ΤΟ ΡΙΖΙΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΣΤΗΝ ΚΙΣΑΜΟ ΧΘΕΣ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ.

Στον νομό Χανίων ως γνωστόν γεννήθηκαν τα περήφανα αυτά τραγούδια που συντρόφευσαν κάθε λογής γεγονότα, χαρές και λύπες, γιορτές και γάμους, καθημερινές ασχολίες, πολέμους και δεινά. Σε κάθε περίσταση, πάντα βρίσκει τρόπο να ταιριάξει κι ένα τραγούδι. Στα ορεινά χωριά του νομού μας και στις πέντε επαρχίες, το ριζίτικο τραγούδι βρήκε πρόσφορο έδαφος για να αναπτυχθεί, να διατηρηθεί, να γαλουχήσει τις γενιές. Ο όρος "ριζίτικο" είναι αρκετά αδόκιμος, μιας και δόθηκε στην πορεία από τους εκάστοτε μελετητές, μόνο και μόνο για να ταυτοποιήσει το είδος αυτό. Όλοι οι παλαιοί έλεγαν "τραγούδι" και όχι "ριζίτικο". Αυτό παρουσιάστηκε και συνηθίστηκε να χρησιμοποιείται σαν όρος από την πρώτη περίπου δεκαετία του 20ου αιώνα.
Τα τραγούδια λοιπόν. Τα τραγούδια των Χανίων, τα τραγούδια της λεβεντιάς, τα τραγούδια της Κρήτης.
Στην Κίσαμο, το ριζίτικο δεν γνωρίζουμε περίπου πότε διαδόθηκε, σίγουρα πολύ παλιά, όμως ρίζωσε για τα καλά και έγινε αναπόσπαστο κομμάτι της παρέας, της χαροκοπιάς, της καθημερινής ζωής.
Όλοι οι παλαιοί Κισαμίτες τραγουδούσαν έναν αρκετά μεγάλο αριθμό τραγουδιών, όλων των ενοτήτων και όλων των σκοπών. Και όσο κανείς προχωρούσε πρός τα ορεινά χωριά της Κισάμου, συναντούσε και μεγαλύτερη ποικιλία αυτών των τραγουδιών. Αν ρωτήσουμε σήμερα κάποιον ηλικιωμένο, θα μας πει "οι Ρουματσίτες και οι Πανωμερίτες(σ.σ.Εννιαχωριανοί) ήταν οι καλύτεροι τραγουδιστάδες". Βέβαια, παντού συναντούσες τα παλιά χρόνια καλούς τραγουδιστές, στις παραπάνω όμως περιοχές ήταν αυτοί που ξεχώριζαν. Το ριζίτικο, δεν ήταν προνόμιο των ...
....καλλίφωνων, όπως τείνει σήμερα να συνδυαστεί. Ήταν προνόμιο των γνήσιων και ανόθευτων ανθρώπων, ανεξαρτήτου....καλλιφωνίας. Το δωρικό στοιχείο που διέπει αυτό το είδος τραγουδιού, συναντιόταν στην πλειονότητα του κόσμου, που εκείνα τα χρόνια διατηρούσε ανόθευτα τα χαρακτηριστικά του Κρητικού.
Βέβαια, κάποιοι ξεχώριζαν για την καλή και δυνατή τους φωνή, κάποιοι όμως ξεχώριζαν για τον πολύ ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίον τα ερμήνευαν.
Σε κάποια "τυπική" παρέα των παλιών χρόνων, λεγόταν ένα τραγούδι, συμπληρωνόταν από μαντινάδες, αρκετές σε αριθμό, στην συνέχεια ακολουθούσε πάλι τραγούδι, πάλι μαντινάδες και έτσι, κυλούσε όμορφα η διασκέδαση των ανθρώπων.
Στην Κίσαμο, από μία περίοδο κι έπειτα, εν αντιθέσει με τις υπόλοιπες επαρχίες του νομού μας, σημαντικό ρόλο έπαιζε ώς κύριο χαρακτηριστικό μιας χαροκοπιάς, η μουσική. Στην περιοχή αυτή ανθούσε σε ποσότητα και ποιότητα η μουσικοχορευτική παράδοση κι έτσι, το ριζίτικο δεν μονοπωλούσε το γλέντι. Αυτό ήταν και το κυριότερο στοιχείο που έκανε την Κίσαμο να διαφοροποιείται από τις υπόλοιπες περιοχές, δηλαδή, το βάρος δινόταν - όταν υπήρχαν όργανα - στην μουσική. Για παράδειγμα, σε ένα γλέντι, παιζόταν π.χ. μουσική για 3-4 ώρες, μετά γινόταν μια παύση για 1 ώρα όπου και λέγονταν τα ριζίτικα, έπειτα πάλι μουσική κ.ο.κ.
Πολλοί παλαιοί καλλιτέχνες, έχουν δώσει μαρτυρίες για τον τρόπο με τον οποίο γινόταν ένα γλέντι στην Κίσαμο, στο Σέλινο, στα Σφακιά. Στην Κίσαμο, όπως προείπαμε, όταν υπήρχαν όργανα, είχαν και τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ενώ στα Σφακιά για παράδειγμα, ή, στα Κεραμιά, το ριζίτικο είχε τον πρώτο λόγο κι έπειτα τα όργανα.
Σε περίπτωση που δεν υπήρχαν όργανα, τότε ο κόσμος διασκέδαζε μόνο με ριζίτικα και μαντινάδες.
Ο Γάλλος καθηγητής μουσικής Marc Pincherle που βρέθηκε στα Χανιά περίπου κατά τα χρόνια του μεσοπολέμου, κατέγραψε στις σημειώσεις του ένα γεγονός που του προκάλεσε εντύπωση, στο χωριό "Voukolis" (σ.σ.Βουκολιές) σε ένα τοπικό πανηγύρι, δηλαδή, ο κόσμος διασκέδαζε και γλεντούσε τραγουδώντας και χωρίς την συνοδεία μουσικής και χορών.
Από μαρτυρίες που έχουμε συλλέξει, από παλαιούς Κισαμίτες, στα πλαίσια κάποιας γιορτής, ή άλλης κοινωνικής εκδήλωσης, τραγουδούσαν τα ριζίτικα με τις μαντινάδες τους, την στιγμή όμως που τραγουδούσε κάποιος, οι υπόλοιποι τον άκουγαν με θρησκευτική ευλάβεια, μάλιστα θεωρείτο ασέβεια, ακόμα και να καπνίσει κάποιος εκείνη την στιγμή!! Επίσης, κανείς δεν προσπαθούσε να "καπελώσει" τον άλλον, λέγοντας ένα κάπως πιό εντυπωσιακό και δύσκολο τραγούδι. Και όταν κάποιος μονοπωλούσε την συντροφιά, μην αφήνοντας κανέναν άλλον να τραγουδήσει, τότε τον επέπλητταν. Γίνεται και σήμερα το ίδιο;
Σήμερα, στους ρυθμούς της ξέφρενης ζωής του 21ου αίωνα και του πλήρους καταναλωτισμού, πολλές αξίες και πολλά στοιχεία του παρελθόντος που είχαν πραγματικά μεγάλη σημασία, έχουν περάσει όχι μόνο στην λήθη, αλλά στο χρονοντούλαπο.
Αρκετές παρέες νέων αρέσκονται στην φιγούρα, στα "εφέ", στον άχαρο και ανούσιο εντυπωσιασμό. Ξεπηδούν λογής - λογής τραγουδιστάδες, με σύνθημα τις λέξεις όπως "αναβίωση - παράδοση - παλαιϊκά", με την διαφορά ότι δεν υποστηρίζουν τις ανωτέρω λέξεις, αλλά την προσωπική τους προβολή, είτε κρατώντας ένα μικρόφωνο, είτε ένα ποτήρι κρασί.  Δεν είναι σίγουρα όλοι έτσι, είναι όμως ένα μεγάλο ποσοστό που δυστυχώς, διεκδικεί και δάφνες "ώς πρός την διατήρηση του ριζίτικου". Σίγουρα, ένα θετικό αποτέλεσμα για την διάσωση των τραγουδιών αυτών οφείλεται στις αξιέπαινες προσπάθειες των συλλόγων "Κρητικές Μαδάρες", "Γκίγκιλος", "Πολιτιστικός Σύλλογος Σελίνου", "Ριζίτες Κισάμου" κλπ, αλλά και στις πεισματικές θα λέγαμε, προσπάθειες κάποιων ηλικιωμένων να διδάξουν και να γαλουχήσουν τους νεώτερους με το ριζίτικο τραγούδι και την "τελετουργία" της παραδοσιακής παρέας. Κι ενώ κάποια χρόνια πρίν, τα ριζίτικα τραγούδια είχαν συρρικνωθεί σε αριθμό και ποιότητα και έκαναν αραιά και πού την εμφάνιση τους σε μιά κισαμίτικη παρέα και όχι μόνο, σήμερα παρατηρούμε ότι όλο και περισσότερες νέες παρέες διασκεδάζουν με τον παλιό-καλό τρόπο. Όπως είπαμε όμως και πρίν, δεν είναι λίγοι αυτοί που αρέσκονται στην φιγούρα και εκεί λοιπόν πρέπει να γίνει κατανοητό, ότι το ριζίτικο τραγούδι δεν είναι....."χαβαλές"...δεν είναι "με γράφει το βιντεάκι για το youtube".....αλλά είναι αυστηρή και σεμνή κατάνυξη!!