ΒΙΒΛΙΟΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

"Η Δούκισσα της Πλακεντίας και οι Αρχιτέκτονες της"

Γράφει ο Γ. Πευκιανάκης. 

Φιλόλογος- π. Λυκειάρχης

Ήταν η πλουσιότερη γυναίκα της Αθήνας -πιο ευκατάστατη και από τον βασιλιά Όθωνα. Ντυμένη στα λευκά, διαφέντευε αρχιτέκτονες και μαστόρους. Αγόραζε και πωλούσε οικόπεδα στην Αττική με ταλέντο που θα ζήλευε και ο καλύτερος μεσίτης. Δάνειζε χρήματα με τόκο. Υποστήριξε και εν συνεχεία μίσησε τον Καποδίστρια όσο λίγοι.
Η ζωή της υπήρξε πολυτάραχη και η φήμη της μεγάλη. Ο μύθος που την ακολουθεί δύο αιώνες αργότερα είναι ακόμη μεγαλύτερος. Ποια ήταν όμως στην πραγματικότητα η Σοφί ντε Μαρμπουά Λεμπράν, την οποία οι περισσότεροι γνωρίζουμε ως Δούκισσα της Πλακεντίας; Το αληθινό πρόσωπο της γυναίκας που γεννήθηκε στην Αμερική, παντρεύτηκε γάλλο δούκα, στρατηγό του Ναπολέοντα και κινούμενη από φιλελληνικά αισθήματα εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Την πρσωπικότητά της  επεχείρησε να αποκαλύψει  πρόσφατη  έκθεση αφιέρωμα στη Δούκισσα της Πλακεντίας  στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο, το οποίο στεγάζεται εν μέρει στο μέγαρό της, τη Villa Ιlissia.

  Το βιβλίο « Η Δούκισσα της Πλακεντίας και οι Αρχιτέκτονές της» Από την κ. Όλγα  Μπαδήμα  Φουντουλάκη*. Δίνει μια μια άλλη διάσταση και στην προσωπικότητα και την εποχή και τις πολύπλευρες διασυνδέσεις των ενεργειών και του έργου μιας μεγάλης και αινιγματικής Κυρίας.

Η συγγραφέας γεννημένη στην Αθήνα  και ...........
με σπουδές τόσο στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο ,όσο και στην Καρλσρούη στη Γερμανία, εργάστηκε στο Ινστιτούτο ιστορίας Αρχιτεκτονικής του ίδιου πανεπιστημίου.  Οι έρευνές της αναφέρονται και στη νεότερη Ελληνική Αρχιτεκτονική και Πολεοδομία.

Το δίτομο έργο της: «Σταμάτης Κλεάνθης (1802-1862) Αρχιτέκτων επιχειρηματίας, οραματιστής» – έκδοση Δήμου Αθηναίων και Βελβεντού.2002 είναι σπάνια μελέτη για την αρχιτεκτονική  του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους.

 Το νέο βιβλίο της Όλγας Μ. Φουντουλάκη είναι κατεξοχήν ερευνητικό  της ιστορίας της Αρχιτεκτονικής και της τεκμηρίωσης της πατρότητας  των αρχιτεκτονικών σχεδίων των έργων της Δούκισσας, μιας πολυτάλαντης προσωπικότητας που στάθηκε  μεγάλος επενδυτής του νέου Ελληνικού κράτους σε έργα που αναδείκνυαν τη συνέχεια  μιας νέας αρχιτεκτονικής  σε  αντάξια πορεία   του  αρχαίου και ένδοξου  κλασσικού πολιτισμού.

Η Δούκισσα της Πλακεντίας ως ο Πολύβιος Δημητρακόπουλος και Δημ Καμπούρογλου αναφέρουν υπήρξε όμορφη, εκκεντρική και πλούσια. Η Δούκισσα θα πρέπει να εντυπωσίαζε αλλά και να... ξένιζε  τους λίγους κατοίκους (περί τις 7.000) της Αθήνας το 1836, χρονιά που αποφάσισε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Ελλάδα. Η ενασχόλησή της με την πολιτική, ο φιλελληνισμός στον οποίο την είχε μυήσει ο Καποδίστριας το 1826 στο Παρίσι- στη συνέχεια στράφηκε εναντίον του- και οι δωρεές της την κατέταξαν στους ευεργέτες του νέου κράτους.

Τι γύρευε μια πολυταξιδεμένη Γαλλοαμερικανίδα στην Ελλάδα της Επανάστασης του ΄21; Δύσκολο να απαντηθεί .....

........ακόμη και σήμερα, σχεδόν δύο αιώνες από τότε που η Σοφί Μπαρμπέ ντε Μαρμπουά, άλλως Δούκισσα της Πλακεντίας, επισκέφθηκε την Ελλάδα για να εγκατασταθεί πρώτα στο Ναύπλιο και μετά στην Αθήνα.
Ήταν ίσως ο ανήσυχος χαρακτήρας της, το τυχοδιωκτικό πνεύμα και η επιχειρηματική της δεινότητα;  στοιχεία σπάνια για μια γυναίκα της εποχής, αυτά που την οδήγησαν ως εδώ και δημιούργησαν τον μύθο της; Από την άλλη, τέτοιες προσωπικότητες δεν αναλύονται εύκολα, Εκθέσεις όπως αυτή του Βυζαντινού Μουσείου, που έγινε φέτος, αλλά και επιστημονικές μελέτες όπως το βιβλίο της κ. Ο. Μ. Φουντουλάκη  συμβάλλουν στο να διερευνηθεί η ζωή και η δράση της.
Σημαντικής αρχιτεκτονικής ηVilla Ιlissia όπου στεγάζεται σήμερα το Βυζαντινό Αρχαιολογικό Μουσείο. Επίσης το Καστέλο της Ροδοδάφνης και τα κτίρια Μaisonette, Ρlaisance και Τourelle στην περιοχή της Πεντέλης. Η Ροδοδάφνη και η Τourelle έμειναν ημιτελείς, καθώς η Δούκισσα φοβόταν πως αν ολοκλήρωνε όλες τις οικοδομές θα πέθαινε... Σήμερα ο πύργος της είναι γνωστός σαν "Πύργος Δουκίσσης Πλακεντίας".

Στη ιδιαίτερη αυτή μελέτη 240 σελίδων  ερευνάται και  παρουσιάζεται με ξεχωριστό τρόπο η Δούκισσα ως ιστορικό πρόσωπο όπως τεκμηριώνεται από μακρά βιβλιογραφία των  Ελλήνων και  των ξένων μελετητών.

Μέσα από μια άκρως ενδιαφέρουσα πορεία ζούμε σε επάλληλους  ιστορικούς κύκλους   τη ζωή της Δούκισσας σε χώρες ταξιδιών, όπου ένας άλλος κόσμος βιώνει τη ζωή του στις αρχές του 19^ου αιώνα. Αναδεικνύεται με άνεση στον αναγνώστη, πολυεπίπεδη κοινωνιολογική προσέγγιση μέσα από την οποία ίσως βοηθείται η ψυχολογική ανάλυση της προσωπικότητας της Δούκισσας.

Παρουσιάζεται στην Ελλάδα ως η ισχυρά εκείνη οικοδέσποινα  που αναπτύσσει τη δράση της  μέσα από επιλεγμένες συναναστροφές. Συσσωρεύει μεγάλη ακίνητη περιουσία και ως επιχειρηματική τράπεζα δανείζει επιχειρηματίες και δρομολογεί έργα.

Η ίδια και η κόρη της φιλελληνίδες, ως επίσης και όλοι οι φίλοι τους –ενδεικτικά-Alpfonse de Lamartine, victor Hugo διέθεσαν σημαντικά ποσά για την ενίσχυση του αγώνα της Εθνικής ανεξαρτησίας. Ήτο διαρκές το ενδιαφέρον της Δ.για την Ελληνική νεολαία. Ενδιαφέρθηκε η ίδια για τη μόρφωση των θυγατέρων των αγωνιστών της Επανάστασης και ενίσχυε σταθερά  χρηματικά την Ελληνική εκπαίδευση. Εφημερίδες και πλήθος πηγών παρουσιάζουν και εξαίρουν την πολιτιστική και φιλανθρωπική της προσφορά.

Το βιβλίο επικεντρώνεται  στην οικοδομική δραστηριότητα, όπου πλήθος κατασκευών μικρών και μεγάλων έργων ερευνώνται από τη συγγραφέα όσον αφορά την πατρότητα των κτιρίων. Μεγάλος αριθμός εγγράφων συμβολαίων και συμφωνητικών  που δημοσιεύει η ερευνήτρια φέρνουν στο φώς εξειδικευμένες γνώσεις νομικών συμβάσεων. Πλήθος τεχνολογικών πληροφοριών και τεχνικών όρων αναφέρονται σε λεπτομέρειες υλικών και διαδικασίες κατασκευών .

Μπορεί βέβαια ο γνωστότερος αρχιτέκτων  Κλεάνθης να έχει σφραγίσει με το κύρος του μια ολόκληρη εποχή αλλά η επιστήμων επμελείται την παρουσίασης σημαντικών Ελλήνων και ξένων μηχανικών και αρχιτεκτόνων. Κατά τούτο το βιβλίο εν πολλοίς εξειδικεύεται στην κατασκευαστική τέχνη – μηχανική και αρχιτεκτονική επιστήμη. Εκ των πραγμάτων το έργο απευθύνεται  σε όσους μελετούν και προάγουν την  αρχιτεκτονική έρευνα.  Βοηθά επίσης την επιστήμη  σε θέματα τεχνολογίας και μελέτης νομικών και οικονομικών θεμάτων.

Εμπνέουν  αναμφισβήτητα τον θαυμασμό οι γνώσεις και  η ικανότητα μιας προσωπικότητας  να διευθύνει με δεξιοτεχνία  επενδύσεις ανάπτυξης και πολιτισμού, που σήμερα και αν υπήρχαν τα κεφάλαια δεν θα έφταναν δυό και τρία υπουργεία  να πραγματώσουν.

Η Δούκισσα έκτισε εξι σπουδαία οικοδομήματα στην Αττική από φιλοδοξία; από τη διάθεση να μιμηθεί την αιωνιότητα  όπως τα αρχαία μνημεία; Από μεγαλοϊδεατισμό;  Η αγάπη της πάντως για την Ελλάδα  ήταν δεδομένη και ανεκτίμητη. Εκτός από τον Αρχιτέκτονα  Σταμάτη Κλεάνθη η μελέτη αναδεικνύει και τους Αλέξ. Γεωργαντά, A. Couchaud, C.Hansen, F.Gantner καi F. Boulanger. Τα οικοδομήματα αυτά θαυμάσια έργα ιδεών και ρυθμών είναι και παραμένουν σπουδαία  Aττικά δημιουργήματα του 19^ου αιώνα και διατηρούν μια αμείωτη ομορφιά ακόμη και σήμερα..

Σε φωτογραφικό παράρτημα δέκα σελίδων εκτίθενται κατατοπιστικά σημαντικές ιστορικές φωτογραφίες και πίνακες.

Συμπερασματικά μια επιστημονική μελέτη που επαναπροσδιορίζει την ιστορική εξέλιξη όχι μόνο των θεμάτων αρχιτεκτονικής όπως φιλοδοξεί αλλά της παρουσίας  σημαντικών  προσώπων στο ιστορικό γίγνεσθαι του νεοελληνικού μας πολιτισμού.

---

*Η Ολγα  Μπαδήμα  Φουντουλάκη σύζυγος του συμπολίτου μας Μιχάλη Φουντουλάκη.

Ο Μιχάλης διακεκριμένος επιστήμων ερευνητής  και η σύζυγός του συγγραφέας  μένουν οικογενειακά  στη Βασιλεία της Ελβετίας.  Τα καλοκαίρια ζουν  στην πόλη μας την Κίσαμο.