ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΜΙΑΣ ΣΦΑΚΙΑΝΗΣ ......

Η κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους, που ξεκίνησε με αιφνιδιαστική επίθεση το καλοκαίρι του 1645 στην πόλη των Χανίων, βρήκε τα οχυρωματικά έργα σε προχωρημένο στάδιο, χωρίς όμως την ανάλογη ετοιμότητα εκ μέρους των Βενετών και του ντόπιου στοιχείου. Το φρούριο της νησίδας Θοδωρού ανατινάχτηκε από τον επικεφαλής της φρουράς Biagio Julian, σπέρνοντας το θάνατο σε εχθρούς και φίλους. Η πόλη, ύστερα από σύντομη, σκληρή πολιορκία, παραδόθηκε στους Τούρκους και αποτέλεσε πλέον τη βάση για την κατάκτηση του νησιού. Μετά τη Συνθήκη παράδοσης του Χάνδακα, στα χέρια των Βενετών παρέμειναν πλέον οι οχυρωμένες νησίδες Σούδα Γραμβούσα και Σπιναλόγκα, οι οποίες χρησιμοποιήθηκαν ως βάση για τις δραστηριότητές τους στο χώρο της Μεσογείου και στις αποτυχημένες προσπάθειες για την ανάκτηση της Κρήτης με τη βοήθεια και ντόπιων, οι οποίοι κατέφευγαν στα φρούρια αυτά. Τελικά το φρούριο της Γραμβούσας παραδόθηκε στους Τούρκους μετά από προδοσία το 1691..... γράφει ο Μιχάλης Ανδριανάκης στο άρθρο του "Οι οχυρώσεις της Κρήτης κατά τη Βενετοκρατία (1204-1669)" που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό "Αρχαιολογία και Τέχνες" το 2015.

Στα αρχεία της Βενετίας, μετά απο έρευνα της Μ. Αρακαδάκη που δημοσιεύθηκε το 2007, υπάρχει επιστολή ενός πράκτορα των Βενετών (έτσι λειτουργούσαν και λειτουργεί ο κάθε κατακτητής) που αναφέρει για τα γεγονότα της Γραμβούσας:
""Η είσοδος και η έξοδος των Χριστιανών στην πόλη των Χανίων έχει απαγορευτεί, και οι γαλιότες (ελαφρά πειρατικά σκάφη) απομακρύνθηκαν προς το ακρωτήρι της Σπάθας. Έμαθα οτι στις τρεις την νύχτα (5 προς 6 Δεκεμβρίου) ήρθαν ειδήσεις οτι η φρουρά της Γραμβούσας στασίασε, δολοφόνησαν τον προνοητή, τον Στρατή (Πάτερος), και όλους τους αξιωματικούς και παρέδωσαν το φρούριο στους Τούρκους.

Τα πράγματα έγιναν έτσι: Ένας καπετάνιος απο δω ο Assan Beisi είχε λάβει άδεια να πάει στην Γραμβούσα να πάρει την φελούκα (μικρό βοηθητικό πλοιάριο) του φρουρίου. Την βρήκε στην στεριά και της έδωσε φωτιά μαζί με το νεώριο, όλα ήταν συνεννοημένα. Βλέποντας την φωτιά οι φρουροί παρέδωσαν τα κλειδιά στους Τούρκους. Λένε οτι αυτό συνέβη επειδή δεν τους έδιναν τους μισθούς τους.
Ο πασάς των Χανίων με 500 γενίτσαρους και 200 άλογα πηγαίνει προς τα εκεί για να καθορίσει ποιον ορτά γενιτσάρων θα μείνει για την φρούρηση της. Πιστεύω οτι σύντομα θα έλθουν οι γαλέρες να φορτώσουν τα κανόνια του φρουρίου της Γραμβούσας για την Κωνσταντινούπολη και μακάρι να έλθουν στο μεταξύ 10 βενετσιάνικες γαλέρες.γαλέρες. Αυτά κατόρθωσα να μάθω προς το παρόν υποκλίνομαι με δάκρυα στα μάτια, 6 Δεκεμβρίου 1691.""
Φυσικά η αναφορά αυτή ήταν λάθος μιας και στις 18 Δεκεμβρίου μαθαίνουν οτι ο προνοητής της Γραμβούσας δεν ήταν νεκρός όπως και οι άλλοι αξιωματικοί αλλά ήταν αιχμάλωτοι στα Χανιά και δεύτερον πρωτεργάτες της εξέγερσης δεν ήταν ντόπιοι αλλά Ιταλοί. Ένας Ναπολιτάνος καπετάνιος ονόματι Luca del la Rocca και ο σημαιοφόρος τους φρουρίου Francesco Peroni οι οποίοι μετά την προδοσία αναχώρησαν θριαμβευτικά για την Πόλη με τουρκικές γαλέρες, ενώ αντίθετα φυλακίζονται ο προνοητής της Γραμβούσας Francesco Dona, o φρούραρχος Valentin Negretti, ο επιλοχίας του φρουρίου Bellisario Graziani και οι Σφακιανοί Στρατής Πάτερος* και ο αρχιπυροβολητής του φρουρίου Νικόλαος Παπαδόπουλος. 
Πάντως απο την αποκαλυπτική αλληλογραφία που έχει βρεθεί στην Βενετία και δημοσίευσε η Μαρία Αρακαδάκη φαίνεται οτι το φρούριο της Γραμβούσας έπεσε απο την αρρωστημένη εκδίκηση του Luca del la Rocca που κρατούσε μίσος για τον ανιψιό του Στρατή Πάτερου που τον είχε κάνει μαύρο στο ξύλο κάποτε, όσο και οτι ο Francesco Peroni ζήτησε το χέρι της όμορφης Σφακιανής κόρης του Στρατή Πάτερου ο οποίος του την αρνήθηκε...και απο τότε έκανε τα αδύνατα δυνατά για να τους τιμωρήσει.
*Πολλές λεπτομέρειες για την ζωή και τον βίο του Σφακιανού Στρατή Πάτερου δίνονται στην ανακοίνωση της φιλολόγου και ιστορικού Μαρίας Πατραμάνη "Σφακιανοί καραβοκύρηδες μεταξύ Κρήτης και Κυθήρων" που έγινε στο Ι' κρητολογικό συνέδριο στα Χανιά το 2010. (το ψάχνω)
Συνεχίζεται