ΕΥΛΟΓΑ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΛΙΜΑΝΙ ΤΩΝ ΦΑΛΑΣΑΡΝΩΝ

Οι οχυρώσεις και το λιμάνι της Φαλάσαρνας προξενούν θαυμασμό ως λαμπρά δείγματα στρατιωτικής αρχιτεκτονικής, αφετέρου δημιουργούν εύλογα ερωτηματικά: 
1) Ποιος ήταν ο λόγος της ξαφνικής περιτείχισης με πύργους και προμαχώνες;
2) Από πού προήλθαν οι οικονομικοί πόροι για τη δαπανηρή εφαρμογή της ακτομηχανικής των λιμενικών έργων;
Η μελέτη της ιστοριογραφίας αποκάλυψε γεγονότα που σχετίζονται με τον Μέγα Αλέξανδρο, τη Σπάρτη και την Περσική Αυτοκρατορία.
Το φθινόπωρο του 333 π.Χ. ο Μέγας Αλέξανδρος με τα στρατεύματά του, μεταξύ των οποίων και οι περίφημοι Κρήτες τοξότες, έχοντας νικήσει τον Δαρείο στη μάχη της Ισσού, κατευθύνθηκε προς τα παράλια της Φοινίκης με στόχο την κατάληψη των πόλεων φιλικά προσκείμενων προς τους Πέρσες, ώστε να εξασφαλίσει τα νώτα του πριν προχωρήσει στα βάθη της Ανατολής.
Εκ παραλλήλου, οι συντηρητικοί Σπαρτιάτες αντιδρούσαν πεισματικά στα σχέδια του Αλέξανδρου και, όταν ζήτησε την ηγεμονία των ελληνικών στρατευμάτων κατά της Περσικής Αυτοκρατορίας, του απήντησαν ότι δεν ήταν παράδοσή τους να ακολουθούν άλλους, αλλά να ηγούνται οι ίδιοι άλλων (Αρριανός, Ανάβασις, Ι).

Η επιτήδεια στρατηγική τους ήταν να συμπράξουν με το πανίσχυρο περσικό ναυτικό μεταφέροντας τις εχθροπραξίες στη θάλασσα, ώστε να επανακτήσουν τον έλεγχο του Αιγαίου και ταυτόχρονα να απειλήσουν στρατιωτικά τη Μακεδονία, αναγκάζοντας τον Αλέξανδρο να επανέλθει γρήγορα. Οι Πέρσες ναύαρχοι εφοδίασαν άμεσα τον βασιλιά των Σπαρτιατών Άγη Γ′ με 30 αργυρά τάλαντα και 10 γρήγορες τριήρεις, ταχύτητας πιθανώς 6-8 κόμβων. Ο σπαρτιατικός στόλος που ανέμενε στη ναυτική βάση του Ταίναρου, έπλευσε στην Κρήτη με τα περσικά χρήματα και με τη βοήθεια των Ελλήνων μισθοφόρων της Ισσού την ανακατέλαβε προς όφελος της Σπάρτης και της Περσίας (Αρριανός, Ανάβασις ΙΙ. 13. 4, Διόδωρος 17.48.2, Κούρτιος 4.1.40).
Η εξιστόρηση των παραπάνω ιστορικών γεγονότων συνάδει με την ξαφνική οχύρωση της Φαλάσαρνας και τη μετατροπή του λιμανιού της σε ναυτικό προπύργιο για τη δημιουργία κέντρου πολεμικών επιχειρήσεων.
Η παραπάνω ερμηνεία υιοθετήθηκε πρώτα από τον Άγγλο ιστορικό και καθηγητή Nick Sekunda, συνεργάτη της ανασκαφής στη Φαλάσαρνα, βασίζοντας τη θεωρία του σε μία παλαιά επιγραφή, που βρέθηκε στην αρχαία πόλη της Αιγιλίας των Αντικυθήρων το 1888. Η επιγραφή είναι αφιερωμένη στον Αιγίλιο Απόλλωνα και αναγράφει: Ἀριστομένης Ἀριστομήδους Θετταλὸς ἐκ Φερρῶν... και χρονολογείται
στο 2ο ήμισυ του 4ου αι. π.Χ. (Τσαραβόπουλος 2004-2009· Sekunda 2004- 2009· Hadjidaki 2013).
Ο Αριστομήδης ήταν στρατηγός περσικής μεραρχίας στη μάχη της Ισσού, ενώ ο Αριστομένης, πιθανότατα γιος του, ήταν ναύαρχος στο περσικό ναυτικό. Φαίνεται ότι κάπου το 333 π.Χ., αμέσως μετά την ήττα στην Ισσό, κατέπλευσε στην Κρήτη και τα Αντικύθηρα, ίσως ως ναύαρχος των δέκα περσικών τριήρων, τελώντας αφιέρωση στο ιερό του Αιγιλίου Απόλλωνα κοντά στο λιμάνι, προφανώς συμβάλλοντας στις αρχικές διαδικασίες της οχύρωσης των δύο πόλεων. Η Αιγιλία βρισκόταν στην κυριαρχία της Φαλάσαρνας.

Το 2012 σε ανασκαφή της περιοχής του λιμανιού της Φαλάσαρνας βρέθηκε θραύσμα ενεπίγραφης στήλης του 4ου αι. π.Χ. με τη χάραξη [..πανα-] [Λακεδαιμ-], γεγονός που ταυτίζεται με την παρουσία Σπαρτιατών στη Φαλάσαρνα την ίδια εποχή.
Η ταύτιση των επιγραφών του 4ου αι. π.Χ. επιβεβαιώνει ένα γεγονός και μόνο: την παρουσία του περσικού και σπαρτιατικού στόλου στην περιοχή με Έλληνες μισθοφόρους. Ίσως η μελλοντική ανασκαφή του ναού της Δίκτυννας στην ακρόπολη της Φαλάσαρνας αποκαλύψει ευρήματα, που θα τεκμηριώσουν περαιτέρω τη θεωρία, καθώς και τις σχέσεις μεταξύ της Φαλάσαρνας, της Σπάρτης και της Περσικής Αυτοκρατορίας το 331 π.Χ.
Ελπίδα Χατζηδάκη