ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ ΣΕ ΔΡΑΣΗ

Ο Σπυρίδων Μαρινάτος* στην Κρήτη του Μεσοπολέμου: από τον σεισμό του 1926 στο νεωτερικό Μουσείο του Π. Καραντινού.

Ο Σπυρίδων Μαρινάτος τοποθετήθηκε στην Κρήτη το 1924 και μέχρι το 1925 εξελίχθηκε στη θέση του Εφόρου Αρχαιοτήτων. Στην πόλη του Ηρακλείου, στην ίδια θέση που βρίσκεται και σήμερα, λειτουργούσε ήδη το Αρχαιολογικό Μουσείο, τη διεύθυνση του οποίου ανέλαβε ο Μαρινάτος το 1928, ύστερα από τον ξαφνικό  θάνατο του Ξανθουδίδη. 
Επρόκειτο για ένα κτηριακό συγκρότημα, του οποίου ο αρχικός πυρήνας είχε χτιστεί το 1905 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Δ. Κυριακού και επεκτάθηκε δύο φορές, το 1915 και στις αρχές της δεκαετίας του ’30. 
Τα χρόνια της παρουσίας του στην Κρήτη ο Μαρινάτος είχε την ατυχία να βιώσει και τους τρεις μεγάλους σεισμούς που έπληξαν το Ηράκλειο και το Μουσείο του, το 1926, το 1930 και το 1935. Από την χαρακτηριστικά γλαφυρή υπηρεσιακή αλληλογραφία αλλά και τις αντίστοιχες παρεμβάσεις του Μαρινάτου στον τοπικό και αθηναϊκό τύπο, αναδεικνύεται το μέγεθος των επιπτώσεων των σεισμών στις αρχαιότητες και στο ίδιο το Μουσείο, καθώς και οι αγωνιώδεις προσπάθειες που κατέβαλλε κάθε φορά, για την αποκατάστασή τους, σε συνδυασμό με τη μέριμνα που λάμβανε για την πρόληψη περαιτέρω καταστροφών στους θησαυρούς, που στέγαζε το εξαρχής προβληματικό, αλλά και πολύπαθο κτήριο του Μουσείου Ηρακλείου. 
Διαπιστώνεται με τον πλέον ευδιάκριτο τρόπο πως, ήδη από τον σεισμό του 1926, ο Μαρινάτος είχε πεισθεί για την ακαταλληλότητα του παλιού ....
... τετραώροφου Μουσείου και τη ματαιότητα των κατά καιρούς επεκτάσεων και επισκευών, και μελετούσε το ενδεχόμενο της ανέγερσης σύγχρονου, ενιαίου και απόλυτα αντισεισμικού οικοδομήματος. Φωτίζεται, παράλληλα, ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Μαρινάτου στη δημιουργία του νέου Μουσείου Ηρακλείου, καθώς εκτός από τη συμμετοχή του στο σχεδιασμό, αναδεικνύονται οι πολύχρονες προσπάθειες του, αφενός, να πείσει την κεντρική διοίκηση για την αναγκαιότητα ενός νέου μουσείου και, αφετέρου, να κάμψει τις αντιδράσεις μίας σημαντικής μερίδας της τοπικής κοινωνίας και του τύπου, η οποία αντιτάχθηκε σθεναρά και πολέμησε σκληρά τον Μαρινάτο, ακόμα και μετά την έναρξη των εργασιών για την ανέγερση του υφιστάμενου και σήμερα Μουσείου, που σχεδίασε ο Π. Καραντινός. 
Γιώργος Τζωράκης 
Αρχαιολόγος 

*Ο Σπύρος Μαρινάτος ήταν Έλληνας αρχαιολόγος και ακαδημαϊκός, ο οποίος γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλλονιάς στις 4 Νοεμβρίου του 1901 και πέθανε στον χώρο του ανασκαφών του προϊστορικού οικισμού του Ακρωτηρίου της Σαντορίνης στις 1 Οκτωβρίου του 1974.
ΑΝΑΣΚΑΦΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Το 1927 αποκάλυψε είσοδο προϊστορικού σπηλαίου κοντά στο χωριό Ελένες Αμαρίου του Νομού Ρεθύμνου, το οποίο έγινε γνωστό ως τρύπα του Μαργελέ. Το βάθος του είναι ανεξερεύνητο ακόμα.
Το 1932, οι ανασκαφές του Σπύρου Μαρινάτου στην Αμνισό της Κρήτης έφεραν στο φως μινωική έπαυλη της Μεσομινωικής ΙΙΙ περιόδου με θαυμάσιες τοιχογραφίες. Κατά την διάρκεια των ανασκαφών βρήκε ηφαιστειακό υλικό σε μινωικά στρώματα, πράγμα που τον οδήγησε στην άποψη ότι ο Μινωικός πολιτισμός πρέπει να καταστράφηκε από την ηφαιστειακή έκρηξη της Θήρας. Την θεωρία αυτή την δημοσίευσε το 1939. Αυτό τον οδήγησε το 1967 στην μεγάλη ανακάλυψη του προϊστορικού οικισμού στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, αν και τελικά, με βάση τις πρόσφατες χρονολογήσεις της Μινωικής έκρηξης, η θεωρία του περί της εκρήξεως αποδείχτηκε εσφαλμένη.
Το 1934 έφερε στο φως μεγάλο oίκημα του τέλους της Μεσομινωικής περιόδου στην περιοχή του Αποδούλου στο νομό Ρεθύμνου.
Το 1934, κοντά στο χωριό Μονοπολάτα της Κεφαλλονιάς, ανακάλυψε Μυκηναικό Νεκροταφείο (1300 - 1100 π.Χ.) με πλήθος πήλινων και χάλκινων αντικειμένων καθώς και μια σαρκοφάγο.
Το 1963 έκανε ανασκαφές στο νησάκι που βρίσκεται μέσα στην υπόγεια λίμνη της Μελισσάνης στην Κεφαλλονιά, όπου ανακάλυψε ιερό αφιερωμένο στον θεό Πάνα καθώς και κεραμική του 3ου και 4ου αιώνα π.Χ., όπως ειδώλιο του Πάνα, λυχνάρια και πλάκες με ανάγλυφη γυναικεία μορφή και με πομπή νυμφών.
Κατά την περίοδο 1967-1974 πραγματοποιεί ανασκαφές στο Ακρωτήρι της Σαντορίνης, όπου ήρθε στο φως μια ολόκληρη πόλη της Υστεροκυκλαδικής Ι περιόδου, θαμένη κάτω από τα ηφαιστειακά υλικά. Ο Σπύρος Μαρινάτος υποστήριξε ότι η Σαντορίνη ήταν η χαμένη Ατλαντίδα που αναφέρει ο Πλάτωνας.
Η τυχαία εύρεση το 1969 ενός τάφου στη θέση Τσέπι Μαραθώνος οδήγησε τον Σπύρο Μαρινάτο στην αποκάλυψη μεγάλου μέρους προϊστορικού νεκροταφείου και στην ανασκαφή κατά την περίοδο 1970-1973 27 τάφων.
Άλλες περιοχές στις οποίες ο Σπύρος Μαρινάτος είχε ανασκαφική δραστηριότητα ήταν:
Οι αρχαιολογικοί χώροι της Αμφιγενείας και της Περιστεριάς στην Μεσσηνία.
Τα ερείπια της Κράνης και οι τάφοι της Λειβαθώς στην Κεφαλλονιά.
Οι Αρχάνες της Κρήτης (μικρή ανασκαφική δραστηριότητα)