Toυ ΜΑΝΩΛΗ ΜΑΝΟΥΣΑΚΑ
Η τωρινή έδρα του δήμου Καντάνου – Σελίνου, η ταχύτατα αναπτυσσόμενη Παλαιόχωρα, έχει τη δική της ιστορική παρουσία ως πρωτεύουσα της επαρχίας Σελίνου για αιώνες. Αυτή την ιστορική παρουσία θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε μαζί, αδρά βέβαια, εγκαινιάζοντας ένα ακόμα μικρό αφιέρωμα.
Να σημειωθεί ότι το Καστέλι Σελίνου,
(και Σέλινο Καστέλι) ήταν ένα από τα πιο αγαπητά θέματα στους σχεδιαστές των τοπίων και των κάστρων της Κρήτης του 16ου και 17ου αιώνα, εκτός βέβαια από τους χάρτες. Η περιοχή της Παλιόχωρας εμφανίζεται στο ιστορικό προσκήνιο από την αρχαιότητα. Υπάρχουν 2 – 3 αρχαίες θέσεις (οικισμοί) κοντά στην κωμόπολη, όπως είναι αυτός που βρίσκεται κοντά στον Αγ. Ιωάννη, βορειοανατολικά, ή στη θέση Τροχάλοι όπου υπάρχουν ρωμαϊκά υπολείμματα, φαίνεται όμως ότι στη θέση του σημερινού...
.. οικισμού δεν υπήρχε αρχαία πόλη, παρόλο που ο Paul Faure τοποθετεί εδώ την αρχαία Καλαμύδη. Ουσιαστικά ο τόπος απέκτησε ιστορική βαρύτητα με την οικοδόμηση του φρουρίου του Σελίνου από το Βενετσιάνο δούκα της Κρήτης Marino Gradenigo το 1279-82, μετά την καταστολή της επανάστασης των Χορτατσών στην Κίσαμο και το Σέλινο. Δεν ξέρω κατά πόσο το τοπωνύμιο σχετίζεται με το ομώνυμο φυτό, ή με κάποια ελληνικά ερείπια όπως σε πολλές τοποθεσίες του νομού Χανίων, φαίνεται όμως ότι η ονομασία του φρουρίου (Castel Selino ή Seleno) επικράτησε σ' ολόκληρη την επαρχία, που μέχρι τότε διατηρούσε την αρχαία της ονομασία Ορεινά (Ορνά ή Αρνά, στην αρχαιότητα ήταν η περιοχή των Ορείων). Η τοποθεσία ήταν κατάλληλη, αφού διέθετε 2 φυσικά λιμανάκια και μια εδαφική έξαρση ανάμεσά τους. Το κάστρο ήταν τετράπλευρο, όπως τα περισσότερα “καστέλια” της Κρήτης, με τέσσερις πύργους στις γωνίες, από τους οποίους μεγαλύτερος ήταν αυτός της βορειοανατολικής γωνίας, που εδράστηκε με αντηρίδες σε απότομο βράχο. Το τείχος είχε ύψος 9 μέτρα και είχε επάλξεις, αργότερα προστέθηκαν κάποιες κανονιοθυρίδες. Στο εσωτερικό του είχε οικήματα για στρατωνισμό, κατοικία του διοικητή, αποθήκες, στέρνα και μια μικρή εκκλησία. Σε ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από την 28η ΕΒΑ πριν μία δεκαετία, εντοπίστηκαν τα υπολείμματα αυτών των κτηρίων, αποδείχτηκε μάλιστα ότι ο ναός ήταν τοιχογραφημένος και πατούσε πάνω σε μια δεξαμενή. Αποκαλύφτηκαν υπολείμματα από όπλα και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, καθώς καθώς κι ένας τεράστιος αριθμός από σπασμένα μεσαιωνικά κεραμικά σκεύη με πλούσια πολύχρωμη διακόσμηση και ρυθμούς που επικρατούσαν τότε στη νότια Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Κάποια ήταν ντόπια, πολλά όμως ήταν και τα εισαγόμενα, κυρίως από τις αγορές της Ιταλίας. Αφού συντηρήθηκαν εκτέθηκαν για λίγο στην Παλιόχωρα αλλά και στα Χανιά, με επιμέλεια του τότε έφορα κ. Μιχ. Ανδριανάκη. Η τελική τους έκθεση δεν έχει ολοκληρωθεί. Μικρό φυλλάδιο καθώς και άρθρα στον τύπο (το καλύτερο γράφτηκε στο περιοδικό “Κρητικό Πανόραμα”, που δυστυχώς σταμάτησε να εκδίδεται) ενημέρωσαν για το γεγονός, παρουσιάζοντας μέρος των εκθεμάτων. Την εποχή της επανάστασης του Αλεξίου Καλλέργη, (1332) που συνεχίστηκε στη Δυτική Κρήτη από το Βάρδα Καλλέργη, το φρούριο καταλήφθηκε από τους επαναστάτες κι ο φρούραρχος Ερμόλαος Βελένιος σφάχτηκε μαζί με όλη του την οικογένεια. Το κάστρο καταστράφηκε από τους επαναστάτες, η Βενετία όμως κατέστειλε την επανάσταση και ανοικοδόμησε το Καστέλι και το “βούργο” του, το συνοικισμό δηλαδή που δημιουργήθηκε εκτός των τειχών του. Αυτός ο συνοικισμός, που μεγάλωσε στους επόμενους αιώνες της βενετοκρατίας, αποτελεί τον πυρήνα της σημερινής Παλιόχωρας. Το 1939 ο Μπαρμπαρόσα κατέλαβε το φρούριο και το κατέστρεψε μαζί με το βούργο του, λέγεται όμως ότι οι υπερασπιστές του γλύτωσαν κρυμμένοι σε μια στέρνα. Το 1959, ενόψει του τουρκικού κινδύνου, ο ρέκτορας των Χανίων Benetto Dolfin το αναστήλωσε. Επτά χρόνια μετά την κατάληψη των Χανίων, το 1653, το προσέβαλαν οι Τούρκοι από στεριά και θάλασσα και το κατέλαβαν. Επειδή δεν του ήταν χρήσιμο όμως το κατεδάφισαν και ο συνοικισμός του ερημώθηκε. Έρημο έμεινε για δύο αιώνες περίπου, φαίνεται μόνο πως κάποιοι αποθηκευτικοί χώροι χρησιμοποιούνταν στο λιμανάκι, αφού αυτό αποτελούσε την κυριότερη “σκάλα” προς το νησάκι της Γαύδου. Ίσως οι Γαυδιώτες να το ξανακατοίκησαν πρώτοι στα μέσα του 19ου αιώνα, δημιουργώντας εκεί τη δική τους γειτονιά, τουρκοκρητικοί όμως ήταν κυρίως αυτοί που το κατοικούσαν μέχρι τα γεγονότα του 1897. Σ' αυτό τους βοήθησε και η υποτυπώδης ανακατασκευή του κάστρου στον τύπο του “κουλέ” κατά το 1867...
Όπως προανέφερα, το Καστέλι του Σελίνου αποτυπώθηκε σε διάφορα σχέδια κυρίως του 17ου αιώνα, υπήρξε δηλαδή ένα από τα αγαπημένα θέματα των χαρτογράφων και των χαρακτών της εποχής.
Η τωρινή έδρα του δήμου Καντάνου – Σελίνου, η ταχύτατα αναπτυσσόμενη Παλαιόχωρα, έχει τη δική της ιστορική παρουσία ως πρωτεύουσα της επαρχίας Σελίνου για αιώνες. Αυτή την ιστορική παρουσία θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε μαζί, αδρά βέβαια, εγκαινιάζοντας ένα ακόμα μικρό αφιέρωμα.
Να σημειωθεί ότι το Καστέλι Σελίνου,
.. οικισμού δεν υπήρχε αρχαία πόλη, παρόλο που ο Paul Faure τοποθετεί εδώ την αρχαία Καλαμύδη. Ουσιαστικά ο τόπος απέκτησε ιστορική βαρύτητα με την οικοδόμηση του φρουρίου του Σελίνου από το Βενετσιάνο δούκα της Κρήτης Marino Gradenigo το 1279-82, μετά την καταστολή της επανάστασης των Χορτατσών στην Κίσαμο και το Σέλινο. Δεν ξέρω κατά πόσο το τοπωνύμιο σχετίζεται με το ομώνυμο φυτό, ή με κάποια ελληνικά ερείπια όπως σε πολλές τοποθεσίες του νομού Χανίων, φαίνεται όμως ότι η ονομασία του φρουρίου (Castel Selino ή Seleno) επικράτησε σ' ολόκληρη την επαρχία, που μέχρι τότε διατηρούσε την αρχαία της ονομασία Ορεινά (Ορνά ή Αρνά, στην αρχαιότητα ήταν η περιοχή των Ορείων). Η τοποθεσία ήταν κατάλληλη, αφού διέθετε 2 φυσικά λιμανάκια και μια εδαφική έξαρση ανάμεσά τους. Το κάστρο ήταν τετράπλευρο, όπως τα περισσότερα “καστέλια” της Κρήτης, με τέσσερις πύργους στις γωνίες, από τους οποίους μεγαλύτερος ήταν αυτός της βορειοανατολικής γωνίας, που εδράστηκε με αντηρίδες σε απότομο βράχο. Το τείχος είχε ύψος 9 μέτρα και είχε επάλξεις, αργότερα προστέθηκαν κάποιες κανονιοθυρίδες. Στο εσωτερικό του είχε οικήματα για στρατωνισμό, κατοικία του διοικητή, αποθήκες, στέρνα και μια μικρή εκκλησία. Σε ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν από την 28η ΕΒΑ πριν μία δεκαετία, εντοπίστηκαν τα υπολείμματα αυτών των κτηρίων, αποδείχτηκε μάλιστα ότι ο ναός ήταν τοιχογραφημένος και πατούσε πάνω σε μια δεξαμενή. Αποκαλύφτηκαν υπολείμματα από όπλα και αντικείμενα καθημερινής χρήσης, καθώς καθώς κι ένας τεράστιος αριθμός από σπασμένα μεσαιωνικά κεραμικά σκεύη με πλούσια πολύχρωμη διακόσμηση και ρυθμούς που επικρατούσαν τότε στη νότια Ευρώπη και τη Μεσόγειο. Κάποια ήταν ντόπια, πολλά όμως ήταν και τα εισαγόμενα, κυρίως από τις αγορές της Ιταλίας. Αφού συντηρήθηκαν εκτέθηκαν για λίγο στην Παλιόχωρα αλλά και στα Χανιά, με επιμέλεια του τότε έφορα κ. Μιχ. Ανδριανάκη. Η τελική τους έκθεση δεν έχει ολοκληρωθεί. Μικρό φυλλάδιο καθώς και άρθρα στον τύπο (το καλύτερο γράφτηκε στο περιοδικό “Κρητικό Πανόραμα”, που δυστυχώς σταμάτησε να εκδίδεται) ενημέρωσαν για το γεγονός, παρουσιάζοντας μέρος των εκθεμάτων. Την εποχή της επανάστασης του Αλεξίου Καλλέργη, (1332) που συνεχίστηκε στη Δυτική Κρήτη από το Βάρδα Καλλέργη, το φρούριο καταλήφθηκε από τους επαναστάτες κι ο φρούραρχος Ερμόλαος Βελένιος σφάχτηκε μαζί με όλη του την οικογένεια. Το κάστρο καταστράφηκε από τους επαναστάτες, η Βενετία όμως κατέστειλε την επανάσταση και ανοικοδόμησε το Καστέλι και το “βούργο” του, το συνοικισμό δηλαδή που δημιουργήθηκε εκτός των τειχών του. Αυτός ο συνοικισμός, που μεγάλωσε στους επόμενους αιώνες της βενετοκρατίας, αποτελεί τον πυρήνα της σημερινής Παλιόχωρας. Το 1939 ο Μπαρμπαρόσα κατέλαβε το φρούριο και το κατέστρεψε μαζί με το βούργο του, λέγεται όμως ότι οι υπερασπιστές του γλύτωσαν κρυμμένοι σε μια στέρνα. Το 1959, ενόψει του τουρκικού κινδύνου, ο ρέκτορας των Χανίων Benetto Dolfin το αναστήλωσε. Επτά χρόνια μετά την κατάληψη των Χανίων, το 1653, το προσέβαλαν οι Τούρκοι από στεριά και θάλασσα και το κατέλαβαν. Επειδή δεν του ήταν χρήσιμο όμως το κατεδάφισαν και ο συνοικισμός του ερημώθηκε. Έρημο έμεινε για δύο αιώνες περίπου, φαίνεται μόνο πως κάποιοι αποθηκευτικοί χώροι χρησιμοποιούνταν στο λιμανάκι, αφού αυτό αποτελούσε την κυριότερη “σκάλα” προς το νησάκι της Γαύδου. Ίσως οι Γαυδιώτες να το ξανακατοίκησαν πρώτοι στα μέσα του 19ου αιώνα, δημιουργώντας εκεί τη δική τους γειτονιά, τουρκοκρητικοί όμως ήταν κυρίως αυτοί που το κατοικούσαν μέχρι τα γεγονότα του 1897. Σ' αυτό τους βοήθησε και η υποτυπώδης ανακατασκευή του κάστρου στον τύπο του “κουλέ” κατά το 1867...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου