Με αφορμή μία πρόσφατη ανακάλυψη στις ανασκαφές της Πομπηίας.
Του Εμμανουήλ Μαρινάκη
Δρ. Κλασικής Αρχαιολογίας.
Οι νέες συνήθειες και οι νέες λέξεις που τείνουν να επικρατήσουν στην καθημερινότητά μας, λόγω των περιορισμών (καραντίνας) που έχουν επιβληθεί, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι απολύτως νέες, καθώς κάποιες αντιστοιχίες εντοπίζονται ήδη από την αρχαιότητα!
Τα ταχυφαγεία (fast food) και οι παραλαβές γευμάτων ή ποτών (take away), όσο κι αν μοιάζει απίθανο, υπήρχαν ήδη από τη ρωμαϊκή περίοδο (1ος αι. μ.Χ.). Οι πολίτες μπορούσαν να προμηθευτούν πρόχειρα γεύματα ή ροφήματα, τα οποία σερβίρονταν επί τόπου σε καταστήματα παραπλεύρως κεντρικών οδών. Πρόκειται για τα λεγόμενα θερμοπωλεία! Η ελληνική αυτή λέξη καταγράφεται και στα λατινικά ως Thermopolio σε κωμωδίες του Πλαύτου και άλλων συγγραφέων.
Τα θερμοπωλεία (ενίοτε αναφέρονται και ως θερμοπώλια) απευθύνονταν συνήθως σε ανθρώπους χαμηλού εισοδήματος, οι οποίοι δεν είχαν τη δυνατότητα ή τον χρόνο να μαγειρεύουν συχνά στο σπίτι τους ούτε να αγοράζουν τα απαραίτητα για ένα πλήρες γεύμα. Έχει υποστηριχτεί ότι εξυπηρετούσαν επίσης ξένους ή πλανόδιους εμπόρους.
Η πρόσφατη αρχαιολογική ανακάλυψη ενός τέτοιου καταστήματος εστίασης, «γρήγορου φαγητού», στις ανασκαφές της Πομπηίας, αποτελεί πράγματι μία πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών για τον τρόπο ζωής στην σπουδαία αυτή πόλη της Κ. Ιταλίας 1 . Καθ’ όλη την μακρά πορεία των ανασκαφικών ερευνών έχουν έρθει στο φως πολύ εντυπωσιακά ευρήματα, σκεπασμένα από τη λάβα του Βεζούβιου (όπως εκτεταμένα οικιστικά συγκροτήματα, έργα τέχνης και χρηστικά αντικείμενα, ανθρώπινοι σκελετοί). Αντίστοιχες καταστροφές μεγάλης κλίμακας συνέβησαν ήδη από την εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο (2η χιλιετία π.Χ.), όπως της Κνωσού και της Θήρας, οι οποίες μας έδωσαν σημαντικότατα ευρήματα για την πολιτιστική ακμή των κοινωνιών αυτών.
Η Πομπηία και η ευρύτερη περιοχή της Καμπανίας ήταν μια ακμάζουσα οικιστικά και πολιτιστικά ζώνη της κραταιάς Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (με ακμή κατά τον 1ος αι. μ.Χ.). Και παρόλο που αναπτυσσόταν αγκαλιά με τον Βεζούβιο, ο φόβος του ηφαιστείου δεν εμπόδισε την εξέλιξή της (εικ.4 – εικ. 5). Σε βαθμό μάλιστα που να θεωρείται η πλέον πυκνοκατοικημένη περιοχή της Νότιας Ιταλίας. Έως την 24η Αυγούστου του 79 μ.Χ., που ο Βεζούβιος ξύπνησε και με μία ξαφνική και τρομακτική έκρηξη έθαψε την πόλη. Λίγα λεπτά μόνο ήταν αρκετά για την ολοκληρωτική καταστροφή, όλων των κοντινών στους πρόποδες του οικισμών και πόλεων (Πομπηία, Ηράκλειον, Οπλοντίδα, Σταβίες κ.ά.), καθώς και τον θάνατο τουλάχιστον δύο χιλιάδων ανθρώπων. Ανάμεσα στα θύματα συγκαταλέγεται και ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, του οποίου ο ανιψιός, Πλίνιος ο Νεώτερος, περιέγραψε τα δραματικά γεγονότα.
Για 16 ολόκληρους αιώνες η πόλη ξεχνιέται! Ώσπου το 1592 οι εργάτες του Ιταλού αρχιτέκτονα Domenico Fontana, εκτελώντας κάποια έργα ύδρευσης στην περιοχή του ποταμού Σάρνου (Sarno), βρήκαν θαμμένους στην κίσσηρη (στρώμα τέφρας και ελαφρόπετρας), τοίχους με τοιχογραφίες και μια επιγραφή που έγραφε “decurio Pompei”, δηλαδή «Σύμβουλος της Πομπηίας». Το νήμα για την ανακάλυψη της αρχαίας πόλης άρχισε να ξετυλίγεται αργά. Χρειάστηκαν πάνω από 100 χρόνια ακόμα, έως το 1711, όταν ο Γάλλος Δούκας, Emmanuel Maurice, διέταξε τους εργάτες του να σκάψουν ένα πηγάδι στην εξοχική του κατοικία, και απροσδόκητα ανακάλυψε το θέατρο του Ηρακλείου (Ercolano) με το άγαλμα του Ηρακλή.
Περίπου 20 χρόνια αργότερα, το 1737, ο βασιλιάς Κάρολος Ζ’ της Νάπολης, όταν έκτιζε το θερινό του ανάκτορο στην περιοχή αυτή, ανακάλυψε πολλά αγάλματα και άλλα ευρήματα της αρχαίας πόλης. Ο Κάρολος βέβαια ουδεμία σχέση είχε με την αρχαιολογία, όμως η μεγάλη αγάπη που είχε για την τέχνη ενίσχυσε το ενδιαφέρον του, ώστε να χρηματοδοτήσει περεταίρω έρευνες που άρχισαν επίσημα το 1748. Αντιλαμβανόμενος μάλιστα την σπουδαιότητα της περιοχής αποφάσισε να φέρει ειδικούς επιστήμονες για να συνδράμουν το εγχείρημα. Όλα τα αρχαιολογικά αυτά ευρήματα μερίμνησε να συντηρηθούν και να εκτεθούν στο «Museo Portici”, που ο ίδιος δημιούργησε. Επέβαλε δε και αυστηρό νόμο για τους επίδοξους αρχαιοκάπηλους, καθώς επίσης συγκεκριμένους κανόνες για τους αρχαιολόγους που έρχονταν στην περιοχή από άλλες χώρες 2. Κατά τον 19ο αι. το ανασκαφικό έργο στην Πομπηία έγινε ακόμα πιο εντατικό. Ο πραγματικά εμπνευσμένος και ξεχωριστός αρχαιολόγος, Giuseppe Fiorelli, ανέλαβε το 1863 τον συντονισμό των ανασκαφών, εφαρμόζοντας επιστημονικές μεθόδους 3.
Η Πομπηία έρχεται ξανά στο φως και σταδιακά μας αποκαλύπτει τα μυστικά ενός ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, που έθεσε τις βάσεις για τον πολιτισμό του σύγχρονου κόσμου. Τα σπουδαία ευρήματα των ανασκαφών της μας αποδεικνύουν την ευεργετική αλληλεπίδραση μεταξύ Ελλήνων και Ρωμαίων σε τομείς όπως η κοινωνική ζωή, το εμπόριο, η φιλοσοφία, οι λατρείες και η τέχνη 4. Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί τότε πόσο «ευεργετική» θα ήταν αιώνες μετά η στάχτη του Βεζούβιου, αφού διατήρησε τον οικιστικό ιστό και ουσιαστικά σταμάτησε τον χρόνο. Προσέφερε έτσι στους αρχαιολόγους τα τεκμήρια εκείνα που οδηγούν στην ερμηνεία της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής της ξακουστής αυτής αρχαίας πόλης.
Ας θυμηθούμε εδώ τα λόγια του Γκαίτε:
«Καμία καταστροφή που κτύπησε ποτέ την ανθρωπότητα, δεν χάρισε στις επερχόμενες γενιές τόση χαρά όση η καταστροφήτης Πομπηίας….».
Και πράγματι είναι συγκινητικό πόσα συγκλονιστικά στοιχεία για το παρελθόν μας έδωσε αυτή η τραγική αυτή καταστροφή 5.
Οι ανασκαφές στον τομέα 5 (Regio V) της Πομπηίας ξεκίνησαν συστηματικά την δεκαετία του 1960 και εντάχθηκαν στο πρόγραμμα “Great Pompeii Project”, επειδή ειδικά σ’ αυτόν τον τομέα τα ευρήματα παρουσίαζαν αυξημένο ενδιαφέρον.
Η πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα του τομέα 5 (στο vicolo delle nozze d’ argento και στο vicolo dei balconi), αποκάλυψε αυτό το πολύ καλά διατηρημένο και περίτεχνα διακοσμημένο «θερμοπωλείο», μας δίνει πρόσθετες πληροφορίες για πτυχές της κοινωνικής και καλλιτεχνικής ζωής στην πόλη. Η συγκεκριμένη ανασκαφή ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2019 και έδωσε μια ολοκληρωμένη εικόνα μόλις τον Δεκέμβριο του 2020.
Του Εμμανουήλ Μαρινάκη
Δρ. Κλασικής Αρχαιολογίας.
Οι νέες συνήθειες και οι νέες λέξεις που τείνουν να επικρατήσουν στην καθημερινότητά μας, λόγω των περιορισμών (καραντίνας) που έχουν επιβληθεί, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι απολύτως νέες, καθώς κάποιες αντιστοιχίες εντοπίζονται ήδη από την αρχαιότητα!
Τα ταχυφαγεία (fast food) και οι παραλαβές γευμάτων ή ποτών (take away), όσο κι αν μοιάζει απίθανο, υπήρχαν ήδη από τη ρωμαϊκή περίοδο (1ος αι. μ.Χ.). Οι πολίτες μπορούσαν να προμηθευτούν πρόχειρα γεύματα ή ροφήματα, τα οποία σερβίρονταν επί τόπου σε καταστήματα παραπλεύρως κεντρικών οδών. Πρόκειται για τα λεγόμενα θερμοπωλεία! Η ελληνική αυτή λέξη καταγράφεται και στα λατινικά ως Thermopolio σε κωμωδίες του Πλαύτου και άλλων συγγραφέων.
Τα θερμοπωλεία (ενίοτε αναφέρονται και ως θερμοπώλια) απευθύνονταν συνήθως σε ανθρώπους χαμηλού εισοδήματος, οι οποίοι δεν είχαν τη δυνατότητα ή τον χρόνο να μαγειρεύουν συχνά στο σπίτι τους ούτε να αγοράζουν τα απαραίτητα για ένα πλήρες γεύμα. Έχει υποστηριχτεί ότι εξυπηρετούσαν επίσης ξένους ή πλανόδιους εμπόρους.
Η πρόσφατη αρχαιολογική ανακάλυψη ενός τέτοιου καταστήματος εστίασης, «γρήγορου φαγητού», στις ανασκαφές της Πομπηίας, αποτελεί πράγματι μία πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών για τον τρόπο ζωής στην σπουδαία αυτή πόλη της Κ. Ιταλίας 1 . Καθ’ όλη την μακρά πορεία των ανασκαφικών ερευνών έχουν έρθει στο φως πολύ εντυπωσιακά ευρήματα, σκεπασμένα από τη λάβα του Βεζούβιου (όπως εκτεταμένα οικιστικά συγκροτήματα, έργα τέχνης και χρηστικά αντικείμενα, ανθρώπινοι σκελετοί). Αντίστοιχες καταστροφές μεγάλης κλίμακας συνέβησαν ήδη από την εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο (2η χιλιετία π.Χ.), όπως της Κνωσού και της Θήρας, οι οποίες μας έδωσαν σημαντικότατα ευρήματα για την πολιτιστική ακμή των κοινωνιών αυτών.
Η Πομπηία και η ευρύτερη περιοχή της Καμπανίας ήταν μια ακμάζουσα οικιστικά και πολιτιστικά ζώνη της κραταιάς Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (με ακμή κατά τον 1ος αι. μ.Χ.). Και παρόλο που αναπτυσσόταν αγκαλιά με τον Βεζούβιο, ο φόβος του ηφαιστείου δεν εμπόδισε την εξέλιξή της (εικ.4 – εικ. 5). Σε βαθμό μάλιστα που να θεωρείται η πλέον πυκνοκατοικημένη περιοχή της Νότιας Ιταλίας. Έως την 24η Αυγούστου του 79 μ.Χ., που ο Βεζούβιος ξύπνησε και με μία ξαφνική και τρομακτική έκρηξη έθαψε την πόλη. Λίγα λεπτά μόνο ήταν αρκετά για την ολοκληρωτική καταστροφή, όλων των κοντινών στους πρόποδες του οικισμών και πόλεων (Πομπηία, Ηράκλειον, Οπλοντίδα, Σταβίες κ.ά.), καθώς και τον θάνατο τουλάχιστον δύο χιλιάδων ανθρώπων. Ανάμεσα στα θύματα συγκαταλέγεται και ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, του οποίου ο ανιψιός, Πλίνιος ο Νεώτερος, περιέγραψε τα δραματικά γεγονότα.
Για 16 ολόκληρους αιώνες η πόλη ξεχνιέται! Ώσπου το 1592 οι εργάτες του Ιταλού αρχιτέκτονα Domenico Fontana, εκτελώντας κάποια έργα ύδρευσης στην περιοχή του ποταμού Σάρνου (Sarno), βρήκαν θαμμένους στην κίσσηρη (στρώμα τέφρας και ελαφρόπετρας), τοίχους με τοιχογραφίες και μια επιγραφή που έγραφε “decurio Pompei”, δηλαδή «Σύμβουλος της Πομπηίας». Το νήμα για την ανακάλυψη της αρχαίας πόλης άρχισε να ξετυλίγεται αργά. Χρειάστηκαν πάνω από 100 χρόνια ακόμα, έως το 1711, όταν ο Γάλλος Δούκας, Emmanuel Maurice, διέταξε τους εργάτες του να σκάψουν ένα πηγάδι στην εξοχική του κατοικία, και απροσδόκητα ανακάλυψε το θέατρο του Ηρακλείου (Ercolano) με το άγαλμα του Ηρακλή.
Περίπου 20 χρόνια αργότερα, το 1737, ο βασιλιάς Κάρολος Ζ’ της Νάπολης, όταν έκτιζε το θερινό του ανάκτορο στην περιοχή αυτή, ανακάλυψε πολλά αγάλματα και άλλα ευρήματα της αρχαίας πόλης. Ο Κάρολος βέβαια ουδεμία σχέση είχε με την αρχαιολογία, όμως η μεγάλη αγάπη που είχε για την τέχνη ενίσχυσε το ενδιαφέρον του, ώστε να χρηματοδοτήσει περεταίρω έρευνες που άρχισαν επίσημα το 1748. Αντιλαμβανόμενος μάλιστα την σπουδαιότητα της περιοχής αποφάσισε να φέρει ειδικούς επιστήμονες για να συνδράμουν το εγχείρημα. Όλα τα αρχαιολογικά αυτά ευρήματα μερίμνησε να συντηρηθούν και να εκτεθούν στο «Museo Portici”, που ο ίδιος δημιούργησε. Επέβαλε δε και αυστηρό νόμο για τους επίδοξους αρχαιοκάπηλους, καθώς επίσης συγκεκριμένους κανόνες για τους αρχαιολόγους που έρχονταν στην περιοχή από άλλες χώρες 2. Κατά τον 19ο αι. το ανασκαφικό έργο στην Πομπηία έγινε ακόμα πιο εντατικό. Ο πραγματικά εμπνευσμένος και ξεχωριστός αρχαιολόγος, Giuseppe Fiorelli, ανέλαβε το 1863 τον συντονισμό των ανασκαφών, εφαρμόζοντας επιστημονικές μεθόδους 3.
Η Πομπηία έρχεται ξανά στο φως και σταδιακά μας αποκαλύπτει τα μυστικά ενός ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, που έθεσε τις βάσεις για τον πολιτισμό του σύγχρονου κόσμου. Τα σπουδαία ευρήματα των ανασκαφών της μας αποδεικνύουν την ευεργετική αλληλεπίδραση μεταξύ Ελλήνων και Ρωμαίων σε τομείς όπως η κοινωνική ζωή, το εμπόριο, η φιλοσοφία, οι λατρείες και η τέχνη 4. Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί τότε πόσο «ευεργετική» θα ήταν αιώνες μετά η στάχτη του Βεζούβιου, αφού διατήρησε τον οικιστικό ιστό και ουσιαστικά σταμάτησε τον χρόνο. Προσέφερε έτσι στους αρχαιολόγους τα τεκμήρια εκείνα που οδηγούν στην ερμηνεία της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής της ξακουστής αυτής αρχαίας πόλης.
Ας θυμηθούμε εδώ τα λόγια του Γκαίτε:
«Καμία καταστροφή που κτύπησε ποτέ την ανθρωπότητα, δεν χάρισε στις επερχόμενες γενιές τόση χαρά όση η καταστροφήτης Πομπηίας….».
Και πράγματι είναι συγκινητικό πόσα συγκλονιστικά στοιχεία για το παρελθόν μας έδωσε αυτή η τραγική αυτή καταστροφή 5.
Οι ανασκαφές στον τομέα 5 (Regio V) της Πομπηίας ξεκίνησαν συστηματικά την δεκαετία του 1960 και εντάχθηκαν στο πρόγραμμα “Great Pompeii Project”, επειδή ειδικά σ’ αυτόν τον τομέα τα ευρήματα παρουσίαζαν αυξημένο ενδιαφέρον.
Η πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα του τομέα 5 (στο vicolo delle nozze d’ argento και στο vicolo dei balconi), αποκάλυψε αυτό το πολύ καλά διατηρημένο και περίτεχνα διακοσμημένο «θερμοπωλείο», μας δίνει πρόσθετες πληροφορίες για πτυχές της κοινωνικής και καλλιτεχνικής ζωής στην πόλη. Η συγκεκριμένη ανασκαφή ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2019 και έδωσε μια ολοκληρωμένη εικόνα μόλις τον Δεκέμβριο του 2020.
Κύριο στοιχείο του καταστήματος ήταν ο κτιστός γωνιακός πάγκος με τις κεραμικές θήκες των φαγητών ή των ποτών, τα λεγόμενα dolia (εικ. 1). Τα επιχρισμένα τοιχώματα του πάγκου ήταν τοιχογραφημένα με απεικονίσεις είτε διάφορων οικόσιτων ζώων ( π.χ. κόκορας, πτηνά, σκύλος κ.ά.) είτε δραστηριοτήτων.
Ξεχωρίζει για την ομορφιά της η μυθολογική παράσταση της Νηρηίδας πάνω σε θαλάσσιο ίππο. Κρατάει λύρα και στο φόντο εικονίζονται δελφίνια (εικ. 2). Εμπρός από τον πάγκο βρέθηκαν πεσμένοι οι αμφορείς με το κρασί, οι οινοχόες και διάφορα σκεύη σερβιρίσματος, όπως αρύταινες, δηλαδή κουτάλες (εικ.3).
Οι χημικές αναλύσεις που θα πραγματοποιήσουν οι ειδικοί στα κεραμικά σκεύη του πάγκου θα μας δώσουν πρόσθετες πληροφορίες για υπολείμματα τροφών και για άλλα προϊόντα που πιθανώς πωλούντο εκεί.
Ο αρχαιολόγος Massimo Osana είναι ο επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας, η οποία δραστηριοποιείται συστηματικά στο τμήμα αυτό της αρχαίας πόλης, που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λόγω των σπουδαίων ευρημάτων που αποκαλύπτονται στο πεδίο 6.
Οι εμπορικού χαρακτήρα εγκαταστάσεις του είδους ήταν πολύ διαδεδομένες στην Πομπηία, αλλά δευτερευόντως και σε άλλες πόλεις της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Ερκολάνο, Όστια κ.ά.). Είναι βέβαιο ότι αντίστοιχα μαγειρεία υπήρχαν και σε άλλες περιοχές της ρωμαϊκής επικράτειας, όπως στον Ελλαδικό χώρο, όπου δημιουργήθηκαν ρωμαϊκές αποικίες (coloniae). Άλλωστε η αρχιτεκτονική παράδοση της ρωμαϊκής περιόδου διαδόθηκε ευρύτατα, όσον αφορά τόσο την πολεοδομία (Ιπποδάμειο σύστημα) όσο και την ιδιωτική κατοίκιση (αίθρια, περίστυλες αυλές με ψηφιδωτά κτλ.).
Μάλιστα σε δύο αρχαίες Κρητικές πόλεις, την Ελεύθερνα και την Κίσαμο, οι ρωμαϊκές επιρροές ήταν πολύ έντονες. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι ανάμεσα στα πολυάριθμα καταστήματα της ρωμαϊκής Κισάμου είχε λειτουργήσει και ένα τουλάχιστον θερμοπωλείο. Το ζήτημα αυτό βέβαια δεν ανήκει στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου, το οποίο ευελπιστούμε να εξακριβωθεί μέσα από μελλοντικές αρχαιολογικές μελέτες. Η Κίσαμος, όπως η Ελεύθερνα και άλλες Κρητικές πόλεις, καταστράφηκαν από τον μεγάλο σεισμό του 365 μ.Χ. και ακολούθως μετασχηματίστηκε η δομή και η οργάνωσή τους στα παλαιοχριστιανικά χρόνια.
Κλείνοντας ας αναλογιστούμε πως και άλλες αρχαίες πόλεις μας έχουν εντυπωσιάσει με τα ευρήματά τους και δικαίως χαρακτηρίζονται ως «αναδυόμενες» πόλεις. Υπάρχουν όμως και άλλες λιγότερο γνωστές, που περιμένουν καρτερικά να ενδιαφερθούμε γι’ αυτές και να τις αποκαλύψουμε, ώστε να βγουν από την αφάνεια και να μας «μιλήσουν» για τα μυστικά τους.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Χάρη στην εύφορη γη που δημιουργείται από την δραστηριότητα του ηφαιστείου, η περιοχή της Καμπανίας ήταν πάντα πλούσια και πυκνοκατοικημένη, αποτελώντας κομμάτι της Μεγάλης Ελλάδας στην αρχαιότητα. Η ελληνογενής Νάπολι (αρχ. Νεάπολις), με πληθυσμό 3,7 εκ. κατοίκους, είναι εδώ και αρκετούς αιώνες η πρωτεύουσα της Καμπανίας.
2. Στις επόμενες αρχαιολογικές έρευνες, από το 1748 και εξής, ήταν υπεύθυνος, με εντολή του Καρόλου, ο μηχανικός του στρατού Χοακίν ντ’ Αλκουμπιέρ (Joaquín de Alcubierre), ο οποίος ανακάλυψε σε βάθος 20 μέτρων ηφαιστειακής τέφρας την «έπαυλη των Παπύρων». Συνήθως το στρώμα τέφρας στην Πομπηία είχε βάθος περίπου 7 μέτρα. Ενώ λίγα χρόνια αργότερα ο Ελβετός αρχιτέκτονας Karl Jakob Weber εφάρμοσε για πρώτη φορά στην αρχαιολογική έρευνα τις επιστημονικές μεθόδους ανασκαφής: Την αξονομετρική μέθοδο στην σχεδιαστική αποτύπωση των οικιών της Πομπηίας (την βίλα των «Παπύρων» που ολοκληρώθηκε η αποκάλυψή της, την οικία της Ιουλίας Φέλιξ κ.ά.), όσο και στο θέατρο του Ηρακλείου (του σημερινού Ercolano).
3. Ο Fiorelli διαχώριζε την ανασκαφή σε επιμέρους τομείς - τμήματα για την καλύτερη μελέτη της, επέβλεπε τις συντηρήσεις τοιχογραφιών, τις αναστηλώσεις, τον σχεδιασμό των κτισμάτων, κατέγραφε σε ημερολόγιο τις εργασίες κτλ. Μερίμνησε επίσης για τη δημιουργία αντιγράφων των τοιχογραφιών. Το 1863 ο Fiorelli αναγορεύτηκε διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης, στο οποίο ίδρυσε σχολή Αρχαιολογικών Μεθόδων! Εκ παραλλήλου έγινε διευθυντής στο νεοσύστατο Μουσείο της πόλης (Museo Nazionale di Napoli), όπου εκτέθηκαν τα ευρήματα των ανασκαφών του.
4. Όσον αφορά την τέχνη είναι χαρακτηριστική η ομοιότητα μεταξύ της απεικόνισης του Μεγάλου Αλεξάνδρου έφιππου, απέναντι από τον Δαρείο πάνω στο άρμα του, στο ψηφιδωτό που αναπαριστά την μάχη της Ισσού και βρέθηκε στην «οικία του Φαύνου», και των ευρημάτων του Μανόλη Ανδρόνικου από τη Βεργίνα. Μάλιστα ο θώρακας που βρέθηκε στην μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας είναι ακριβώς ίδιου τύπου με αυτόν που εικονίζεται να φοράει ο Αλέξανδρος στο ψηφιδωτό της Πομπηίας.
5. Η άλλοτε κραταιά πόλη συνέχισε να δέχεται πλήγματα ακόμα και στους τελευταίους αιώνες, είτε από τις καιρικές συνθήκες είτε από αρχαιοκάπηλους. Αλλά δεν έλειψαν και οι πολεμικές ενέργειες, καθώς υπέστη βομβαρδισμούς από τα συμμαχικά –αμερικανικά στρατεύματα το 1943. Αργότερα, ο σεισμός του 1980 προξένησε ζημιές στις αναστηλωμένες οικίες.
6. Ανάμεσα στις πολυτελείς επαύλεις της ευρύτερης περιοχής ξεχωριστή θέση κατέχει και η «βίλα της Ποππαίας» στην πόλη Οπλοντίδα, έξω από τα τείχη, η οποία κοσμείτο με περίτεχνες τοιχογραφίες και ανήκε στην σύζυγο του αυτοκράτορα Νέρωνα. Ανακαλύφθηκε πρώτη φορά το 1964.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου