίεργο ον. Παρά τις αντιδράσεις, ο Jenner απέδειξε ότι υπάρχει τρόπος να αντιμετωπισθούν νοσήματα που εξαφάνιζαν ολόκληρες πόλεις, να σωθούν δηλαδή ανθρώπινες ζωές. Το 1840, μετά την επιτυχία του εμβολίου της ευλογιάς, το οποίο είχε αρχίσει να εφαρμόζεται από το 1805, ήρθε η πρώτη αμφισβήτηση που ξεκίνησε από γιατρούς, που έβλεπαν τις λιγοστές εγκεφαλίτιδες από το εμβόλιο και δεν ελάμβαναν υπ’ όψιν τους τις εκατόμβες των θυμάτων από την ευλογιά πριν από τη χρήση του εμβολίου. Η αμφισβήτηση αυτή ήρθε και τότε - όπως και σήμερα - από την επόμενη γενιά (είχαν περάσει ήδη 35 χρόνια εφαρμογής του) και η νέα εκείνη γενιά δεν έβλεπε πλέον τη νόσο που το εμβόλιο είχε περιορίσει σημαντικά, αλλά έβλεπε μόνο τις παρενέργειες από το εμβόλιο και έτσι σύγκρινε με λάθος τρόπο το «κόστος» με το «όφελος». Δεν έζησαν τη φρίκη του νοσήματος, έτσι δεν είχαν μνήμες από την απώλεια ή τη διά βίου αναπηρία αγαπημένων και άλλων προσώπων.
Η αντίδραση σε κάτι φανερά ευεργετικό συνέχισε να γιγαντώνεται μέσα στα χρόνια, με αποκορύφωμα την περίπτωση του Άγγλου γαστρεντερολόγου Andrew Wakefield, που το 1998 δημοσίευσε στο πολύ έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Lancet μια κατά φαντασία μελέτη, όπου αναφέρει ότι 12 παιδιά με αυτισμό είχαν εμβολιασθεί με εμβόλιο MMR. Ο μηχανισμός πρόκλησης του αυτισμού που εικάζεται στη συγκεκριμένη μελέτη ήταν γέννημα της νοσηρής φαντασίας του, χωρίς καμία επιστημονική απόδειξη. Μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες που έγιναν στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Καλιφόρνια, στη Δανία και αλλού, έδειξαν ότι δεν έχει καμία σχέση ο αυτισμός με το MMR. Όμως η είδηση συνέχισε να αναπαράγεται έως και σήμερα, έχοντας γίνει παντιέρα στα χέρια των αντιεμβολιαστών. Το αποτέλεσμα ήταν ότι, για τα επόμενα δύο χρόνια η εμβολιαστική κάλυψη για το MMR στην Αγγλία έπεσε από το 94% στο 72%, χάθηκαν ανθρώπινες ζωές και παιδιά έμειναν ανάπηρα από εγκεφαλίτιδα. Ακόμη και το 2007, καταγράφηκαν 971 περιστατικά ιλαράς στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όσο για τη συγκεκριμένη μελέτη, αυτή αποσύρθηκε ως αναληθής και ο γαστρεντερολόγος κρίθηκε ένοχος για σοβαρό ιατρικό παράπτωμα από το Γενικό Ιατρικό Συμβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου και του αφαιρέθηκε η άδεια άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος. Οι συνεργάτες του στη δημοσίευση του άρθρου ήταν οι μάρτυρες κατηγορίας στο δικαστήριο διότι τους έδωσε ψεύτικα αποτελέσματα, και το περιοδικό ζήτησε δημόσια συγνώμη διότι έπεσε θύμα πλάνης. Ωστόσο το κακό είχε γίνει.
Το θέμα των εμβολίων έχει πολλές παραμέτρους και δεν μπορεί να εξαντληθεί σε λίγες μόνο παραγράφους. Το παράδοξο πάντως της εποχής μας είναι ότι, αντί οι αρνητές να αποδείξουν την ακρίβεια των απόψεών τους με τεκμηριωμένες μελέτες, «τρέχει» πίσω τους η Διεθνής Επιστημονική Κοινότητα για να αποδείξει ότι οι απόψεις αυτές δεν στηρίζονται επιστημονικά και ότι είναι σκόπιμα αναληθείς. Το σημαντικότερο δε, είναι ότι οι φωνές αυτές βρίσκουν «ευήκοα ώτα» στο ευρύ κοινό. Ευτυχώς όμως, η απήχηση είναι προς το παρόν περιορισμένη.
Ωστόσο, σήμερα αντί να θριαμβολογούμε για τα αποτελέσματα των εμβολιασμών και την εξαφάνιση σχεδόν, των σημαντικότερων λοιμωδών νοσημάτων, υπάρχουν κατά καιρούς φωνές διαμαρτυρίας, τόσο από γιατρούς που διαδίδουν ανακρίβειες σε βάρος των εμβολίων, όσο και από γονείς που τις αποδέχονται και τις αναπαράγουν. Όλοι ανήκουν στη γενιά των γιατρών και των γονέων που δεν έζησαν επιδημίες λοιμωδών νοσημάτων. Έτσι δεν θα μπορέσουν δυστυχώς να αντιληφθούν τι προσέφεραν τα εμβόλια στην ανθρωπότητα και πιθανόν να θεωρούν ότι τα νοσήματα αυτά και οι θάνατοι, εξαφανίστηκαν με κάποιο «μαγικό τρόπο». Το γεγονός αυτό ενισχύεται πλέον από τους μηχανισμούς διάδοσης της πληροφορίας και την αξιολόγησή της (διαδίκτυο, μέσα κοινωνικής δικτύωσης, δημοσιογραφικές αναφορές). Δυστυχώς στην εποχή μας η πληροφορία τείνει να υποκαταστήσει τη γνώση.
Παρακάτω θα αναφερθούμε σε δύο χαρακτηριστικά παραδείγματα εμβολίων, αφ’ ενός της ευλογιάς και αφ’ ετέρου το MMR, που ενώ έτυχαν αυστηρής κριτικής και αμφισβήτησης, εν τούτοις άλλαξαν την πορεία της ανθρωπότητας. Η περίπτωση δε του MMR σημάδεψε την απαρχή του λεγόμενου αντιεμβολιαστικού «κινήματος».
Η άρνηση ή αμφισβήτηση των εμβολίων λοιπόν, δεν είναι κάτι καινούργιο. Άρνηση υπήρξε από την εποχή που ο Edward Jenner εμβολίασε ένα οκτάχρονο αγόρι, με σκοπό την προστασία από την ευλογιά. Παρότι η προσπάθεια ήταν επιτυχής, υπήρξε έντονη αντίδραση από διάφορες κοινωνικές ομάδες οι οποίες υποστήριζαν ότι ο άνθρωπος με αυτές τις πρακτικές θα μεταμορφωθεί σε κάποιο περίεργο ον. Παρά τις αντιδράσεις, ο Jenner απέδειξε ότι υπάρχει τρόπος να αντιμετωπισθούν νοσήματα που εξαφάνιζαν ολόκληρες πόλεις, να σωθούν δηλαδή ανθρώπινες ζωές. Το 1840, μετά την επιτυχία του εμβολίου της ευλογιάς, το οποίο είχε αρχίσει να εφαρμόζεται από το 1805, ήρθε η πρώτη αμφισβήτηση που ξεκίνησε από γιατρούς, που έβλεπαν τις λιγοστές εγκεφαλίτιδες από το εμβόλιο και δεν ελάμβαναν υπ’ όψιν τους τις εκατόμβες των θυμάτων από την ευλογιά πριν από τη χρήση του εμβολίου. Η αμφισβήτηση αυτή ήρθε και τότε - όπως και σήμερα - από την επόμενη γενιά (είχαν περάσει ήδη 35 χρόνια εφαρμογής του) και η νέα εκείνη γενιά δεν έβλεπε πλέον τη νόσο που το εμβόλιο είχε περιορίσει σημαντικά, αλλά έβλεπε μόνο τις παρενέργειες από το εμβόλιο και έτσι σύγκρινε με λάθος τρόπο το «κόστος» με το «όφελος». Δεν έζησαν τη φρίκη του νοσήματος, έτσι δεν είχαν μνήμες από την απώλεια ή τη διά βίου αναπηρία αγαπημένων και άλλων προσώπων.
Η αντίδραση σε κάτι φανερά ευεργετικό συνέχισε να γιγαντώνεται μέσα στα χρόνια, με αποκορύφωμα την περίπτωση του Άγγλου γαστρεντερολόγου Andrew Wakefield, που το 1998 δημοσίευσε στο πολύ έγκυρο επιστημονικό περιοδικό Lancet μια κατά φαντασία μελέτη, όπου αναφέρει ότι 12 παιδιά με αυτισμό είχαν εμβολιασθεί με εμβόλιο MMR. Ο μηχανισμός πρόκλησης του αυτισμού που εικάζεται στη συγκεκριμένη μελέτη ήταν γέννημα της νοσηρής φαντασίας του, χωρίς καμία επιστημονική απόδειξη. Μεγάλες πληθυσμιακές μελέτες που έγιναν στο Ηνωμένο Βασίλειο, στην Καλιφόρνια, στη Δανία και αλλού, έδειξαν ότι δεν έχει καμία σχέση ο αυτισμός με το MMR. Όμως η είδηση συνέχισε να αναπαράγεται έως και σήμερα, έχοντας γίνει παντιέρα στα χέρια των αντιεμβολιαστών. Το αποτέλεσμα ήταν ότι, για τα επόμενα δύο χρόνια η εμβολιαστική κάλυψη για το MMR στην Αγγλία έπεσε από το 94% στο 72%, χάθηκαν ανθρώπινες ζωές και παιδιά έμειναν ανάπηρα από εγκεφαλίτιδα. Ακόμη και το 2007, καταγράφηκαν 971 περιστατικά ιλαράς στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όσο για τη συγκεκριμένη μελέτη, αυτή αποσύρθηκε ως αναληθής και ο γαστρεντερολόγος κρίθηκε ένοχος για σοβαρό ιατρικό παράπτωμα από το Γενικό Ιατρικό Συμβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου και του αφαιρέθηκε η άδεια άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος. Οι συνεργάτες του στη δημοσίευση του άρθρου ήταν οι μάρτυρες κατηγορίας στο δικαστήριο διότι τους έδωσε ψεύτικα αποτελέσματα, και το περιοδικό ζήτησε δημόσια συγνώμη διότι έπεσε θύμα πλάνης. Ωστόσο το κακό είχε γίνει.
Το θέμα των εμβολίων έχει πολλές παραμέτρους και δεν μπορεί να εξαντληθεί σε λίγες μόνο παραγράφους. Το παράδοξο πάντως της εποχής μας είναι ότι, αντί οι αρνητές να αποδείξουν την ακρίβεια των απόψεών τους με τεκμηριωμένες μελέτες, «τρέχει» πίσω τους η Διεθνής Επιστημονική Κοινότητα για να αποδείξει ότι οι απόψεις αυτές δεν στηρίζονται επιστημονικά και ότι είναι σκόπιμα αναληθείς. Το σημαντικότερο δε, είναι ότι οι φωνές αυτές βρίσκουν «ευήκοα ώτα» στο ευρύ κοινό. Ευτυχώς όμως, η απήχηση είναι προς το παρόν περιορισμένη.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου