ΙΣΤΟΡΙΚΑ-ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΙΣΑΜΟΥ

2. Άγιος Γεώργιος και το φαράγγι των Καλογέρων.

Στο όμορφο φαράγγι των Καλογέρων που ξεκινά λίγο έξω απο τις Στροβλές και καταλήγει στο Σάσσαλο υπάρχει στην μέση περίπου του καταπράσινου φαραγγιού η αγιογραφημένη εκκλησία του 14ου αιώνα αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Εκεί κοντά υπήρχε και ένα χωριό που σήμερα μετά δυσκολίας βλέπεις τα χαλάσματα μέσα στις κουμαριές, μόνα απομεινάρια τα πολλά αλώνια. Ο 92χρονος Νίκος Ηλιάκης μου διηγήθηκε μια ιστορία για το ποιος την έκτισε την εκκλησιά: Ήταν λέει τρία αδέρφια από μεγάλη βενετσιάνικη οικογένεια που ο καθένας του έφτιαξε και απο μια εκκλησία στην περιοχή των Στροβλών. Ο ένας έφτιαξε τον Άγιο Γεώργιο στους Καλογήρους, ο άλλος τον Τίμιο Σταυρό στις Πάνω Στροβλές και ο τρίτος το Μιχαήλ Αρχάγγελο στα Καμηλιανά. Και οι τρεις αυτές εκκλησίες είναι και οι μοναδικές αγιογραφημένες στην περιοχή μας.
 Η εκκλησία ήταν με πλάκες σκεπασμένη και παντού υπήρχαν τάφοι, που μαρτυρεί οτι υπήρχε χωριό κάπου εκεί, δυστυχώς δεν έμεινε στην ιστορία το όνομα του. Οι αντάρτες το είχαν κάνει σπίτι και έμεναν στα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου 1946-47-48 (τα χαράγματα στους τοίχους της εκκλησίας το δείχνουν φώτο). Ακόμα λέει η παράδοση οτι οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού πέθαναν απο πανούκλα και όσοι γλύτωσαν δεν ξαναγύρισαν πίσω φοβούμενοι.

Μια άλλη Ιστορία από την άλλη μεριά του φαραγγιού το Σάσσαλο που μου είχε κάνει πριν χρόνια ο Αθανασογιώργης και μου την επιβεβαίωσε ο Μαρονικολάκης Βασίλης λέει οτι αρχές του 1800 πέθαναν όλοι οι κάτοικοι του χωριού από κάποια αρρώστια και το χωριό εγκαταλείφθηκε, ήταν δε άντρο των Γυαλίρηδων τρομερών τουρκοκρητικών που δεν άφηναν Χριστιανό για Χριστιανό ζωντανό. Κάποτε πέρασαν από το Σάσσαλο τρεις* καλόγεροι τους συνέλαβαν και απαίτησαν να αλλαξοπιστήσουν. Αφού δεν το κατάφεραν τους έζεψαν σε μια φάμπρικα και τους βασάνισαν ώσπου να πεθάνουν. Τους πήραν μετά κάποιοι κάτοικοι του χωριού και τους έθαψαν στο φαράγγι που έκτοτε πήρε το όνομα τους. Όσο για τα Γυαλιριανά, η οικογένεια των Γυαλίρηδων ήταν ο φόβος και ο τρόμος σ' όλη την Κίσαμο και προς αποφυγή δε αντιποίνων μετά το 1897 οι φανατικοί Γυαλίρηδες ήταν οι πρώτοι που πώλησαν τα πάντα σε Έλληνες και έφυγαν δια μέσω Παλαιόχωρας. Μας άφησαν το όνομα τους την γειτονιά τους και ένα φυλάκιο /παρατηρητήριο των Τουρκοκρητικών, στη κορφή προς Κατσοματάδω, του ΓΥΑΛΙΡΗ ΤΟ ΣΠΙΤΑΚΙ που υπάρχει μέχρι σήμερα.
-Η διαδρομή είναι  υπέροχη Χειμώνα καλοκαίρι και θα ήταν καλό να σας πάνε ως και τις Στροβλές και να σας πάρουν απο το Σάσσαλο, κάνοντας όλο το φαράγγι που είναι καταπράσινο με τεράστιες κουμαριές.