Στην μνήμη των δυο εξόχων αυτών ανδρών της Κρήτης, τους οποίους συνέδεε θερμή φιλία και αλληλοεκτίμηση, θεώρησα ως αρμόζον να παραθέσω παρακάτω το κείμενο μιας πραγματικής αριστοτεχνικής ψυχογραφίας του "Θρήσκοντος Αρχηγού Σκαλίδη" απο την πνευματώδη πέννα, την γοητευτική καθαρεύουσα και το αμίμητο συγγραφικό ύφος του Ιωάννη Κονδυλάκη.
Ο συγγραφέας της "Πρώτης Αγάπης" του "Πατούχα" του "Όταν ήμουν Δάσκαλος", ο οποίος είχε προσωπική φιλική γνωριμία με τον Αρχηγό Σκαλίδη, τόσο απο την περίοδο της Κρήτης, όσο και απο την περίοδο της παραμονής του Αρχηγού στην Αθήνα, δημοσίευσε το κείμενο αυτό, την παραμονή του θανάτου του Σκαλίδη (29/11/1901) στο Εμπρός" των Αθηνών , με τίτλο "Ο Καπετάνιος" και με το ψευδώνυμο "Ι. Ακτήμων" με το οποίο υπέγραφε τα χρονογραφήματα του ο Κονδυλάκης εκείνο το διάστημα. Την προηγουμένη ημέρα 28 -11-1901 το "Εμπρός" δημοσίευσε εικόνα του Αρχηγού με την υποσημείωση : "Ο θνήσκων οπλαρχηγός". Το κείμενο και την εικόνα (στο τέλος) αυτή έχει συμπεριλάβει ο αναπληρωτής καθηγητής Βασίλης Τωμαδάκης, στο βιβλίο του "Ιωάννης Κονδυλάκης, άγνωστα απομνημονεύματα, 1905". Από την συμμετοχή του στην Κρητική επανάσταση του 1897.*
Σε δυο απο αυτές, λεπτομερείς και παραστατικές ανταποκρίσεις του Ι.Κ (4 και 30 Μαρτίου 1897) ο οποίος είχε κατέβει στην Κρήτη, ως δημοσιογράφος και εθελοντής, για να συμμετάσχει στα Επαναστατικά γεγονότα του 1897, περιγράφει όλες τις συγκρούσεις των Επαναστατών με τους Τούρκους έξω απο το φρούριο του Καστελλιού και απο τον Πύργο της Κουνουπίτσας, όπως και τον έντονο διάλογο των πλοιάρχων των συμμαχικών πλοίων που είχαν καταπλεύσει στο κόλπο της Κισάμου, με τους Επαναστάτες. Όπως αναφέρει ο συγγραφέας, ο ίδιος ο Κονδυλάκης είχε χρησιμοποιηθεί ως διερμηνέας μεταξύ του Άγγλου πλοιάρχου και του Αρχηγού Σκαλίδη ο οποίος ομιλούσε εκ μέρους των Επαναστατών. Στο γεγονός αυτό αναφέρθηκε και πάλι ο Κονδυλάκης, στο επιθανάτιο σημείωμα του για τον "Θνησκόντα Αρχηγό", στο "Εμπρός" των Αθηνών την 29η Νοεμβρίου 1901.
Με την ευκαιρία αυτή θα πρέπει να πούμε οτι η περιοχή μας δεν είναι άγνωστη στον Ι. Κονδυλάκη. Το αντίθετο. Φαίνεται να έχει ικανή γνώση τόσο του χώρου, όσο και της ιστορίας της Κισάμου. Ήδη στο διήγημα του "Αφήγηση Γυναικόπαιδου", γίνεται λόγος για την διαφυγή μιας προσφυγικής κρητικής οικογένειας κατά την επανάσταση του 1866 μέσω Καστελίου Κισάμου και Σφηναρίου. Σε ένα μάλιστα προλογικό βιογραφικό σημείωμα σε μια απο τις παλιές εκδόσεις με διηγήματα του συγγραφέα, αποκαλύπτεται οτι, το παραπάνω επεισόδιο έχει πραγματικά αυτοβιογραφικό χαρακτήρα. Ότι δηλαδή κατά την έναρξη των επαναστατικών γεγονότων του 1866, κατά την μικρή ηλικία του Κονδυλάκη η οικογένεια του απο τον Βιάννο διασχίζοντας όλο τον δρόμο προς τα δυτικά διέφυγε μέσω της περιοχής μας, σε μια περιπετειώδη θαλασσινή διαδρομή, με την βάρκα του Μεσογειανού Κρουβίδη, αφού τους συνέλεξε μεσοπέλαγα ένα ρωσικό φορτηγό που μετέφερε και άλλους Κρήτες πρόσφυγες στον Πειραιά.
Στο διήγημα του "Ο Παπαμαλέκος", από την άλλη πλευρά, ο ανυπότακτος και πανταχού παρών Επαναστάτης απο τον Αποκόρωνα, καταδιώκει και κρύβεται στον Άγιο Σπυρίδωνα στο Καστέλλι.
Το 1904 εξάλλου ο Ιωάννης Κονδυλάκης γράφει και εκδίδει στις εκδόσεις ΦΕΞΗ μια μονογραφία για την ιστορία και τα γεγονότα της Γραμβούσας , στην οποία περιλαμβάνει και σχετικά σχόλια ξένων περιηγητών και δημοσιογράφων, γεγονός που υποδεικνύει , οτι ο συγγραφέας, εκτός απο τις ελληνικές ή τοπικές πηγές, παρακολουθεί στενά και τα σχετικά ευρωπαϊκά δημοσιεύματα της εποχής.
Το γεγονός οτι ο Κονδυλάκης συμπλήρωσε το 1893 την ιστορία Ζαμπελίου-Κριτοβουλίδη για τις κρητικές επαναστάσεις μαρτυρεί και ποια η βασική πηγή της γνώσης του για τα Γραμβουσιανά, εφόσον ο Κριτοβουλίδης ως μέλος του "κρητικού συμβουλίου" που διοικούσε την Γραμβούσα, είναι αυτόπτης και πρωταγωνιστής των Γραμβουσιανών και καταγράφει τα γεγονότα, με βάση την προσωπική του γνώση και εμπειρία.
Ο Κονδυλάκης έζησε άλλωστε αρκετά στην περιοχή των Χανίων, είτε ως νεαρός υπάλληλος 1879 για μια τετραετία στην Γενική διοίκηση Χανίων(γραμματέας στα δικαστήρια), επί Φωτιάδου Πασά, είτε αργότερα (στα μέσα της δεκαετίας του 1880) ως δάσκαλος στο Μόδι Κυδωνίας για μια πενταετία, είτε κατά τις διάφορες αποστολές του ως δημοσιογράφος, όπως τα γεγονότα του 1897, ή και για ένα μικρό διάστημα μετά την οριστική του επιστροφή στα Χανιά πριν καταλήξει στο Ηράκλειο όπου και απεβίωσε το 1920.
Κατά την διάρκεια όλων αυτών των περιόδων της παραμονής του στην περιοχή των Χανίων, ο Κονδυλάκης θα είχε αποκτήσει ασφαλώς σχέση και με άλλους φίλους και γνωστούς απο την Κίσαμο, εκτός απο εκείνη που είχε διατηρήσει με τον θνήσκοντα φίλο και Αρχηγό Αναγνώστη Σκαλίδη.
Κυριακος Ροδουσάκης
* "Ανταποκρίσεις του Ιωάννη Δ. Κονδυλάκη απο την Μήλο και την Κρήτη κατά την επανάσταση του 1897" Αθήνα 1994 εκδόσεις Καρδαμίτσα
Ακολουθεί η ψυχογραφία του "Θρήσκοντος Αρχηγού Σκαλίδη"
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου