Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΚΡΗΤΙΚΩΝ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΩΝ

Η Ταχυδρομική Ιστορία της Κρήτης αρχίζει στο τέλος της τρίτης δεκαετίας του 19ου αιώνα, (1837), με την ίδρυση των Αυστριακών ναυτιλιακών γραμμών Lloyd (Austriaco), που άρχισαν να διέρχονται και από τα λιμάνια της Κρήτης. Διακινούσαν οι γραμμές αυτές και την αλληλογραφία της εποχής στην Ανατολική Μεσόγειο. Οι πρώτες κρητικές σφραγίδες που χρησιμοποιήθηκαν για την αλληλογραφία από το Αυστριακό Lloyd είναι χαρακτηριστικού οβάλ σχήματος και θεωρούνται οι πρόδρομοι των μετέπειτα αυστριακών ταχυδρομικών σφραγίδων της Κρήτης.

Α') ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΣΗΜΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (1837 - 1862) Κατά την περίοδο αυτή την πρώτη οργανωμένη ταχυδρομική υπηρεσία ασκούν στην Κρήτη και προς το εξωτερικό το Αυστριακό Lloyd με την ίδρυση πρακτορείων στις 3 μεγαλύτερες πόλεις (Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο). Στο εσωτερικό της Κρήτης εξακολουθεί η διακίνηση της αλληλογραφίας ιδιωτικά, χέρι με χέρι, χωρίς ιδιαίτερες ταχυδρομικές σφραγίδες στις επιστολές.

Β') ΠΕΡΙΟΔΟΣ 1862 - 1900 τα ξένα Ταχυδρομεία.

1) ΑΥΣΤΡΙΑΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ (1837 - 1914) Με την αναβάθμιση σε Αυστριακά ταχυδρομεία των πρακτορείων Lloyd στην Κρήτη μετά το 1860 αρχίζει να λειτουργεί το Αυστριακό Ταχυδρομείο με 3 ταχυδρομικά γραφεία (Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο). Την κλασική περίοδο 1862 - 1900 χρησιμοποιήθηκαν από το Αυστριακό Ταχυδρομείο Κρήτης γραμματόσημα της Λομβαρδοβενετίας και γραμματόσημα του Αυστριακού Levant. Τα ίδια χρησιμοποιήθηκαν την εποχή αυτή γενικά και σ' όλο τον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου. Το Ταχυδρομείο αυτό ήταν το ασφαλέστερο, γι αυτό εξ άλλου μ΄αυτό διακινείται σχεδόν εξ' ολοκλήρου η αλληλογραφία της Κρήτης προς το εξωτερικό.

2) ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ 1862 - 1898) Το Ταχυδρομείο αυτό ίδρυσε πολλά ταχυδρομικά γραφεία στην Κρήτη, πολλά πιθανόν να μην λειτούργησαν και άλλα να διακίνησαν ελάχιστη αλληλογραφία, γιατί δεν ενέπνεαν εμπιστοσύνη στους κατοίκους που προτιμούσαν να διαβιβάζουν την αλληλογραφία τους στο εσωτερικό.

3) ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ (1881 - 1885) Το Ταχυδρομείο αυτό λειτούργησε για μικρό χρονικό διάστημα με έδρα τα γραφεία των Ελληνικών προξενείων των πόλεων Χανίων, Ρεθύμνης και Ηρακλείου. Η αλληλογραφία που προωθούσε ήταν των Ελλήνων Πολιτών που βρισκόταν στα προξενεία, χρησιμοποίησε δε γραμματόσημα που την εποχή αυτή κυκλοφορούσαν στην Ελεύθερη Ελλάδα (Μεγάλες Κεφαλές Ερμού).

4) ΓΑΛΛΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ (1897 - 1914) Την κλασική περίοδο, μέχρι το 1900, λειτούργησε το Γαλλικό Ταχυδρομείο με την ίδρυση γραφείων στα Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο, Αγ. Νικόλαο, Σητεία και Ιεράπετρα. Το 1899 έκλεισαν τα ταχυδρομικά γραφεία του Ν. Λασιθίου (Αγ. Νικόλαος, Σητείας και Ιεράπετρας) παρέμειναν τα 3 μεγάλα γραφεία Χανίων, Ηρακλείου, Ρεθύμνου, που διατηρήθηκαν και λειτουργούσαν και μετά το 1900 μέχρι το 1914. Τη κλασική περίοδο η αλληλογραφία γινόταν βασικά με χρησιμοποίηση Μητροπολιτικών Γαλλικών γραμματοσήμων ή γραμματοσήμων Γαλλικού Levant. Η στρατιωτική αλληλογραφία περνούσε από τα Ταχυδρομικά γραφεία και σφραγίζετε με ατέλεια.

5) ΙΤΑΛΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ (1897 - 1914) Με την εγκατάσταση των Ιταλών στο Ν. Χανίων λειτούργησε το Ιταλικό Ταχυδρομείο στο Ν. Χανίων με την Ίδρυση γραφείων στα Χανιά. Η αλληλογραφία γινόταν βασικά την κλασική περίοδο 1897 - 1900 με χρησιμοποίηση Μητροπολιτικών Ιταλικών γραμματοσήμων. Αλληλογραφία επίσης διενεργείται από τα πληρώματα των ελλιμενισμένων ιταλικών πλοίων με χρησιμοποίηση ιταλικών γραμματοσήμων σφραγισμένων με τις σφραγίδες των πλοίων.

6) ΑΓΓΛΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ (1898 - 1899) Η Αγγλική Διοίκηση του Ηρακλείου της Κρήτης κατά την μεταβατική περίοδο 1898 - 99 ίδρυσε στο Νομό Ηρακλείου Ταχυδρομική Υπηρεσία με Κεντρικό Ταχυδρομείο στο Ηράκλειο. Εξέδωσε δε τοπικά γραμματόσημα. Ξεχωρίζουμε το περίφημο χειροποίητο 20 παράδες χωρίς οδόντωση, χρώματος μοβ, γραμματόσημο του Αγγλικού Ταχυδρομείου το 1898, που θεωρείται το πρώτο Κρητικό γραμματόσημο, γιατί είναι ο πρώτο γραμματόσημο που φέρει ελληνικά γράμματα. Η αλληλογραφία του ταχυδρομείου αυτού ήταν περιορισμένη. Το Αγγλικό Ταχυδρομείο εκτός του ταχ. γραφείου Ηρακλείου ίδρυσε και τα παρακάτω γραφεία με τις αντίστοιχες ορθογώνιες - επιμήκεις σφραγίδες στο εσωτερικό του Ν. Ηρακλείου: Αρχαναις, Αγ. Μύρων, Χάρακας, Αγ. Θωμάς, Καστέλλι, Επισκοπή, Μοχός, Χερσόνησος.

7) ΡΩΣΙΚΟ ΤΑΧΥΔΡΟΜΕΙΟ (1899) Το ταχυδρομείο αυτό ιδρύθηκε, λειτούργησε και έκλεισε το 1899 από τη Ρωσική Διοίκηση στο διαμέρισμα του Ν. Ρεθύμνης. Κεντρικό ταχυδρομείο ορίσθηκε το Ρέθυμνο. Το ταχυδρομείο αυτό εξέδωσε και κυκλοφόρησε τοπικά γραμματόσημα. Η αλληλογραφία του Ταχυδρομείου αυτού όπως και του Αγγλικού του Ηρακλείου ήταν περιορισμένη. Το μεγαλύτερο μέρος των γραμματοσήμων, που διατέθηκαν, χρησιμοποιήθηκαν από τους Φιλοτελιστές (όπως και του Αγγλικού). Στο εσωτερικό του Ν. Ρεθύμνης, άνοιξαν τα παρακάτω ταχυδρομεία με τις αντίστοιχες σφραγίδες: Αγίας Γαλήνης, Αμάρι, Ανώγια, Γαράζο, Δαμάστα, Καστέλι, Σπήλι, Μαργαριταις, Μελαμπες, Πηγή, Ρουστικα, Σελια και Φόδελε. Οι σφραγίδες αυτές όπως και του Αγγλικού ταχ. ήταν ορθογώνιες επίμηκες.

Γ) ΜΕΤΑΚΛΑΣΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΚΡΗΤΙΚΗ ΠΟΛΙΤΕΙΑ (1900 - 1913) 1) Ταχυδρομείο Κρητικής Πολιτείας Την περίοδο αυτή, που αφορά την εποχή που η Κρήτη ήταν αυτόνομο κράτος, ιδρύεται Κρητική Ταχυδρομική Υπηρεσία, που αρχίζει να λειτουργεί την 1-3-1900, σ' ολόκληρο το νησί. Εξέδωσε κρητικά γραμματόσημα και ίδρυσε συνολικά 35 μόνιμα ταχυδρομικά γραφεία και 79 κινητά (αγροτικά). Τα γραμματόσημα αυτά κυκλοφορούν στην Κρήτη από το 1900 - 1913 που γίνεται η Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα. Τα γραμματόσημα αυτά είναι τα πιο αντιπροσωπευτικά της Κρητικής Ταχυδρομικής Ιστορίας της Κρήτης γιατί είναι και τα μόνα που εκδόθηκαν από Κρητική Κυβέρνηση. Παράλληλα με την λειτουργία των Ταχυδρομικών γραφείων της Κρητικής Πολιτείας, στις 3 μεγάλες πόλεις της Κρήτης διατηρούνται ακόμη και την εποχή αυτή τα ξένα ταχυδρομικά γραφεία (γαλλικό, Αυστριακό, Ιταλικό) που εκδίδουν και ειδικές σειρές γραμματοσήμων για την Κρήτη και λειτουργούν μέχρι το 1914 περίπου. 2) Αυστριακό Ταχυδρομείο Την περίοδο αυτή λειτουργούσε το Αυστριακό Ταχυδρομείο στις πόλεις Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο. Αυτό εξέδωσε και ειδικά γραμματόσημα για την Κρήτη που πολλά από αυτά χρησιμοποιήθηκαν και για τις ανάγκες και άλλων Αυστριακών Ταχυδρομείων της Ανατολικής (Κων/πολη, Σμύρνη, Θεσ/νίκη). 3) Γαλλικό Ταχυδρομείο Την περίοδο αυτή λειτουργούσε επίσης στις 3 μεγάλες πόλεις της Κρήτης (Χανιά, Ρέθυμνο και Ηράκλειο) το Γαλλικό ταχυδρομείο. Εξέδωσε δε και ειδικά γραμματόσημα για την Κρήτη. 4) Ιταλικό Ταχυδρομείο Την περίοδο αυτή λειτουργούσε το Ιταλικό ταχυδρομείο στα Χανιά που έκδωσε και ειδικά γραμματόσημα για την Κρήτη (Επισημασμένα ιταλικά με la Canea).

Δ' ΝΕΩΤΕΡΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ (ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΚΡΗΤΗ) 1913 - Σήμερα Μετά την Ένωση της Κρήτης με την Ελλάδα (1913) τα Ταχυδρομεία της Κρητικής Πολιτείας μετονομάζονται σ' ελληνικά και κυκλοφορούν στην Κρήτη τα ελληνικά γραμματόσημα. Τον επόμενο χρόνο, μετά την Ένωση, κλείνουν και τα ξένα ταχυδρομικά γραφεία του Γαλλικού, Αυστριακού και Ιταλικού Ταχυδρομείου. Η σύντομη αυτή ιστορία των Ταχυδρομείων της Κρήτης καθώς και οι παραστάσεις, είναι παρμένα από τη συλλογή του Πέτρου Μαρινάκη και του Μιχ. Πλευράκη. Με την έκδοση αυτή, προσπαθήσαμε να σας μεταφέρουμε στο χθες του Ταχυδρομείου το οποίο διατηρείται μέσα από το Γραμματόσημο και την Ταχυδρομική σφραγίδα.

http://www.kairatos.com.gr/index2.htm