ΤΖΟΝ ΣΤΑΝΛΕΙ Ο ΑΓΓΛΟΣ ΚΑΤΑΣΚΟΠΟΣ ΤΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ ΣΤΗΝ ΓΕΡΜΑΝΟΚΑΤΟΧΗ

Ύστερα από το σχετικό σημείωμα του Σαββάτου (25/6/2022) στην σελίδα του blog, με την αναφορά στο όνομα του *Άγγλου κατασκόπου Τζον* στο Καστέλλι, συνδεόμενου με τον μοιραίο λανθασμένο διαδοχικό πολυβολισμό από συμμαχικά αεροπλάνα στο Τελωνείο Καστελλίου με τις 5 άδικες απώλειες παρευρισκόμενων εκεί για παραλαβή φορτίου 4  Καστελλιανών και ενός ναυτικού από το καΐκι που ξεφόρτωνε στην αποβάθρα όπως και ισάριθμους τραυματισμούς, παρουσιάζουμε σήμερα τρείς φωτογραφίες τού  αξιωματικού τής αγγλικής κατασκοπείας Τζον Στάνλεϊ (John Stanley) όπως ήταν το ονοματεπώνυμό του. Ο Τζον Στάνλεϊ κινήθηκε στην περιοχή τής Κισάμου κατά τη διάρκεια της κατοχής πλαισιωμένος και από Έλληνες αντιστασιακούς πού αποτελούσαν τα μέλη τού επονομαζόμενου "Αγγλικού φυλακίου", αποτελούμενα κυρίως από Ελληνες αξιωματικούς όπως ο πατριώτης αντιστασιακός υπολοχαγός Μανόλης Πιμπλής από τα Θεοδωριανά Κισάμου, που δολοφονήθηκε στα Χανιά από άνδρες τού Τάγματος Χωροφυλακής Χανίων στις 17 Ioυλίου 1944. Οι φωτογραφίες έχουν διαδοχικά τις ακόλουθες υποσημειώσεις (λεζάντες): 

1)  Ο Τζον Στάνλεϊ αριστερά, ο Μανόλης Πιμπλής και ο Μανόλης Σειραδάκης (πίσω)  "σε Κισαμίτικο λημέρι το 1944". 

2) *Από το μνημόσυνο για τα τρίμηνα του Μ. Πιμπλή στο Βουλγάρω Κισάμου στις 15-10-1944. Ο λοχαγός Στάνλεϊ και δεξιά του στη σειρά: Μανόλης Σειραδάκης και Μανόλης Μαριάνος, μέλη του "Αγγλικού φυλακίου" και 

3) * Ο Τζον Στάνλεϊ εκφωνεί σύντομο επιμνημόσυνο λόγο. Είχε ξενυχτήσει για να μάθει απέξω το ελληνικό κείμενο γιατί δεν ήξερε καλά ελληνικά..* 

Ο JOHN STANLEY KAI O  ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΙΜΠΛΗΣ ΣTO ΒΙΒΛΙΟ-ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΟΥ ΣΤΑΥΡΟΥ Γ. ΒΛΟΝΤΑΚΗ
 Οι φωτογραφίες δημοσιεύονται στο  δυσεύρετο μέχρι πέρυσι (2021)  βιβλίο-χρονικό τού Χανιώτη αντιστασιακού φιλόλογου Σταύρου Γ. Βλοντάκη υπό τον τίτλο: * Η *ΟΧΥΡΑ ΘΕΣΙΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ*. Χρονικό τής Γερμανικής κατοχής στα Χανιά απ' τον Οχτώβρη τού 1944 ως τόν Μάη τού 1945 και της αγγλογερμανικής απο τον Μάη ως τον Ιούλη τού 1945.*  (1η έκδοση Αθήνα 1976 εξαντλημένη. 2η έκδοση  Εκδόσεις ΑΝΤΙΓΟΝΗ Θεσσαλονίκη 2021 με πρόλογο τής Χανιώτισσας συγγραφέως Μάρως Δούκα,)  Σημειώνεται, ότι όπως βεβαιώνει και η ίδια η κορυφαία Χανιώτισσα συγγραφέας, το γνωστό πεζογράφημα της Μάρως Δούκα "Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ" (Εκδόσεις Πατάκη Αθήνα 2011) που αποτελεί λογοτεχνική απόδοση της παραπάνω μοναδικής κρητικής περίπτωσης στα χρονικά του Πολέμου, έχει αντλήσει πληροφορίες και πρώτη ύλη από το πολύτιμο βιβλίο-χρονικό του Σταύρου Βλοντάκη.
 Σημειώνεται ότι ο Σταύρος Βλοντάκης (που έζησε τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του ως συνταξιούχος μέχρι το 2011 στην Σπηλιά Κισάμου με την σύζυγό του), νεαρός Επονίτης κατά την κατοχή, έχει στηριχτεί σε αυθεντικά ντοκουμέντα και πηγές, έχει δε εκτιμηθεί πολύ η αντικειμενικότητά του. Όπως έγραφε και στα "Χ. Ν" ο Σήφης Μιχελογιάννης:  ("Σταύρος Βλοντάκης ο χρονικογράφος της πρόσφατης ιστορίας μας." Χ.Ν. 26/2/2011)  *Πάνω απ' όλα ο Σταύρος Βλοντάκης πέρα από την ιδεολογική του τοποθέτηση, πάντοτε έκανε τη βασική διάκριση, μεταξύ αυτών που αγωνίστηκαν κατά του ξένου κατακτητή, κάτω από οποιαδήποτε σημαία και αυτών που συνεργάστηκαν μαζί του.  Για τον Μανόλη Πιμπλή π.χ. ο Στ. Βλοντάκης γράφει στο βιβλίο του. Ο Μανόλης Πιμπλής ήταν ένας φλογερός πατριώτης, απόφοιτος τής Σχολής Ευελπίδων, της τάξης 40 β... Όταν άρχισαν να 'ρχονται στην Κρήτη τα πρώτα κλιμάκια της Advance Force 133 του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής για οργάνωση δικτύων πληροφοριών, βρήκε το στοιχείο του...Ο Πιμπλής δεν ανακατεύθηκε σέ καμμιά απο τις αντιστασιακές οργανώσεις ΕΑΜ ή ΕΟΚ. Πίστευε ίσως, πώς σαν αξιωματικός, μπορούσε να προσφέρει περισσότερα πράγματα στο συμμαχικό αγώνα, δουλεύοντας στον τομέα τής κατασκοπίας. Σιγά σιγά όμως η δράση του είχε γίνει γνωστή..* Μιλώντας για τον συγκλονισμό των ανδρών του "Αγγλικού φυλακίου" "μόλις έμαθαν το φόνο τού Μανιού" ο συγγραφέας σημειώνει: : "Ο ίδιος ο προϊστάμενος του κλιμακίου, Άγγλος λοχαγός Τζον Στάνλεϊ έβαλε τα κλάματα. Τόσο πολύ τον αγαπούσε." 
Κατά την απαρίθμηση εξάλλου των Άγγλων αξιωματικών που έδρασαν στην Κρήτη κατά την περίοδο που εξιστορεί, ο Βλοντάκης γράφει για τον Τζον: Τζον: Λοχαγός Τζον Στάνλεϊ (John Stanley) Μετά τον πόλεμο παντρεύτηκε τη Χανιώτισσα Λίλη Μαλανδράκη, πρωτεξαδέρφη του Μανόλη Πιμπλή." 

ΑΝΑΦΟΡΑ JOHN STANLEY  ΑΠΟ TON ΙΣΤΟΡΙΚΟ ANTONY BEEVOR

H μυστική εξάλλου 

α) αποβίβαση του John Stanley στην Κρήτη (στην θέση Σίση έξω από το Ηράκλειο) πλέοντας από την Μέση Ανατολή με το υποβρύχιο ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΗΣ  

β) η περιπετειώδης συνάντησή του εν μέσω Γερμανικών ναρκοπεδίων με τους συνδέσμους που τον περίμεναν 

γ) η αρχική του ένταξη στο κλιμάκιο τής περιοχής Ηρακλείου συνεργαζόμενου με τις εκεί ελληνικές αντιστασιακές ομάδες, κυρίως του Μανόλη Μπαντουβά και 

δ) η τελική προώθησή του στην Κίσαμο ως επί κεφαλής του κλιμακίου της περιοχής παρουσιάζονται από τον Άγγλο ιστορικό Αntony Βeevor που γράφει για θέματα στρατιωτικού κυρίως περιεχομένου ( όπως ΣΤΑΛΙΝΓΚΡΑΝΤ-, Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ Β ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ κ.ά.) στο βιβλίο του υπό τον τίτλο: *ΚΡΗΤΗ. Η ΜΑΧΗ ΚΑΙ Η ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ* (Μετάφραση Γιώργος Καλλίνης. Βικελαία Βιβλιοθήκη Ηράκλειο 1999). Ο Βeevor παρουσιάζει σέ κάποιο σημείο την ταραγμένη και στα πρόθυρα της σύγκρουσης ατμόσφαιρα για μερικές μέρες στο Καστέλλι (δεν αναφέρει συγκεκριμένη ημερομηνία) μεταξύ των ομάδων του Denis Ciclitira της Αγγλικής Υπηρεσίας SΟΕ, του John Stanley της Yπηρεσίας ISLD, καθώς και της ομάδας ΕΟΚ του Σελίνου από τη μια πλευρά και της ισχυρότερης και πολυαριθμότερης ομάδας του ΕΛΑΣ τής περιοχής από την άλλη.. Όπως διηγήθηκε μεταγενέστερα στον Βeevor ο ίδιος ο John Stanley ο οποίος είχε προσπαθήσει πάντα να διατηρεί ειρηνικές σχέσεις, με τον ΕΛΑΣ, όπως είχε πει στον συγγραφέα ,*ο Τζον  έψαξε τον πατέρα Σπύρου ένα διακεκριμένο φίλο του ΕΛΑΣ, για να βρει ένα τρόπο να εμποδίσει την, μάταια αιματοχυσία. Οι δύο τους χρειάστηκε να πάνε στη βάση του ΕΛΑΣ για να συζητήσουν τούς όρους.* Πρόκειται προφανώς για τον ονομαστό Παπά-Σπύρο ο οποίος μίλησε στον ΕΛΑΣ.. Απο τις διηγήσεις των δικών μας, πάντως, γνωρίζουμε ότι μεσολαβούσαν πάντα και δικοί μας εντόπιοι σώφρονες, ψύχραιμοι και σεβαστοί και από τις δύο πλευρές  όπως π.χ, ο γιατρός Ηλίας Μαργαρίτης, για την αποτροπή αιματηρών συγκρούσεων  σέ παρόμοιες εκρηκτικές αντιπαραθέσεις μεταξύ των δύο οργανώσεων στο απελευθερωμένο Καστέλλι. Και οι δύο οργανώσεις ήταν *φιλτραρισμένες* βέβαια από Άγγλους αξιωματικούς. Ακόμη αντηχούν στα αυτιά μας τα γεμάτα νόημα σχόλια των Καστελλιανών της εποχής, για τον ΕΟΚΙΤΗ Άγγλο που μιλούσε απο το ένα Καστελλιανό μπαλκόνι και τον ΕΛΑΣΙΤΗ Άγγλο πού μιλούσε από το απέναντι Καστελλιανό μπαλκόνι την ίδια μέρα. Έχομε υπόψη πάντως, αναφορές των Άγγλων τής Κρήτης προς τους προϊσταμένους τους, με τις οποίες επιχειρούν να πιστωθούν το γεγονός, πώς με την τακτική τους αυτή συνετέλεσαν στην ομαλότερη συμβίωση των δύο βασικότερων οργανώσεων στην Κρήτη, σέ αντίθεση με τίς ακραιφνώς *στρατιωτικές* μεθόδους των συναδέλφων τους στην άλλη Ελλάδα με τα αιματηρά αποτελέσματα στην Πελοπόννησο και Κεντρική Ελλάδα (τίς οποίες περιγράφουν και συγκρίνουν με τις δικές τους στην Κρήτη, πού ήταν κατά τίς αναφορές τους, πιο πολιτικές, διπλωματικές και πιο αποτελεσματικές) .   

 Αν πάντως ο Βeevor (ο οποίος με βάση το βιογραφικό του έχει γεννηθεί το 1946, άρα  είναι 76 ετών σήμερα) θα μπορούσε να ανευρεθεί και να μάς δώσει την μαγνητοφωνημένη συνομιλία του με τον John Stanley, ασφαλώς θα μαθαίναμε ενδιαφέροντα πράγματα για τα γεγονότα τής εποχής και περιοχής, κάτω από το πρίσμα  βέβαια της αγγλικής πλευράς.

KAΣΤΕΛΛΙΑΝΕΣ ΔIHΓΗΣΕΙΣ ΓΙΑ JOHN STANLEY

Ανεξάρτητα από τα αναφερόμενα πάντως στις γραπτές πηγές, κατά τα μεταπολεμικά παιδικά χρόνια, στις κατοχικές διηγήσεις των παλαιότερων Καστελλιανών, ο υπογράφων θυμάται τουλάχιστον, ότι μιλούσαν για τον γάμο του Άγγλου Τζον με μία *όμορφη νέα, την Λίλη Μαλανδράκη απο το Βουλγάρω,*. Στις διηγήσεις τής εποχής αναφερόταν ότι η οικογένεια Μαλανδράκη (που διατηρούσε και μετακατοχικά  κατάστημα στρωμάτων στα Χανιά) είχε μείνει στο Βουλγάρω και στο Καστέλλι κατά την κατοχή. Το γεγονός της παρουσίας τής οικογένειας Μαλανδράκη, σε οικογενειακές συγκεντρώσεις και παρέες τού κατοχικού Καστελλιού, όπως π.χ. σε ορισμένες αποσπερίδες της οικογένειας Χριστοδουλάκη στην οδό Καμπούρη, κοντά στον Άγιο Σπυρίδωνα, περιλαμβανόταν στις Καστελλιανές κατοχικές αναμνήσεις συχνά, λόγω και της παρουσίας ασφαλώς της νεαρής Λίλης, της οποίας   η καλλονή κατά τίς διηγήσεις ήταν, φαίνεται πράγματι εντυπωσιακή

ΜΝΗΜΗ ΤΡΑΓΙΚΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ ΤΕΛΩΝΕΙΟΥ

Όσο για τα τραγικά γεγονότα στο Τελωνείο, στα μέν παραπάνω βιβλία δεν αναφέρεται κάτι, αλλά ασφαλώς την μοιραία πληροφορία θα την είχε δώσει ο Τζον στην αγγλική Aεροπορία ως επί κεφαλής τού κλιμακίου, όπως είπαν και  οι αγαπητοί Αντώνης Κατσικανδαράκης που έχει διηγηθεί επανειλημμένα, γραπτά και προφορικά τα γεγονότα αυτά της εποχής, καθώς και ο αξέχαστος Αχιλλέας Δεσποτάκης, μόνο πού τα γερμανικά πλοία είχαν φύγει αμέσως το πρωί τής 14ης Μαίου 1944 και αμέσως μετά ήρθαν τα δύο ελληνικά φορτηγά και η τράτα του άτυχου επίσης Αρτέμη Αναστασάκη. Οι  διηγήσεις τής οικογένειας του υπογράφοντος, αναφέρονταν πολλές φορές και στο συγκλονιστικό  γεγονός τού Τελωνείου, ιδιαίτερα στο θάνατο του Κυριάκου Τζαμουτζόγλου, ο οποίος άφησε αρφανεμένη την οικογένειά του, που έμενε δίπλα στην αυλή των νιόπαντρων τότε γονέων μας, στο σπίτι της οικογένειας Τριανταφυλλάκη, μεταξύ των σπιτιών του οδοντίατρου Αντ. Καστρινάκη και τού γιατρού Γιάννη Λυγιδάκη. Μια διαρκής υπόμνηση επίσης των γεγονότων τού Τελωνείου, ήταν και ο αγαπητός στην οικογένεια μας, αδελφός τού νονού του υπογράφοντος, Δημήτρης Μπαξεβάνης που είχε χάσει το ένα του πόδι κατά τον τραυματισμό του το τραγικό εκείνο πρωινό στην αποβάθρα τού Τελωνείου.

Κυριάκος Ροδουσάκης 

Σύμφωνα με το πρόγραμμα εκδηλώσεων του Δήμου Χανίων, στις 30 Ιουνίου στις δέκα το βράδυ, στο Μεγάλο Αρσενάλι, θα γίνει μια ενδιαφέρουσα συζήτηση με τον Γιώργο Βλοντάκη, τη Μάρω Δούκα , την Νίκη Τρουλινού και τον Σπύρο Νταουντάκη, πάνω στο βιβλίο "Η οχυρά θέσις Κρήτης" το οποίο πρόσφατα επανεκδόθηκε. Επειδή η Ιστορία έχει και τις ζόρικες σελίδες της. 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 20-29 ΜΑΙΟΥ 1823 ΤΟΥ ΑΡΜΟΣΤΗ ΜΑΝΩΛΗ ΤΟΜΠΑΖΗ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ ΤΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ

Με την ευκαιρία της επετείου των 199 ετών απο την απελευθέρωση τού Φρουρίου της Κισάμου και την ύψωση της ελληνικής σημαίας στις επάλξεις του την 25η Μαίου 1823 απο τους εντόπιους επαναστάτες και τους 700 επικουρικούς που στρατολογήθηκαν από τον αρμοστή Μανώλη Τομπάζη απο Ναύπλιο, Πόρο, Κρανίδι, Ερμιόνη, παραθέτουμε ορισμένα κείμενα και εικόνες που προέρχονται από το βιβλίο τού Ιάκωβου Ν. Τομπάζη, εγγονού του αρμοστή, στο οποίο έχομε αναφερθεί και με άλλη ευκαιρία. 

ΙΑΚΩΒΟΣ ΤΟΜΠΑΖΗΣ

Στο βιβλίο αυτό με τίτλο * ΑΔΕΛΦΟΙ ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΙ ΜΑΝΩΛΗΣ ΤΟΜΠΑΖΗΣ.ΣΥΜΒΟΛΗ ΕΙΣ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑΝ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΠΑΛΙΓΓΕΝΕΣΙΑΣ. ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΑΡΑΣΛΗ * (Εν Αθήναις Τύποις Π.Δ.Σακελλαρίου 1902) ο εγγονός Ιάκωβος έχει συγκεντρώσει στοιχεία, έγγραφα και μαρτυρίες από τα αρχεία της ιστορικής Υδραίικης οικογένειας των Τομπάζηδων: Του Ιακωβάκη Τομπάζη (ή Τουμπάζη) αρχιναυάρχου του ελληνικού Στόλου κατά την έναρξη της Επανάστασης, πρωταγωνιστή όλων των μεγάλων νικηφόρων ναυμαχιών κατά την αρχή του Αγώνα και τού αδελφού του Μανώλη Τομπάζη, (ή Τουμπάζη) μεγάλου ναυμάχου επίσης, δραστήριου αρμοστή προστάτη καί πιστού φίλου της Κρήτης, καθώς επίσης μέλους τής τριμελούς Επιτροπής (μαζί με τον Ανδρέα Μιαούλη και τον Ελβετό γιατρό φιλέλληνα Γκός) για τη διαχείριση της βοήθειας πού έστελναν τα φιλελληνικά Κομιτάτα τής Ευρώπης υπό την Γενική Προεδρία και εποπτεία τού μεγάλου Ελβετού τραπεζίτη φιλέλληνα Ευνάρδου. Με τα διαθέσιμα της Επιτροπής αυτής (τροφές, πολεμοφόδια, μετρητά) ο Μανώλης Τομπάζης στήριξε τον Αγώνα στην Κρήτη όσο μπορούσε μέχρι το τέλος.

ΕΠΙΣΤΟΛΗ Μ. ΤΟΜΠΑΖΗ ΠΡΟΣ ΝΕΟΦΥΤΟ ΟΙΚΟΝΟΜΟ, ΤΟΠΟΤΗΡΗΤΗ ΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ
 A  Την 18η Μαίου 1823 από τον Αργολικόν Κόλπον, ο Μανώλης Τουμπάζης με επιστολή του πού απέστειλε "με Ερμιονικόν καΐκι εμπρός δια να υπάγη ταχύτερον εις την Κρήτην" γράφει στον τοποτηρητή τής αρμοστείας στην Κρήτη Νεόφυτο Οικονόμο (ο οποίος συντόνιζε τους επαναστάτες γύρω από τό φρούριο τής Κισάμου και ζητούσε την αποστολή εκστρατευτικού σώματος από την Κεντρική Κυβέρνηση ) ότι  *..εκρίναμεν εύλογον διά να υπάγωμεν να εκβώμεν εις τα Δρεπανιά επί σκοπώ να καθαρίσωμεν εκείνα τα μέρη και έπειτα να υπάγωμεν κατά τού Χασάν Πασά...* (Βλ. κείμενο επιστολής )

 ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ M. ΤΟΜΠΑΖΗ ΑΠΟ 20-29 ΜΑΙΟΥ 1823
B  Στα αποσπάσματα του ημερολογίου που παραθέτουμε, περιγράφεται ο πλούς του αρμοστή με τα "συντροφευτικά πλοία" απoπλέοντα από το Ναύπλιο και κατευθυνόμενα προς τον Κόλπο τής Κισάμου, φθάνοντας δε με το ξημέρωμα της Κυριακής 20ης Μαίου στην Μονεμβασιά, όπου* επεκράτει εισέτι ο Λίψ* (άνεμος νότιος,) και περί το μεσημέρι πλησίον του ακρωτηρίου Μαλέα με "τον άνεμον φυσώντα από Ζεφύρου" (άνεμος δυτικός ιταλ. πονέντε) το δε απόγευμα *κατά ταίς Βελανιδιαίς* όπου θά περίμεναν δύο πλοία, *τα οποία είχον μείνει πολλά οπίσω* θα έπαιρναν δε και νερό για τα πλοία. Την Δευτέρα 21 Μαίου στα νότια τού Τσιρίγου (Κυθήρων) συνάντησαν αγγλικό πλοίο. (μπρίκι). Ο Άγγλος Κυβερνήτης είπε ότι ερχόταν από τα Χανιά, όπου είχε πουλήσει καπνό και είχε αγοράσει σαπούνι. Όπως είπε δε ο πλοίαρχος, πριν από 5 μέρες είχε γίνει μάχη στα Χανιά αλλά αγνοούσε που έκλινεν η νίκη. Οι Τούρκοι πάντως των Χανίων είναι στενά πολιορκημένοι διά ξηράς από τούς Γραικούς.Το ίδιο απόγευμα, όπως αναγράφεται στο ημερολόγιο *περί την 5ην ημέραν μετά το μεσημέρι εφθάσαμεν εις τόν Κόλπον τής Κισάμου και αράξαμεν. Τα στρατεύματα της ξηράς μας εδέχθησαν χαιρετούντες μας μέ πολλά τουφέκια τα οποία και ημείς αντιχαιρετίσαμεν με τρία κανόνια. *Την Τρίτη 22 Μαίου το πρωί έγινε η απόβαση των στρατευμάτων  μετά δε δύο ώρας εβγήκεν καί η Α.Ε. (Αυτού Εξοχότης ο Αρμοστής). *Τόσον από τα πλοία, καθώς και από τα στρατεύματα τής ξηράς έγεινεν εις αυτήν την στιγμήν μέγας χαιρετισμός από κανόνια και τουφέκια.* Κατά την υπόλοιπη μέρα ο αρμοστής έστειλε επιστολή στους Τούρκους του φρουρίου με προτάσεις συμβιβαστικές *διά να παραδόσουν το φρούριον καί αυτοί να μετακομισθώσιν όπου θέλουσι....Συγχρόνως, εγένοντο καί ετοιμασίαι πολέμου. Κατεσκευάσθησαν εις τούς πέριξ του φρουρίου λόφους τέσσαρες ντάμπιαι καί εβάλθησαν κανόνια τού κάμπου, απ' εκείνα όπου από Ύδρας εφέραμεν, ώστε εάν δεν γίνουσι αι συμβιβάσεις τής παραδόσεως ν' αρχίσωσι το κτύπημα....*..Την *Τετάρτη 23 Μαίου 8ην πρωινήν, 4 Τούρκοι από το φρούριο απάντησαν στον αρμοστή ότι συμφωνούν *να παραδοθούν φθάνει μόνον να τους ασφαλισθή η ζωή, τιμή και κινητή περιουσία των.* Την Πέμπτη 24 Μαίου καί ενώ οι Τούρκοι εφρόντιζαν για την αναχώρηση και επιβίβαση των οικογενειών τους στά πλοία σημειώθηκαν κρούσματα λαφυραγωγήσεως τουρκικών σπιτιών καί αναχωρούντων Τούρκων, από διάφορους άτακτους  πού είχαν έλθει με τον αρμοστή. Ένας Υδραίος μάλιστα  *επιπεσών ήρπασεν από ένα Τούρκον ενώ εμβαρκαρίζετο μίαν γούναν, έπειτα επιχειρήσας να λάβη από την ζώνην τα άρματα ενός Τούρκου όστις κατεγίνετο να εμβαρκάρη μερικαίς φαμίλιαις, εφονεύθη αυθωρεί παρ' αυτού του Τούρκου με την πιστόλα.* Την Παρασκευή 25 Μαίου με την παρουσία τού αρμοστή και την φρουρά του επιβιβάστηκαν στα πλοία μέχρι τό ηλιοβασίλεμα όλοι οι Τούρκοι * 3.000 περίπου ψυχαί... Μετά τούτο υψώθη εις τό φρούριον η Ελληνική σημαία καί συγχρόνως έγινε μεγάλη χαρά και εορτή ριφθέντων παμπόλλων τουφεκίων καί κανονίων τόσον από τό φρούριον όσον καί από ταίς ντάπιαις μας.* (Βλ. περιεχόμενο ημερολογίου ΕΔΩ)
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΟ ΤΗΣ ΑΡΜΟΣΤΕΙΑΣ Μ. ΤΟΜΠΑΖΗ ΑΠΟ 22-29 ΜΑΙΟΥ 2023
Γ  Στο βιβλίο αυτό περιλαμβάνεται και η προκήρυξη του Τομπάζη προς τους κατοίκους της Κρήτης  αμέσως μετά την αποβίβασή του *Εκ τού Γενικού στρατοπέδου τής Κρήτης Δρεπανιά κατά την 21 Μαίου 1823 και Γ' έτος τής Ανεξαρτησίας. *Όπως και ξεχωριστό πρωτόκολλο όπου καταχωρούνταν όλες οι διαταγές προς τους καπεταναίους και οπλαρχηγούς, καθώς και προς τους *προεστώτες* των χωριών σχετικά με την επιμελητεία και *ευταξίαν* του στρατεύματος και των επαναστατών, την άμυνα των φρουρίων Κισάμου, Χανίων και Γραμπούσας κ.ά. Παραδείγματα παρόμοιων διαταγών είναι η   (αριθ. Α) πρώτη μεταξύ άλλων από τό Πρωτόκολλον αρμοστείας Μ. Τομπάζη *εν τω στρατοπέδω της Κισάμου* τη 22 Μαίου 1823: *Διαταγή προς τους Καπιτάνους τούς ελθόντας από την άλλην Ελλάδα με τα πλοία διά να βάλλωσιν τους στρατιώτας των εις ευταξίαν, να τους παραγγείλωσι τήν ευπείθειαν και να μην ανακατώνωνται προς καιρόν με τους εγχωρίους στρατιώτας*. Αλλη καταχώρηση, η (αρ,17) της 25ης Μαίου 1823 εν Κισσάμω καταγράφει: *Εδιωρίσθη ο προεστώς τού Κάμπο Σφηνάρι καί Μιλισσά διά να συνάξη εκείθεν τα εθνικά κτήματα καί μελίσσας.*: Τήν ίδια μέρα με την Διαταγή (αρ.19) παραγγέλλεται προς όλους: *Διαταγή εις τούς Κρήτας να μη θερίζη κανείς εθνικά κτήματα .Οι προεστοί εκάστου χωρίου έχουν αυτήν την άδειαν, οι οποίοι καί χρεωστούν νά παραδίδουν τής Α.Ε, (Αυτού Εξοχότητα τον Αρμοστή)  παστρικόν λογαριασμόν, διά νά διανέμωνται εις τους πολεμούντας υπέρ πατρίδος.......Εδόθη διαβατήριον (άδεια απόπλου) εις τά πλοία όπου εμβαρκαρίσθησαν οι Τούρκοι τής Κισσάμου διά νά απεράσουν εις τά Χανιά.* Μέ την καταχώρηση (αρ, 27) εξάλλου  τής 26ης Μαίου 1823 καταγράφεται: *Πρός τόν καπετ.. Γεώργιον Δρακωνιανόν. Εδιωρίσθη να συνάξη τα στρατεύματά του καί αφού στείλη πενήντα στρατιώτας να βαστάξη τάς θέσεις τής Γραμπούσας νά εκστρατεύση εις τα επίλοιπα και να ενωθή με τον Καποντάρον καί Χάλην από τάς διαταγάς των οποίων ήθελε οδηγείται.* Με την παραγγελία  επίσης (αριθ. 33) της 27ης Μαίου παραγγέλλεται *προς τους κατοίκους των εννέα χωρίων δια να συναχθώσι όλοι εκεί όπου και ημείς αύριον ή μεθαύριον πηγαίνομεν καί νά είναι ο καθείς έτοιμος εις το πόστον του* ενώ με εκείνη ( αρ. 36) τής 29ης Μαίου 1823  καταγράφεται *Προκήρυξις προς τους Καπεταναίους και στρατιώτας Κρήτας διά ν αναχωρήσωσι διά τό Σέλινον.*
ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ Μ. ΤΟΜΠΑΖΗ ΜΕ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ, ΚΡΗΤΙΚΟΥΣ ΠΛΗΡΕΞΟΥΣΙΟΥΣ ΚΑΙ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΚΡΗΤΗΣ ΣΤΗ  ΓΡΑΜΠΟΥΣΑ 1824-1829 

Δ  Στο βιβλίο διασώζεται και το περιεχόμενο σημαντικής αλληλογραφίας του Μ. Τομπάζη. Μέσα από την ναυαρχίδα του ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ  έξω από το Λουτρό Σφακίων ο Μ. Τομπάζης γράφει στην Κεντρική Διοίκηση στο Ναύπλιο, σε δραματικούς μάλιστα τόνους, κατά τον κρίσιμο μήνα Απρίλιο.1824, όταν κατέκλυζαν την Κρήτη τα αιγυπτιακά στρατεύματα, η άφιξη, έστω και καθυστερημένα των πλοίων από την Ελλάδα, ύστερα από τίς επείγουσες εκκλήσεις του Τομπάζη, υπήρξε σωτήρια για χιλιάδες μαχητές και γυναικόπαιδα που κατέφυγαν στην Πελοπόννησο. Από την Ύδρα αργότερα, τον Πόρο, όπου διοργανώθηκε ο πρώτος Ναύσταθμος και το Ναύπλιο επίσης ο Τομπάζης αλληλογραφεί, καθ' όλη την διάρκεια των ετών 1825-1829 τόσο με τούς πληρεξουσίους τής Κρήτης πού εκπροσωπούσαν την Μεγαλόνησο στις Εθνοσυνελεύσεις στη Πελοπόννησο, όσο και με τη Διοικητική Επιτροπή τής Κρήτης στην Γραμπούσα. Στα γράμματά τους οι πληρεξούσιοι Κρήτης και τα μέλη της Διοικητικής Επιτροπής από την Γραμπούσα εκφράζουν την εμπιστοσύνη και την μοναδική ελπίδα για βοήθεια και εφοδιασμό τού Αγώνα τής Κρήτης από τον μόνο δοκιμασμένο φίλο τής πολύπαθης Κρήτης Μανώλη Τομπάζη (παρά τα παθήματα πού έχει υποστεί ο ίδιος γιά χάρη της Κρήτης όπως τού γράφουν.) και του απευθύνουν διαρκείς εκκλήσεις για χρήματα, τροφές και όπλα.. Εκείνος από την πλευρά του, αποστέλλει χρηματική και υλική βοήθεια, όπως καταγράφεται στις επιστολές του προς τους Γραμπουσιανούς σύμφωνα με τις δυνατότητές του νουθετεί δε  για ομόνοια, ενημερώνει και παρακολουθεί τον Αγώνα της Κρήτης. Γραμπουσιανοί μάλιστα αγόρασαν και την αγαπημένη του γολέτα ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ για τις ανάγκες τού φρουρίου, πιστεύοντας όπως γράφει, στους Γραμπουσιανούς ότι οι υπηρεσίες της γολέτας  του θα φανούν ωφέλιμες ..* εις κάθε περίστασιν..* αλλά όπως προσθέτει *..να μην ακούσω την κακήν μεταχείρισίν της, το οποίον θέλει με λυπήση μεγάλως, και θέλω φανή και εγώ δυσαρεστημένος.*
 ΠΡΟΣΩΠΟΓΡΑΦΙΕΣ, ΑΡΧΟΝΤΙΚΗ ΚΑΤΟΙΚΙΑ ΣΤΗΝ ΥΔΡΑ ΚΑΙ ΦΗΜΙΣΜΕΝΑ ΠΛΟΙΑ  ΑΔΕΛΦΩΝ ΤΟΜΠΑΖΗ.

Ε. Στο βιβλίο περιέχονται και οι προσωπογραφίες των αδελφών Ιάκωβου και Μανώλη Τομπάζη, η φωτογραφία τής αρχοντικής και φιλόξενης κατοικίας τού Μανώλη Τομπάζη στην Ύδρα και οι εικόνες των εύδρομων πλοίων των δύο Υδραίων αδελφών, πού είχαν πρωταγωνιστήσει στον ναυτικό αγώνα αφού είχαν αποφέρει πλούτο από το εμπόριο στη Μεσόγειο και τη Μαύρη Θάλασσα όπως: ο *ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ* (πού χρησιμοποιούσε ο αρχιναύαρχος του Ελληνικού Στόλου Ιάκωβος Τομπάζης ως ναυαρχίδα με 18 τηλεβόλα των 12 λίτρων,) ο *ΛΕΩΝΙΔΑΣ με Κυβερνήτη τον Μανώλη Τομπάζη στις πρώτες ναυμαχίες με 12 τηλεβόλα των 9 λίτρων ο *ΚΙΜΩΝ* με 12 επίσης τηλεβόλα των 9 λίτρων καθώς και η φημισμένη γιά τήν ταχύτητά της, προπομπός πάντα κατά τις εξορμήσεις τού ελληνικού Στόλου γολέτα *ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ* με 6 τηλεβόλα των 12 λίτρων και 1 στην πλώρη των 48 λίτρων πού απετέλεσε το καύχημα της ναυπηγικής κομψότητας με σχέδια του ίδιου τού Μ. Τομπάζη. 

Οι Τούρκοι είχαν ονομάσει την ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ *Σειτάν-Γκεμισί* δηλαδή *διαβολόσκαφος* ενώ οι οι Ελληνες το εξυμνούσαν με το τραγούδι *Η γολέτα τού Τομπάζη, την Τουρκιά τηνε τρομάζει.*
Με το περήφανο αυτό πλοίο, κατέπλευσε ο Τομπάζης στον Κόλπο της Κισάμου το απόγευμα τής 21ης Μαίου 1823 οδηγώντας και τα υπόλοιπα πλοία με τους επικουρικούς από την Πελοπόννησο συνοδευόμενος και από επίλεκτους πατριώτες, όπως οι αδελφοί Νικόλαος και Δημήτριος Καλλέργη, ο φιλέλληνας Αστιγξ που είχε αναλάβει το πυροβολικό, ο αξιωματικός Στέφανος Βυζάντιος και τούς Υδραίους Δημ. Κιοσσέ, Σταύρο Σαχίνη, Κυριάκο Σκούρτη κ.ά, μέ σκοπό την άλωση του φρουρίου και γενικότερα υποστήριξη αρμοστείας Τομπάζη στην Κρήτη.

ΠΡΟΤΑΣΗ ΓΙΑ  ΠΑΝΗΓΥΡΙΚΟ EOΡTAΣMO EΠETEIOY 200 XΡONΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΩΣΗ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ TON MAIO 2023.
ΣΤ.  Με την ευκαιρία της φετινής επετείου από την απελευθέρωση του φρουρίου της Κισάμου, θα πρέπει να επανέλθουμε στην πρόταση που είχε διατυπώσει ο αγαπητός ακαταπόνητος φιλόλογος και ιστορικός ερευνητής Κώστας Φουρναράκης στο εξαίρετο και αποκαλυπτικό για τις πλούσιες πληροφορίες του κείμενο για τον παλλαϊκός παγκισαμικός εορτασμός της εκατονταετηρίδας από την Ελληνική Ανεξαρτησία, στο Καστέλλι Κισάμου την Κυριακή 13 Ιουλίου 1931. 

 Με την πρόταση του, ο Κώστας Φουρναράκης, καλούσε τον Δήμο Κισάμου να οργανώσει πανηγυρικό εορτασμό τον επόμενο χρόνο, τον Μάιο του 2023 με την ευκαιρία της επετείου για τα 200 χρόνια από την ύψωση της ελληνικής σημαίας στο Φρούριο του Καστελλιού, να προσκληθούν δε και να τιμηθούν επίσημοι εκπρόσωποι της ιστορικής νήσου Ύδρας, καθώς και απόγονοι τής οικογένειας Τομπάζη. Στην εκδήλωση αυτή, σύμφωνα με την πρόταση, θα πρέπει να προβληθούν τα σημαντικά ιστορικά γεγονότα της περιοχής μας που παραμένουν άγνωστα, όπως 3 αλώσεις τού φρουρίου Κισάμου και του Κάστρου της Γραμπούσας 1825 -1828, άφιξη τού πρώτου αρμοστή, σύσταση κρητικού συμβουλίου 1825 κ.α.
Επικροτώντας απόλυτα την πρόταση αυτή, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε ότι στον εορτασμό αυτό, εκτός από τα γεγονότα της Κισάμου, θα δοθεί ευκαιρία για την επανατοποθέτηση και προβολή του συνόλου των αδικαίωτων  θυσιών τής Κρήτης και του αποκλεισμού της από τα όρια του νέου ελληνικού κράτους(1830) ύστερα από τίς αποφάσεις των Μεγάλων Δυνάμεων, κυρίως τής Βρετανίας. Όσοι παρακολουθήσαμε τους εορτασμούς και εκδηλώσεις της Επετείου για τα 200 χρόνια τής Ελληνικής Επανάστασης στην Αθηναίική Πρωτεύουσα το 2021, με λύπη διαπιστώσαμε ότι η περίπτωση της Κρήτης ήταν παντελώς απούσα από τις διάφορες εκδόσεις, πολυάριθμα βιβλία και αρθρογραφία, τηλεοπτικές ιστορικές σειρές και αναμνηστικές εκθέσεις Ορισμένοι μάλιστα παρουσιαστές τηλεοπτικών σειρών ή και ομιλητές σε διαδικτυακά συνέδρια ή και ακαδημαϊκοί στα βιβλία τους, έλεγαν και έγραφαν εντελώς ανιστόρητα ότι η επανάσταση στην Κρήτη *κατεβλήθη* από τους Τούρκους, λόγος για τον οποίο και δεν ελευθερώθηκε η Μεγαλόνησος μαζί με τις άλλες περιοχές πού απετέλεσαν σαν το νέο ελληνικό Κράτος.
Την πιο παραστατική όμως εικόνα τής Κρήτης του 1830 την έδωσε με αδρές γραμμές ο Άγγλος περιηγητής Robert Pashley που έγραψε το 1834: *Οι χριστιανοί θέρισαν τίς σοδειές του 1828 και του 1829 ανενόχλητοι από τους Μωαμεθανούς, που είχαν περιοριστεί εκ νέου στα τείχη των οχυρωμένων πόλεων. Εξ άλλου, σύντομα θα είχαν εγκαταλείψει το νησί ή θα είχαν πεθάνει εκεί, αν οι τρείς συμμαχικές δυνάμεις δεν αποφάσιζαν ότι η Κρήτη έπρεπε να υπαχθεί στην διακυβέρνηση τού Μεχμέτ Αλή, πράγμα για το οποίο ο ελληνικός λαός ενημερώθηκε με διάταγμα.*
 Αυτή η γενικότερη κατάσταση στην Κρήτη, την ώρα που ελευθερωνόταν η άλλη Ελλάδα (1830) (συνεχείς αιματηροί αγώνες 9 χρόνων, περιορισμός των Τούρκων απο τούς επαναστάτες στα φρούρια και ειλημμένες ήδη αποφάσεις των συμμαχικών δυνάμεων για παραχώρηση τής Κρήτης στον Μοχάμεντ Αλή) καθώς και τα ιστορικά ασφαλώς γεγονότα στην Κίσαμο και στο Σέλινο, θα μπορούσαν και θα έπρεπε να φωτιστούν και να προβληθούν ευρύτατα με την ευκαιρία ενός επιβλητικού εορτασμού κατά τον Μάιο του επόμενου χρόνου 2023 για την επέτειο των 200 χρόνων από την απελευθέρωση του φρουρίου της Κισάμου από τους επαναστάτες και τους μαχητές του αρμοστή Μανώλη Τομπάζη. Οι δυνατότητες για μια ευρύτερη πανελλήνια μάλιστα προβολή της προτεινόμενης εκδήλωσης τον επόμενο χρόνο είναι μεγάλες, καθώς ο τόπος μας διαθέτει επίλεκτους εκπροσώπους στον κεντρικό εκδοτικό και δημοσιογραφικό χώρο, οι οποίοι ευχαρίστως θα συνδράμουν στην προβολή του εορτασμού όταν τους το ζητηθεί..
ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ ΚΡΙΤΟΒΟΥΛΙΔΗ ΚΑΙ ΔΥΟ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΡΗΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 1821
Ζ. Θα πρέπει πάντως να αναγνωριστεί, με την ευκαιρία αυτή, ότι επαινετή εξαίρεση στην γενικότερη αποσιώπηση των κρητικών αγώνων και θυσιών, αποτελεί η  επιμελημένη επανέκδοση των Απομνημονευμάτων του * ΠΕΡΙ ΑΥΤΟΝΟΜΙΑΣ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΟΣ ΠΟΛΕΜΟΥ ΤΩΝ ΚΡΗΤΩΝ* τού Καλλίνικου Κριτοβουλίδη, από το Ίδρυμα τής Βουλής των Ελλήνων (Αθήνα 2021). Η επανέκδοση αυτή περιέχει πλούσιο σχολιασμό από την επιστημονική επιμελήτρια τής έκδοσης καθηγήτρια κα Ελευθερία Ζέη, η οποία την εμπλούτισε με εισαγωγή και με πρόσθετη νέα βιβλιογραφία σχετικά με τα γεγονότα, τα πρόσωπα των πρωταγωνιστών αλλά και τις αποφάσεις των συμμαχικών δυνάμεων για τον αποκλεισμό της Κρήτης.
Δυο χρήσιμες εξάλλου τελευταίες εκδόσεις παραμένουν γνωστές κυρίως εντός των κρητικών τειχών, ευνόητο δε, ότι θα πρέπει να λάβουν δημοσιότητα και εκτός Κρήτης. Η πρώτη με τίτλο: *ΚΡΗΤΗ 1821-1830. Αναγνώσεις μιας ατελέσφορης Επανάστασης* περιέχει πρωτότυπες ιστορικές εργασίες 6 ιστορικών μελετητών μεταξύ των οποίων και του συστηματικού μελετητή τής Κρητικής Επανάστασης και στην περιοχή μας, Μανόλη Βουρλιώτη, ο οποίος έχει συνεισφέρει στον τόμο αυτό, εμπλουτισμένο το κείμενο της ομιλίας που είχε παρουσιάσει στο 1ο Συνέδριο για την Ιστορία της Κισάμου (Κίσαμος Οκτώβριος 2016) με τίτλο: *Το Καστέλλι Κισάμου την περίοδο 1828 -1830. Διαμόρφωση ενός διοικητικού κέντρου στη βορειοδυτική Κρήτη.* (Εκδόσεις Μπαρτζουλιάνος Αθήνα 2021)
Η δεύτερη αποτελεί τη δίγλωσση, καλαίσθητη ελληνική και αγγλική έκδοση τού Ιστορικού Μουσείου Κρήτης (Ηράκλειο 2021) με συνεργασία τής Εταιρίας Κρητικών Ιστορικών Μελετών και την Περιφέρεια Κρήτης με τίτλο *ΚΡΗΤΗ 21 ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ -1821 Η ΚΡΗΤΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ-REVOLUTION 21 CRETE: 1821 CRETE IN THE GREEK  REVOLUTION* με σχετική ιστορική εικονογράφηση και συνοπτική περιγραφή του Κρητικού Αγώνα, αλλά και του ευρύτερου χρονικού και γεωγραφικού πλαισίου πριν από την έναρξη του Αγώνα στην Κρήτη.
Κυριάκος Ροδουσάκης

ΕΠΙΚΑΙΡΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΕΤΕΙΟΥ ΤΩΝ 81 ΧΡΟΝΩΝ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ .

 Με την ευκαιρία της φετινής Επετείου για την* Μάχη τής Κρήτης* παραθέτουμε ορισμένα σύντομα αυτούσια και χαρακτηριστικά αποσπάσματα από κείμενα σχετικά  με την Μάχη στην Περιοχή μας  όπως και για τις θυσίες της κατά την Κατοχή με σκοπό α) Να θυμηθούμε ευλαβικά τά συνταρακτικά γεγονότα εκείνων των ημερών και β) Να τιμήσουμε τόσον εκείνους που διέσωσαν την ιστορική Μνήμη με τα γραπτά τους, όσο  ασφαλώς και τούς πρωταγωνιστές τής Επικής Μάχης, αλλά και τα μαρτυρικά θύματα τής Ναζιστικής θηριωδίας κατά την Κατοχή. Τα κείμενα προέρχονται συγκεκριμένα από τα ακόλουθα βιβλία:
1) Από τα βιβλία του αξέχαστου Κίμωνα Φαραντάκη: * Οδοιπορικό σέ Κρητικό χωριό* ( Αθήνα 1983) και *Πεζοπορία στην αύρα τού Μιρτύλου* (Αθήνα 2008) με ηρωισμούς κατά την Μάχη στον Κάμπο των Νοπηγίων και εικόνες απο τον βομβαρδισμό του Καστελλιού όπως και της Μάχης στον Κάμπο του Καστελλιού...

2) Από το βιβλίο τού επίσης αξέχαστου Σπύρου Καστανάκη με τίτλο: *Ημερολόγιον Στρατιωτικού Ιατρού Γεωργίου Εμμ. Καστανάκη 1939-1950* (Χανιά 2007). Στο ημερολόγιο αυτό καταγράφεται ημερολογιακά απο τον στρατιωτικό ιατρό Γεώργιον Εμμ. Καστανάκη, με την χαρακτηριστική καθαρεύουσα της εποχής, η ζοφερή εικόνα του Καστελλιού και των Χανίων, απο 1ης Ιουνίου μέχρι 30 Ιουνίου 1941 αμέσως μετά την Μάχη, τούς βομβαρδισμούς και τις εκτελέσεις

3) Από το βιβλίο της Ηρακλειώτισας συγγραφέως Έλλης Αλεξίου, αδελφής της Γαλάτειας Καζαντζάκη, πρώτης συζύγου τού συγγραφέα, με τίτλο *Για να γίνει Μεγάλος* (Αθήνα. Όγδοη έκδοση. Εκδόσεις Καστανιώτη 1978) Στο βιβλίο η συγγραφέας εμβαθύνει καί αναλυει την ψυχοσύνθεση, αρετές και αδυναμίες τού Μεγάλου Πνευματικού Τέκνου τής Κρήτης. Μεταξύ των άλλων, ο καλλιτεχνικός φωτογράφος Κώστας Κουτουλάκης πού συμμετείχε μαζί με τους καθηγητές Ι. Κακριδή, και Ι. Καλλιτσουνάκη, καθώς και τόν Νίκο Καζαντζάκη στην Επιτροπή Καταγραφής Ναζιστικών Ωμοτήτων στην Κρήτη (1946)  περιγράφει στην συγγραφέα, όλη τη συγκίνηση και βαθύτατο πόνο αλλά και θαυμασμό του Νίκου Καζαντζάκη, μπροστά στο μεγαλείο της κρητικής ψυχής.. Ιδιαίτερα κατά την διαδρομή Κάντανος- Κακόπετρος μέχρι Καστέλλι Κισάμου, με κατάληξη στην έδρα τής Επισκοπής και τον αγέρωχο επίσης Επίσκοπο Ευδόκιμο, ιδιαίτερα συγκλονίστηκε η Επιτροπή και ο Νίκος Καζαντζάκης από το σθένος του πατέρα Δεσποτάκη από τον Κακόπετρο που έχασε τέσσερις γιούς (οι δυο τελευταίοι ήταν δίδυμοι) κατά τις Μάχες.

Στην έδρα της Ιεράς Επισκοπής στο Καστέλλι, ο Κ. Κουτουλάκης τράβηξε και την γνωστή φωτογραφία του Επισκόπου Κισάμου καί Σελίνου, αοιδίμου Ευδοκίμου με τον Ι. Κακριδή και τον Ν. Καζαντζάκη. 

4) Από τό βιβλίο του Γυμνασιάρχη Στεφάνου Δ. Μυλωνάκη *Ο Επίσκοπος Κυδωνίας και Αποκορώνου ΑΓΑΘΑΓΓΕΛΟΣ ΞΗΡΟΥΧΑΚΗΣ (1872-1948). ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΡΗΤΗΣ.ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΚΑΤΟΧΗ (1941-1945) ΤΥΠΟΙΣ ΚΩΣΤΑ ΜΑΡΙΔΑΚΗ. ΧΑΝΙΑ 1948) Στην από 13 Μαρτίου 1947 επιστολή του προς τον Επίσκοπον Κυδωνίας καί Αποκορώνου Αγαθάγγελον Ξηρουχάκην ο Επίσκοπος Κισάμου και Σελίνου Ευδόκιμος καταγράφει τόσο τήν προσωπική του περιπέτεια, ταλαιπωρίες, φυλάκιση και εξορία του απο την Κρήτη, όσο και την ομόθυμη προσφορά του Ιερού κλήρου των Επαρχιών στον Εθνικό αγώνα καθώς και των Ιερών Μονών κυρίως Γωνιάς, Παρθενώνος και Χρυσοσκαλίτισσας, καθώς και τα αντίποινα και διώξεις κατά Ι. Μονών, Μοναχών και κληρικών γενικότερα των Επαρχιών. Σε τελική του σημείωση ο συγγραφέας Γυμνασιάρχης Στ. Μυλωνάκης υπογραμμίζει και εκθειάζει *την δράσιν καί τον επιδειχθέντα πατριωτισμόν κατά την μάχην τής Κρήτης και την γερμανικήν αυτής κατοχήν, υπό του Επισκόπου Ευδοκίμου* Ούτε αι εξορίαι και τα συμπαρομαρτούντα, ηδυνήθησαν να κλονίσουν και τον Ιεράρχην τούτον, ώστε σταθερός και ακλόνητος πάντοτε εις τας εθνικάς επάλξεις και εις τα χριστιανικά προπύργια τής τιμής και του καθήκοντος, να αποδείξει και αυτός, ότι υπήρξε πάντοτε αντάξιος τής Κρήτης Ιεράρχης* καταλήγει ο συγγραφέας γυμνασιάρχης..

Ανατρέχοντας στην ατμόσφαιρα των ημερών αυτών δεν μπορούμε παρά να θυμηθούμε και άλλες παραστατικές σελίδες από ολοζώντανες περιγραφές των γεγονότων της Μάχης και της Κατοχής που έχουν δημοσιευθεί ήδη είτε στην ιστοσελίδα αυτή του ΣΑΔΕΝΤΡΕΠΕΣΑΙ είτε τούς ΝΕΟΥΣ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ. Παραδείγματα, οι καταγραφές τού ημερολογίου του Λυκούργου Καμηλάκη, ή του ημερολογίου του γιατρού Μιχαήλ Αναστασάκη απο Σπηλιά, ή του Αντώνη Κατσικανταράκη από το λεπτομερειακό βιβλίο του *Πολυσυλλεκτικά αφηγήματα από το 1940-1950 ενός Καστελλιανού (Καστέλλι 1999) ή απο τις περιγραφές της Ευτυχίας Δεσποτάκη για την προσφορά τής Ιεράς Μονής Παρθενώνος, είτε τις αναμνήσεις που είχε περισυλλέξει ο Δημήτρης Γριμπαουλάκης για τους ζωντανούς θρύλους τής Κισάμου με ζωντανές μαρτυρίες επιζώντων από την Κατοχή, ή του Μανώλη Σπανουδάκη για τίς πρώτες εκτελέσεις στα Πλακάλωνα και την πτώση του γερμανικού ανεμοπλάνου, καθώς βέβαια και απο τα πιο περιεκτικά μέχρι σήμερα 2 βιβλία για την Κίσαμο στην Μάχη τής Κρήτης απο τον γιατρό Δημητριο Καρτάκη. (Χανιά Εκδόσεις Ροές 1991 και Αθήνα 1991)

Εξαιρετική υπήρξε και η προχθεσινή ομιλία του αγαπητού δασκάλου Αντώνη Σπανουδάκη στο μνημείο των πεσόντων στον κάμπο των Καλλεργιανών με την αναφορά του κυρίως στην μοναδική αντίσταση του άμαχου κρητικού λαού κατά την μάχη, καθώς και με την αναφορά του σε πολλές αυθεντικές ελληνικές συμμαχικές και γερμανικές πηγές.
Κυριάκος Ροδουσάκης

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΔΑΡΑΤΣΙΑΝΟΣ

Το Σάββατο 5 Μαρτίου αποχαιρετήσαμε άλλον ένα από τούς παλιούς Καστελλιανούς, τον αγαπητό, φιλικό και πάντα ανοιχτό και εγκάρδιο προς όλους, Κυριάκο Δαρατσιανό, ενα δημιουργικό επιχειρηματικό καί κοινωνικό παράγοντα του τόπου, σύμφωνα και με την παράδοση της οικογένειας Δαρατσιανού που φαίνεται να πρωταγωνιστεί στα κοινωνικά και επιχειρηματικά χρονικά του Καστελλίου για πολλές γενεές πίσω. Ο αξέχαστος Κυριάκος Δαρατσιανός *υπήρξε πρωτοπόρος σέ πολλά πράγματα* όπως έγραψε το Σάββατο στην ιστοσελίδα του αυτή ο Γιάννης Παπαδάκης, με μια φωτογραφία τού Κυριάκου μαζί με άλλους Καστελλιανούς πρωταγωνιστές σε μια κρίσιμη στιγμή στην διαδρομή τού Καστελλίου και της Ιεράς Μητροπόλεως (την κινητοποίηση για την επιστροφή του μακαριστού Ειρηναίου,) 
 Αλλά τα μεγάλα επιχειρηματικά δημιουργήματα, του Κυριάκου θεμελιώθηκαν κατά τή δύσκολη δεκαετία του 70 και συνεχίζονται με την ίδια επιτυχία μέχρι σήμερα από τα αντάξια παιδιά του Χαράλαμπο και Ελένη. Η πρώτη επένδυση σύγχρονης τουριστικής ξενοδοχειακής μονάδας, στο ειδυλλιακό Μαύρο Μώλος, έφερε τις πρώτες τουριστικές ομάδες στο Καστέλλι, κυρίως από τον γερμανόφωνο χώρο. Η σύσταση δε παράλληλα και λειτουργία ανθούσας μεταφορικής Εταιρίας παγκρήτιας και πανελλήνιας εμβέλειας, με αφετηρία την Κίσαμο, ήταν συνδυασμός του επίμονου και διορατικού επιχειρηματικού πνεύματος τού Κυριάκου Δαρατσιανού, αναμφισβήτητα δε και του άρρηκτου συνδέσμου του με τον τόπο. Κατά την περίοδο εκείνη της άγνωστης στον τουριστικό χάρτη Κισάμου, με ένα τραπεζικό σύστημα απόμακρο, οποιαδήποτε ιδέα για τουριστική επένδυση, στον τότε απομονωμένο τόπο αυτό, απαιτούσε μεγάλη τόλμη και αντοχή. Και όμως ο Κυριάκος τα αντιμετώπισε με σθένος, άνοιξε τον τουριστικό δρόμο και δίκαια αναγνωρίζεται η πρωτοπορία του από όλους τούς σημερινούς τουριστικούς παράγοντες τού τόπου. Στο ξεκίνημά του είχε ζωντανό και το παράδειγμα τού επίσης δραστήριου κοινωνικά, και επιχειρηματικά πατέρα του Χαράλαμπου Δαρατσιανού, από την ομάδα εκείνη των μελών του Εμπορικού Συλλόγου τής δεκαετίας τού 50 πού τόσες πρωτοβουλίες είχε αναλάβει για την οικονομική αφύπνιση τού τόπου. Στην συνέχεια ο Κυριάκος είχε την αμέριστη συμπαράσταση και αρμονική συμπόρευση μέχρι τέλους τής αγαπημένης συζύγου του Έλενας, καθηγήτριας τού Γυμνασίου, αγαπητής επίσης για την προσήνεια και την κοινωνική της παρουσία από το σύνολο και ιδιαίτερα από τούς πολυάριθμους μαθητές της. Στην αγαπητή σύζυγό του Ελένη στα παιδιά του Χαράλαμπο και Ελένη καθώς και στον αγαπητό αδελφό του Στέλιο εκφράζουμε όλοι οι φίλοι τα βαθύτατα συλλυπητήριά μας και την  διαβεβαίωση ότι τόσο τα φιλικά και πάντα χαρούμενα αισθήματα τού Κυριάκου Δαρατσιανού προς όλους, όσο και ή πολύτιμη προσφορά του προς την οικονομική ζωή του τόπου θα μείνουν αλησμόνητα στην σκέψη όλων μας.
Κυριάκος Ροδουσάκης.

Ο ΕΘΝΑΡΧΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΣΤΟ ΚΑΣΤΕΛΛΙ

Με μεγάλη ευχαρίστηση και μαζί με τίς πρωτοχρονιάτικες ευχές μου προς τους πιστούς φίλους του ΣΑΔΕΝΤΡΕΠΕΣΑΙ και προς τον αγαπητό ακούραστο δημιουργό του Γιάννη Παπαδάκη, θα ήθελα να παρουσιάσω μια αναμνηστική φωτογραφία του Ελευθερίου Βενιζέλου κατά διάρκεια ιδιωτικής επίσκεψης του Εθνάρχη στο Καστέλλι. Η φωτογραφία αποτελεί δείγμα των δεσμών που διατήρησε ο Εθνάρχης με το Καστέλλι και την Κίσαμο ήδη απο την εποχή της Επανάστασης της Θερίσου (1905) μέχρι τέλους. Ο φακός της εποχής εστιάζει στον εξώστη (στην κεφαλή τής σκάλας) της οικίας Ξαγοράρη (γνωστή ως βίλα Ξαγοράρη σήμερα που έχει παραχωρηθεί στο Δήμο.) Το πανευτυχές ζεύγος Στέφανου και Αντωνίας Ξαγοράρη με φανερή ικανοποίηση και εγκαρδιότητα, αλλά και σεβασμό υποδέχεται τον Πολυτίμητο Φιλοξενούμενο αφού του έχει προσφέρει την ανθοδέσμη του καλωσορίσματος. Η φωτογραφία δεν έχει χρονολογική σημείωση. Αν κρίνουμε όμως από τις ηλικίες των εικονιζόμενων θα πρέπει να τοποθετηθεί χρονολογικά στο 1934 ή αρχές 1935.  Όπως είναι γνωστό και όπως γράφει ο αγαπητός Νίκος Παπαδάκης στη μοναδική (έργο ζωής) βιογραφία του για τον Πολιτικό και Άνθρωπο Ελευθέριο Βενιζέλο (2017) μετά την εκλογική ήττα του 1933, ο Πρόεδρος είτε με τη σύζυγό του Έλενα, είτε και μόνος του είχε μείνει στα Χανιά για μεγάλο διάστημα του 1934 ή και διαδοχικά μέχρι το κίνημα του Μαρτίου 1935 Περνούσαν τον χρόνο τους σε φιλικές και κοινωνικές επαφές, δημόσιες εκδηλώσεις, όπως εκδήλωση του Ωδείου Χανίων προς τιμήν των μεγάλων δωρητών του Ελευθερίου και Έλενας Βενιζέλου, χαρτάκι, μπριτζ με παλιούς Χανιώτες φίλους και εκδρομικές εξορμήσεις έξω απο την πόλη. Σε μια παρόμοια έξοδο από τα Χανιά θα πρέπει να πραγματοποιήθηκε και η φιλική επίσκεψη του Εθνάρχη στην οικία Ξαγοράρη.

ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΩΝΙΑ ΞΑΓΟΡΑΡΗ
Ο Στέφανος και η Αντωνία Ξαγοράρη έχαιραν γενικής κοινωνικής εκτίμησης, όπως και άλλες οικογένειες του Καστελλίου. Διδάσκαλοι και οι δύο, ο Στέφανος ήταν απο τα ιδρυτικά μέλη του Φιλολογικού Συλλόγου το 1926, με την γνωστή αρχαιολογική κυρίως δραστηριοποίηση και οργάνωση της πρώτης αρχαιολογικής συλλογής, πυρήνα του σημερινού αρχαιολογικού Μουσείου. Η Αντωνία υπήρξε η πρώτη Πρόεδρος του νεοιδρυθέντος τότε (1935) Συλλόγου Κυριών και Δεσποινίδων "Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΠΡΟΝΟΙΑ", με πρωτοποριακή γυναικεία φιλανθρωπική δράση. Κυρίως με οργάνωση χοροεσπερίδων για φιλανθρωπικούς σκοπούς. Σε μια ανταπόκρισή της από το Καστέλλι (28 Φεβρουαρίου 1936) η τότε Χανιώτικη εφημερίδα ΕΣΠΕΡΝΟΣ ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ περιγράφει τον αποκριάτικο χορό τού Συλλόγου. Αναφέρεται σε ονόματα, κομψές εμφανίσεις και ατμόσφαιρα πού αναδείκνυε τον προοδευτικό ρόλο του Συλλόγου και την εκτίμηση πού έτρεφαν τα μέλη και η κοινωνία προς την πρόεδρο του Συλλόγου.

ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΑΡΤΕΜΙΣΙΑΣ ΞΑΓΟΡΑΡΗ
Με ιδιαίτερα ευγνώμονα αισθήματα και με όλη την εκτίμηση που έτρεφα προς το πρόσωπό της, θα ήθελα να μνημονεύσω και την Αρτεμισία Ξαγοράρη, κόρη του Στέφανου και Αντωνίας, η οποία με όλη την γενναιοδωρία της και την ευγένεια της μου δώρισε την πολύτιμη αυτή φωτογραφία κατά την αναχώρησή μου στο εξωτερικό το 1974. Η Άρτεμις, είχε έλθει στην Αθήνα, απο την δεκαετία του 50 και ζούσε με την σεβάσμια μητέρα της σε μια μικρή φροντισμένη μονοκατοικία στο Παγκράτι. Ανεξάρτητο και πρωτοποριακό πνεύμα για την εποχή της, η Άρτεμις με πλούσια καλλιτεχνικά χαρίσματα είχε σπουδάσει στην Σχολή Καλών Τεχνών. Την δεκαετία του 60 είχε εξελιχτεί ήδη σε μια εξαιρετική αναγνωρισμένη καλλιτέχνιδα που ζωγράφιζε πάνω σε υφάσματα, φορέματα κ.ά. Είχε συνεργαστεί με γνωστά ονόματα σχεδιαστών της εποχής, όπως ο Γιάννης Τσεκλένης, καθώς και με το ενδυματολογικό τμήμα του Εθνικού Θεάτρου, στη σκηνή τού οποίου εδέσποζε τότε η καλλιτεχνική μορφή του κορυφαίου Χανιώτη πρωταγωνιστή Αλέξη Μινωτή. Είχε αναπτύξει δε και πολύ καλές και στενές σχέσεις με καλλιτεχνικούς κύκλους των Αθηνών. Το σπίτι της στο Παγκράτι κοσμούσαν ζωγραφικοί πίνακες δικοί της όπως και παλιές φωτογραφίες του Καστελλίου και της οικογένειας της. 

Η Άρτεμις αγαπούσε το Καστέλλι, είχε δε ευαισθητοποιηθεί και εκείνη από το πολύπλευρο έργο και τη φωτεινή προσωπικότητα του μακαριστού Μητροπολίτη Ειρηναίου. Πρωτοστατούσε δε σε κάθε κίνηση και συγκέντρωση για την Μητρόπολη στην Αθήνα και στο Καστέλλι. Ήδη από το 1967 είχαν αρχίσει και οι κινήσεις για την ίδρυση του Συλλόγου Κισαμιτών Αττικής. Η Άρτεμις μαζί με άλλους εκλεκτούς Καστελλιανούς και Κισαμίτες τής Πρωτεύουσας εργάστηκε για το θέμα, όπως και για την επιτυχία των δύο πρώτων μεγάλων εκδηλώσεων (1968 και 1971 αντίστοιχα) στο ΧΙΛΤΟΝ Αθηνών υπέρ του έργου της Ι. Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου.
Όσοι είχαν την τύχη να γνωρίσουν την αείμνηστη Αρτεμισία Ξαγοράρη θα την θυμούνται πάντα για το προοδευτικό της πνεύμα, την αρχοντική και ευγενική ψυχή της και την αγάπη της για τον τόπο της. Η ιστορική φωτογραφία του Εθνάρχη στο σπίτι της  Αρτεμισίας, θα παραμείνει και ως ένα τεκμήριο του επιπέδου και της ποιότητας των εκάστοτε εκλεκτών Καστελλιανών, που τίμησαν και εκπροσώπησαν επάξια την υψηλή πολιτιστική παράδοση φιλοξενίας και γενναιοδωρίας που συνόδευε διαχρονικά το όνομα του Καστελλίου.. 
Κυριάκος Ροδουσάκης

Οι φωτογραφίες εκτός την πρώτη του Κυριάκου που αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο και ως και τώρα δεν έχουμε δεύτερη με τον Εθνάρχη στην Κίσαμο, οι υπόλοιπες είναι από την συλλογή μου. Μια συλλογή που ακόμα περιμένει τον Δήμο Κισάμου να την αξιοποιήσει. 

Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΚΑΡΟΛΟΣ ΠΑΠΟΥΛΙΑΣ

Με τον Ρώσο υπουργό Kozypev

Σύσσωμη η πολιτειακή και πολιτική ηγεσία, αλλά νοερά και ο ελληνικός λαός, αποχαιρέτησε χθες τον δημοφιλή τέως Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Κάρολο Παπούλια, έναν ευπατρίδη Έλληνα, ιδεολόγο μαχητικό Πολιτικό, έξοχο, ευγενή, καλλιεργημένο, και πνευματώδη Άνθρωπο, και υπερήφανο Ηπειρώτη. Ο συνονόματός του σκηνοθέτης του Θεάτρου Κάρολος Κουν συνήθιζε να λέγει ότι *κάνουμε Θέατρο για την ψυχή μας. *Το ίδιο και ο Κάρολος Παπούλιας *έκανε Πολιτική* για την ψυχή του, την ιδεολογία του και για τις δημοκρατικές, σοσιαλιστικές και σέ τελευταία ανάλυση ανθρωπιστικές αρχές του. Ήταν  εμποτισμένος εξ απαλών ονύχων με τα εφηβικά ήδη βιώματα της Αντίστασης κατά της Ναζιστικής κατοχής, του αντιδικτατορικού αγώνα αργότερα και τής νεανικής στράτευσής του στις γραμμές της Ευρωπαϊκής Σοσιαλδημοκρατίας. Με την πολύτιμη αυτή αγωνιστική πανοπλία, έβλεπε το πεδίο της εξωτερικής πολιτικής με το οποίο κυρίως και ασχολήθηκε, ως ιδανικό πεδίο και ευκαιρία χρήσιμης προσφοράς καθώς και υλοποίησης των αρχών του: Ειρηνική συνύπαρξη μεταξύ των λαών, προστασία των αδυνάτων, καταπολέμηση ή ελάφρυνση των ανισοτήτων, πρόληψη ή καταπολέμηση των συγκρούσεων αλλά και υπεράσπιση της εθνικής ανεξαρτησίας καθώς και ανύψωση τού διεθνούς και περιφερειακού κύρους της Χώρας, ήταν οι πολικοί αστέρες πού οδηγούσαν και γαλβάνιζαν τη σκέψη και πολιτική ενέργεια τού Κάρολου Παπούλια.

ΙΔΕΟΛΟΓΙΚΗ, ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΣΥΜΠΟΡΕΥΣΗ ΑΝΔΡΕΑ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ- ΚΑΡΟΛΟΥ ΠΑΠΟΥΛΙΑ.

Δεν θα πρέπει να θεωρηθεί τυχαίο το γεγονός της ιδεολογικής, πολιτικής και ανθρώπινης συμπόρευσης μεταξύ του Αρχηγού του ΠΑΚ Ανδρέα Παπανδρέου και του νεαρού τότε αντιδικτατορικού δικηγόρου Κάρολου Παπούλια, από την ημέρα της πρώτης γνωριμίας τους, κατά την περίοδο της Δικτατορίας, στην Κολωνία τής Γερμανίας, μέχρι τέλους. Ο Πρωθυπουργός, δεν εύρισκε στο πρόσωπο του Κάρολου Παπούλια έναν ομοϊδεάτη μόνον Υπουργό Εξωτερικών, αλλά και ένα πλούσιο σε εμπειρίες και προτάσεις εναλλακτικές  συνεργάτη, καθώς και ένα επιδέξιο, άψογο, ευέλικτο και αποτελεσματικό χειριστή των εξωτερικών πραγμάτων. Έτσι ο Κάρολος Παπούλιας πρωταγωνιστεί στην πολιτική των ανοιγμάτων, ήδη μεσούντος του Ψυχρού Πολέμου, προς τις χώρες τού Ανατολικού Συνασπισμού και την Σοβιετική Ένωση στην αρχή καθώς στην Ρωσική Ομοσπονδία μετά, με αιχμή και τη ενεργειακή συνεργασία, όπως και στο Μεσανατολικό, ιδιαίτερα το Παλαιστινιακό και το μεγάλο του πάθος την Διαβαλκανική προσέγγιση και Συνεργασία, καθώς και στα πρώτα βήματα για την υποδοχή της Κύπριακής Δημοκρατίας στην ΕΕ. Στα Ελληνοτουρκικά αφού έσπευσε να εξασφαλίσει την στήριξη του Προέδρου της Βουλγαρίας Ζίφκοφ κατά το αποκορύφωμα τής κρίσης του Μαρτίου 1987, στη συνέχεια υπήρξε βασικός πάντως αρχιτέκτονας (όταν λόγοι ρεαλισμού και χρονικής συγκυρίας επέβαλλαν *ήρεμα νερά* στις ελληνοτουρκικές σχέσεις), της ελληνοτουρκικής προσέγγισης αργότερα (1988) με τη συνάντηση Παπανδρέου Οζάλ στο Νταβός και τα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης Γιλμάζ-Παπούλια στη Βουλιαγμένη, που ισχύουν και λειτουργούν εκτονωτικά μέχρι σήμερα, παρά τις τουρκικές παρασπονδίες.

Στον Καύκασο

  ΓΙΑ ΤΗΝ ΟΥΣΙΑ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ

 Ο Κάρολος Παπούλιας δεν είδε ποτέ την εξωτερική πολιτική ως απλή άσκηση διεθνών δημοσίων σχέσεων χωρίς βάθος και χωρίς συνέχεια όπως συμβαίνει συνήθως, ούτε και ως επικοινωνιακό εργαλείο για να εντυπωσιάζει το εσωτερικό ακροατήριο. Ποτέ δεν είχε εφαρμόσει το σύστημα των ευνοιών για εκείνον *δημοσιογραφικών διαρροών*, μέθοδος που δεν συμβάδιζε με την ιδιοσυγκρασία του. Τον ενδιέφερε μόνο η ουσία της πολιτικής και η προσφορά στην Χώρα. Και στο Υπουργείο Εξωτερικών είχε μεταδώσει μια αύρα ευγένειας και δημιουργικής ανθρώπινης επαφής με τον πηγαίο πάντα πνευματώδη του λόγο προς τους συνεργάτες του, υπηρεσιακούς και πολιτικούς, ατμόσφαιρα που δεν υπήρξε κάτω από καμμιά άλλη Υπουργική παρουσία. Στην μοναδική *περίοδο Παπούλια* ακριβώς αναφέρονται όλοι οι άνθρωποι του Υπουργείου Εξωτερικών κατά τίς μέρες αυτές τής εκδημίας του ανθρώπινου εκείνου πολιτικού και Υπουργού.

ΣΥΝΑΙΝΕΤΙΚΟΣ ΠΡΟΕΔΡΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Αλλά και ως Πρόεδρος τής Δημοκρατίας ιδιαίτερα κατά την δεύτερη Προεδρική θητεία του (2010-2015) μέσα στη μνημονιακή κρίση, στο συνακόλουθο, κύμα λαϊκισμού, και στα εναλλασσόμενα κυβερνητικά σχήματα, ο Πρόεδρος Κάρολος Παπούλιας έδωσε το καλύτερο δείγμα των συναινετικών πρωτοβουλιών του και αταλάντευτης γραμμής εθνικής ενότητας ενώπιον των οικονομικών κυρίως  κινδύνων τής ζοφερής εκείνης περιόδου. Βαθιά χαραγμένη μένει στην μνήμη τού υπογράφοντος τουλάχιστον, η τελευταία εναπομένουσα τότε, λύση στον Πρωθυπουργό Λουκά Παπαδήμο, (2012) που σε μια στιγμή αδιεξόδου λόγω ασυμφωνίας εντός του κυβερνητικού σχήματος, και εξαιρετικού κινδύνου για νέα αυστηρά μέτρα από τούς δανειστές, προσέτρεξε στον Πρόεδρο τής Δημοκρατίας, ως εσχάτη λύση για να βρει στήριξη  στην σωτήρια προεδρική παρέμβαση.

ΥΠΕΡΗΦΑΝΟΣ ΗΠΕΙΡΩΤΗΣ

 Αθεράπευτα δεμένος με τη γενέθλια Γη της Ηπείρου είχε διατηρήσει την υπερηφάνεια, την καθαρή ματιά, την θέα των ευρύτερων οριζόντων και την αίσθηση των ιστορικών διαδρομών προς Ευρωπαϊκό και Βαλκανικό Βορρά, και Μεσογειακό καθώς και Μεσανατολικό Νότο. Οι μόνιμοι ορίζοντες αυτοί, εμπόδιζαν κάθε ενδεχόμενη απορρόφηση του Κάρολου Παπούλια από την ατμόσφαιρα της αθηναϊκής μικροπολιτικής αγοράς, από την οποία και έμενε επίμονα απόμακρος. Ενεργούσε και ταυτιζόταν περισσότερο με τον πατριωτικό κοσμοπολιτισμό των μεγάλων Ηπειρωτών συμπατριωτών του (μεγάλων ευεργετών του Έθνους  μεγαλεμπόρων στην Ευρώπη, Ρωσία, Αίγυπτο) των περασμένων αιώνων. Δεν αποτελεί σύμπτωση ότι έδωσε εντολή ως Υπουργός στην Ελληνική Πρεσβεία τής Μόσχας το 1995 να αναστηλωθούν οι τάφοι στο παλαιό αριστοκρατικό κοιμητήριο της Μόσχας των μεγάλων Ηπειρωτών ευεργετών πού είχαν ζήσει και ταφεί στην Ρωσική Πρωτεύουσα, όπως των Ζωσιμάδων, Χατζηκυριάκου, Παπακώστα, Μαρασλή, Καπλάνη και άλλων. Είχε πλήρη συνείδηση και σεβασμό της ανεκτίμητης ηπειρωτικής προσφοράς στην ελληνική Υπόθεση.

ΩΣ ΑΚΡΙΤΑΣ ΠΡΟΣ ΑΚΡΙΤΕΣ ΚΡΗΤΕΣ

Ως ακρίτας ο Κάρολος Παπούλιας έβλεπε μέ αυθόρμητη συμπάθεια και τούς άλλους ακρίτες τού Νότου, τους Κρητικούς, στους οποίους συναντούσε την ίδια στάση ζωής. Είχε ιστορική γνώση και της κρητικής συμμετοχής στην ηπειρωτική απελευθέρωση κατά τούς Βαλκανικούς. Εγνώριζε και εκείνο που είχε αναφωνήσει ο Ελευθέριος Βενιζέλος για τους Ηπειρώτες (*Ηπειρώτες αυτοί οι αιώνιοι Ελληνες!*) κατά την δραματική βραδιά τής εκλογικής ήττας της 1ης Νοεμβρίου 1920, καθώς έφταναν τα τηλεγραφήματα με τα συντριπτικά αποτελέσματα στα Γραφεία τού Κόμματος των Φιλελευθέρων, γωνία Πανεπιστημίου και Αμερικής, με μόνα θετικά αποτελέσματα από Κρήτη, Νησιά τού Αιγαίου και Ήπειρο. Με μεγάλη του χαρά επίσης όπως είχε πει, είχε έρθει στα Χανιά να τιμήσει ως Πρόεδρος το 2008 και τους εορτασμούς για την απελευθέρωση του Πύργου των Βουκολιών (1897) απο το ελληνικό Σώμα τού Συνταγματάρχη Τιμολέοντα Βάσου, στο οποίο μάλιστα συμμετείχε και συγγενής του αξιωματικός, Παπούλιας, γεγονός το οποίο με υπερηφάνεια ανέφερε ο Πρόεδρος στα Χανιά..

 Δεν αποτελεί συνεπώς έκπληξη και η στενή προσωπική φιλία πού αναπτύχθηκε μεταξύ Κάρολου Παπούλια και του πρόωρα αδικοχαμένου Σήφη Βαλυράκη. Δεν ήταν μόνο η αντιδικτατορική κοινή δράση και οι πικρές εμπειρίες της περιόδου που τους έφερναν κοντά, αλλά και η κοινή πιστεύεται ακριτική ματιά και στάση ζωής καθώς και το αγωνιστικό πνεύμα και των δύο στενά δεμένων φίλων. Το πλήγμα από την απίστευτη απώλεια τού Σήφη Βαλυράκη ήταν μεγάλο, για τον Κάρολο Παπούλια, όπως το διατύπωσε στο σπαρακτικό μήνυμά του την ημέρα τής θλιβερής είδησης. Σήμερα ακολούθησε και εκείνο πού ποτέ δεν πίστευε όπως έλεγε στο μήνυμά του ο Κάρολος ότι θα έφευγε πρώτος ο Σήφης και ύστερα Εκείνος.

Όλοι όσοι είχαν το προνόμιο να ζήσουν την εποχή Παπούλια ως συνεργάτες αποχαιρετούν τον Πολιτικό και άνθρωπο Κάρολο Παπούλια με τις πιο θερμές αναμνήσεις ακόμη δε περισσότερο, όσοι είχαν τιμηθεί με την εμπιστοσύνη και την φιλία τού αείμνηστου Υπουργού και Προέδρου, όπως ο υπογράφων, θα διατηρούν εσαεί την Μνήμη Του με ευγνωμοσύνη και ευχαριστίες. 

Κυριάκος Ροδουσάκης

2 ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ ΚΙΣΑΜΙΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΜΕΡΟΣ ΙΙ

 

Στο δεύτερο κείμενο με τίτλο *Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ (4-11-1912) όπως την περιγράφει ο Αρχηγός των ΚΙΣΣΑΜΙΤΩΝ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ ΜΙΧ. ΑΝΑΣΤΑΣΑΚΗΣ* περιγράφεται ημερολογιακά από τον ίδιο τον Αρχηγό τού εθελοντικού Σώματος Κισαμιτών με όλες τις λεπτομέρειες η ιστορία της κατάρτισης τού εθελοντικού Σώματος Κισαμιτών υπό τον Μιχαήλ Αναστασάκη, της πορείας και των φονικών μαχών για την απελευθέρωση της Σιάτιστας (4-1-1912 ) και απελευθέρωση των Γρεβενών (5-11-1912) αλλά και τής Χίου το Δεκέμβριο τού 1912. Περιλαμβάνεται και όλος ο κατάλογος με τα ονόματα των εθελοντών τού Σώματος αυτού. Καλό είναι οι παλαιότεροι να ξαναθυμούμαστε και οι νεότεροί να μαθαίνουν για τη προσφορά τής Επαρχίας Κισάμου στους ελληνικούς αγώνες.

ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΡΟΔΟΥΣΑΚΗΣ

2 ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑ ΤΑ ΕΘΕΛΟΝΤΙΚΑ ΣΩΜΑΤΑ ΚΙΣΑΜΙΤΩΝ ΚΑΤΑ ΤΟΥΣ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ

 1ο Εμμανουήλ Στυλιανού Μπαλαντίνος

Με την ευκαιρία της επετείου απελευθέρωσης της Σιάτιστας, στις φετινές τελετές της οποίας, παρευρέθηκε όπως κάθε χρόνο και πάλι ο Σύλλογος Κισσαμιτών Αττικής παρά τους περιορισμούς λόγω πανδημίας, θεωρούμε χρήσιμο να παραθέσουμε 2 κείμενα για τα εθελοντικά Κισαμίτικα σώματα στους Βαλκανικούς πολέμους. Τα κείμενα είχε επιμεληθεί παλαιότερα ο αγαπητός ακούραστος πρώην και για πολλά χρόνια Πρόεδρος του Συλλόγου Κισσαμιτών Αττικής κ. Λευτέρης Λουπασάκης. Το ένα με τίτλο *ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΣΤΥΛΙΑΝΟΥ ΜΠΑΛΑΝΤΙΝΟΣ. ΑΡΧΗΓΟΣ ΕΘΕΛΟΝΤΩΝ *ΦΑΛΑΓΓΑ ΚΙΣΑΜΟΥ* που περιγράφει τη ζωή του Εμμ. Μπαλαντίνου, κυρίως δε τη κατάληψη του Μετσόβου κατα τή 31η Οκτωβρίου 1912 με τη Κισαμίτικη Φάλαγγα εθελοντών υπό τον Εμμανουήλ Μπαλαντίνο από τα Δελιανά Κισάμου στη πρώτη γραμμή της μάχης. Όπως επίσης καταγράφει και τις ενέργειες του Συλλόγου σχετικά για τη φιλοτέχνηση της προτομής Μπαλαντίνου στο Μέτσοβο, τα αποκαλυπτήρια της οποίας έγιναν στις 3 Ιουλίου 1999. Περιέχει επίσης τον κατάλογο με όλα τα ονόματα των εθελοντών τής φάλαγγας.

 

Κυριάκος Ροδουσάκης 

Αύριο θα ακολουθήσει το δεύτερο κείμενο "Η ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΣΙΑΤΙΣΤΑΣ (4-11-1912)."