ΠΩΣ ΔΙΑΔΟΘΗΚΕ ΚΑΙ ΠΟΤΕ Ο ΣΕΡΤΟΣ ΣΤΗΝ ΥΠΟΛΟΙΠΗ ΚΡΗΤΗ

RIVENDELL32
Το πέρασμα των συρτών από τα Χανιά στους υπόλοιπους νομούς, είναι ένα θέμα που ακόμα και στις μέρες μας προκαλεί αρκετές έριδες μεταξύ των καλλιτεχνών και των μελετητών, όχι ως προς την καταγωγή των συρτών, αλλά ως προς την περίοδο που αυτά διαδόθηκαν στον νομό Ρεθύμνης. Την περίοδο που τα συρτά πρωτοπαίχθηκαν, σχεδόν ταυτόχρονα από την Κίσσαμο διαδόθηκαν στην γειτονική επαρχία Σελίνου λόγω των ανεπτυγμένων σχέσεων των κατοίκων των δύο επαρχιών αλλά και λόγω της πανομοιότυπης πολιτιστικής κουλτούρας. Στην επαρχία Κυδωνίας μαθαίνουμε πρώτη φορά για ύπαρξη συρτών κατά την επανάσταση του 1821, καθώς Κισσαμίτες και Σελινιώτες επαναστάτες ήρθαν σε επαφή με Κυδωνιάτες. Στις δε επαρχίες Αποκορώνου και Σφακίων τα συρτά διαδόθηκαν από το 1850 και μετά, όπως τουλάχιστον έχουν ερευνήσει τοπικοί λαογράφοι και μελετητές. Κι αυτό έγινε λόγω της καταγωγής από τα Σφακιά πολλών Κισσαμιτών βιολιστών όπως ο Ανδρέας Μαριάνος, ο Μανώλης Φαντάκης ή Φαντομανώλης κ.α., όταν όλοι οι προαναφερόμενοι έπαιζαν συχνά εκείνη την περίοδο σε γλέντια στις περιοχές Σφακίων και Αποκορώνου και έτσι διέδωσαν τα συρτά. Από μαρτυρία του Ανδρέα Μαριάνου στον γιο του και θρυλικό βιολιστή Γιώργη Μαριάνο, στα Σφακιά μέχρι τα μέσα του 190ου αιώνα , χόρευαν μόνο Πεντοζάλι και Γιτσικιά (Ρουμαθιανή) σούστα.
Στο Ρέθυμνο λοιπόν, τα συρτά σαν μελωδίες (ελάχιστες στον αριθμό) ίσως και να υπήρχαν, λόγω των όποιων κοινωνικών σχέσεων των κατοίκων των δύο νομών. Όχι όμως ότι είχαν «ριζώσει» και διαδοθεί. Η διάδοση των συρτών έγινε περίπου κατά τα έτη 1923 – 1925 όταν και ιδρύθηκε στα Χανιά η σχολή Χωροφυλακής, στην οποία υπηρέτησαν πλήθος Ρεθύμνιων καλλιτεχνών όπως ο Μανώλης Λαγός, ο Γιώργος Μουζουράκης, ο Αλέκος Καραβίτης κ.α. Όλοι αυτοί δεν γνώριζαν τα συρτά και μαθήτευσαν δίπλα στον Γιώργη Μαριάνο, τον Σταύρο Μαυροδημητράκη, τον Νικόλαο Κατσούλη ή Κουφιανό, ούτως ώστε να μάθουν τις μελωδίες και τον χορό των συρτών. Όλα αυτά βέβαια έχουν δηλωθεί κατά καιρούς και από τους ίδιους τους λυράρηδες. Άραγε, όπως υποστηρίζουν πολλοί μουσικοί και μελετητές, αν προϋπήρχαν διαδεδομένα τα συρτά στο Ρέθυμνο, για ποιόν λόγο όλοι αυτοί οι σπουδαίοι Ρεθύμνιοι καλλιτέχνες πήγαν στα Χανιά κι έμαθαν τα συρτά; Και για ποιόν λόγο εκείνη την περίοδο πήγαν στα Χανιά τόσο ο Καρεκλάς (Αντώνης Παπαδάκης) και ο Ανδρέας Ροδινός (ο οποίος μαθήτευσε στον Νικολή Χάρχαλη); Καμιά φορά αυτοί οι τοπικιστικοί παράγοντες είναι τόσο ανασταλτικοί στην γνώση.
Και το σημαντικότερο στοιχείο βέβαια, σχεδόν όλες οι μελωδίες που ηχογραφήθηκαν κατά τα χρόνια του μεσοπολέμου από λυράρηδες του Ρεθύμνου, είναι χανιώτικες και κισσαμίτικες διασκευές και όχι ρεθυμνιώτικες συνθέσεις, πράγμα που ασφαλώς το παραδέχονταν τότε και οι ίδιοι οι λυράρηδες. Για παράδειγμα, η κλασσική «Σειρά του Ροδινού». Τα συρτά που παίχθηκαν από τον θρυλικό αυτόν λυράρη είναι απλές διασκευές χανιώτικων συρτών, αρκετά παραποιημένες βέβαια, μιας και τα μέσα τότε ήταν ανασταλτικά για να κατανοηθεί μια μελωδία. Με την σειρά, παραθέτουμε τις γνήσιες ονομασίες των μελωδιών αυτών: Χανιώτικος συρτός αγνώστου συνθέτη, ΄Β Λουσακιανός του Κιώρου, Αερινιώτης του Φελεσογιάννη, Σελινιώτικος του Βουρογιάννη, Ηλέκτρα του Φελεσογιάννη, Καρεφυλλιανός του Καναρίνη, Τοπολιανός του Φαντομανώλη, Βουλγαριανός του Ζερβού.
Σε ένα οδοιπορικό της Δόμνας Σαμίου, κατά τα μέσα της δεκαετίας του ’70 με στόχο την «αυθεντική καταγραφή» της κρητικής μουσικής, παρουσιάστηκε ο νομός Ρεθύμνης και συγκεκριμένα, η Κρύα Βρύση της επαρχίας Αγ.Βασιλείου, η πόλη του Ρεθύμνου και τα Ανώγεια. Στο Ρέθυμνο, η κυρία Σαμίου βρήκε τον αξέχαστο δεξιοτέχνη, τον Στέλιο Φουσταλιεράκη και του ζήτησε να παίξει μερικά δικά του παραδοσιακά συρτά. Ο Στέλιος Φουσταλιεράκης όμως, με το ήθος που τον χαρακτήριζε, απάντησε «δικά μου συρτά, δεν έχω συνθέσει. Όλα αυτά που παίζουμε στο Ρέθεμνος είναι κισσαμίτικα που τα μάθαμε από τους βιολατόρους των Χανίων».
Οι μαρτυρίες, τόσο του ανεπανάληπτου Κώστα Μουντάκη, όσο και του θρυλικού λυράρη των Ανωγείων, Μανώλη Πασπαράκη ή Στραβού, δηλώνουν ότι τα συρτά στην ευρύτερη περιοχή του Μυλοποτάμου διαδόθηκαν ως επί το πλείστον μετά την κατοχή.
Στον νομό Ηρακλείου τα συρτά «πέρασαν» κυρίως από το 1950 και μετά, κυρίως με την κάθοδο στην πρωτεύουσα του νομού, Ανωγειανών καλλιτεχνών (Νικ.Ξυλούρης, Γ. Καλομοίρης, Εμμ.Μανουράς) και με την «κυριαρχία» στις νότιες επαρχίες του Σπηλιανού λυράρη, Θανάση Σκορδαλού. Βέβαια, σημαντική και η προσφορά του αδικοχαμένου, Λευτέρη Μανασάκη ή Γαλιανού,από την Γαλιά. Στον νομό Λασιθίου, τα συρτά ευδοκίμησαν μετά τα μέσα της δεκαετίας του ’60, κυρίως με κάποιες ηχογραφήσεις του θρυλικού Δερμιτζογιάννη, αλλά και με την «εισβολή» πολλών Ηρακλειωτών και Ρεθύμνιων λυράρηδων. Η μουσική της δυτικής Κρήτης έρχεται ακόμα και τώρα σε πλήρη διαφορετικότητα με την μουσική της ανατολικής Κρήτης, όπου εκεί παίζει μεγάλο ρόλο ο λυρισμός και οι τοπικές μελωδίες (κοντυλιές, πηδηχτοί) και αυτός ήταν ο κύριος παράγοντας ούτως ώστε τα συρτά να δυσκολευτούν να ενσωματωθούν στα μουσικά μοτίβα των περιοχών αυτών.
Η έρευνα στις μελωδίες των συρτών δεν σταματά εδώ και δεν μπορεί να σταματήσει την στιγμή που όλο και περισσότερες παλαιές μελωδίες έρχονται στο προσκήνιο. Το σίγουρο όμως είναι ένα: Πρόκειται για έναν πλούσιο θησαυρό μουσικής κληρονομιάς που παραδόθηκε τόσο απλόχερα από τους παλαιούς «τεχνίτες» σε εμάς και αυτό μας καθιστά όλους υπεύθυνους για την διαφύλαξη και διατήρηση του.

Από την κισσαμίτικη σελίδα http://clubs.pathfinder.gr/kissamoslive/969300

Οποιοσδήποτε έχει άλλη άποψη, επι του θέματος, θα την δημοσιεύσουμε, αρκεί να έχει στοιχεία !!