Μια λέξη που στο άκουσμά της το μυαλό μας πάει σε κάτι σπουδαίο, σε κάτι που ξεπερνά τα ανθρώπινα μέτρα. Κατά τη μυθολογική παράδοση, ήρωας είναι κάποιος άντρας ή γυναίκα (ηρωίδα) που κατέχει δυνάμεις σωματικές και ψυχικές που είναι μεγαλύτερες από αυτές που έχει ο καθημερινός άνθρωπος και του επιτρέπουν να εκτελέσει πράξεις παράτολμες και ασυνήθιστες. Πράξεις που ευεργετούν ένα μεγάλο σύνολο ανθρώπων και γι’ αυτό κερδίζουν την αναγνώριση, την υστεροφημία, τον θαυμασμό της κοινωνίας και αποτελούν παράδειγμα προς μίμηση (π.χ. Ηρακλής).
Πρόκειται για μία έννοια που στο πέρασμα του χρόνου, άλλαξε συχνά σημασία. Για τον αρχαίο Έλληνα, ήρωας είναι εκείνος που έχει ένδοξο θάνατο στη μάχη και χαρίζει δόξα στον ίδιο και στην οικογένειά του. Ο Αχιλλέας, για παράδειγμα, είναι ήρωας γιατί εξαιτίας της πολεμικής του αρετής κέρδισε την αναγνώριση στους αιώνες. Ο Λεωνίδας είναι ήρωας γιατί υπερασπίστηκε την πατρίδα του και το ιδανικό της ελευθερίας και είχε ένδοξο θάνατο. Αργότερα ήρωας θεωρούνταν όχι εκείνος που πέθαινε στη μάχη, αλλά εκείνος που υπερασπιζόταν ανώτερα ιδανικά, όπως η πατρίδα και γενικότερα ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες. Ο Κολοκοτρώνης και ο Νικηταράς, για παράδειγμα, δεν σκοτώθηκαν σε μάχη, αλλά είναι ήρωες γιατί υπερασπίστηκαν το ιδανικό της πατρίδας. Οι Έλληνες που πολέμησαν στα βουνά της Πίνδου το 1940 και μετά τους Γερμανούς κατακτητές και έζησαν μέχρι τα βαθιά γεράματα, είναι ήρωες, γιατί υπερασπίστηκαν το ιδανικό της ελευθερίας. Σήμερα, έχουμε μπερδέψει την έννοια αυτή, καθώς θεωρούμε ήρωα (δικαιολογημένα) τον καθημερινό άνθρωπο που υπερασπίζεται την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε πολλά επίπεδα, αλλά θεωρούμε και ήρωα τον τερματοφύλακα, για παράδειγμα, που απέκρουσε το πέναλτι και δεν έχασε η ομάδα του.
Τελικά ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει σήμερα κάποιος, προκειμένου να χαρακτηριστεί ήρωας;
Το πρώτο βασικό χαρακτηριστικό του ήρωα είναι η ελεύθερη βούληση. Οι πράξεις του είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής και όχι προϊόν καταναγκασμού. Κάθε φορά που καλείται να λύσει κάποια προβλήματα, το κάνει επιδεικνύοντας γενναιότητα, αυτοθυσία, σοφία, επειδή ο ίδιος το επιλέγει και επειδή τοποθετεί το κοινωνικό συμφέρον πάνω από το ατομικό. Ο εκπαιδευτικός για παράδειγμα που επιλέγει να αφιερώσει περισσότερες ώρες εργασίας για να βοηθήσει τους μαθητές και δεν σκέφτεται τον μισθό που παίρνει, είναι ήρωας. Ο νοσοκομειακός γιατρός και νοσηλευτής που ελεύθερα επιλέγει να δώσει όλες του τις δυνάμεις για να σώσει τους συνανθρώπους του σε περίπτωση πανδημίας, χωρίς να υπολογίζει τον μισθό του και το ωράριο εργασίας, είναι ήρωας.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του ήρωα είναι ότι δεν περιμένει ανταπόδοση για τις πράξεις του. Κίνητρό του είναι η προσφορά στον άνθρωπο και το ηθικό μεγαλείο και όχι οι υλικές αμοιβές ή τα αξιώματα. Μπορεί, άραγε, να φανταστεί κανείς, τον Μπάτμαν ή τον Σούπερμαν (για να χρησιμοποιήσουμε κάποιους φανταστικούς ήρωες) να σώζουν κάποιον και μετά να ζητούν ως αντάλλαγμα μερικές χιλιάδες ευρώ; Ο πραγματικός ήρωας είναι ανιδιοτελής. Στόχος του είναι η προσφορά και οι πράξεις του προέρχονται από μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη δικαιοσύνης.
Ο πραγματικός ήρωας δρα με θάρρος και ενάντια στις αντιξοότητες. Αυτό είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό του. Έχοντας εθελοντική διάθεση επιδεικνύει γενναιότητα και στόχος του είναι η λύση σοβαρών προβλημάτων και η προστασία ανθρώπων που βρίσκονται σε ανάγκη. Όλοι εκείνοι που την περίοδο της Κατοχής στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο αδιαφόρησαν για τη ζωή τους και έσωσαν κυνηγημένους Εβραίους, είναι ήρωες. Όλοι εκείνοι οι καθημερινοί άνθρωποι, που δείχνουν αυταπάρνηση για να σώσουν μια ανθρώπινη ζωή, είναι ήρωες.
Στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης που πολλές ηθικές αξίες έχουν εκφυλιστεί, το ερώτημα είναι: χρειαζόμαστε τους ήρωες; η απάντηση είναι ΝΑΙ. Τους έχουμε ανάγκη γιατί αποτελούν πηγή έμπνευσης. Μας δείχνουν ξεκάθαρα ότι καθημερινά τα μικρά αλλά ουσιαστικά θαύματα είναι εφικτά. Αποτελούν πηγή έμπνευσης και παράδειγμα προς μίμηση και μας δείχνουν τι μπορούμε να καταφέρουμε αν ξεπεράσουμε τους φόβους μας και επιδείξουμε καθημερινό θάρρος και γενναιότητα. Ας κοιτάξουμε δίπλα μας. Μπορεί να ανακαλύψουμε τους μικρούς καθημερινούς ήρωες και ας προσπαθήσουμε να τους μιμηθούμε. Εξάλλου όπως είπε και η Αμερικανίδα ποιήτρια May Sarton (1912-1995): Πρέπει να σκέφτεται κανείς σαν ήρωας για να μπορεί να συμπεριφέρεται σαν ένας απλά αξιοπρεπής άνθρωπος.
Πρόκειται για μία έννοια που στο πέρασμα του χρόνου, άλλαξε συχνά σημασία. Για τον αρχαίο Έλληνα, ήρωας είναι εκείνος που έχει ένδοξο θάνατο στη μάχη και χαρίζει δόξα στον ίδιο και στην οικογένειά του. Ο Αχιλλέας, για παράδειγμα, είναι ήρωας γιατί εξαιτίας της πολεμικής του αρετής κέρδισε την αναγνώριση στους αιώνες. Ο Λεωνίδας είναι ήρωας γιατί υπερασπίστηκε την πατρίδα του και το ιδανικό της ελευθερίας και είχε ένδοξο θάνατο. Αργότερα ήρωας θεωρούνταν όχι εκείνος που πέθαινε στη μάχη, αλλά εκείνος που υπερασπιζόταν ανώτερα ιδανικά, όπως η πατρίδα και γενικότερα ηθικές και ανθρωπιστικές αξίες. Ο Κολοκοτρώνης και ο Νικηταράς, για παράδειγμα, δεν σκοτώθηκαν σε μάχη, αλλά είναι ήρωες γιατί υπερασπίστηκαν το ιδανικό της πατρίδας. Οι Έλληνες που πολέμησαν στα βουνά της Πίνδου το 1940 και μετά τους Γερμανούς κατακτητές και έζησαν μέχρι τα βαθιά γεράματα, είναι ήρωες, γιατί υπερασπίστηκαν το ιδανικό της ελευθερίας. Σήμερα, έχουμε μπερδέψει την έννοια αυτή, καθώς θεωρούμε ήρωα (δικαιολογημένα) τον καθημερινό άνθρωπο που υπερασπίζεται την ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα σε πολλά επίπεδα, αλλά θεωρούμε και ήρωα τον τερματοφύλακα, για παράδειγμα, που απέκρουσε το πέναλτι και δεν έχασε η ομάδα του.
Τελικά ποια είναι εκείνα τα χαρακτηριστικά που πρέπει να έχει σήμερα κάποιος, προκειμένου να χαρακτηριστεί ήρωας;
Το πρώτο βασικό χαρακτηριστικό του ήρωα είναι η ελεύθερη βούληση. Οι πράξεις του είναι προϊόν ελεύθερης επιλογής και όχι προϊόν καταναγκασμού. Κάθε φορά που καλείται να λύσει κάποια προβλήματα, το κάνει επιδεικνύοντας γενναιότητα, αυτοθυσία, σοφία, επειδή ο ίδιος το επιλέγει και επειδή τοποθετεί το κοινωνικό συμφέρον πάνω από το ατομικό. Ο εκπαιδευτικός για παράδειγμα που επιλέγει να αφιερώσει περισσότερες ώρες εργασίας για να βοηθήσει τους μαθητές και δεν σκέφτεται τον μισθό που παίρνει, είναι ήρωας. Ο νοσοκομειακός γιατρός και νοσηλευτής που ελεύθερα επιλέγει να δώσει όλες του τις δυνάμεις για να σώσει τους συνανθρώπους του σε περίπτωση πανδημίας, χωρίς να υπολογίζει τον μισθό του και το ωράριο εργασίας, είναι ήρωας.
Ένα άλλο χαρακτηριστικό του ήρωα είναι ότι δεν περιμένει ανταπόδοση για τις πράξεις του. Κίνητρό του είναι η προσφορά στον άνθρωπο και το ηθικό μεγαλείο και όχι οι υλικές αμοιβές ή τα αξιώματα. Μπορεί, άραγε, να φανταστεί κανείς, τον Μπάτμαν ή τον Σούπερμαν (για να χρησιμοποιήσουμε κάποιους φανταστικούς ήρωες) να σώζουν κάποιον και μετά να ζητούν ως αντάλλαγμα μερικές χιλιάδες ευρώ; Ο πραγματικός ήρωας είναι ανιδιοτελής. Στόχος του είναι η προσφορά και οι πράξεις του προέρχονται από μια βαθιά ριζωμένη αντίληψη δικαιοσύνης.
Ο πραγματικός ήρωας δρα με θάρρος και ενάντια στις αντιξοότητες. Αυτό είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό του. Έχοντας εθελοντική διάθεση επιδεικνύει γενναιότητα και στόχος του είναι η λύση σοβαρών προβλημάτων και η προστασία ανθρώπων που βρίσκονται σε ανάγκη. Όλοι εκείνοι που την περίοδο της Κατοχής στον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο αδιαφόρησαν για τη ζωή τους και έσωσαν κυνηγημένους Εβραίους, είναι ήρωες. Όλοι εκείνοι οι καθημερινοί άνθρωποι, που δείχνουν αυταπάρνηση για να σώσουν μια ανθρώπινη ζωή, είναι ήρωες.
Στη σημερινή εποχή της παγκοσμιοποίησης που πολλές ηθικές αξίες έχουν εκφυλιστεί, το ερώτημα είναι: χρειαζόμαστε τους ήρωες; η απάντηση είναι ΝΑΙ. Τους έχουμε ανάγκη γιατί αποτελούν πηγή έμπνευσης. Μας δείχνουν ξεκάθαρα ότι καθημερινά τα μικρά αλλά ουσιαστικά θαύματα είναι εφικτά. Αποτελούν πηγή έμπνευσης και παράδειγμα προς μίμηση και μας δείχνουν τι μπορούμε να καταφέρουμε αν ξεπεράσουμε τους φόβους μας και επιδείξουμε καθημερινό θάρρος και γενναιότητα. Ας κοιτάξουμε δίπλα μας. Μπορεί να ανακαλύψουμε τους μικρούς καθημερινούς ήρωες και ας προσπαθήσουμε να τους μιμηθούμε. Εξάλλου όπως είπε και η Αμερικανίδα ποιήτρια May Sarton (1912-1995): Πρέπει να σκέφτεται κανείς σαν ήρωας για να μπορεί να συμπεριφέρεται σαν ένας απλά αξιοπρεπής άνθρωπος.
Από τον Νικόλαο Τάχατο,
φιλόλογο
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου