ΙΣΤΟΡΙΚΑ-ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΙΣΑΜΟΥ

2. Άγιος Γεώργιος και το φαράγγι των Καλογέρων.

Στο όμορφο φαράγγι των Καλογέρων που ξεκινά λίγο έξω απο τις Στροβλές και καταλήγει στο Σάσσαλο υπάρχει στην μέση περίπου του καταπράσινου φαραγγιού η αγιογραφημένη εκκλησία του 14ου αιώνα αφιερωμένη στον Άγιο Γεώργιο. Εκεί κοντά υπήρχε και ένα χωριό που σήμερα μετά δυσκολίας βλέπεις τα χαλάσματα μέσα στις κουμαριές, μόνα απομεινάρια τα πολλά αλώνια. Ο 92χρονος Νίκος Ηλιάκης μου διηγήθηκε μια ιστορία για το ποιος την έκτισε την εκκλησιά: Ήταν λέει τρία αδέρφια από μεγάλη βενετσιάνικη οικογένεια που ο καθένας του έφτιαξε και απο μια εκκλησία στην περιοχή των Στροβλών. Ο ένας έφτιαξε τον Άγιο Γεώργιο στους Καλογήρους, ο άλλος τον Τίμιο Σταυρό στις Πάνω Στροβλές και ο τρίτος το Μιχαήλ Αρχάγγελο στα Καμηλιανά. Και οι τρεις αυτές εκκλησίες είναι και οι μοναδικές αγιογραφημένες στην περιοχή μας.
 Η εκκλησία ήταν με πλάκες σκεπασμένη και παντού υπήρχαν τάφοι, που μαρτυρεί οτι υπήρχε χωριό κάπου εκεί, δυστυχώς δεν έμεινε στην ιστορία το όνομα του. Οι αντάρτες το είχαν κάνει σπίτι και έμεναν στα δύσκολα χρόνια του εμφυλίου 1946-47-48 (τα χαράγματα στους τοίχους της εκκλησίας το δείχνουν φώτο). Ακόμα λέει η παράδοση οτι οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού πέθαναν απο πανούκλα και όσοι γλύτωσαν δεν ξαναγύρισαν πίσω φοβούμενοι.

Μια άλλη Ιστορία από την άλλη μεριά του φαραγγιού το Σάσσαλο που μου είχε κάνει πριν χρόνια ο Αθανασογιώργης και μου την επιβεβαίωσε ο Μαρονικολάκης Βασίλης λέει οτι αρχές του 1800 πέθαναν όλοι οι κάτοικοι του χωριού από κάποια αρρώστια και το χωριό εγκαταλείφθηκε, ήταν δε άντρο των Γυαλίρηδων τρομερών τουρκοκρητικών που δεν άφηναν Χριστιανό για Χριστιανό ζωντανό. Κάποτε πέρασαν από το Σάσσαλο τρεις* καλόγεροι τους συνέλαβαν και απαίτησαν να αλλαξοπιστήσουν. Αφού δεν το κατάφεραν τους έζεψαν σε μια φάμπρικα και τους βασάνισαν ώσπου να πεθάνουν. Τους πήραν μετά κάποιοι κάτοικοι του χωριού και τους έθαψαν στο φαράγγι που έκτοτε πήρε το όνομα τους. Όσο για τα Γυαλιριανά, η οικογένεια των Γυαλίρηδων ήταν ο φόβος και ο τρόμος σ' όλη την Κίσαμο και προς αποφυγή δε αντιποίνων μετά το 1897 οι φανατικοί Γυαλίρηδες ήταν οι πρώτοι που πώλησαν τα πάντα σε Έλληνες και έφυγαν δια μέσω Παλαιόχωρας. Μας άφησαν το όνομα τους την γειτονιά τους και ένα φυλάκιο /παρατηρητήριο των Τουρκοκρητικών, στη κορφή προς Κατσοματάδω, του ΓΥΑΛΙΡΗ ΤΟ ΣΠΙΤΑΚΙ που υπάρχει μέχρι σήμερα.
-Η διαδρομή είναι  υπέροχη Χειμώνα καλοκαίρι και θα ήταν καλό να σας πάνε ως και τις Στροβλές και να σας πάρουν απο το Σάσσαλο, κάνοντας όλο το φαράγγι που είναι καταπράσινο με τεράστιες κουμαριές.

ΙΣΤΟΡΙΚΑ-ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΑ ΜΝΗΜΕΙΑ ΚΙΣΑΜΟΥ

Μια ανάρτηση με παράπονο του Γιάννη Βιολάκη και με τίτλο "Περίπατος στην ιστορία, στην Κίσαμο" μου έδωσε αφορμή να ξεκινήσω να ανεβάζω ξανά ορισμένα ωραία όσο και παράξενα ιστορικά μνημεία που ενδεχομένως σε κάποιους να διαφεύγουν και αποτελούν εύκολοι προορισμοί για όλους μας αλλά ιδιαίτερα δε μπορεί να προωθηθούν μέσω των ξενοδοχείων και ενοικιαζόμενων στους φιλοξενούμενους μας για να τα επισκεφτούν.
1. Δίκλιτος σπηλαιώδης ναός της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και της Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Χριστού.

 Πρόκειται για ένα όμορφο μικρό σπήλαιο κατοικία με λαξευτές βραχώδεις κολώνες στο μέσο του ναού. Το τέμπλο του είναι φτιαγμένο από πέτρα. Στην αρχαιότητα ήταν οικία όπως συμβαίνει και στα περισσότερα σπίτια της Πολυρρήνιας και για τον λόγο αυτό έχω τονίσει επανειλημμένος ότι η Πολυρρήνια αποτελεί ίσως το μοναδικό χωριό με 3000 χρόνια συνεχής κατοίκησις στον νομό Χανίων. Πιστεύεται ότι σαν εκκλησία λειτούργησε πρώτη φορά τον 7ο ή 8ο αιώνα και ως το 1645 που με την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, το έκαναν στάβλο.  

Μάλιστα δεν είναι λίγες οι Χριστιανικές παραδόσεις που αναφέρουν την ιστορία του Τούρκου ιδιοκτήτη της που χρησιμοποιούσε το σπήλαιο ως στάβλο για τα πρόβατά του. Όταν πήγαινε το πρωί να βγάλει τα ζώα του έβρισκε μία εικόνα της Παναγίας μέσα στο σπήλαιο και κάποια από τα ζώα του νεκρά. Ο Τούρκος πέταγε έξω την εικόνα όμως το επόμενο πρωινό συνέβαινε ξανά το ίδιο γεγονός. Ο Τούρκος φοβήθηκε τόσο που τότε άφησε το σπήλαιο και οι κάτοικοι ξαναέκαναν εκκλησία. Η εικόνα της Παναγίας που θαυματουργικά επέστρεφε, φυλάσσεται σήμερα σε ασφαλές μέρος εκτός του ναού. (Να γιατί χρειαζόμαστε και το Βυζαντινό Μουσείο στην πόλη).

Η εκκλησία έχει πολλά μαρμάρινα αρχιτεκτονικά μέλη από τον ναό της Δίκτυννας Αρτέμιδος σε διάφορα σημεία της, ιδιαίτερα στην είσοδο της, όπως συμβαίνει και με στα υπόλοιπα σπίτια και τις εκκλησίες του χωριού, με αποκορύφωμα την εκκλησία των 99 Πατέρων με τις δεκάδες αρχαίες επιγραφές. Φυσικά τεράστιο αρχαιολογικό ενδιαφέρον τα λαξευτά δωμάτια της, (φώτο πάνω) που αποτελούσαν και τα σπίτια των αρχαίων Πολυρρήνιων.
Η βόλτα αυτή μπορεί να συνδυαστεί και με το πέρασμα του Σηρικαριανού φαραγγιού και σίγουρα μια επίσκεψη δεν φτάνει για να δεις όλα όσα έχει η περιοχή.