Το πλήθος των ονομάτων του βρικόλακα που αναφέρονται από τους λαογράφους μας Ν. Πολίτη και τον Καμπούρογλου, αλλά και από τους ξένους περιηγητές στην Ελλάδα, όπως βορδόλακας, ζορκόλακας, βουρδούλακας, βολδόλακας, βουρκούλακας, βουλδούλακας, βαρβάλακας, βουλκού-λακας, καταχανάς, φάντακας, κατσικάς, λάμπασμα, σαρκωμένος, ανακαθούμενος κ.ο.κ, δείχνει πόσο πολύ απασχολούσαν οι ιστορίες βρυκολάκων, μέχρι τις αρχές του 19ου αιώνα, τις μικρές κοινωνίες και τα χωριά της Ελλάδας.
Έχει λεχθεί: .....Ακόμα και στις μέρες δεν υπάρχει χρονιά που να μη έχει ακουστεί ότι σε κάποιο χωριό εμφανίστηκε βρικόλακας και ότι οι χωριάτες τον ξεφορτώθηκαν καίγοντάς τον....
a.jpg) |
Σκελετός "καρφωμένου"
με 4 καρφιά, στο στέρνο,στην λεκάνη
και στους αστραγάλους από τυχαία
εκσκαφή για την ανέγερση οικίας
στην Ανάβυσσο το 1981.
Η φωτ.α του Όττο Γιαννόπουλου
|
"//Πριν δυο χρόνια βρικολάκιασε ένας συγχωριανός μας. Φαινόταν τις νύκτες φωτιά από τον τάφο του και πάρα πολλές φορές πήγαινε στο σπίτι του, έκανε κτύπους και θορύβους, ανακάτευε τα πράγματα μέσα στο σπίτι του και η δυστυχισμένη γυναίκα του, που την τρόμαζε και την κυνήγαγε γύρω από το τραπέζι, κινδύνευε να πεθάνει από τον φόβο της, γιατί κανείς από τους γειτόνους της δεν πήγαινε να την βοηθήσει. Όταν δε νύκτωνε όλοι είμαστε αναγκασμένοι να κλείνουμε καλά τις πόρτες και τα παρά-θυρα στα σπίτια μας και να τα φυλάμε καλά για να μην έλθει και μπει ο βρικόλακας και στα δικά μας. Τέλος πάντων αφού δεν μπορούσαμε να υποφέρουμε αυτήν την δυστυχισμένη ζωή, αποφασίσαμε να ανοίξουμε ......
..... τον τάφο του πεθαμένου και βρικολιασμένου συγχωριανού μας. Και τι βρίσκουμε μέσα στον τάφο του???? Αυτόν ολόκληρο και απείραχτο, όπως ήταν τότε που τον θάψαμε και είχε κιόλας παχύνει περισσότερο!
Όλοι μας απορίσαμε και τρομάξαμε που τον είδαμε έτσι απείραχτο και άλιωτο. Τότε ο εφημέριος του χωριού μου είπε να φέρω ένα λοστό και αφού τον έφερα, είπε: "να πάρει ένας από εσάς τον λοστό και κρατώντας τον με τα δυο χέρια του να κτυπήσει με όλη του την δύναμη το σώμα του βρικολιασμένου στον μέρος της καρδιάς του ώστε ο λοστός να περάσει από το άλλο μέρος". Κανείς από τον φόβο του δεν κουνήθηκε να πάρει τον λοστό για να κάνει το παλούκωμα.
Τότε ο εφημέριος είπε σ΄έναν γεροδεμένο νεαρό που φαινόταν ότι είχε περισσότερο θάρρος από εμάς τους υπόλοιπους..."Παιδί μου είναι ντροπή νέος σαν και σένα να φοβάσαι ένα πεθαμένο. Έπειτα όπως ξέρεις είναι και Σάββατο και καμιά δύναμη και εξουσία δεν έχει αυτός εδώ ο βρικόλακας για να κάνει κακό".
Ο νεαρός, είτε θέλεις από ντροπή, είτε θέλεις από σεβασμό στον εφημέριο δεν τόλμησε να αρνηθεί και αφού πήρε το μυτερό λοστό, στάθηκε πάνω από το σώμα του βρικολακιασμένου και με όλη του την δύναμη τον κάρφωσε στην καρδιά. Αλλά τότε με μεγάλη μας φρίκη είδαμε ότι ο λοστός δεν μπήχτηκε στο σώμα και ο βρικολακιασμένος μαζεύτηκε ως να ήταν ζωντανός. Αυτό το θυμάμαι τόσο έντονα σαν να συνέβηκε σήμερα. Αμέσως ο λοστός έπεσε από τα χέρια του νεαρού συγχωριανού μας και εμείς από τον φόβο μας παρά λίγο να φεύγαμε αν δεν μας εμψύχωνε ο εφημέριος μας λέγοντας μας να μην φοβόμαστε γιατί είναι Σάββατο και ο βρικόλακας δεν μπορεί να μας κάνει κακό. Μας βάζει αμέσως μετά να μαζέψουμε ξύλα και να ανάψουμε μια φωτιά επάνω στον βρικολακιασμένο. Μετά από τρεις ώρες καταφέραμε να τον κάψουμε και μετά από τότε δεν τον ξαναείδαμε στο χωριό μας. Και από τότε δεν ξαναείδαμε άλλο βρικολακιασμένο, εκτός από αυτόν που αύριο Σάββατο έχουμε σκοπό να τον ξεχώσουμε και να τον κάψουμε...//".
Ο ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΣ είναι γεμάτος από μαρτυρίες και αναφορές για εμφανίσεις βρικολάκων. Ο Σικελός περιηγητής Xavier Scrofani που περιόδευσε από τα μέσα του 1795 έως και στις αρχές του 1796 στο χρονικό του καταγράφει μια ιστορία για βρικόλακα στην Ζάκυνθο: "//Μια νεαρή γυναίκα, η Ελένη Ματαράγκα, αγαπούσε ένα συγχωριανό της. Τελικά επειδή αυτός ήταν φτωχός, οι γονείς της την πάντρεψαν με έναν άλλο πλουσιότερο. Ο νεαρός επειδή έχασε την Ελένη μετά από λίγες μέρες πέθανε από την στεναχώρια του. Την νύκτα της κηδείας του εμφανίστηκε βρικολακιασμένος στο κρεβάτι της. Μια δυό τρεις φορές, αρκετές φορές και κάθε βράδυ. Πως να γλυτώσει από τον βρικόλακα??? Μια νύκτα που έλειπε ο άντρας της από το χωριό, πήρε μια τσάπα, ένα σφυρί και καρφιά, πήγε στο νεκροταφείο, ξέθαψε το πτώμα και το κάρφωσε με τέσσερα καρφιά στα χέρια και τα πόδια. Από τότε δεν ξαναφάνηκε στο κρεβάτι της ο βρικόλακας [Voyage en Grece de Xavier Scrofani-Paris 1801].//"
Επίσης ο Scrofani στο ίδιο χρονικό του περιγράφει λεπτομερώς μια τελετή εξορκισμού βρικόλακα στην Κορινθία όπως την είδε ο ίδιος και στην οποία παρευρισκόταν και ο μητροπολίτης Κορινθίας Γρηγόριος.
.....Πρώτα πρώτα οι κάτοικοι συγκεντρώνουν ένα χρηματικό ποσό για τον μητροπολίτη. Ύστερα οι συγγενείς ετοιμάζουν ένα πλούσιο τραπέζι μέσα στο νεκροταφείο, μπροστά στον ανοικτό τάφο του βρικολακιασμένου συγχωριανού τους. Αν είναι φτωχοί και δεν έχουν χρήματα τα έξοδα τα αναλαμβάνει ο πλουσιότερος του χωριού.
Ο μητροπολίτης καλεί τον πεθαμένο, "εις το όνομα του Θεού" να γευτεί τα φαγητά που του προσφέρονται. Η άρνηση αποτελεί απόδειξη ότι είναι πραγματικά πεθαμένος και αφορισμένος και ότι μόνο το πνεύμα του προκαλεί τις ενοχλήσεις στους συγχωριανούς του. Ύστερα ο μητροπολίτης φοράει την μίτρα του και σπάζει σε μια λεκάνη 31 αυγά, προσθέτει μερικά άνθη πορτοκαλιάς, αλεύρι και εξαιρετικό κρασί, τα ανακατεύει με μια δέσμη από κλαριά μυρτιάς, ραντίζει το πτώμα με το παραπάνω μείγμα και δίνει εντολή να ξαναθάψουν το πτώμα μέσα στον τάφο. Μόλις τελειώσει η τελετή, ο μητροπολίτης μαζί με τους άλλους παπάδες πίνουν το μείγμα που είχε ετοιμάσει και τρώνε τα φαγητά του πεθαμένου.
Είδα την τελετή με τα ίδια μου τα μάτια, γράφει ο Σικελός περιηγητής και νόμισα πως βρίσκομαι μπροστά σε μάγους της Θεσσαλίας. Η τελετή εξορκισμού του βρικόλακα έγινε από τον μητροπολίτη Κορινθίας Γρηγόριο.
Ο καθιερωμένος τρόπος απαλλαγής από την τυραννία του βρικόλακα ήταν η εκταφή, το κάρφωμα με παλούκι στην καρδιά ή και το κάρφωμα με καρφιά μέσα στο φέρετρο, το ζεμάτισμα και το κάψιμο της καρδιάς ή και ολόκληρου του πτώματος.
Μια παράδοση από την Κυνουρία για βρικόλακα, όπως την διασώζει ο Κ.Ι. Μαντζουράνης [Κυνουριακαί παραδόσεις, Λαογρ. τ. Δ΄ σ. 473 - 1914] λέει: Μαζώχτηκαν παπάδες και ούλος ο λαός και επήγανε στο μνήμα ούλοι και λέγανε "μέσα είσαι, μέσα είσαι". Ανοίξανε το μνήμα και τον βρήκανε και τήραε [κοίταγε]. Σκίσανε τα στήθια του και βγάλανε την καρδιά του. Βράσανε λάδι και ξύδι και την έκαψαν. Από τότε δεν ματαβγήκε........
Φανερό είναι ότι μεταξύ της Ελληνικής παράδοσης και της σύγχρονης αντίληψης για τους βρικόλακες υπάρχει μεγάλη διαφορά. Στην σύγχρονη αντίληψη, αλλά και στην αντίστοιχη λογοτεχνία της, ο βρικόλακας παρουσιάζεται ως ένα τέρας που "διψάει" για αίμα και για την διαιώνιση του ανομολόγητου είδους του, εν αντιθέσει όμως με την Ελληνική παράδοση όπου παρουσιάζεται ως ένα θορυβοποιό πνεύμα με την δίψα της ανάμνησης της ζωής. Στην αρχαία Ελλάδα υπάρχουν πάμπολες αναφορές για την ύπαρξη πλασμάτων της νύκτας που μοιάζουν με φαντάσματα, παρά με βρικόλακες. Υπήρχαν οι συνοδοί της βασίλισσας της νύκτας, της Εκάτης, που ήταν αποκρουστικά τέρατα - δαίμονες, που περισσότερο φόβιζαν παρά ρουφούσαν το αίμα των ανθρώπων. Και στον Χριστιανικό Ελληνισμό η παράδοση συνεχίστηκε και οι δαίμονες παίρνουν νέα ονόματα, η Μορμώ και η Λάμια γίνονται το Μορμολύκειο, που όμως είναι και πάλι στην ουσία, κακά φαντάσματα που τρομάζουν τους πιστούς και όχι βρικόλακες που πίνουνε το αίμα τους. Ίσως δεισιδαιμονίες, ίσως υπάρχουν βρικόλακες, ίσως όχι. Πάντα όμως ο σκοτεινότερος δαίμονας και ο δραπέτης του κάτω κόσμου, ο βρικόλακας, θα ελκύει και θα τρομάζει τους ανθρώπους γιατί στην μορφή του θα προβάλλεται η ανθρώπινη προσδοκία για μια αθάνατη ζωή, αλλά και ο ανθρώπινος φόβος για την ανυπαρξία της ζωής μετά τον θάνατο.
Στάθης Χρον.2012
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου