ΟΙ ΒΥΖΑΝΤΙΝΕΣ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΚΑΤΑ ΑΝΝΟΥΣΑΚΗ ΣΤΗΝ ΠΟΛΗ ΤΟΥ ΚΑΣΤΕΛΙΟΥ

Μια προσπάθεια να τοποθετηθούν οι παλιές εκκλησίες όπως τις αναφέρει ο Ι.Δ Αννουσάκης στην "Περιληπτική Ιστορία της Κισάμου". Όπως αναφέρει στο κείμενο του οι εκκλησίες που υπήρχαν στην πόλη και καταστράφηκαν απο τους Τούρκους ήταν πάνω από 10 και αναφέρει τα σημεία που υπήρχαν. 

- Οι Ναοί στην πόλη τους οποίους η παράδοσις αναβιβάζει άνω της δεκάδος κατά την Βυζαντινή περίοδον. Τρεις υπήρχαν εντός του φρουρίου,  ένας στην αγορά, ένας κάτωθι της αγοράς  ένας στο Επισκοπικόν μέγαρον , ένας μετά νεκροταφείου δυτικότερα, ένας εις Τελωνείο που στα θεμέλια του κτίστηκε ο Τίμιος Σταυρός και έξωθεν του φρουρίου μικρός ναός της Παναγίας. Στη θέση Μπιλαλιανά, ο νυν ναός του Αγίου Νικολάου, διατηρήθηκε και έχει θεμελιωθεί πάνω σε αρχαίο βωμό. Ένας εις την είσοδο της Κρύας Βρύσης !!!!! ο νυν Μητροπολιτικός ναός (Άγιος Σπυρίδωνας) ο οποίος ήτο πρωτοχριαστιανικός κατεδαφιστείς κατά την επανάσταση του 1866.  

Έβαλα πάνω στο χάρτη τις πόλης όπου υπολογίζω απο τα γραφόμενα του Ι. Δ. Αννουσάκη θα ήταν οι βυζαντινοί ναοί, μαζί με αυτούς που υπάρχουν σήμερα, με λίγες απορίες. 
α) Γιατί δεν αναφέρει τον Άγιο Αντώνιο στην ομώνυμη γειτονιά του Καστελιού,
β) Που ήταν ο ναός στην είσοδο της Κρύας Βρύσης (υπάρχει;) (εκτός κι αν εννοεί εκεί που είναι σήμερα το εικονοστάσι της Αγίας Πελαγίας)

γ) Και φυσικά που να ήταν απο τις 3 εκκλησίες στο φρούριο οι 2 (η μια είναι γνωστό που ήταν φώτο κάτω μαζί με τον μιναρέ); 

Με κόκκινο είναι ο εκκλησίες και με μπλε αστεράκι τα νεκροταφεία που έχουν βρεθεί απο έρευνες της αρχαιολογίας. Εδώ θα κάνω πω οτι το παλαιοχριστιανκό νεκροταφείο της πόλης έχει βρεθεί και καταλαμβάνει τεράστια έκταση για τα δεδομένα μιας μικρής πόλης, ξεκινάει απο τον Άγιο Σπυρίδωνα και φτάνει ως και την Καμάρα. Κατά πάσα πιθανότητα οι τάφοι ήταν ατομικοί και μόνο μια ταφή σε κάθε τάφο. Τελευταία ανακάλυψη με τον γαλάζιο κύκλο μια παλαιοχριστιανική δίκλητη ή τρίκλητη εκκλησία που είναι ισοπεδωμένη στο οικόπεδο Λυγιδάκη και η ανασκαφή είναι σε εξέλιξη, θα δώσει σίγουρα στοιχεία αν ήταν ο κύριος ναός της πόλης που καταστράφηκε είτε απο σεισμό, είτε απο τις επιδρομές των Αράβων. Τέλος το "ορφανό νεκροταφείο" στα νότια, λιγο παραπάνω απο το 1ο Δημοτικό σχολείο μας οδηγεί σε άλλη μια εκκλησία εκεί γύρω αν και δεν έχει βρεθεί ακόμα τίποτα.