ΟΙ ΧΑΛΙΚΟΥΤΗΔΕΣ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ

Μια αναφορά που βρήκα στο βιβλίο του Μ. Αναστασάκη του 1938 σχετικά με τους Χαλικούτηδες των Χανίων ή όπως τους ονομάζει "Οι Βεγγάζιοι των Χανίων".
 Γράφει λοιπόν ο Αναστασάκης παραθέτοντας και μερικά άγνωστα στοιχεία για τους χαλικούτηδες του Κουμ-Καπί. 

-Μετά το 1880 και την εφαρμογήν της συνθήκης της Χαλέπας, το Χριστιανικόν στοιχείον της πόλεως, επλεόναζεν καταπληκτικώς. Το εμπόριον περιήλθεν εις χείρας Χριστιανών ολίγον κατ' ολίγον και σχεδόν εξ ολοκλήρου, καθώς και αυτό του ελαίου, όπερ ήτο πρότερον σχεδόν αποκλειστικώς εις χείρας των Λαδομαγατζετζήδων αγάδων και μπέηδων. Οι Τούρκοι, στεναχωρημένοι δια την μεταβολήν αυτήν, αρχικώς εζήτησαν και μετέφερον ως αχθοφόρους, ολίγους τινάς εκ Τριπόλεως Βεγγαζίους. Κατόπιν μετεκάλεσαν και άλλους, ανέλθοντας μετά των οικογενειών τους εις 3-4.000, με σκοπόν αποκλειστικόν πλέον την ενίσχυσιν του Τουρκικού στοιχείου των Χανίων. 
 Λαός ζωηρός, φιλόπονος και ευφυής τυχών και πλείστων περιποιήσεων εκ μέρους των ομοθρήσκων του, ταχέως απέκτησεν επιρροήν και πολιτικήν δύναμιν. Η διοίκησις τους εγκατέστησεν εις Φαλήρου, Μπόλαρη και Δικαστηρίων αγρούς, εις ιδίους συνοικισμούς, καθώς και εις την Καινούργιαν Χώραν μετα γραφικάς καλύβας των προ πάντων εις Άνω Κουμ-Καπί περί το Τζαμί.

 Ολίγον κατ ολίγον, πολλοί εξ αυτών εγένοντο πλούσιοι κτίσαντες και διώροφους οικίας, ήλθον δε εις επιμιξίαν και προς τους ομόθρησκους των. Επί 20ετίας, ήτοι μέχρι ελεύσεως του Πρίγκιπος Γεωργίου κατείχον τας μεταφοράς των πάντων και ήσαν οι μοναδικοί αχθοφόροι των Χανίων, σπανίως ενεφανίζετο Χριστιανός εις το επάγγελμα αυτό. Οι γεροντότεροι θα θυμούνται οτι είχον και σωματείον, δηλαδή ήταν οργανωμένοι, με επικεφαλής τους δυο αδελφούς Αρχιχαμάληδες, σοβαρούς και τίμιους Χαλιχούτες. Ο εις εξ αυτών μάλιστα εγένετο αρκετά πλούσιος με οικίας και οικόπεδα.    

Υ.Σ Όλοι σχεδόν οι χαλικούτηδες εγκατέλλειψαν τα Χανιά και την Κρήτη με την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922, εκτός απο τον Σαλή Χελειδωνάκη και την Αμπλά Μαρμαράκη (ίσως και κάποιοι άλλοι) που έμειναν στην Κρήτη αποκτώντας όμως την Αγγλική υπηκοότητα. 

Και μια πληροφορία εκ των υστέρων η Αμπλά ήταν κάθε χρόνο όσο ζούσε έξω απο τις εκκλησίες της Αγιά Τριάδας στα Καλουδιανά αλλά και του Αγίου Παντελεήμονα στα Νοπήγεια όπου γινόντουσαν πανηγύρια και πουλούσε το παραδοσιακό "παστέλι"