ΑΡΧΑΙΑ ΚΙΣΑΜΟΣ ΚΑΙ ΑΛΗΘΕΙΕΣ

 "Η αρχαία Κίσαμος, παράλια πόλη στη βορειοδυτική ακτή της Κρήτης, έχει εντοπιστεί εδώ και αρκετούς αιώνες στην πεδιάδα που πλαισιώνει τον ομώνυμο κόλπο. Αυτή η αρχαία πόλη ήταν το λιμάνι της αρχαίας Πολυρρηνίας, της παλαιότερης δωρικής πόλης της Κρήτης, 7 χλμ. νότια της Κισσάμου, ναυτικό και εμπορικό κέντρο της περιοχής. Μετά τη ρωμαϊκή κατάκτηση της Κρήτης (το 69 π.Χ.) η Κίσαμος γνώρισε μεγάλη οικονομική και οικιστική ανάπτυξη. Η «Κίσαμος πόλις», όπως την αναφέρει ο Πτολεμαίος (3,17,8), βρίσκεται στο σημερινό κόλπο της Κισσάμου, στα σωζόμενα ερείπια κοντά στο Καστέλι (βενετσιάνικο φρούριο).
Αν και βρισκόταν κοντά στη μεγάλη πόλη Πολυρρηνία της οποίας ήταν επίνειο, λειτούργησε ως αυτόνομη κοινότητα και έκοψε δικά της νομίσματα. Τα νομίσματά της απεικόνιζαν στη μια πλευρά κεφαλή του Ερμή με πέτασο και στην άλλη δελφίνι και τα γράμματα ΚΣ/ΙΩ γράφουν τα λεξικά .....

Είναι έτσι όμως τα πράγματα;
Κάτι αρχάς είναι σίγουρο ότι την λέξη κίσ-άμος την χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι της Κρήτης, όταν ήθελαν να πουν "η παρά την θάλασσαν άμμος"!
Δηλαδή, η τοποθεσία την οποία κύσει (φιλά, αγκαλιάζει) η ψάμαθος/άμαθος (θαλάσσια άμμος).
Έτσι δεν ήταν μόνο οι Πολυρρήνιοι που έβλεπαν από ψηλά την θαλάσσια άμμο να αγκαλιάζει την θάλασσα,  ήταν και οι Απτέριοι που και αυτοί έβλεπαν από ψηλά την θάλασσα τους να αγκαλιάζει τις Καλύβες και την έλεγαν και αυτοί την τοποθεσία τους, Κίσαμος. Δύο περιοχές ίσως πόλεις λοιπόν με το ίδιο όνομα στα Χανιά μια ανατολικά και μια δυτικά και οι δύο με τοποθεσίες Παλαιόκαστρο και οι δύο λιμάνια η μια της Πολυρρήνιας και η άλλη της Απτέρας.
Έτσι δεν ήταν δύσκολο να μπερδευτούν ακόμα και οι διαβασμένοι περιηγητές. Ο Tourneford μάλιστα όταν πέρασε από δω πήγε στην Πολυρρήνια (Παλαιό Κάστρο το αναφέρει) και όταν τους είπε ότι η ευρύτερη περιοχή ονομάζεται Άπτερα αυτοί γέλασαν. Αυτό όμως δεν εμπόδισε ούτε αυτόν ούτε άλλους γεωγράφους της εποχής τον Niger, τoν Cornaro, τον Cusseme, τον Pococke, να πιστεύουν ότι Άπτερα = Πολυρρήνια. Αυτό ξεκαθάρισε το 1830 και μετά μάλιστα υποστηρίχτηκε ότι θα πρέπει να διαγραφεί από τα συγγράμματα της εποχής η λέξη Κίσαμος όταν μιλάνε για Άπτερα και ότι η μόνη Κίσαμος υπάρχει κοντά στην Πολυρρήνια.
Ο χάρτης του Peutinger 1500μ.Χ μόνο υπάρχει ακόμα που δείχνει και τις δύο πόλεις Κίσαμος, η μία 8 μίλια ανατολικά της Κυδωνίας και η άλλη 32 μίλια δυτικά.

Νόμισμα
Τα νομίσματα της Κισάμου απεικόνιζαν στη μια πλευρά κεφαλή του *Ερμή με πέτασο και στην άλλη δελφίνι και τα γράμματα ΚΣ/ΙΩ....η αλήθεια είναι ότι στα 60 χρόνια έρευνας στην περιοχή μας και άλλα τόσα των περιηγητών τέτοιο νόμισμα δεν έχει βρεθεί πουθενά. Θα έλεγα ότι δεν μας ανήκει... ίσως είναι νόμισμα εμπορικό που βρέθηκε στην Κίσαμο αλλά επ ουδενί δεν είναι της αρχαίας Κισάμου. Εκτός αν έκοψαν ένα μόνο νόμισμα, και αλήθεια που βρίσκεται για να το δούμε; Μόνο ένα σκίτσο πάνω σε χαρτί....υπάρχει που κακώς υιοθετήθηκε.
Άρα η αρχαία Κίσαμος υπάρχει ως και σήμερα μόνο σαν περιοχή κάτω από τα ερείπια της Ελληνορωμαϊκής Κισάμου... Ίσως είναι λίγο παραπέρα, ίσως παραπάνω, ίσως παρακάτω, ή ίσως δεν υπήρξε ποτέ. Ακούγεται άσχημο αλλά έτσι μοιάζει να είναι η αλήθεια.

* Ο Ερμής με πέτασο και απο την άλλη δυο δελφίνια ..πόσο λάθος, αν είχαμε τον Ερμή στην μια μεριά στην άλλη η λογική λέει οτι θα είχε το κηρύνειο και όχι δελφίνια.