ΑΓΙΑ ΒΑΡΒΑΡΑ ΛΑΤΖΙΑΝΑ

Γράφει ο Μιχάλης Ανδριανάκης

Ο ναός της Αγίας Βαρβάρας, στο μικρό συνοικισμό Λατζιανά, του Βουλγάρω(ν), κτίστηκε κατά τον 11ο αιώνα στον αρχιτεκτονικό τύπο του απλού σταυροειδούς με τρούλο. Πρόκειται για ένα εξαίρετο δείγμα αρχιτεκτονικής με εμφανείς τις επιδράσεις από την παράδοση της Κωνσταντινούπολης, όπως είναι τα τυφλά αψιδώματα στις όψεις, η διαμόρφωση των αψίδων του ιερού, τη χρήση της τεχνικής της "κρυμμένης πλίνθου" και άλλες λεπτομέρειες, που επιβεβαιώνουν τις σχέσεις της Κρήτης με την Πρωτεύουσα. Οι τοιχογραφίες, όσες σώζονται επιτόπου, ή έχουν αποτοιχιστεί (βρίσκονται στη Βυζαντινή Συλλογή Χανίων, το Μουσείο Μπενάκη-δανεισμός-και τις αποθήκες της 28ης ΕΒΑ), είναι επίσης έργα πολύ υψηλής ποιότητας, που οφείλονται σε κάποιον καλλιτέχνη από την Πρωτεύουσα. Ο ναός σωζόταν σε κατάσταση επικίνδυνου ερειπίου μέχρι το 1981, χαμένος μέσα στην πυκνή βλάστηση (φωτο πάνω). Τότε άρχισαν με την επίβλεψή μου οι πρώτες εργασίες καθαρισμού και στερέωσης των ερειπίων, που σώζονται σε πολύ μεγάλο ύψος. Ήταν μια δύσκολη έως επικίνδυνη εργασία, για την οποία πολλά οφείλουμε στους κισαμίτες αρχιτεχνίτες Χαρίλαο Καραπατάκη, Αντώνη Φυντικάκη, Βαρδή Παπαδοκωνσταντάκη και Νίκο Φραντζεσκάκη, καθώς και στους συντηρητές +Δημήτρη Τσίγκανα, Μιχάλη Τρουλλινό +Λεωνίδα Κάσση και κατά καιρούς άλλους στα εργαστήρια των Χανιών. 

Στα χρόνια που ακολούθησαν τα ερείπια του ναού στερεώθηκαν, ώστε να απομακρυνθεί ο κίνδυνος περαιτέρω κατάρρευσης, οι τοιχογραφίες συντηρήθηκαν. Πρόσφατα ο διακεκριμένος καθηγητής του Πολυτεχνείου Πατρών κ.Σταύρος Μαμαλούκος προσέφερε την αποτύπωση και πρόταση αναπαράστασης του ναού, η  αρχιτέκτονας της 28ης ΕΒΑ Μαριάννα Αγγελάκη μια πρώτη μελέτη αποκατάστασης, με αρχαιολογική τεκμηρίωση του Θανάση Μαϊλη και ο συντηρητής της 28ης ΕΒΑ Γιώργος Σιγανάκης συνέταξε τη μελέτη συντήρησης των τοιχογραφιών. Το έργο έχει προταθεί να ενταχθεί στο ΕΣΠΑ με 600.000 Ευρώ, ενέργεια που προβλέπεται να γίνει το 2012. Έτσι ένα σημαντικότατο μνημείο, που πέρασε από πολλές περιπέτειες θα σωθεί οριστικά. Το μνημείο παρουσίασα με ανακοίνωσή μου στο Συμπόσιο της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας το 1983.