ΟΔΗΓΟΣ ΚΑΣΤΕΛΙΟΥ ΚΙΣΑΜΟΥ 1913-1929

 Ιστορία-Αρχές-Επαγγελματίες του Καστελιού Κισάμου κατά τα έτη 1913-1929) 
Με το φύλλο της εφημερίδας «Κυριακάτικη Δημοκρατία» της 27-1-2013 κυκλοφόρησε σε ανατύπωση ως αφιέρωμα για τα 100 χρόνια της ένωσης της Κρήτης με την Ελλάδα (1 Φεβρουαρίου 2013), το βιβλίο «Οδηγός Κρήτης 1913-1929», (πρώτη έκδοση Γ.Ν.Μιχαήλ Ελληνικός Οδηγός, Κυργέρης-Γιαννόπουλος και Σία Αθήνα 1919-1929), στο οποίο περιέχονται κείμενα με την ιστορία, τα μνημεία, τους δρόμους, τις εκκλησίες, τα μοναστήρια, τα χωριά, τους συλλόγους, τα σωματεία, τα σχολεία, τα δημόσια θεάματα κλπ. της Κρήτης καθώς επίσης και πλήρης κατάλογος με τους τότε επαγγελματίες των τεσσάρων Νομών της Κρήτης και των επαρχιών τους.
Από το βιβλίο αυτό αναδημοσιεύω ως έχει το κείμενο που αφορά το Καστέλι Κισάμου, την ιστορική πρωτεύουσα της τέως επαρχίας μας.
Μέσα στο κείμενο αυτό περιλαμβάνεται η συνοπτική ιστορία του Καστελιού, καταγράφονται όλοι οι σύλλογοι, οι δημόσιες, δημοτικές, εκπαιδευτικές, εκκλησιαστικές, στρατιωτικές, δικαστικές και λοιπές αρχές που έδρευαν τότε στο Καστέλι, καθώς επίσης και αναλυτικός αλφαβητικός πίνακας με όλους τους τότε  επαγγελματίες της περιοχής.

Παρατηρούμε ότι έχουν καταγραφεί επιχειρήσεις οι οποίες ήταν ονομαστές στην επαρχία μας, ορισμένες μάλιστα απ’ αυτές λειτουργούσαν μέχρι πρόσφατα, ενώ υπάρχουν καταγεγραμμένες επιχειρήσεις που ακόμα λειτουργούν με το ίδιο ή άλλο αντικείμενο εργασίας από τους κληρονόμους-διαδόχους των τότε επαγγελματιών.
Η καταγραφή αυτή έχει ως εξής:
Μέρος 6ον  Νομός Χανίων- Κοινότητα Καστελλίου Κισάμου, κάτοικοι 1480, άρρενες 770.
Έδρα:  Καστέλλι  Κισάμου, κάτοικοι 1280, άρρενες 661. Χωρίον Καμάρα.
Κείται παρά τον μυχόν του ομωνύμου κόλπου και κατέχει την θέσιν της αρχαίας πόλεως Κισάμου, την οποίαν περικλείσαντες οι Ενετοί διά φρουρίου ωνόμασαν Chissamo Castelli (φρούριον της Κισάμου)  εξ’ ού προήλθε το σημερινόν όνομα. Κατά το διάστημα της Ενετοκρατίας κατελήφθη τω 1570 υπό των Κρητών, επίσης δε και κατά την Τουρκοκρατίαν τω 1692, τω 1823 και τω 1825. Κατά την επανάστασιν του 1866 συνήφθη παρ’ αυτώ μεγάλη μάχη ατυχής δια τους Κρήτας. 

Εκκλησία: Ιερά Επισκοπή Κισάμου και Σελίνου. Επίσκοπος: o Θεοφιλέστατος κ. Άνθιμος.
Ναοί: Μεταμορφώσεως Σωτήρος (μητροπολιτικός), Μιχαήλ Αρχιστράτηγος, Αγίου Γεωργίου, Αγίου Πνεύματος.
Εκπαίδευσις: Γυμνάσιον. Καθηγηταί: Λώλος Σηφάκης, Ε. Ζουριδάκης, Π. Μαράκης, Γ. Λουπάσης, Σ. Λουπάσης, Τζαγκαράκης, Παπαδοπούλου, Μ. Δαγαρτζίκα, Α. Μελιδόνη.
Δημοτικό Σχολείο. Διδάσκαλοι: Μ. Αντωνομανωλάκης, Σ. Ξαγοράρης, Αν. Πατερομιχελάκη, Ε. Ψαρουδάκη, Α. Τσισμενάκη. 

Αρχαί: Ειρηνοδικείον (Ειρηνοδίκης Ε. Ροβίδης) Υποτελωνείον (Υποτελώνης Γ. Περάκης) –Υποδοίκησις Χωροφυλακής-Ταχυδρομείο Τηλεγραφικό γραφείο-Κοινοτικό Συμβούλιο.
Σύλλογοι: Σταφιδοπαραγωγών, Κυριών και Δίδων.
Επαγγελματίαι:
Αγιογράφοι: Ανουσάκης Ι., Θεοδοσάκης Εμμ.
Αλευρόμυλοι (πετρελ.) Κοκολάκη Χαρ., Μαρή Ι, Χριστοπούλου και Σία.
Αλευρόμυλοι (υδροκ.) Καστανάκη Εμμ., Περαθωράκη Ι.
Αντιπροσωπείαι: Ροκάκη Ι.(ελαίων) Ψαρουδάκη Γ. (ετ. Ελλην. Λιπασμάτων)
Αποικιακά: Ανουσάκη Διον., Καλογρίδου Ι., Καλογρίδου Π., Κατράκη Αντ., Κοντοπυράκη Π., Πατερομιχελάκη Στ., Ρόκα Χρ., Φουρναράκη Αντ., Φουρναράκη Ν., Χορευτάκη Εμμ.
Αρτοποιεία: Μελισσιανάκη Π., Παπαδημητράκη Π., Σταυρουλάκη Γ.
Βαπτιστικά είδη: Αντωνομανωλάκη Ευγεν.
Γυναικείοι Πίλοι (καπέλα): Νικολιουδάκη Φιλένια και Αναστασία.
Γυναικεία φορέματα: Αντωνομανωλάκη Ευγεν.
Δικηγόροι: Αρχοντάκης Στεφ., Ζηνόδωρος Γ., Λιωνάκης Λ., Μπαλαμπός Ανδρ., Παντελάκης Εμμ.
Ελαιοπυρήνες (εργ.): Μαζοκοπάκη Γεωργ.
Ελαιοτριβεία (κοινά):Ανουσάκη Εμμ., Αποστολάκη Ν., Περαθωράκη Δ., Ψωμαδάκη Παν.
Ζαχαροπλαστεία: Βαρουχάκη Στ., Γαλανάκη Ι., Σχετάκη Αντ.
Ηλεκτροφωτισμού (εργοστ. παραγωγής): Μαρή Ι. Χριστοπούλου και Σία.
Ιατροί: Αναγνωστάκης Γ., Αρχοντάκης Μ., Γεωργιλαδάκης Στρ., Μαργαρίτης Ηλ.
Καθεκλοποιεία: Μαζοκοπάκη Εμμ.
Καφενεία: Ανουσάκη Κ., Βαρουχάκη Δ., Γιακουμάκη Χ., Κουτσουρελάκη Γ. και Π., Λαρεντζάκη Χ., Μαρεντάκη Δ., Μιχελιουδάκη Ι., Μπερτίου Κ., Παπαδάκη Μ., Τερεζάκη Ν., Τζανακάκη Μ., Χορευτάκη Κ.
Κινηματογράφοι: Μαρή Χριστοπούλου και Σία
Κουρεία: Ανυφαντάκη  Εμμ., Μαρεντάκη Εμμ., Μαρεντάκη Στ., Σκευάκη Εμμ., Φυστικλάκη Ι.., Χριστοδουλάκη Σπυρ.
Λιπάσματα-Χημικά: (αντιπρ.) Ψαρουδάκη Γ.
Μηχανουργεία: Κουτσουνάκη Σ., Τσουρή Γ.
Μοδίστραι: Βομβαϊδου Μ., Γιακουμάκη Χρ. Γιαννιουδάκη Ε., Καστρινάκη Χ. Μιχελιουδάκη Μ.

Ξενοδοχεία (ύπνου) :Καρτσωνάκη Κ. ή Παπαδάκη., Μαρή Ε.
Ξενοδοχεία (φαγητού): Δανουκάκη Κ., Κοκκινάκη Ε., Παπαδάκη Ι., Στραβουδάκη Π.
Ξυλουργεία: Κακαουνάκη Ε., Κωνσταντουλάκη Ι., Μαλεκάκη Α., Μαλεφιουδάκη Γ. Ροδουσάκη Κ., Σαμιζάκη Ε., Χαραλαμπάκη Α., Χαραλαμπάκη Γ.
Παντοπωλεία: Βαρουχάκη Α., Κακαουνάκη Ι., Κανελάκη Στυλ., Κουνελάκη Π., Κουφάκη Ε., Μελισσιανάκη  Θ., Ξηρουχάκη Μ., Αφών Σκουνάκη Χ., Τζανακάκη Ν., Φουρναράκη Μ.
Πεταλωτήρια: Λαρεντζάκη Α., Μαρεντάκη Π., Πολυκαντρίτου Α.
Ραφεία: Αερινιώτου Ι, Παντελάκη Α, Σφακιανάκη Π, Σχετάκη Σ, Φωτάκη Τ.
Σαγματοποιεία (Σωμαράδικα): Μοτάκη Α., Μυλωνάκη Μ.
Σαπωνοποιεία: Φωτάκη Ι.
Σιδηρικά (εμπόριο): Γεωργιλαδάκη Μ.
Σιδηρουργεία: Μιχελιουδάκη Γ.
Συμβολαιογραφεία: Καμηλάκη Χ., Πανεθυμιτάκη Ε.
Τράπεζαι: (Αντιπροσωποι) «Γεωργικής» Αντωνιουδάκης Φ., «Εμπορικής» Πατερομιχελάκη Ι. Αφοί., «Ιονικής» Μαρή Β. Αφοί
Τράπεζαι (υποκατάστημα): «Κρήτης» Δ/ντής Δάνδολος
Υποδηματοποιεία: Ανδρεαδάκη Κ., Βομβαϊδου Αφών, Κατσικανταράκη Ε. Κογχυλάκη Ι. και Σία, Λακιωτάκη Γ., Μαυροδημητράκη Σ., Ξηρουχάκη Αφών, Ξηρουχάκη Γ., Ξηρουχάκη Σ., Πατεράκη Α., Χαραλαμπάκη Χ., Χουδαλάκη Δ.
Υφάσματα (εμπόριο): Κουφάκη Γ., Μαρή Γ. και Αφών Πατερομιχελάκη Ι., Τσίχλη Α.
Ψιλικά (εμπόριο): Δαρμάρου Τ.
Για την αντιγραφή
Μανόλης Σπανουδάκης
Γερακιανά Κισάμου