ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ

 Γράφει η Ευτυχία Δεσποτάκη
Πλημμυρισμένος ο άνθρωπος σήμερα από αγαθά, καταναλωτικά κυρίως, καταιγιζόμενος από χιλιάδες πληροφορίες τόσο που νομίζει πως είναι πια σοφός, δε φαίνεται καθόλου να είναι ευτυχισμένος.
Συνεχώς τρέχει, συνεχώς ψάχνεται. Οι γνώσεις που κι αυτές έγιναν περισσότερες  δεν τον βοηθούν να βγεί από λαβυρίνθους που ο ίδιος κατασκεύασε. Αγωνιώδες το ερώτημα: «πως μπορεί κάποιος να είναι ευτυχής» .
Το ερώτημα όμως αυτό απασχόλησε και άλλοτε τον σκεπτόμενο άνθρωπο, όπως στους πρώτους αιώνες μετά  Χριστόν  και μια απάντηση  πολύ ενδιαφέρουσα δίδει ο αυτοκράτορας Μάρκος Αυρήλιος που συγκαταλέγεται μέσα στους στωϊκούς φιλοσόφους, των οποίων η θεωρία στόχο είχε να αναδείξει τη φιλοσοφία σαν μοναδικό εφόδιο για να αντιμετωπίσει κανείς τη ρευστότητα και την αβεβαιότητα  που χαραχτηρίζουν τον ανθρώπινο βίο.
Γράφει ,λοιπόν ο Μ.Αυρήλιος στο έργο του «Τα εις εαυτόν»:
…Του ανθρωπίνου βίου ο μεν χρόνος βραχύς,η δε ουσία ρέουσα,
η δε αίσθησις αμυδρά, η δε όλου του σώματος σύγκρισις εύσηπτος
η δε ψυχή  ρέμβος, η δε τύχη δυστέκμαρτον, η δε φήμη άκριτον.
Συνελόντι δε ειπείν, πάντα τα μεν του σώματος ποταμός, τα δε της ψυχής όνειρος και τύφος, ο δε βίος πόλεμος και ξένου επιδημία, η δε υστεροφημία λήθη.
 Τι ούν το παραπέμψαι δυνάμενον έν και μόνον: φιλοσοφία.
Τούτο δε εν τω τηρείν τον ένδον δαίμονα ανύβριστον και ασινή, ηδονών και πόνων κρείσσονα, μηδέν εική ποιούντα μηδέ διεψευσμένως και μεθ υποκρίσεων, ανενδεή του άλλον ποιήσαι τι ή μη ποιήσαι, έτι δε τα συμβαίνοντα και απονεμόμενα δεχόμενον ως εκείθεν πόθεν ερχόμενα όθεν αυτός ήλθεν. Επί πάσι δε τον θάνατον ίλεω τη γνώμη περιμένοντα ως ουδέν άλλο ή λύσιν των στοιχείων, εξ ών έκαστον ζώον συγκρίνεται…
     Μετάφραση:
Της ανθρώπινης ζωής η διάρκεια όσο μια στιγμή, η ουσία της ρευστη, η αίσθηση της θολή, το σώμα –από τη σύσταση –έτοιμο να σαπίσει, η ψυχή ένας στρόβιλος, η τύχη άδηλη, η δόξα αβέβαιη.
Με δυό λόγια όλα στο σώμα σαν ένα ποτάμι όλα της ψυχής σαν όνειρο και σαν άχνη. Η ζωή ένας πόλεμος και ένας ξενιτεμός, η υστεροφημία λησμονιά. Ποιο είναι αυτό που μπορεί να μας δείξει το δρόμο ένα και μόνο: Η φιλοσοφία. Κι αυτό σημαίνει: Να φυλάμε το θεό μέσα μας καθαρό και αλώβητο νικητή πάνω στις ηδονές και τους πόνους. Να μην κάνομε τίποτε στα τυφλά, τίποτε ψεύτικο και προσποιητό. Να μην εξαρτιόμαστε από το τι θα πράξει ή δεν θα πράξει ο άλλος. Κι ακόμη να αποδεχόμαστε όσα συμβαίνουν κι όσα λαχαίνουν σαν κάτι που έρχεται από εκεί που ήρθαμε και εμείς και πάνω από όλα να περιμένομε γαλήνιοι το θάνατο, θεωρώντας πως δεν είναι τίποτε άλλο παρά η διάλυση συστατικών στοιχείων από τα οποία είναι συγκροτημένο κάθε ζωντανό σώμα.

Η απαλλαγή λοιπόν από τα πάθη και τα έντονα συναισθήματα, η αδιαφορία για τα υλικά αγαθά συντείνουν κατά τους στωικούς  φιλοσόφους στην κατάκτηση της εσωτερικής γαλήνης, ενός αισθήματος που ενισχύεται από την πεποίθηση ότι η ζωή του ανθρώπου διέπεται από την ίδια αρμονία που διέπει τον κόσμο σαν ολότητα και η οποία ολότητα οφείλεται στην ύπαρξη του Θείου Λόγου.
Μέσα από το απόσπασμα δεν απουσιάζει το εφήμερο της ζωής, η αντίληψη δηλαδή ότι ο άνθρωπος είναι περαστικός από τη ζωή, απόψεις που και σε κείμενα τόσο της Παλαιάς όσο και της Καινής Διαθήκης  υπάρχουν, όπως επίσης και οι παρομοιώσεις της ψυχής με όνειρο και πάχνη, πράγμα συνηθισμένο στη λογοτεχνία της εποχής.
Όλα αυτά αλλά και η πλήρης αβεβαιότητα αφήνουν όμως μια αισιοδοξία και αποτελούν σημείο εκκίνησης για βαθύτερη αναζήτηση και γαλήνη.
 Οι απόψεις του κειμένου εκφρασμένες στην θαυμάσια αρχαιοελληνική μας, αλλά απηχούσα έστω και ελάχιστα στους νεοέλληνες, θα μπορούσαν και σήμερα να επηρεάσουν τον άνθρωπο.
Βέβαια η άρνηση των υλικών αγαθών είναι κάτι αδιανόητο, αλλά η αντίσταση στον υπερκαταναλωτισμό υλικών αγαθών και στην αποδοχή ακριτα ιδεών και προτύπων είναι κάπως εφικτή, εφόσον υπάρχει στον καθένα μας πνεύμα λογικής.