ΚΑΣΤΕΛΛΙ ΚΙΣΑΜΟΥ 1913-1950

   …Και μια βόλτα στο Καστέλι γυρίζοντας ακόμα πιο πίσω
     πολύ παλιότερα  ………
Και θα συνεχίσομε σήμερα το αφιέρωμα στην παλιά αγορά κάνοντας άλλο ένα περίπατο στην σημερινή Σκαλίδη και στην πλατεία Τζανακάκη αλλά γυρίζοντας πολύ περισσότερα χρόνια πίσω, πριν την κατοχή και ακόμη παλαιότερα, ας πούμε μετά το 1913 περίπου!
Η βόλτα και η ξενάγηση γίνεται με τη βοήθεια παλιών Καστελιανών που αγαπούσαν υπηρέτησαν καθένας από το πόστο του, και αγαπούν τον τόπο.
Μετά το 1913 και μετά την αποχώρηση σιγά-σιγά του τουρκικού στοιχείου, το Καστέλλι παρουσιάζει μια ξεχωριστή οικονομική άνθιση που στηρίζεται στη γεωργία και στο εμπόριο και που κρατά μέχρι τον πόλεμο. Είναι μια περιοχή που παράγει καλό κρασί και λάδι. Έχει πολλές ελιές, πολλά  λιοτρίβια και φάμπρικες. Έχει πολλά αμπέλια και παράγει το γνωστό κισαμίτικο κρασί.
«Απού παέ θα παντρευτώ μέσα απού το Καστέλι
 Να πίνω μαρουβά κρασί να γίνομαι κοπέλι».
Η αγορά, η σημερινή οδός Σκαλίδη, καρόδρομος τότε, που ξεκινά και τότε από το ύψος του Αγίου Σπυρίδωνος και φτάνει περίπου μέχρι την πλατεία Τζανακάκη έχει τα ανάλογα μαγαζιά, πολλά από τα οποία είναι προγονικά της μετέπειτα αγοράς. Στην πλατεία είναι το διοικητήριο. 
Έτσι ξεκινώντας από ανατολικά στην αρχή της αγοράς και παίρνοντας την αριστερή πλευρά του δρόμου στο στενό του Λαρέντζο όπως λεγόταν, ήταν το πεταλάδικο του Αντρέα Λαρέντζο (φώτο). Ο γέρο-Λαρέντζος πάντα με την κρητική βράκα, βαρήκοος, κρατούσε και ένα παράξενο ακουστικό της εποχής εκείνης και το προσάρμοζε ....
. στο αυτί για να ακούει.
Ο φούρνος του Γάσπαρη και του Συνενάκη.

Δίπλα ήταν το μαγαζί του Μπαξεβάνη που πουλούσε πετρέλαιο και βενζίνη σε γκαζοτενεκέδεςκαι στο στενό που ακολουθούσε ήταν ένα σαμαράδικο του Μιχάλη Μυλωνάκη.
Στη γωνία του σημερινού κρεοπωλείου Σκαράκη ήταν ένα μπακάλικο και χαρτοπωλείο του Παναγιώτη Καλογρίδη και στη συνέχεια το μπακάλικο του Αλεξαντρή.
Ακολουθούσε ένα μαγέρικο του Μαυροδημήτρη και στη συνέχεια ένα καφενείο του Κατράκη, πατέρα του ηθοποιού Μάνο Κατράκη.
Δίπλα είναι ένα μπακάλικο του Χουδαλάκη Βασίλη και ακολουθεί το καφενείο του γέρο Ροδουσάκη του ονομαζόμενου Κουρθιανού.
Στη συνέχεια είναι ένα μαγαζί με ξυλεία του Ευθύμη Κακαουνάκη, ο Μανώλης ο Σκουνάκης, πατέρας του μετέπειτα καφετζή έχει εμπορικό κατάστημα με υφάσματα. Λίγο πιο μπροστά είναι το μπακάλικο του Κοντοπυροπανάγο. Στο στενό που ακολουθεί  είναι χάνι και το πεταλάδικο του Πολυκαντρίτη.
Ακολουθεί ένα μπακάλικο του Φουρναροδημήτρη, ένα παπουτσίδικο που είχε μια οικογένεια με το όνομα Κλήμης Βομβαίδης (Φώτο) και ύστερα ένα μπακάλικο του Γεωργακάκη Βαγγέλη,το οποίο είχε σχέση με τον μακεδονομάχο Γεωργακάκη.
Προχωρώντας προς το κέντρο της αγοράς είναι το μπακάλικο του Διονύση Ανουσάκη
Ακολουθεί ένα φαρμακείο και το ιατρείο του Αναγνωστάκη και μετά το μπακάλικο του Ψαρουδάκη και το λαδάδικο του Στελιανού Πατερομιχελάκη. Ακολουθεί το χαρτοπωλείο του Φουρναρονικολή και το μαγαζί του Κωνσταντουλάκη με πρόκες, σιδηρικά.
Το καφενείο του Παπαδάκη Αλέξανδρου ,με μπιλιάρδο και ένα κουρείο Χριστοδουλάκη
Από τη δεξιά πλευρά του δρόμου και ξεκινώντας πάλι από  την αρχή μετά το καφενείο Χριστοφοράκη, (σαράνταένα) είναι το παπουτσίδικο- στιβανάδικο του Λαϊναρτέμη, κάποιο χρυσοχοείο Τσισκάκη, στη συνέχεια ένας επιπλοποιός και ξυλογλύπτης Χαραλαμπάκης. Ακολουθεί ένα μπακάλικο του Μουντάκη Νικολή, στη συνέχεια το μαγειρείο του Μιχάλη Παπαδάκη, και ένα μπακάλικο του   Πωλιό. Μετά ακολουθούσαν δύο παπουτσήδες ο Χαράλαμπος Γιακουμάκης και ο Λακιωτάκης.
Στη συνέχεια είναι το σπίτι του συμβολαιογράφου και ψάλτη Αρχοντάκη και κατόπιν το καφενείο του γέρο Γιακουμοχαραλάμπη. Στη συνέχεια ένα μαγειρείο του Σκαράκη και μετά ήταν το μαγαζί του Τσιχλάκη του Αντρέα και το μοδιστράδικο της γυναίκας του Ευγενίας, εξαιρετικής μοδίστρας.
Παρακάτω το μαγαζί του Γιωργιλαδάκη και δίπλα  ένα μαγαζί σαν πρακτορείο όπου ο Ψωματοπανάγος και ο Κουνελοπανάγος είχαν κάρα για μεταφορές.

ΣΚΑΛΙΔΗ 1935

Τέλος  στη γωνία το ζαχαροπλαστείο του γέρο Σχετάκη.
Να σημειωθεί ότι κατεβαίνοντας το δρόμο δίπλα από το φρούριο προς την παραλία στο χώρο που ήταν το τελωνείο δίπλα από το σήμερα ζαχαροπλαστείο «Αμαρένα» Σημαντηράκη υπήρχε μεγάλο σαπουναριό, του  Στελιανάκη Πατερομιχελάκη, αλλά και Βυρσοδεψείο για την επεξεργασία δερμάτων, όπου ταμπάκηδες ήταν κάποιος ακρωτηριανός με την οικογένεια  Λουβιτάκη.