ΑΡΘΡΟ

ΝΕΟΙ ΚΑΝΟΝΕΣ ΣΤΟ € 
Γράφει ο Νίκος Μουντάκης
Όταν η ιστορία κάποτε ανατρέξει στην εξέλιξη της κρίσης του ευρώ, ο Σεπτέμβριος του 2012 θα σηματοδοτεί την αρχή ενός νέου κεφαλαίου. Οι τελευταίες ημέρες έχουν δει αποφασιστικές κινήσεις από τους συνήθως αργόσυρτους μηχανισμούς χάραξης πολιτικής της Ευρώπης. Στις 12 Σεπτεμβρίου το συνταγματικό δικαστήριο της Γερμανίας υποστήριξε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας (ESM), το μόνιμο ταμείο διάσωσης της ευρωζώνης, αφαιρώντας το τελευταίο μεγάλο εμπόδιο για την ίδρυση του.
Την ίδια μέρα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ανακοίνωνε σχέδιο για την κοινή ευρωπαϊκή εποπτεία των τραπεζών, το πρώτο βήμα σε μια τραπεζική ένωση. Ημέρες νωρίτερα η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) ανακοίνωσε ότι, υπό ορισμένες συνθήκες, θα αγοράσει απεριόριστα ποσά ομολόγων των προβληματικών χωρών της ζώνης του ευρώ.
 Στο σύνολό τους, οι ενέργειες αυτές σηματοδοτούν μια μεγάλη αλλαγή. Στην καλύτερη περίπτωση, αποτελούν τα θεμέλια μιας πιο βιώσιμης νομισματικής ένωσης. Η ζώνη του ευρώ έχει πια ένα σχέδιο για την εποπτεία των τραπεζών. Θα γίνουν παζάρια και θα ........
.... αλλάξει λίγο η δομή, αλλά όπως μαρτυρά μέχρι σήμερα η ευρωπαϊκή διπλωματία όταν υπάρχουν προτάσεις, κάτι τελικά δρομολογείται. Το πιο σημαντικό, η ζώνη του ευρώ έχει τώρα μια κεντρική τράπεζα που δεσμεύεται να είναι ένας δανειστής έσχατης ανάγκης. Ναι, η δέσμευση εξαρτάται από την εξασφάλιση βοήθειας και τη συμμόρφωση των χωρών με ένα σχέδιο διάσωσης. Όμως, η ΕΚΤ έχει καταστήσει σαφές, για πρώτη φορά, ότι είναι διατεθειμένη να παρέμβει χωρίς όριο, αν είναι ανάγκη.
Η ελπίδα είναι ότι αυτό σηματοδοτεί την αρχή του τέλους της κρίσης του ευρώ. Η δέσμευση της ΕΚΤ από μόνη της θα ωθήσει τις αγορές χρέους της ευρωζώνης σε ένα θετικό κύκλο όπου οι αποδόσεις των κρατικών ομολόγων στις περιφερειακές οικονομίες θα πέφτουν καθώς οι επενδυτές υποβαθμίζουν την πιθανότητα κατάρρευσης του ευρώ,  και καθώς οι αποδόσεις πέφτουν η δυναμική του δημόσιου χρέους των χωρών και οι οικονομικές προοπτικές τους βελτιώνονται. Οι αποδόσεις των ομολόγων στην Ιταλία και την Ισπανία έχουν ήδη πέσει ραγδαία κατά τις τελευταίες εβδομάδες, εν αναμονή της δράσης της ΕΚΤ, καθώς οι επενδυτές απέφυγαν να στοιχηματίζουν εναντίον της κεντρικής τράπεζας. Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας, Mariano Rajoy, ελπίζει να αποφύγει ακόμη και να αιτηθεί ενός πακέτου διάσωσης.
 Με δεδομένη την κατάσταση των τραπεζών της Ισπανίας, και την αδυναμία της οικονομίας της και των δημόσιων οικονομικών, κάτι τέτοιο φαίνεται απίθανο. Αλλά ακόμη και αν η Ισπανία (και αργότερα η Ιταλία), αναγκαστεί να ακολουθήσει ένα σχέδιο διάσωσης, υπάρχει πια μια σαφής αίσθησης για το τι θα σήμαινε αυτό, και η γνώση αυτή δίνει στους αισιόδοξους έναν ακόμα λόγο για να νιώθουν πιο σίγουροι. Ο ESM θα βοηθήσει στη χρηματοδότηση κάθε νέου δανεισμού της κυβέρνησης, ενώ η ΕΚΤ θα αγοράσει ομόλογα στη δευτερογενή αγορά. Και οι δύο ενέργειες θα κρατήσουν χαμηλά τις αποδόσεις των ομολόγων – και αποτελούν κερκόπορτα προς μια περιορισμένη μορφή αμοιβαιοποίησης του χρέους- μια ακόμα απαραίτητη προϋπόθεση για το μέλλον της ευρωζώνης. Οι χώρες της ευρωζώνης είναι από κοινού υπεύθυνες τόσο για τα κεφάλαια διάσωσης όσο και για τον ισολογισμό της ΕΚΤ.
Δυστυχώς, πολλά θα μπορούσαν ακόμα να πάνε στραβά. Όταν μια χώρα της ευρωζώνης υπολείπεται των αναγκαίων μεταρρυθμίσεων, θα είναι η κεντρική τράπεζα έτοιμη να σταματήσει να αγοράζει τα ομόλογα της; Αν συμβεί αυτό, η ΕΚΤ θα προκαλούσε τον πανικό στην αγορά που η ίδια  προτίθεται να εμποδίσει. Αν δεν το κάνει, ενδεχομένως θα συγκεντρώσει στα χέρια της ανεξόφλητο χρέος. Αυτό το δίλημμα βρίσκεται στο κέντρο της διαμάχης μεταξύ ΕΚΤ και Bundesbank. Η καγκελάριος της Γερμανίας, Άνγκελα Μέρκελ, υποστήριξε δημοσίως τη δράση της ΕΚΤ. Όμως, ο Jens Weidmann, πρόεδρος της Bundesbank, ήταν το μόνο πρόσωπο που την καταψήφισε. Η δημόσια καταδίκη του απηχεί τη διαδεδομένη ανησυχία στη Γερμανία σχετικά με την κατεύθυνση της ΕΚΤ. Οι Γερμανοί (και άλλοι βόρειοι Ευρωπαίοι), σίγουρα θα γίνουν ακόμα πιο ανήσυχοι αν αρχίζει η ΕΚΤ να αγοράζει τεράστια ποσά ομολόγων. Η ΕΚΤ, φοβούμενη μια πολιτική αναταραχή ή τις αυξανόμενες εσωτερικές εντάσεις στο δικό της συμβούλιο, μπορεί να μην επιδείξει τελικά την αναγκαία τόλμη. Ωστόσο, αν κάνει τώρα πίσω από τη χαλάρωση της νομισματικής πολιτικής, οι οικονομικές προοπτικές της ευρωζώνης θα χειροτερέψουν.
Αυτές οι εντάσεις είναι αναπόφευκτες για όσο διάστημα οι ενέργειες της κεντρικής τράπεζας αποτελούν υποκατάστατο μιας σαφέστερης πολιτικής προόδου προς την ολοκλήρωση. Γι 'αυτό και οι πολιτικοί της Ευρώπης- με επικεφαλής τη Γερμανία και τη Γαλλία- πρέπει να καλύψουν τη διαφορά με την κεντρική τους τράπεζα. Θα πρέπει γρήγορα να συμφωνήσουν σχετικά με τους κανόνες για την εποπτεία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, και να κάνουν αξιόπιστα σχέδια για κοινή εγγύηση των καταθέσεων και την εξυγίανση των τραπεζών. Θα πρέπει να σχεδιάσουν και  άλλους τρόπους καταμερισμού του δημοσιονομικού κινδύνου . Και θα πρέπει να εξηγήσουν τη στρατηγική τους στους ψηφοφόρους, οι οποίοι θα πρέπει να κληθούν να γνωμοδοτήσουν για αυτές τις μεγάλες αλλαγές. Στο τέλος, η επιβίωση του ευρώ στηρίζεται στην πολιτική στήριξη για μεγαλύτερη οικονομική και δημοσιονομική ένωση. Αυτό θα αλλάξει πραγματικά τους κανόνες του παιχνιδιού.