ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ

ΟΙ ΝΕΩΤΕΡΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

 Ο συνδυασμός λοιπόν, όσων απ τους μεγάλους πρωτομάστορες συνέχιζαν να δημιουργούν και μετά τον Β Παγκόσμιο πόλεμο, με τα πρώτα, μεγάλα ταλέντα τότε, που ανέλαβαν να συνεχίσουν και να εξελίξουν τους ήχους, είναι τώρα ο καθοριστικός. Ο μουσικός οργασμός, που βρίσκεται σε εξέλιξη απ τις αρχές του αιώνα, συνεχίζει ακατάπαυστα. Οι μεγάλοι Σκορδαλός και Μουντάκης έχουν αρχίσει ν ανοίγουν νέους δρόμους στα παραδοσιακά ακούσματα. Δρόμους, ή μάλλον λεωφόρους, στους οποίους θα αρχίσουν να κινούνται και οι επόμενοι. 

Στις πρώτες δεκαετίες μετά το επώδυνο πάτημα των Γερμανών στο νησί, το ραδιόφωνο και η δισκογραφία εδραιώνονται. Οι γάμοι και τα γλέντια είναι στο φόρτε τους, πολλά απ αυτά κρατάνε μέρες ολόκληρες και η επικράτηση των παραδοσιακών ακουσμάτων απ άκρη σ άκρη του νησιού καθολική. Τα πρώτα ονόματα του χώρου ξεφεύγουν απ τα στενά όρια της περιοχής τους και μετατρέπονται, σε μυθικούς για πολλούς, stars στο χώρο της διασκέδασης. Η ανομοιομορφία των κατά τόπους ακουσμάτων ........
..... αμβλύνεται και οι Κρητικοί σύλλογοι των Αθηνών και του εξωτερικού ενθουσιάζονται στην ιδέα ότι μπορούν να προσκαλέσουν, έστω για λίγα βράδυα, τους μουσικούς που θα τους θυμίσουν ποια είναι η Κρήτη. Γι αυτούς είναι μεγάλη ευκαιρία να παρακολουθήσουν τις νότες της λεβεντογέννας από κοντά και να κάνουν στα παιδιά τους μαθήματα Κρητοσύνης όχι μέσα από βουβά βιβλία αλλά σε ξέφρενες χοροεσπερίδες. Παράλληλα στο νησί αρχίζουν να κάνουν την εμφάνισή τους μεγάλα κέντρα διασκέδασης με πρωταγωνιστή τη λύρα. 
Και ενώ ο χορός καλά κρατεί, στα τέλη της δεκαετίας του 60 έρχεται η ώρα μιας επέκτασης της Κρητικής μουσικής που θα την σημαδέψει ανεξίτηλα. 
Ο Νίκος Ξυλούρης το 1969 φεύγει απ τα Ανώγεια και ανεβαίνει στην Αθήνα όπου και παίζει με μεγάλη επιτυχία στο κέντρο Κρητικό κονάκι. Στη συνέχεια ο ήδη γνωστός στην Αθήνα, Ιεραπετρίτης μουσικοσυνθέτης Γιάννης Μαρκόπουλος βάζει τον Ψαρονίκο πρωταγωνιστή στα μουσικά του έργα και του γνωρίζει ένα άλλο κόσμο, πιο έντεχνης μουσικής που ξεφεύγει απ τα στενά παραδοσιακά πρότυπα, αλλά διατηρεί έντονα κρητικά στοιχεία. Στην Κρήτη πολλοί απ τους μεσουρανούντες λυράρηδες αλλά και μεγάλη μερίδα του κοινού χαρακτηρίζει τον Ξυλούρη προδότη(sic). Τα κουλτουριάρικα ακούσματα που έρχονται απ την Αθήνα είναι γι αυτούς κατακριτέα κι ας έχουν δημιουργηθεί από Κρητικούς. Ομως η υπόλοιπη Ελλάδα έχει άλλη γνώμη. Η άγνωστη, για τους περισσότερους Ελλαδίτες, λύρα τους προσφέρεται με ένα πιο εύπεπτο τρόπο. 
Η επιτυχία τεράστια. Τον Ξυλούρη ακολουθεί ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης. Η κρητογενής μουσική που παίζουν οι έντεχνοι πια λυράρηδες έχει γίνει λαοφιλής και όχι μ ένα εύκολο εμπορικό τρόπο. Μεγάλα μουσικά έργα όπως Χρονικό, Ριζίτικα, Ιθαγένεια δημιουργούνται και μια μεγάλη σειρά συναυλιών στην Ευρώπη αλλά και στον υπόλοιπο κόσμο σχηματίζει κρητικόφιλο κοινό, τώρα πια όχι μόνο από ομογενείς αλλά και από αλλοδαπούς που ήδη έχουν έρθει σ επαφή με την Κρήτη μέσα απ την πετυχημένη εμπορικά ταινία Αλέξης Zορμπάς. Η λύρα και οι Κρητικοί ήχοι στα σαλόνια. Ποιός το περίμενε. 
Ετσι για μια δεκαετία, μεταξύ 70 και 80 η Κρητική μουσική αναγνώριση φτάνει στο απώγειό της ενώ πίσω στο νησί, που έχει αποδεχτεί πια τους έντεχνους Κρήτες, οι παραδοσιακές μουσικές φόρμες δεν παγώνουν αλλά εξακολουθούν να επικρατούν και να είναι λαοφιλείς, ειδικότερα στη μεγάλη πλειοψηφία των κατοίκων της Κρητικής περιφέρειας . Ο θάνατος του Ξυλούρη τον Φλεβάρη του 1980 σε ηλικία 44 ετών γίνεται απ τα πρώτα θέματα των δελτίων ειδήσεων στα κρατικά τότε κανάλια ΕΡΤ και ΥΕΝΕΔ. Ηδη όμως ο Κρητικός λαός βλέπει τη δυνατότητα, πέρα από μουσικές και χορούς, να βελτιώσει το βιοτικό του επίπεδο μέσα απ τα τουριστικά έσοδα. Ο τουρισμός εδώ και λίγα χρόνια (απ τα μέσα της δεκαετίας του 70) έχει αρχίσει ν αποβιβάζεται έντονα στην Κρήτη και να κάνει τους Κρητικούς να αισθάνονται σαν χρυσορύχοι μπροστά μια γυαλιστερή φλέβα χρυσού. Η τρομερής εμβέλειας προσωπικότητα του Ξυλούρη δεν υπάρχει πια αλλά και πολλοί απ τους υποστηρικτές της αγνής κρητικής παράδοσης, που μέχρι τώρα ζούσαν απ τα κοπάδια και τα χωράφια τους, όπως και τα παιδιά, τους γίνονται ιδιοκτήτες ενοικιαζόμενων δωματίων ή απορροφούνται σε τομείς παροχής τουριστικών υπηρεσιών. Ο κόσμος γύρω τους αλλάζει και το χρυσωμένο χάπι του τουρισμού δίνει στους ντόπιους την αίσθηση ότι μπορούν κι αυτοί να ξεφύγουν απτην ανέχεια χωρίς να μεταναστεύσουν. Το τίμημα όμως; Κανείς δεν το προνόησε τότε, μέσα στο μεθύσι που προκαλούσε το ζεστό συνάλλαγμα. 

ΠΗΓΗ