ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΙ ΣΕ ΔΡΑΣΗ

ΝΑΥΚΡΑΤΗ
H Ναύκρατη, η πρώτη ελληνική εγκατάσταση στην Αίγυπτο, απασχολεί για χρόνια τους επιστήμονες. Μέχρι σήμερα, η πόλη που αναπτύχθηκε τον 7ο και 6ο αι. π.Χ., αποτελεί ίσως το πρωιμότερο αντιπροσωπευτικό παράδειγμα εκδήλωσης της εθνικής ταυτότητας των Ελλήνων, καθώς πολίτες διαφορετικών ελληνικών πόλεων ίδρυσαν στην Αίγυπτο μια εμπορική αποικία. Πώς όμως άτομα των οποίων οι γενέτειρες βρίσκονταν σε πόλεμο κατάφεραν να μονοιάσουν και να φτιάξουν στη χώρα του Νείλου – και με τη συγκατάθεση των φαραώ – μια ακμάζουσα ελληνική πόλη; 
Το αίνιγμα επιχείρησε να λύσει πρόσφατα ο ισραηλινός ερευνητής δρ Alexander Fantalkin, ο οποίος υποστήριξε ότι το θαύμα της Ναύκρατης προέκυψε υπό την αιγίδα ξένων δυνάμεων υποστηρικτικών προς τους Έλληνες εμπόρους. Συγκεκριμένα, οι ελληνικές πόλεις της Ανατολής (Μ. Ασία και ανατολικά παράλια του Αιγαίου) επιβίωναν κάτω από το ζυγό ξένων αυτοκρατοριών με επικράτεια τη σημερινή Τουρκία, καταφέρνοντας να ακμάσουν στις......
.... τέχνες, τα γράμματα και το εμπόριο. Την εποχή που δημιουργήθηκε η Ναύκρατη, η κυρίαρχη μικρασιατική δύναμη ήταν η Λυδία, της οποίας οι βασιλείς είχαν συνάψει επίσημη συμμαχία με την Αίγυπτο. Ορισμένοι Έλληνες έμποροι εκμεταλλεύτηκαν τη συμμαχία αυτήν για να ιδρύσουν την εμπορική αποικία ως επίσημοι αντιπρόσωποι της Λυδικής Αυτοκρατορίας στην Αίγυπτο. Στα πλαίσια αυτά πλήρωναν φόρο στους Λυδούς αλλά και είχαν τη συγκατάθεση των Αιγυπτίων που τους δέχτηκαν ως εντεταλμένους των συμμάχων τους Λυδών. Στο τελευταίο αυτό σημείο η θεωρία του Fantalkin καταρρίπτει την παλαιότερη άποψη που ήθελε τους Έλληνες της Ναύκρατης αυτόνομα κινούμενους δημιουργούς μιας «αδελφότητας» εμπόρων. 
Ήταν λοιπόν η Ναύκρατη η πρώτη αποικία Πανελλήνων ή μια κοινότητα Λυδών επενδυτών; Κατά τον Fantalkin ήταν κάτι ανάμεσα: μια ομάδα τυπικά Λυδών υπηκόων με ελληνική ταυτότητα οι οποίοι διαπραγματεύτηκαν ως Λυδοί για να δράσουν τελικά και να διαπρέψουν ως Έλληνες. Μια ομάδα ανθρώπων που παραμέρισε εσωτερικές έριδες προς χάριν της οικονομικής ακμής και χρησιμοποίησε τα όποια «παράθυρα» άνοιγαν τα διάφορα απολυταρχικά καθεστώτα για να τα υποδουλώσει με το πνεύμα της επιτυγχάνοντας τελικά την ίδρυση μιας πόλης με ελληνικό χαρακτήρα στη χώρα του Νείλου.