ΜΑΛΒΑΖΙΑ...ΙΣΤΟΡΙΚΑ

Μερικοί (ευτυχώς όχι πολλοί) υποστηρίζουν ότι η Κρήτη δεν είναι η περιοχή όπου παράχθηκε για πρώτη φορά το περίφημο κρασί ή κρασιά Μαλβάζια. Συγκεκριμένα η κ. Στ. Κουράκου, η κ. Καρυτσιώτη και ο κ. Σακιώτης ισχυρίζονται ότι το κρασί Μαλβάζια παρήχθηκε για πρώτη φορά από τα αμπέλια του νότιου Πάρνωνα (Μολάοι, Συκιά, Ασωπός, Βαλλιές, Μονεμβασιά, Βάτικα) και μετά από πολλά χρόνια ακολούθησαν κι άλλες περιοχές να παράγουν κρασιά Μαλβάζια. Οι περιοχές αυτές είναι: η Κρήτη, οι Κυκλάδες (κύρια η Σαντορίνη), η νότια Ιταλία και η Πορτογαλία. Ακόμη ισχυρίζονται ότι, το όνομα Μαλβάζια του κρασιού, καθιερώθηκε από το όνομα του λιμανιού φόρτωσής του, Μαλεβασία-Μαλβεσία που σημαίνει πόλη του Μαλεού-Μαλεβού, όπως ονομαζόταν τότε, από τους Φράγκους, ο Πάρνωνας της Ανατ. Πελοποννήσου.
Το όνομα Μαλβάζια του κρασιού είναι λατινικό, παρόμοιο με τη μεσαιωνική πολιορκητική μηχανή Malvesin ή Malvisin (Mali vicini=κακοί γείτονες) και το Castel Malvesin (Φρούριο του Μαλεβυζίου) στο χωριό Κεραμούτσι της Επαρχίας Μαλεβυζίου νομού Ηρακλείου.
Το Μαλεβυζιώτικο κρασί Μαλβάζια το έφτιαχναν οι Κρητικοί στην περιοχή γύρω από το Φρούριο Malvesin από τον καιρό του Γενοβέζου Πεσκατόρε ο οποίος έκτισε πριν από το 13ο αιώνα. Η καλλιέργεια της ποικιλίας ή των ποικιλιών Μαλβάζια γρήγορα επεκτάθηκε στις περιοχές από το φρούριο μέχρι το σημερινό Ηράκλειο και Κνωσό. Το 1415 τα “κλήματα των ανθηρών και της εξαιρετικής Μαλβαζίας που καλλιεργούνταν σε όλη την παραπάνω περιοχή, έδιναν τέτοιο κρασί για το οποίο τα πλοία έφθαναν στο λιμάνι της πόλης Κάντια από όλα τα μέρη του κόσμου για να φορτώνουν κάθε χρόνο το λιγότερο 20.000 βαρέλια κρασί εξαιρετικής ποιότητας” (Χρ. Μπουοντελμόντι “Descriplio Insule, Krete 1415”).
Tην εποχή αυτή, η σημερινή περιοχή της Μονεμβασίας ανήκε στους Παλαιολόγους, πράγμα που σημαίνει ότι κανένα από τα κρασιά της περιοχής αυτής δεν θα μπορούσε να έχει όνομα λατινικό. Παρατηρώντας τους ιστορικούς χάρτες, πρώτα του 1486. (Μουσείο Μπενάκη αρ. 24804) δεν συναντάμε καμία ονομασία σχετική με τη Μαλβάζια σε ολόκληρη την Πελοπόννησο, ούτε στο χάρτη του Ortelius που έγινε γύρω στο 1600 (Μουσείο Μπενάκη αρ. 26774) δεν φαίνεται καμιά τοποθεσία σχετική με το όνομα Μαλβάζια. Αντίθετα, όλοι οι χάρτες δείχνουν την επαρχία Μαλεβυζίου, την ονομασία Castel Malvesin ή Μalvisin, στην οποία πάντοτε ευδοκιμούσε το αμπέλι με ποικιλίες ξακουστές σε όλο τον κόσμο. Από τα 60.000 βαρέλια που εξάγονταν από την Κρήτη στο τέλος του 16ου αιώνα (Ενετική Έκθεση Foscarini) τη μεγαλύτερη συμμετοχή είχαν η “Μαλβάζια και το Μοσχάτο, για τα οποία μιλούν οι παλαιότεροι ποιητές μας, εισαγόταν από την Κρήτη. Η Κρήτη ήταν όπως είναι σήμερα (1834) η Πορτογαλία... Ο Δούκας του Clarence πνίγηκε σε ένα βαρέλι με κρασί Μαλβάζια της Κρήτης το 1478” (R. Pasley “Travels” Εκδ. Βικελαίας βιβλ. τόμος Α’ σελ. 47).
Ένας Άγγλος ταξιδιώτης το 1569 αναφέρει ότι η εξαγωγή του κρασιού Μαλβάζια είναι το κυριότερο εμπόριο της Κρήτης (Hakluyt 19, 230). “Τολμούμε να διαβεβαιώσουμε ότι αυτό το κρασί ωριμάζει πριν μεταφερθεί πιο μακριά, όπως π.χ. στη Γερμανία, στη Γαλλία και στην Αγγλία. Τα πλοία που πάνε στην Κρήτη για να μεταφέρουν τη Μαλβάζια σε ξένα μέρη, φορτώνουν κρασί από το Ρέθυμνο, επειδή γνωρίζουν ότι διατηρείται καλά για μεγάλο χρονικό διάστημα και ότι όσο πιο πολύ καιρό βράζει, τόσο πιο καλό γίνεται” (Belon. f. 21). Τέλος ο Knolles αναφέρει ότι: “Τώρα το νησί της Κρήτης γνωστό σε όλο σχεδόν τον κόσμο εξαιτίας της καλής Μαλβάζιας που παράγουν εκεί και από την οποία στέλνουν μεγάλες ποσότητες σε πολλές μακρινές χώρες” (The General Histories of the Turks. London 1603 σελ. 868). “Αλλά αυτό που κυρίως πλουτίζει τον τόπον (Κρήτη) είναι η Μαλβάζια και το Μοσχάτο, κρασιά που όταν πλέον φτάσουν σε μας είναι ώριμα αλλά που είναι εξαίρετα και όταν δεν είναι και μοιάζουν με νέκταρ” έγραφε και ο Sandys, γύρω στο 1600, απαριθμώντας τα υπέροχα κρητικά προϊόντα (R. Pasheley Β’ σελ. 47).
Ύστερα από αυτές και άλλες πληροφορίες για τις σημαντικές εξαγωγές της κρητικής Μαλβάζια, γίνεται ολοφάνερο ότι αυτό το γηγενές μαλεβυζιώτικο κρασί, προσπάθησαν να το μεταφέρουν σε άλλες περιοχές της χώρας μας, αρκετοί αξιόλογοι άνθρωποι, χωρίς να πετύχουν ποτέ ούτε τη φήμη ούτε και την ποιότητά του. “Όπως ο πρίγκιπας Ερρίκο της Πορτογαλίας που ζήτησε να του φέρουν κλήματα από την Κρήτη για να τα φυτέψει στη Μαδέρα που είχε αποικισθεί από τους Πορτογάλους το 1421” (R. Pasheley B’ σελ. 47).
Όσο για τη Μαλβάζια που δεν έπρεπε να αφανισθεί μετά την κατάληψη της Κρήτης από τους Τούρκους, ο έξοχος Φραγκίσκος Μοροζίνι αφού έφυγε αξιοπρεπώς από την Κάντια, κατέλαβε την Πελοπόννησο (το Μυστρά) και προσπάθησε να μεταφέρει, στο νοτιοανατολικό της τμήμα, την καλλιέργεια της ποικιλίας Μαλβάζια που τόσο είχε ωφελήσει, για πολλούς αιώνες, την ενετοκρατούμενη Κρήτη. Αυτό το τόσο πιθανό γεγονός θα επιβεβαιώσει και το λιμανάκι Μαλβασία που φαίνεται στο χάρτη του Ν.DE.FER του 1715 στην περιοχή της Μονεμβασίας. Αυτή η σοβαρή προσπάθεια του Φρ. Μοροζίνι δεν είχε αποτέλεσμα γιατί μετά την ανάκτηση της Πελοποννήσου από τους Τούρκους, η φήμη του κρασιού Μαλβάζια χάθηκε παντοτινά, όπως χάθηκε και από την Κρήτη, η οποία από το έτος 1843 έκανε εισαγωγές κρασιών 5000 βαρέλια το χρόνο.

Βαγγέλης Βαρδάκης γεωπόνος