ΤΟ ΛΑΟΥΤΟ

Του Λεωνίδα Σπανού
Η προέλευση της οικογενείας του λαούτου.
Λαούτα - τα παλαιότερα μέλη της οικογένειας των λαουτοειδων - πρωτοεμφανίζονται στο αρχαιολογικό αρχείο περισσότερο από 6.000 χρόνια πριν στην αρχαία Μεσοποταμία. Ωστόσο, το ερώτημα είναι το εξής: Μήπως το λαούτο πράγματι κατάγεται από εκεί; 
Τον Ιούλιο του 1972, ένας κορυφαίος επιστήμονας ο Harvey Turnbull δημοσίευσε ένα άρθρο στην Galpin, και φάνηκε να έχει την απάντηση. Πρότεινε ότι το λαούτο πρωτοεμφανίστηκε στη Συρία.
Η πρόταση Turnbull είχε ως επίκεντρο την παλαιότερη γνωστή απεικόνιση παικτών του λαούτου ως τώρα - δύο κυλινδρικές σφραγίδες στις συλλογές του Βρετανικού Μουσείου από την περιοχή Akkad της Μεσοποταμίας (σύγχρονο Ιράκ), που χρονολογείται από την εποχή του βασιλιά Saragon Ι, περίπου 2340-2284 πχ. Στα αριστερά είναι μια απεικόνιση ενός παίκτη λαούτου από μία από αυτές τις σφραγίδες, .
Η συμβατική σοφία είναι ότι οι Aκκάδες ήταν ένας σημιτικός λαός και καταγόταν από νομαδικές φυλές που δημιουργήθηκαν στη σημερινή Συρία. Αργότερα εμφανίστηκαν περισσότερες απεικονίσεις παικτών του λαούτου, στο αρχαιολογικό αρχείο της Συρίας. Υπό αυτές τις συνθήκες, οTurnbull αισθάνθηκε ότι έκανε τέλεια αίσθηση. Το λαούτο πρέπει να έχει αναπτυχθεί στη Συρία
Ωστόσο, στα τέλη της δεκαετίας του '90, το Βρετανικό Μουσείο απέκτησε ένα ακόμη σφραγιδοκύλινδρο της Μεσοποταμίας που επιδείκνυε λαούτο που παίζεται από μια γυναικα παικτρια. Η νέα αυτή εξαγορά, από το Ουρούκ της Αρχαίας Σουμερίας χρονολογήθηκε κοντά στο.4500-3100 π.Χ. γεγονός που την κατέστησε τουλάχιστον 800 χρόνια παλαιοτερη από την προηγουμένη
Τα αποδεικτικά στοιχεία που παρουσίασε η Σουμερική σφραγίδα όχι μόνο μετέθεσαν το χρονοδιάγραμμα για την ανάδυση του λαούτου, αλλά και τοποθετεί πλέον δυνατή τη θέση του οργάνου προέλευσης πιο ανατολικά . Οι Σουμέριοι, ένας μη-σημιτικός λαός, εμφανίζονται αρχικά στο αρχαιολογικό αρχείο της νότιας Μεσοποταμίας γύρω στο 4500 π.Χ., ως οι διάδοχοι των Ubaidians, του πρώτου γνωστού Μεσοποταμιακου πολιτισμού (περίπου 5200-4500 π.Χ.). Είναι πιθανόν να είχαν αναπτυχθεί στην περιοχή της Κασπίας Θάλασσας, ίσως στο βόρειο- κεντρικό σύγχρονο Ιράν ή ακόμα βορειοανατολικά της Κεντρικής Ασίας, και, σε κάποιο σημείο χάνονται στα βάθη του χρόνου,. Αργότερα, μετανάστευσαν στη νότια Μεσοποταμία. Θα μπορούσε να είχαν ήδη το λαούτο στην αρχική πατρίδα τους πριν από αυτή τη μετάβασή τους.
Σε αντίθεση με τους Ubaidians,..

..... οι Σουμέριοι είχαν ένα σύστημα γραφής. Χάρη σε αυτή τη λογοτεχνική ικανότητα, έχουμε την παλαιότερη γνωστή τεκμηρίωση της μουσικής και των μουσικών οργάνων - ένα Σουμερικό δισκίο από άργιλο Η Schǿyen Collection. Χρονολογείται από τον 26ο αιώνα π.Χ.. Περιέχει περίπου είκοσι τρεις ειδικές αναφορές μουσικής. Μεταξύ αυτών είναι και η Σουμερική λέξη pantur (κυριολεκτικά, «μικρό τόξο»), η οποία πιστεύεται ότι είναι ένας όρος για το λαούτο.
Ουρούκ Αρχαία Σουμερία της Περιόδου (4.500 έως 3.100 π.Χ.). Ας ρίξουμε μια γρήγορη ματιά στην πόλη-κράτος Το Ουρούκ ήταν το παλαιότερο και σίγουρα ένα από τα πιο σημαντικά των Σουμερίων, πόλεις-κράτη. Είναι το σκηνικό για αυτό που είναι πιθανώς το παλαιότερο κομμάτι της γραπτής λογοτεχνίας, το Έπος του Γκιλγκαμές, που εξιστορεί τις περιπέτειες του δεύτερου κυβερνήτη του Ουρούκ, του βασιλιά Γκιλγκαμές.
Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν πως αυτή η περίοδος χαρακτηρίζεται από την επέκταση του Σουμερικού πολιτισμού, μέσω του εμπορίου και του εποικισμού, στη βόρεια Μεσοποταμία, τη Συρία, και από το μακρινό Βορρά μέχρι την Ανατολία.(σημερινή Τουρκία).
Μια πλούσια πολιτιστική κληρονομιά που σίγουρα έθεσε τις βάσεις για την ανάπτυξη των κατοπινών πολιτισμών της Ανατολής.
Ένας από τους πολιτιστικούς θησαυρούς που κληροδότησαν οι Σουμέριοι στους μεγάλους πολιτισμούς που ήρθαν μετά από αυτούς είναι το λαούτο. Αυτό είναι εμφανές από πολλές απεικονίσεις του λαούτου στην τέχνη και τα χειροποίητα αντικείμενα της Ακκαδων Χετταίων, Βαβυλωνιων και Ασσυρίων. Ένα άλλο αρχαίο Μεσοποταμιακο δισκίο από άργιλο Schǿyen Collection, - από την παλιά βαβυλωνιακή περίοδο, γύρω στο 2000-1700 π.Χ. - περιέχει δύο μουσικές κλίμακες σε ένα 4χορδο λαούτο, με ταστα χορδισμένο ανα πέμπτες: CGDA - ακριβώς την ίδια ρύθμιση, όπως η βιόλα, βιολοντσέλο, Mandola, mandocello και μπάντζο τενόρο. Αυτό είναι το παλαιότερο κομμάτι της μουσικής σημειογραφίας.
Το Μεσοποταμιακο pantur τελικά κατεβαίνει κάτω στην Αίγυπτο. Λαούτα πρωταρχίζουν να εμφανίζονται στο αρχαιολογικό αρχείο της Φαραωνική Αιγύπτου στην αυγή του Νέου Βασιλείου με την εμφάνιση τους κατά την 18η δυναστεία (1540-1307 π.Χ.). Πιστεύεται γενικά ότι εισήχθησαν κάποια στιγμή προς το τέλος της δεύτερης ενδιάμεσης περιόδου (1640-1540 π.Χ.), όταν οι Υξώς κυριαρχούσαν στην Αίγυπτο.
Η συμβατική σοφία είναι ότι οι Υκσώς ήταν διάφορες νομαδικές σημιτικές φυλές από την Αρχαία Χαναάν και τη Συρία, που άρχισαν να εγκαθίστανται ανατολικά της περιοχής του Δέλτα σε μεγάλους αριθμούς στο τελευταίο μισό της 13ης Δυναστείας (1783-1643 π.Χ.). Ενώ δεν υπάρχει καμία ένδειξη για την παρουσία του λαούτου στη Χαναάν, χειροποίητα αντικείμενα που βρέθηκαν στο αρχαιολογικό αρχείο αρχαίων απεικονίσεων δείχνουν Σύριους μουσικούς που παίζουν λαούτα παρόμοια με αυτά που βρέθηκαν στη Μεσοποταμία και στην κεντρική Ανατολία (Τουρκία), την πατρίδα των Χετταίων. Υπό τις συνθήκες αυτές, στέκεται στο λόγο ότι οι φυλές Υκσώς Συριακής καταγωγής ήταν αυτοί που εισήγαγαν το λαούτο στον αιγυπτιακό μουσικό πολιτισμό.
Περίπου χίλια χρόνια μετά την εισαγωγή του λαούτου στην Αίγυπτο, λαούτα κάνουν την πρώτη τους εμφάνιση στην Αρχαία Ελλάδα. Στα πρώτα χρόνια της Κλασικής Περιόδου (500-323 π.Χ.), θα αρχίσουμε να βλέπουμε απεικονίσεις λαούτου στην ελληνική τέχνη και τα χειροποίητα αντικείμενα της καθημερινής ζωής.
Παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν ειδικές αναφορές στα λαούτα , στη λογοτεχνία της περιόδου αυτής, γραπτά και επιγραφές στην ελληνική γλώσσα, από την μεταγενέστερη Ρωμαϊκή περίοδο δείχνουν ότι η αρχαία pandura στα λατινικά. ελληνική λέξη Πανδούρα ήταν ο κοινός όρος για τα λαούτοειδη έγχορδα. Σαφώς, η Πανδούρα πρέπει να έχει προέλθει από τη Σουμερική λέξη pantur Αυτή η ετυμολογική σύνδεση παρέχει επίσης την ένδειξη για την αρχική προέλευση των Ελληνικών λαουτοειδων –από την Εγγύς Ανατολή . Άλλες σημαντικές επιρροές στη δημιουργία και εξέλιξη των διαφόρων τύπων της ελληνικής Πανδούρας ήταν τα λαούτα της Αιγύπτου και της Κεντρικής Ασία.