ΣΑΝ ΣΗΜΕΡΑ

Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης πρώην Κισάμου & Σελίνου κυρός Ειρηναίος Γαλανάκης γεννήθηκε στο Νεροχώρι Αποκορώνου στις 11 Ιανουαρίου 1911.
Το Δεκέμβριο του 1957 εξελέγη από την Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας Κρήτης Επίσκοπος Κισάμου και Σελίνου.

Το 1971 εξελέγη από την Ι. Σύνοδο του Οικουμενικού Πατριαρχείου Μητροπολίτης της νεοσύστατης Ελληνορθόδοξης Μητρόπολης Γερμανίας. Επί Αρχιερατείας του (1971-1981) αναγνωρίστηκε η Ελληνορθόδοξη Μητρόπολη Γερμανίας ως τρίτη επίσημη εκκλησία στη χώρα (έτος 1974), οικοδομήθηκε ο Μητροπολιτικός Ναός και το Μητροπολιτικό μέγαρο στη Βόννη, καθώς και πολλοί άλλοι ναοί σε άλλα μεγάλα κέντρα της Γερμανίας.

Το 1982 ο Μητροπολίτης Ειρηναίος Γαλανάκης, με την επιμονή Κλήρου και Λαού των Επαρχιών Κισάμου και Σελίνου επανήλθε και πάλι στη Μητρόπολη Κισάμου και Σελίνου. 

Τον Αύγουστο του 2005 υπέβαλε την παραίτησή του στην Ιερά Επαρχιακή Σύνοδο της Εκκλησίας της Κρήτης, η οποία και έγινε αποδεκτή.

Απεβίωσε την 30η Απριλίου 2013, Μ. Τρίτη, σε ηλικία 102 ετών.

ΔΥΟ ΓΙΩΡΓΗΔΕΣ ΜΕ ΦΟΝΤΟ ΤΟ ΚΑΣΤΕΛΙ ΤΟΥ 1960

Ο Ανυφαντής με τον Αννουσάκη στην κορφή της Κουνουπίτσας και με φόντο το Καστέλι του 1960. Ούτε ένα σπίτι απο το Δημοτικό σχολειό και πάνω, ούτε γήπεδο, ούτε καν ένας δρόμος..μόνο αμπέλια και σπαρμένα χωράφια.

ΑΜΥΓΔΑΛΟΚΕΦΑΛΙ ΚΑΙ ΠΕΡΒΟΛΙΑ 1950

 Μια ματιά στο παρελθόν με τις κοινότητες Αμυγδαλοκεφαλίου και Περιβολίων Εννέα Χωριών, με την ιστορική καταγραφή απο τον γιατρό Μιχάλη Αναστασάκη* στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του "Αι αξίαι της Κισάμου" την δεκαετία του 50'.

ΑΜΥΓΔΑΛΟΚΕΦΑΛΙ

Οι κάτοικοι της κοινότητας είναι 446 και αποτελείται απο δυο χωριά Κεραμωτή και Αμυγδαλοκεφάλι. Πρόεδρος είναι ο Μοτάκης Χαράλαμπος και κοινοτικοί σύμβουλοι οι Λαγουδάκης Ευάγγελος, Αρχολάκης Εμμανουήλ,!!! Μοτάκης Ευθύμιος και Μπατιστάκης Μιχάλης. Ιερέας της κοινότητας είναι ο παπά Νικόλας Στρατάκης.

Έχει 20.000 ελαιόδενδρα και παραγει 30.000 οκάδες λάδι 15.000 οκάδες κρασί, 20.000 οκάδες χαρούπια, κρομμύδια 100.000 οκάδες. Μνημείο αγνωστου στρατιώτη δεν υπάρχει ο΄τε κοιοτικό γραφείο. Η κοινότητα εκτέλεσε έργα ύδρευσης. 

Έχει ένα ιατρό, 2 δασκάλους, και φοιτούν στο γυμνάσιο 8 μαθητές.

Αρχηγούς και οπλαρχηγούς έχουμε τον Αναγνώστη Σκαλίδη τον Φαλδαμή, και τον Καρεκλά.

Οι Γερμανοί κατέστρεψαν την οικία του Ιωάννη Μπατιστάκη και άλλων.

ΠΕΡΙΒΟΛΙΑ 

Οι κάτοικοι της κοινότητας είναι 254 και στην κοινότητα υπάγονται και τα Κοντοπυριανά. Πρόεδρος της είναι ο Ζαχαρίας Αντωνίου Παπαδάκης, και σύμβουλοι οι Ιωάννης Ζουριδάκης, Νικόλαος Δημητρίου Καμηλάκης, Θρ. (Θρασύβουλος;) Γεωργίου Σπερελάκης, ιερέας είναι παπά Νικόλαος Παπαδάκης τελειόφοιτος του ανώτερου Ιερατικού φροντιστηρίου Αγίας Τριάδας.

Η κοινότητα έχει 6.000 ελαιόδενδρα και παράγει 20.000 οκάδες λάδι, 15.000 οκάδες κρασί, 5.000 οκάδες στάρι, 10.000 οκ κάστανα. 

Υδρεύεται απο 5 βρύσες με υπέροχο καθαρό νερό.

Έχει σχολείο και το γραφείο του σχολείου χρησιμοποιείται και ως κοινοτικό γραφείο, αλλά και ως γραφείο του Γεωργικού πιστωτικού συνεταιρισμού. Ο συνεταιρισμός έχει 40 συνεταίρους. Το Δημοτικό σχολείο είναι απο τα ευπρεπέστερα και απο τα πιο επιπλωμένα κατα ομολογία των επιθεωρητών.

Έχει ωραίο υδραυλικό ελαιοπιεστήριο, σκέφτεται να ηλεκτροδοτήσει τους δρόμους του χωριού χρησιμοποιώντας τα νερά του ποταμού.

Έχει επιστήμονες ένα χημικό, ένα φυσικό και ένα αριστούχο στρατιωτικό. Έχει 5 τελειόφοιτους και 5 μαθητές γυμνασίου. 

Αρχηγός της Επανάστασης είχε τον Αναγνώστη Παπαγιαννάκη (Γραμβουσιανό), τον Αναγνώστη Σκαλίδη Γενικό Αρχηγό Κισάμου, και τον Ιωάννη Παπαγιαννάκη πρόεδρο της συνελεύσεως Θερίσου.

Εις το χωριό συναντιούνται συχνά κατά τις γεωργικές εργασίες αρχαίοι τάφοι με πήλινα αγγεία, πιστεύεται οτι εδώ κάπου ήταν η αρχαία πόλης Ιναχώριο.

Δασικές εκτάσεις έχει αλλά οι περισσότερες έχουν καταστραφεί απο φωτιές, απο τους βοσκούς. 

Οι Γερμανοί δεν έκαναν καταστροφές στο χωριό αλλά εφόνευσαν κατοίκους και άρπαξαν πολλές φορές τα οικόσιτα ζώα.

*Ο Μιχαήλ Αναστασάκης (1871-1967) απο την Σπηλιά Κισάμου, ήταν γιατρός, αγωνιστής και συγγραφέας. Υπηρέτησε ως βουλευτής Χανίων και έγραψε την "Ιστορία της Κισσάμου", "Αι Αξίαι της Κισσάμου" και το "Ημερολόγιο της Κατοχή.

ΚΡΙΑΡΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ

 200 χρόνια σύγχρονη Ελλάδα 1821-2021. Σεβόμαστε την Ιστορία μας. Τιμάμε τους ανθρώπους μας, τιμάμε τους ανθρώπους των Επαρχιών μας.

Γεννήθηκε τον Μάρτιο του 1797 στο χωριό Κουστογέρακο της επαρχίας Σελίνου της Κρήτης. Η καταγωγή του ήταν από την οικογένεια των Μπενήδων. Ο πατέρας του που παλιά τον αποκαλούσαν Μπενή μετονομάστηκε σε Κριάρης το 1769 επί Δασκαλογιάννη, λόγω του χειμαρρώδους χαρακτήρα του.
Ο Κωνσταντίνος μέχρι το 1821, ήταν τσοπάνος στον πλούσιο πατέρα του. Με την έναρξη της επανάστασης, αυτός και τα πέντε αδέλφια του άρπαξαν τα όπλα και τάχτηκαν υπό την σημαία του πατέρα τους. Μετά την μάχη της Μονής, ο Κωνσταντίνος ανέλαβε Καπετάνιος του Κουτσογεράκου, διότι ο πατέρας του ήταν πλέον προχωρημένης ηλικίας. Έκτοτε ακολούθησε παντού τον ήρωα Κουμή ως οπλαρχηγός και πρωτοπαλίκαρο αυτού.
Ο Κριάρης πρωταγωνίστησε και πάλι το 1841, όταν στην Κρήτη έγινε νέα εξέγερση. Συνενοούμενος με τον αρχηγό Χαιρέτη και με τους άλλους οπλαρχηγούς από το Ναύπλιο, ύψωσε πρώτος την σημαία της επανάστασης. Μαζί με τους άλλους αρχηγούς Χαιρέτη, Κουμή, Χάλη και Νιότη πολέμησε μαζί με τους Σελινιώτες ως αρχηγός πλέον της επαρχίας Σελίνου.
Ακολούθησε πολυτάραχη πολεμική ζωή και ξαναεμφανίστηκε στην επανάσταση του 1878 και πάλι ως εκλεγμένος αρχηγός των Σελινιωτών στην επανάσταση της Κρήτης.
Επέστρεψε στην Αθήνα, όπου και απεβίωσε το 1884.

Το ριζίτικο του Γενικού αρχηγού Κ. Κρίαρη που υπάρχει στον δεύτερο τόμο "Κρητικά Ριζίτικα Τραγούδια".

«ΓΕΡΩ ΚΡΙΑΡΗ»

Στα χίλια οχτακόσια στα εξήντα εννέα

πού η Κρήτη ε-προσκύνησε Σουλτάνου τη σημαία,

λίγοι Αρχηγοί απομείνανε με διαλεχτούς στραθιώτες

κι εμπήκανε στη Σαμαργιά ’π’ του φαραγγιού τσι πόρτες.

Κι εκάμανε συνέλεψι είντα ν’ άπογενούνε

γη να μουτίσουν στου πασά γη ούλοι να χαθούνε

πολλή Τουρκιά τσι κυνήγα στη Σαμαργιά τσι ζώνει

ζερβά δεξιά κι απο παντού το χιόνι τσι πετρώνει.

’Αντάρα, χιόνια έπεφταν δώδεκα μερονύχθια

Κι οι γι' αρχηγοί κρατούσανε τσι σπήλιους αντίς σπίθια.

Κι απόφασι εκάμανε μπλειό αίμα να μη χύσουν

γιατ' η Φραγκιά τσι δίκασε να παν να προσκυνήσουν,

Καθίζουν κάνουν γράμματα του δούδουνε μαντάτο

πως παραδίδουν τ' άρματα ούλον των το φουσάτο.

Κριγιάρης απαρνήθηκε δε θέλει να μουτίση

αλλάργ’ απού τον τόπο του θέλει να πα να ζήση.

Κι υπογραφή δεν έβαλε εις του πασά το γράμμα

το θάνατο εδιάλεξε παρά 'να τέθοιο πράμμα.

Παίρνει δέκ’ αντρειωμένους του και το σημαιοφόρο,

το Ληατογιώργη το θεριό και φεύγει από τον πόρο.

Λέει των-ε «Μωρέ παιδιά, πάνω στην κεφαλή μας

Ο Χάρος στέκει με σπαθί ’να πάρη την ψυχή μας.

Κι όποιος το Χάρο δεν ψηφά κι ελεύτερος να ζήση,

ας μ’ ακλουθήξη κι ο Θεός θα μας -ε βοηθήση».

Στη Σκλοβοπούλα στο χωριό μέσα σ’ ένα σπηλιάρι

Ανήμενε χωσιά καιρό να φύγη να μπαρκάρη.

Να φύγ’ απού τον τόπο του που κόκκαλα σπαρμένα

Αδέρφια, ανίψια ατρόμητα άφηνε σκοτωμένα.

Μα προδοσιά δεν άφηκε να κάμη το σκοπό του

με Τούρκους τον μπλοκάρανε ζητούν το θάνατό του.

Τρεις χιλιάδες νιζαμιά και χίλιοι ντόπιοι ακόμη

ξάργουτου ξεκινήσανε, προδότης τσι σιμώνει.

Γύρω το σπήλιο πιάνουνε να πάρουν τη ζωή του

και χίλιες λίρες τάξιμο ήταν η κεφαλή του.

-«Σκύλε Κριγιάρη πρόβαλε να δώσης τ’ αρματά σου

κι ο Μουχαμέτης κι ων το πη μπλιό δε θωρείς παιδιά σου».

-«Τα τιμημένα τ’ άρματα κοπιάσετε να ιδήτε

ετούτα που σας μπέμπουνε στο μνήμα εδα θωρείτε»,

Ως τόπε παίζε παίζουν του μπλειό λόγια δεν νταγιάντα

του Τούρκου μπάλα του περνά τη μέση μπάντα ως μπάντα.

Γιουρούσι οι γι αντρειωμένοι του κι ο γυιός του ο Γεωργάκης

στσι πρώτες μπάλες έπεσε ο Γιώργης ο Ληατάκης.

Στην άλλη μπάντα έπεσε ο Αντωνομιχάλης

που 'ταν θεργιό ατρόμητο κι είχε θωριά μεγάλη.

Η νύχτα έδωκε ζωή στον Αρχηγό Κριάρη

κι ο Φούσκης ο Σελήμ αγάς απού 'τον πολληκάρι.

Εις τα σπιτάλια τω Χανιώ κι εις τη φυλακή τον ’βάλαν

και θάμα πώς 'σώθηκε και δεν τον εξεβγάλαν.

Εις την Αθήνα έφυγε ο Τουρκοφάγος πάλι

κι ανήμενε τση λευτεριάς ημέρα να προβάλη.

Εξήντα χρόνους πόλεμο έκανε στο φεγγάρι

η Κρήτη δεν εγέννησε ξανά τέθοιο παλληκάρι.

Σ’ έξι πολέμους έτυχε απ’ τα εικοσιένα

τσι Κρήτης όρη και βουνά τα πότισε με αίμα

Είχε ψυχή σαν μάλαμα και σαν μαργαριτάρι

κι είχε καρδιά σαν το βουνό δεν τούλειπε μια χάρι.

Ιδομενέας Παπαγρηγοράκης 

Πηγές Νεώτερη Ελληνική Ιστορία-περιοδικό Κρητική Εστία 1964, Ιδομενέας Παπαγρηγοράκης

ΜΙΚΡΑ ΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΚΑΛΥΒΙΑΝΗΣ

Μια δύσκολη προσπάθεια να σημειωθούν πάνω στο χάρτη τα μικρά τοπωνύμια της κάθε περιοχής της Κισάμου, απο την υπέροχη και εμπεριστατωμένη μελέτη της Ελευθερίας Γιακουμάκη, που έχουν δημοσιευθεί στο βιβλίο της "Το μικρό τοπωνυμικό της Επαρχίας Κισάμου", και έγινε το 1979-80.
 Γράφει στο βιβλίο της οτι με τον όρο μικρό τοπωνυμικό δηλώνεται κάθε τοποθεσία που έχει καταγραφεί στους επίσημους κρατικούς στατιστικούς πίνακες και προσδιορίζει μικρές αγροτικές εκτάσεις ή ποιμενικές που παραδόθηκαν απο γενιά σε γενιά για καθημερινή συνεννόηση των κατοίκων αποκλειστικά της περιοχής αυτής. 

Σαν αρχή ξεκίνησα απο την Καλυβιανή μιας και βρήκα τον κατάλληλο άνθρωπο, τον Μανώλη Χριστοφοράκη (τον ευχαριστώ πολύ) που έχει γυρίσει σπιθαμή προς σπιθαμή όχι μόνο αυτήν την περιοχή αλλά και το ακρωτήρι της Γραμβούσας που θα το ανεβάσω τις επόμενες μέρες. Φυσικά για να μπουν στον χάρτη έγινε μεγάλη προσπάθεια, μάλιστα η περιοχή της Γραμβούσας έχει επίσημα 175 τοπωνύμια. Εδώ έχουμε τοποθετήσει γύρω στα 40 και με μια μικρή επιφύλαξη για ένα δυο. 

Κάθε βοήθεια δεχτή.

Πατώντας πάνω στο χάρτη έχουμε μια ικανοποιητική μεγέθυνση της περιοχής με τα ονόματα!!

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ …ΚΑΙ ΟΜΩΣ ΕΠΙΚΑΙΡΑ: ΤΑ ΤΑΧΥΦΑΓΕΙΑ (FAST FOOD) ΚΑΙ Η ΠΑΡΑΛΑΒΗ ΓΕΥΜΑΤΩΝ (TAKE AWAY) ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ

Με αφορμή μία πρόσφατη ανακάλυψη στις ανασκαφές της Πομπηίας.
Του Εμμανουήλ Μαρινάκη
Δρ. Κλασικής Αρχαιολογίας. 
Οι νέες συνήθειες και οι νέες λέξεις που τείνουν να επικρατήσουν στην καθημερινότητά μας, λόγω των περιορισμών (καραντίνας) που έχουν επιβληθεί, δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι απολύτως νέες, καθώς κάποιες αντιστοιχίες εντοπίζονται ήδη από την αρχαιότητα!
Τα ταχυφαγεία (fast food) και οι παραλαβές γευμάτων ή ποτών (take away), όσο κι αν μοιάζει απίθανο, υπήρχαν ήδη από τη ρωμαϊκή περίοδο (1ος αι. μ.Χ.). Οι πολίτες μπορούσαν να προμηθευτούν πρόχειρα γεύματα ή ροφήματα, τα οποία σερβίρονταν επί τόπου σε καταστήματα παραπλεύρως κεντρικών οδών. Πρόκειται για τα λεγόμενα θερμοπωλεία! Η ελληνική αυτή λέξη καταγράφεται και στα λατινικά ως Thermopolio σε κωμωδίες του Πλαύτου και άλλων συγγραφέων. 
Τα θερμοπωλεία (ενίοτε αναφέρονται και ως θερμοπώλια) απευθύνονταν συνήθως σε ανθρώπους χαμηλού εισοδήματος, οι οποίοι δεν είχαν τη δυνατότητα ή τον χρόνο να μαγειρεύουν συχνά στο σπίτι τους ούτε να αγοράζουν τα απαραίτητα για ένα πλήρες γεύμα. Έχει υποστηριχτεί ότι εξυπηρετούσαν επίσης ξένους ή πλανόδιους εμπόρους. 
Η πρόσφατη αρχαιολογική ανακάλυψη ενός τέτοιου καταστήματος εστίασης, «γρήγορου φαγητού», στις ανασκαφές της Πομπηίας, αποτελεί πράγματι μία πολύ σημαντική πηγή πληροφοριών για τον τρόπο ζωής στην σπουδαία αυτή πόλη της Κ. Ιταλίας 1 . Καθ’ όλη την μακρά πορεία των ανασκαφικών ερευνών έχουν έρθει στο φως πολύ εντυπωσιακά ευρήματα, σκεπασμένα από τη λάβα του Βεζούβιου (όπως εκτεταμένα οικιστικά συγκροτήματα, έργα τέχνης και χρηστικά αντικείμενα, ανθρώπινοι σκελετοί). Αντίστοιχες καταστροφές μεγάλης κλίμακας συνέβησαν ήδη από την εποχή του Χαλκού στο Αιγαίο (2η χιλιετία π.Χ.), όπως της Κνωσού και της Θήρας, οι οποίες μας έδωσαν σημαντικότατα ευρήματα για την πολιτιστική ακμή των κοινωνιών αυτών.
Η Πομπηία και η ευρύτερη περιοχή της Καμπανίας ήταν μια ακμάζουσα οικιστικά και πολιτιστικά ζώνη της κραταιάς Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (με ακμή κατά τον 1ος αι. μ.Χ.). Και παρόλο που αναπτυσσόταν αγκαλιά με τον Βεζούβιο, ο φόβος του ηφαιστείου δεν εμπόδισε την εξέλιξή της (εικ.4 – εικ. 5). Σε βαθμό μάλιστα που να θεωρείται η πλέον πυκνοκατοικημένη περιοχή της Νότιας Ιταλίας. Έως την 24η Αυγούστου του 79 μ.Χ., που ο Βεζούβιος ξύπνησε και με μία ξαφνική και τρομακτική έκρηξη έθαψε την πόλη. Λίγα λεπτά μόνο ήταν αρκετά για την ολοκληρωτική καταστροφή, όλων των κοντινών στους πρόποδες του οικισμών και πόλεων (Πομπηία, Ηράκλειον, Οπλοντίδα, Σταβίες κ.ά.), καθώς και τον θάνατο τουλάχιστον δύο χιλιάδων ανθρώπων. Ανάμεσα στα θύματα συγκαταλέγεται και ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος ο Πρεσβύτερος, του οποίου ο ανιψιός, Πλίνιος ο Νεώτερος, περιέγραψε τα δραματικά γεγονότα. 
Για 16 ολόκληρους αιώνες η πόλη ξεχνιέται! Ώσπου το 1592 οι εργάτες του Ιταλού αρχιτέκτονα Domenico Fontana, εκτελώντας κάποια έργα ύδρευσης στην περιοχή του ποταμού Σάρνου (Sarno), βρήκαν θαμμένους στην κίσσηρη (στρώμα τέφρας και ελαφρόπετρας), τοίχους με τοιχογραφίες και μια επιγραφή που έγραφε “decurio Pompei”, δηλαδή «Σύμβουλος της Πομπηίας». Το νήμα για την ανακάλυψη της αρχαίας πόλης άρχισε να ξετυλίγεται αργά. Χρειάστηκαν πάνω από 100 χρόνια ακόμα, έως το 1711, όταν ο Γάλλος Δούκας, Emmanuel Maurice, διέταξε τους εργάτες του να σκάψουν ένα πηγάδι στην εξοχική του κατοικία, και απροσδόκητα ανακάλυψε το θέατρο του Ηρακλείου (Ercolano) με το άγαλμα του Ηρακλή. 
Περίπου 20 χρόνια αργότερα, το 1737, ο βασιλιάς Κάρολος Ζ’ της Νάπολης, όταν έκτιζε το θερινό του ανάκτορο στην περιοχή αυτή, ανακάλυψε πολλά αγάλματα και άλλα ευρήματα της αρχαίας πόλης. Ο Κάρολος βέβαια ουδεμία σχέση είχε με την αρχαιολογία, όμως η μεγάλη αγάπη που είχε για την τέχνη ενίσχυσε το ενδιαφέρον του, ώστε να χρηματοδοτήσει περεταίρω έρευνες που άρχισαν επίσημα το 1748. Αντιλαμβανόμενος μάλιστα την σπουδαιότητα της περιοχής αποφάσισε να φέρει ειδικούς επιστήμονες για να συνδράμουν το εγχείρημα. Όλα τα αρχαιολογικά αυτά ευρήματα μερίμνησε να συντηρηθούν και να εκτεθούν στο «Museo Portici”, που ο ίδιος δημιούργησε. Επέβαλε δε και αυστηρό νόμο για τους επίδοξους αρχαιοκάπηλους, καθώς επίσης συγκεκριμένους κανόνες για τους αρχαιολόγους που έρχονταν στην περιοχή από άλλες χώρες 2. Κατά τον 19ο αι. το ανασκαφικό έργο στην Πομπηία έγινε ακόμα πιο εντατικό. Ο πραγματικά εμπνευσμένος και ξεχωριστός αρχαιολόγος, Giuseppe Fiorelli, ανέλαβε το 1863 τον συντονισμό των ανασκαφών, εφαρμόζοντας επιστημονικές μεθόδους 3.
Η Πομπηία έρχεται ξανά στο φως και σταδιακά μας αποκαλύπτει τα μυστικά ενός ελληνορωμαϊκού πολιτισμού, που έθεσε τις βάσεις για τον πολιτισμό του σύγχρονου κόσμου. Τα σπουδαία ευρήματα των ανασκαφών της μας αποδεικνύουν την ευεργετική αλληλεπίδραση μεταξύ Ελλήνων και Ρωμαίων σε τομείς όπως η κοινωνική ζωή, το εμπόριο, η φιλοσοφία, οι λατρείες και η τέχνη 4. Κανείς δεν θα μπορούσε να φανταστεί τότε πόσο «ευεργετική» θα ήταν αιώνες μετά η στάχτη του Βεζούβιου, αφού διατήρησε τον οικιστικό ιστό και ουσιαστικά σταμάτησε τον χρόνο. Προσέφερε έτσι στους αρχαιολόγους τα τεκμήρια εκείνα που οδηγούν στην ερμηνεία της κοινωνικής, οικονομικής και πολιτιστικής ζωής της ξακουστής αυτής αρχαίας πόλης. 
Ας θυμηθούμε εδώ τα λόγια του Γκαίτε: 
«Καμία καταστροφή που κτύπησε ποτέ την ανθρωπότητα, δεν χάρισε στις επερχόμενες γενιές τόση χαρά όση η καταστροφήτης Πομπηίας….». 
Και πράγματι είναι συγκινητικό πόσα συγκλονιστικά στοιχεία για το παρελθόν μας έδωσε αυτή η τραγική αυτή καταστροφή 5. 
Οι ανασκαφές στον τομέα 5 (Regio V) της Πομπηίας ξεκίνησαν συστηματικά την δεκαετία του 1960 και εντάχθηκαν στο πρόγραμμα “Great Pompeii Project”, επειδή ειδικά σ’ αυτόν τον τομέα τα ευρήματα παρουσίαζαν αυξημένο ενδιαφέρον. 
Η πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα του τομέα 5 (στο vicolo delle nozze d’ argento και στο vicolo dei balconi), αποκάλυψε αυτό το πολύ καλά διατηρημένο και περίτεχνα διακοσμημένο «θερμοπωλείο», μας δίνει πρόσθετες πληροφορίες για πτυχές της κοινωνικής και καλλιτεχνικής ζωής στην πόλη. Η συγκεκριμένη ανασκαφή ξεκίνησε τον Μάρτιο του 2019 και έδωσε μια ολοκληρωμένη εικόνα μόλις τον Δεκέμβριο του 2020. 

Κύριο στοιχείο του καταστήματος ήταν ο κτιστός γωνιακός πάγκος με τις κεραμικές θήκες των φαγητών ή των ποτών, τα λεγόμενα dolia (εικ. 1). Τα επιχρισμένα τοιχώματα του πάγκου ήταν τοιχογραφημένα με απεικονίσεις είτε διάφορων οικόσιτων ζώων ( π.χ. κόκορας, πτηνά, σκύλος κ.ά.) είτε δραστηριοτήτων.

 Ξεχωρίζει για την ομορφιά της η μυθολογική παράσταση της Νηρηίδας πάνω σε θαλάσσιο ίππο. Κρατάει λύρα και στο φόντο εικονίζονται δελφίνια (εικ. 2). Εμπρός από τον πάγκο βρέθηκαν πεσμένοι οι αμφορείς με το κρασί, οι οινοχόες και διάφορα σκεύη σερβιρίσματος, όπως αρύταινες, δηλαδή κουτάλες (εικ.3). 

Από την Πομπηία είναι γνωστά στους αρχαιολόγους περίπου 150 θερμοπωλεία, αρκετά από τα οποία ήταν διακοσμημένα. Όπως είδαμε τα καταστήματα αυτά εξυπηρετούσαν κυρίως φτωχούς πελάτες ή περαστικούς μικροεμπόρους, σερβίροντας κυρίως αλατισμένα ψάρια, ζεστά όσπρια, ελιές, τυρί, ψωμί και κρασί. Οστά ζώων διάσπαρτα στον χώρο μαρτυρούν και την κατανάλωση κρέατος. 
Οι χημικές αναλύσεις που θα πραγματοποιήσουν οι ειδικοί στα κεραμικά σκεύη του πάγκου θα μας δώσουν πρόσθετες πληροφορίες για υπολείμματα τροφών και για άλλα προϊόντα που πιθανώς πωλούντο εκεί. 
Ο αρχαιολόγος Massimo Osana είναι ο επικεφαλής της ανασκαφικής ομάδας, η οποία δραστηριοποιείται συστηματικά στο τμήμα αυτό της αρχαίας πόλης, που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, λόγω των σπουδαίων ευρημάτων που αποκαλύπτονται στο πεδίο 6.
 Οι εμπορικού χαρακτήρα εγκαταστάσεις του είδους ήταν πολύ διαδεδομένες στην Πομπηία, αλλά δευτερευόντως και σε άλλες πόλεις της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας (Ερκολάνο, Όστια κ.ά.). Είναι βέβαιο ότι αντίστοιχα μαγειρεία υπήρχαν και σε άλλες περιοχές της ρωμαϊκής επικράτειας, όπως στον Ελλαδικό χώρο, όπου δημιουργήθηκαν ρωμαϊκές αποικίες (coloniae). Άλλωστε η αρχιτεκτονική παράδοση της ρωμαϊκής περιόδου διαδόθηκε ευρύτατα, όσον αφορά τόσο την πολεοδομία (Ιπποδάμειο σύστημα) όσο και την ιδιωτική κατοίκιση (αίθρια, περίστυλες αυλές με ψηφιδωτά κτλ.). 
Μάλιστα σε δύο αρχαίες Κρητικές πόλεις, την Ελεύθερνα και την Κίσαμο, οι ρωμαϊκές επιρροές ήταν πολύ έντονες. Υπάρχουν μάλιστα ενδείξεις ότι ανάμεσα στα πολυάριθμα καταστήματα της ρωμαϊκής Κισάμου είχε λειτουργήσει και ένα τουλάχιστον θερμοπωλείο. Το ζήτημα αυτό βέβαια δεν ανήκει στο πλαίσιο του παρόντος άρθρου, το οποίο ευελπιστούμε να εξακριβωθεί μέσα από μελλοντικές αρχαιολογικές μελέτες. Η Κίσαμος, όπως η Ελεύθερνα και άλλες Κρητικές πόλεις, καταστράφηκαν από τον μεγάλο σεισμό του 365 μ.Χ. και ακολούθως μετασχηματίστηκε η δομή και η οργάνωσή τους στα παλαιοχριστιανικά χρόνια. 
Κλείνοντας ας αναλογιστούμε πως και άλλες αρχαίες πόλεις μας έχουν εντυπωσιάσει με τα ευρήματά τους και δικαίως χαρακτηρίζονται ως «αναδυόμενες» πόλεις. Υπάρχουν όμως και άλλες λιγότερο γνωστές, που περιμένουν καρτερικά να ενδιαφερθούμε γι’ αυτές και να τις αποκαλύψουμε, ώστε να βγουν από την αφάνεια και να μας «μιλήσουν» για τα μυστικά τους. 
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
1. Χάρη στην εύφορη γη που δημιουργείται από την δραστηριότητα του ηφαιστείου, η περιοχή της Καμπανίας ήταν πάντα πλούσια και πυκνοκατοικημένη, αποτελώντας κομμάτι της Μεγάλης Ελλάδας στην αρχαιότητα. Η ελληνογενής Νάπολι (αρχ. Νεάπολις), με πληθυσμό 3,7 εκ. κατοίκους, είναι εδώ και αρκετούς αιώνες η πρωτεύουσα της Καμπανίας. 
2. Στις επόμενες αρχαιολογικές έρευνες, από το 1748 και εξής, ήταν υπεύθυνος, με εντολή του Καρόλου, ο μηχανικός του στρατού Χοακίν ντ’ Αλκουμπιέρ (Joaquín de Alcubierre), ο οποίος ανακάλυψε σε βάθος 20 μέτρων ηφαιστειακής τέφρας την «έπαυλη των Παπύρων». Συνήθως το στρώμα τέφρας στην Πομπηία είχε βάθος περίπου 7 μέτρα. Ενώ λίγα χρόνια αργότερα ο Ελβετός αρχιτέκτονας Karl Jakob Weber εφάρμοσε για πρώτη φορά στην αρχαιολογική έρευνα τις επιστημονικές μεθόδους ανασκαφής: Την αξονομετρική μέθοδο στην σχεδιαστική αποτύπωση των οικιών της Πομπηίας (την βίλα των «Παπύρων» που ολοκληρώθηκε η αποκάλυψή της, την οικία της Ιουλίας Φέλιξ κ.ά.), όσο και στο θέατρο του Ηρακλείου (του σημερινού Ercolano). 
3. Ο Fiorelli διαχώριζε την ανασκαφή σε επιμέρους τομείς - τμήματα για την καλύτερη μελέτη της, επέβλεπε τις συντηρήσεις τοιχογραφιών, τις αναστηλώσεις, τον σχεδιασμό των κτισμάτων, κατέγραφε σε ημερολόγιο τις εργασίες κτλ. Μερίμνησε επίσης για τη δημιουργία αντιγράφων των τοιχογραφιών. Το 1863 ο Fiorelli αναγορεύτηκε διδάκτορας στο Πανεπιστήμιο της Νάπολης, στο οποίο ίδρυσε σχολή Αρχαιολογικών Μεθόδων! Εκ παραλλήλου έγινε διευθυντής στο νεοσύστατο Μουσείο της πόλης (Museo Nazionale di Napoli), όπου εκτέθηκαν τα ευρήματα των ανασκαφών του. 
4. Όσον αφορά την τέχνη είναι χαρακτηριστική η ομοιότητα μεταξύ της απεικόνισης του Μεγάλου Αλεξάνδρου έφιππου, απέναντι από τον Δαρείο πάνω στο άρμα του, στο ψηφιδωτό που αναπαριστά την μάχη της Ισσού και βρέθηκε στην «οικία του Φαύνου», και των ευρημάτων του Μανόλη Ανδρόνικου από τη Βεργίνα. Μάλιστα ο θώρακας που βρέθηκε στην μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας είναι ακριβώς ίδιου τύπου με αυτόν που εικονίζεται να φοράει ο Αλέξανδρος στο ψηφιδωτό της Πομπηίας. 
5. Η άλλοτε κραταιά πόλη συνέχισε να δέχεται πλήγματα ακόμα και στους τελευταίους αιώνες, είτε από τις καιρικές συνθήκες είτε από αρχαιοκάπηλους. Αλλά δεν έλειψαν και οι πολεμικές ενέργειες, καθώς υπέστη βομβαρδισμούς από τα συμμαχικά –αμερικανικά στρατεύματα το 1943. Αργότερα, ο σεισμός του 1980 προξένησε ζημιές στις αναστηλωμένες οικίες.
6. Ανάμεσα στις πολυτελείς επαύλεις της ευρύτερης περιοχής ξεχωριστή θέση κατέχει και η «βίλα της Ποππαίας» στην πόλη Οπλοντίδα, έξω από τα τείχη, η οποία κοσμείτο με περίτεχνες τοιχογραφίες και ανήκε στην σύζυγο του αυτοκράτορα Νέρωνα. Ανακαλύφθηκε πρώτη φορά το 1964. 

Ο ΚΕΝΤΡΙΚΟΣ ΕΛΛΗΝΟΡΩΜΑΙΚΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΚΙΣΑΜΟΥ

Τμήμα της κεντρικής Ελληνορωμαϊκής οδού (Decumanus Maximus) που συνέδεε το λιμάνι !!!! με την πόλη της Κισάμου, τον 1ο - 2ο αιώνα μ.Χ.. Τμήματα και των άλλων οδών της πόλης που είχε ένα τέλειο πολεοδομικό σχεδιασμό έχουν βρεθεί στα τελευταία χρόνια, σχεδόν σε όλη την σημερινή πόλη με τις ανασκαφές που έχει κάνει το ΥΠ.ΠΟ. 

Στο δρόμο της φωτογραφίας, που ο προσανατολισμός του είναι Ανατολή - Δύση, βρίσκεται βόρεια της Ηρώων Πολυτεχνείου και είναι ορατός στο ύψος του ζαχαροπλαστείου Παπαδάκη. Έχει τέλειο σύστημα αποχέτευσης ομβρίων, καθώς και κεντρικό αγωγό ύδρευσης δεξιά και αριστερά για τα σπίτια, αλλά και για τα μαγαζιά που θα υππήρχαν αφού είναι ο κεντρικός δρόμος της πόλης, μάλιστα στο σημείο αυτό υπάρχει ορατό φρεάτιο καθαρισμού του αγωγού.

Με λίγη φαντασία πως ήταν οι δρόμοι της πόλης το 365 μ.Χ λίγο πριν απο τον καταστρεπτικό σεισμό. Με κίτρινο τα κομμάτια που έχουν βρεθεί. Ο δρόμος που έχει βρεθεί στην Καμάρα (λίγο μετά το s/m Ραισάκη αλλά και στην αυλή του καταστήματος Κουτσουνάκη) είναι τελείως διαφορετικός απο θέμα κατασκευής με αυτούς του κέντρου αλλά και σε αυτόν υπάρχει δίκτυο ομβρίων, και μάλλον ήταν η έξοδος της πόλης ή ο δρόμος προς το νεκροταφείο.

Από μια έρευνα της αρχαιολογικής υπηρεσίας αυτή η πέτρα που είναι φτιαγμένοι οι δρόμοι της Ρωμαϊκής Κισάμου έχει μεταφερθεί απο τα λατομεία των Πιπεριανών Γραμβούσας. 

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΡΑΚΩΝΙΑΝΟΣ

200 χρόνια σύγχρονη Ελλάδα 1821-2021. Σεβόμαστε την Ιστορία μας. Τιμάμε τους ανθρώπους μας, τιμάμε τους ανθρώπους της Επαρχίας μας.

Γενικός Αρχηγός Κισάμου κατά την Επανάσταση 1821-1830.
Έχων συνεργάτας τούς ατρόμητους όπλαρχηγούς του Ί. Μαλικούτσην, Μαρτιμιανόν, Ί Χούδαλην, Γεωργιλάδες, Δ. ’Αναστασάκην, Παναγιωτάκην, Δασκαλάκην, Έλ. Πατσιμίδην, Ί. Κανίτσον, Σγουρομάλλην, Λούπην καί τήν έδραν έν Καλαθήναις καί ύστερον έν Γραμβούση ύπήρξεν ό θρυλικός ήρως τής Κισσάμου, καί εις τών σπουδαιότερων παραγόντων
μετά τών Χάληδων, Κουμή καί Γερανιώτου, τής δράσεως τών Γραμβουσιανών καί τών έπαναστατικών οργανώσεων κατά τής Τουρκίας.

Μιχαήλ Αναστασάκης
* Ο Δρακωνιανός εγεννήθηκε, γύρω στα 1770, στη Δρακώνα Κισσάμου και το πραγματικό του όνομα ήταν Γιώργης Ελληνάκης.
Προικισμένος με πολλά χαρίσματα εξυπνάδα, τόλμη, μυϊκή δύναμη μεγάλη, ταχυποδία, στρατηγική αντίληψη, αποφασιστικότητα και γενναιότητα, είχε την ικανότητα να εκτιμά γρήγορα την κατάσταση και να παίρνει αμέσως αλάθητες αποφάσεις.
Το παρακάτω περιστατικό έγινε η αφορμή και η αρχή της πολεμικής του δράσης.
Δυο Γενίτσαροι, περνώντας από τη Δρακώνα, μπήκαν στο σπίτι του Δρακωνιανού και αφού κτύπησαν τη μητέρα του, φόρτωσαν σε δυο μουλάρια όσο λάδι βρήκαν εκεί. Ο Δρακωνιανός, νεώτατος τότε, εκείνη την ημέρα ζευγάριζε στη θέση «Τραχάλες». Μόλις έμαθε το περιστατικό, αρπάζει το τουφέκι του και ύστερα από ένα ασταμάτητο τρέξιμο καταφθάνει τους κλέφτες στη θέση «Σφακόρυακο» κοντά στο Μάλεμε, τους σκοτώνει και τους δυο, παίρνει τα μουλάρια με το λάδι και επιστρέφει στη Δρακώνα.
Από τότε αρχίζει τη δράση του, ως αντάρτης, ο καπετάν - Γιώργης και πολύ γρήγορα γίνεται οπλαρχηγός. Ο Δρακωνιανός υπήρξε το φόβητρο των Γενιτσάρων, από τους οποίους ξεκαθάρισε όχι μόνο την Κίσσαμο, αλλά και πολλές περιοχές των γειτονικών Επαρχιών. Στη Μεγάλη Επανάσταση του 1821 - 1830 αναγνωρίζεται Γενικός Αρχηγός Κισάμου, και παίρνει μέρος σε πολλές μάχες χωρίς ποτέ να νικηθεί.
Αργότερα, όταν οι μεγάλες δυνάμεις αποφάσισαν να μείνει η Κρήτη κάτω από τον Τουρκικό ζυγό, ο Δρακωνιανός, μαζί με άλλους Επαναστάτες, καταφεύγει στην ηπειρωτική Ελλάδα. Εκεί εντάσσεται στο στράτευμα του Καραϊσκάκη, παίρνει μέρος σε πολλές μάχες και στη μάχη του Φαλήρου.
Μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους ο Δρακωνιανός, απόστρατος χιλίαρχος πια, εγκαταστάθηκε στους Μολάους της Λακωνίας, όπου και πέθανε. Εκεί βρίσκεται ο Τάφος του.
(Από γραπτή διήγηση του Α. Κατσιφαράκη).

ΣΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ

Γράφει η Μαρία Τζουγανάκη

Κάποτε γύρω στο 1960 ... από την αυλή του Αγίου Φωτίου, ο Μακαριστός Επίσκοπος Κισάμου & Σελίνου, Ειρηναίος ρώτησε τον παππού μου Ιερέα Χρήστο Λουπασάκη να του δώσει πληροφορίες για την περιοχή και τα ξωκλήσια της. Ο παππούς μου μέσα στα πολλά, αναφέρθηκε και στη θέση "Στου Παύλου", ο Ειρηναίος αφού θέλησε να μάθει για το τοπωνύμιο και την ιστορία του, ζήτησε την ανέγερση του ξωκλησιού εκεί κοντά που ο Άγιος άφησε το στίγμα του.
Τα χρόνια ήταν δύσκολα, ο πάπα Χρήστος μόλις ένα χρόνο χειροτονημένος, έσοδα ελάχιστα, χορηγοί και δωρεές δεν υπήρχαν όπως σήμερα, οπότε όλο αυτό δυσχέραινε και την υλοποίηση του έργου μέσα σε σύντομο χρονικό διάστημα. Έτσι λοιπόν διοργάνωσαν μια λοταρία ώστε να μπορέσουν να μαζέψουν ένα ποσό και να ξεκινήσουν τα έργα. 
Όποια οικογένεια επιθυμούσε, πρόσφερε ότι είχε ευχαρίστηση για την κλήρωση.
Η γιαγιά μου θυμάται να διέθεσε ένα ζευγάρι υφαντά μαξιλάρια από την προίκα της.
( Άραγε σε ποιο σπιτικό να βρήκαν θέση;)
Μαζεύτηκε λοιπόν ένα ποσό το οποίο όμως και πάλι ήταν πενιχρό  μπροστά στο έργο που είχε ανατεθεί στην ενορία.
Το ξωκλήσι στήθηκε, ωστόσο ημιτελές χωρίς σοβάδες.
Αρκετοί κάτοικοι εθελοντές έβαλαν προσωπική εργασία, μα και πάλι έμεναν εκκρεμότητες.
Μια μέρα λοιπόν ανοικτά στο πέλαγος ψάρευαν Χανιώτες ψαράδες όπως συνήθιζαν και οι ντόπιοι δικοί μας μιας και το μέρος έχει τεράστια βάθη με πολλά ψάρια, σκυλόψαρα, φώκιες κτλ και οι ψαριές ήταν πάντα πλούσιες.
Ξαφνικά τους έπιασε μια φοβερή θαλασσοταραχή που κόντεψε να πετάξει το καΐκι τους στα βράχια.
Εκείνοι τρομαγμένοι και γνωρίζοντας ότι η τοποθεσία ήταν γνωστή ως: του Παύλου, παρακάλεσαν τον Άγιο να γλιτώσουν, να σωθούν και να προσφέρουν ότι άλλο χρειαζόταν το ξωκλήσι για να ολοκληρωθούν οι εργασίες του.
Έτσι κι έγινε!
Γλύτωσαν απ' την θαλασσοταραχή και τήρησαν το τάξιμό τους.
Με καΐκι επέστρεψαν και μετέφεραν τα υλικά  που χρειαζόταν για το υπόλοιπο έργο.
Το σημείο δύσβατο, δίχως δρομάκια και μονοπάτια, τα γκρεμνά απότομα και κοφτερά σαν λεπίδες, ωστόσο η υπόσχεση στον Άγιο δεν σήκωνε αναβολή.
Το ξωκλήσι μέσα έξω έτοιμο ! 
Θεμέλιος λίθος 1960 
Εγκαίνια 1961

ΤΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ ΓΙΑ ΤΟΝ ΣΚΑΛΙΔΗ

Ο Σταμάτης Αποστολάκης στο βιβλίο του "Οι Μακεδονομάχοι μας στη Δημοτική ποίηση" (Αθήνα 1985  Ανατύπωση Μουσείου Μακεδονικού Αγώνα)
γράφει:
             ΤΟΥ ΣΚΑΛΙΔΗ
*Η δημοτική ποίηση θα ψάλλει έτσι τον ήρωα της Κισάμου (Γεώργιο Σκαλίδη):
*---Ε! σεις βουνά των Γρεβενώ, και λεύκες των Λευκόρω,
για λίγο χαμηλώσετε, δυό ντουφεκιώ βεζύρη
για να φανούν τα Γρεβενά κι αυτό τ' ωραίο Σπήλι,
που πολεμούν οι Ελληνες με τούρκικο νιζάμη.
Πέφτουν τα βόλια σα βροχή, κι οι σφαίρες σα χαλάζι.
κι αυτά τα λιανοντούφεκα, σαν άμμο της θαλάσσης,
Καντινοπούλα  πρόβαλεν από το παραθύρι
---Πάψε Ζακάμ, τον πόλεμο, να μετρηθεί τ ασκέρι.
Μετριούνται οι Τούρκοι τρεις φορές, λείπουνε τρεις χιλιάδες
Μετριούνται τα Ελληνόπουλα, λείπουνε τρείς λεβέντες.
Από τα Γρεβενά ν' ογείς, κι άλλος από το Σπήλι
κι άλλος από την Κρήτη μας ο Καπετάν Σκαλίδης.!*
Και η λαϊκή ρίμα, συνεχίζει ο Σταμάτης, θα τραγουδήσει την θυσία του με αυτά τα λόγια:
*Την προδοσία οι Βούλγαροι την έχουνε παιγνίδι,
μ αυτόν τον τρόπο πρόδωσαν το σώμα τού Σκαλίδη,
Κι οι Τούρκοι πήγαν κι είπαν του να δώσει τ άρματά ντου,
γιατί θα χάσει τη ζωή με όλα τα παιδιά ντου.
* Δεν ήρθα από την Κρήτη εδώ, για να σας καμαρώσω,
μόν ήρθα εις τούς σκλάβους σας Ελευθεριά να δώσω!*
Τέσσερις ώρες πόλεμο εκάναν του Σκαλίδη,
κι ο ήλιος εβασίλεψε κι εγίνηκε σκοτίδι
Επέσανε Τούρκοι πολλοί, δεν είναι παραμύθια,
οι σφαίρες τούς τρυπήσανε τα σκώτια και τα στήθεια.
Επεσε κι ο Αρχηγός μαζί με τα παιδιά του
δεν είδε την Ελευθεριά πού είχε πρόγραμμά του!*.
Στην συνέχεια αντιγράφει το ιστορικό της αυτοθυσίας των Γιώργη Σκαλίδη και Βαγγέλη Νικολούδη από  Λάκκους.από  το "Μακεδονικόν Ημερολόγιον" (Εν Αθήναις 1908) και καταλήγει το Ημερολογιον:.
-Τοιούτος θάνατος ήρμοζεν εις τοιούτους πολεμιστάς, αλλά διατί να μη τούς σεβασθή, ούτος, αφού ήσαν είκοσι δύο μόνον ετών και αφού η λέξις απλώς "Γεώργης" και "Βαγγέλης" παρέλυε τα σχέδια των Βουλγάρων και έδιδε ζωήν εις τούς δύσμοιρους πληθυσμούς τού Μοριχόβου.

Ροδουσάκης Κυριάκος

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΑΝΟΥ ΚΑΤΡΑΚΗ

Γράφει ο Αντώνης Σχετάκης, ο πρώην δήμαρχος Καστελίου Κισάμου, μια πολύ σωστή σκέψη του, σχετικά με την δημιουργία Μουσείου Μάνου Κατράκη στην Κίσαμο και την ανάγκη εξαγοράς του πατρικού του επί της Σκαλίδη.  

- Ο δραστήριος Ποταμιδιανός κ. Αντρέας Πνευματικάκης μου γνώρισε χθες ότι το πατρικό σπίτι στο Καστέλι στο οποίο γεννήθηκε ο μέγας Κισσαμίτης Μάνος Κατράκης πουλιέται μαζί με το ισόγειο μαγαζί με πρόσοψη στην οδό Σκαλίδη το οποίο είναι κενό εδώ και καιρό.

Δεν ξέρω αν ισχύει και αυτό που θυμάμαι από παλιά ότι δηλαδή μετά τον θάνατο της Λίντας Άλμα της γυναίκας του μεγάλου ηθοποιού, τα ενθυμήματα, προσωπικά είδη, κουστούμια από ρόλους του, τιμητικά διπλώματα, μετάλλια, βραβεία, προσωπικές σημειώσεις, αφιερώματα, δημοσιεύματα, μικροαντικείμενα κλπ παραδόθηκαν στον Δήμο Πειραιά και φυλάσσονται σε μια αποθήκη.
Αν αυτές οι πληροφορίες ισχύουν δημοσιοποιώ σήμερα μια σκέψη μου, προτείνοντας στο Δήμο, στους Συλλόγους Κισσαμιτών της άλλης Ελλάδας, σε τυχόν Χορηγούς και σε μεμονωμένους Κισσαμίτες, να διερευνήσουμε την δυνατότητα ίδρυσης «Μουσείου Μάνου Κατράκη» στην Κίσσαμο στο σπίτι που γεννήθηκε ο μεγάλος καλλιτέχνης.
Πιστεύω ότι με την βοήθεια της Περιφέρειας Κρήτης και του υπουργείου Πολιτισμού θα βρεθούν τα χρήματα για την εξαγορά και αναπαλαίωση του πατρικού σπιτιού του σπουδαίου συντοπίτη μας και με την ευγενική προσφορά του Δήμου Πειραιά προς τον Δήμο Κισσάμου θα μεταβιβαστεί στο Μουσείο Κατράκη στην γενέτειρα του το υλικό μνήμης του ανδρός.
Ο Κατράκης μπορεί να γίνει έτσι ένα χαρακτηριστικό «τοπόσημο» για την περιοχή μας, από αυτά που έγραφα πριν λίγο καιρό. Όσοι πιστοί…
ΑΝΤ. ΕΛ. ΣΧΕΤΑΚΗΣ

Η ΠΙΣΤΗ ΣΕ .."ΚΑΡΑΝΤΙΝΑ";

Θεοφάνια 2021. Τα Θεοφάνια που, ως φαίνεται, θα μείνουν βαθιά χαραγμένα στην μνήμη και στις καρδιές ως η μεγάλη εορτή της Εκκλησίας (κορυφαία και εκ των αρχαιοτέρων) που φανέρωσε, αποκάλυψε όχι μόνον την παρουσία της Παναγίας Τριάδας, αλλά και την δίψα, τον πόθο ενός λαού, του Ελληνικού, για βιωματική συμμετοχή του στο μυστήριο της Εκκλησίας. Ταυτόχρονα όμως χαράσσεται στην μνήμη ως η ημέρα εκείνη που φανερώνονται - αποκαλύπτονται προθέσεις και διαθέσεις προσώπων που, με αιτιολογία την διαφύλαξη της δημοσίας υγείας, βάλλουν με τρόπο εμμονικό, για πολλοστή φορά, εναντίον της Εκκλησίας. 
Η Εκκλησία, έχοντας από την αρχή της δοκιμασίας της λοιμικής νόσου επιδείξει υψηλό αίσθημα ευθύνης, «συντάχθηκε καθ΄ όλο αυτό το διάστημα με τα μέτρα της Πολιτείας, με γνώμονα και κριτήριο τη διαφύλαξη του αγαθού της υγείας και την αποφυγή της διασποράς της πανδημίας, κατηγορούμενη μάλιστα, από διάφορα πρόσωπα ότι αρνήθηκε την ευθύνη της αποστολής Της, κάνοντας υπερβολικές «παρχωρήσεις», σύμφωνα και με πρόσφατο Ανακοινωθέν της Ι. Επαρχιακής Συνόδου της Εκκλησίας Κρήτης. Τα αυτά μέτρα τήρησε εις τους Ναούς Της τόσο  κατά την εορτή των Χριστουγέννων, όσο και της Πρωτοχρονιάς, ως και κατά την πρόσφατη εορτή των Θεοφανίων, σύμφωνα και με την από 15ης Δεκ. 2020 ΚΥΑ. Τυχόν ελάχιστες εξαιρέσεις, με τις οποίες ουδείς προφανώς συμφωνεί, επιβεβαιώνουν τον κανόνα.  
Η Ελληνική Πολιτεία παράλληλα, αναγνωρίζοντας την μέγιστη και ουσιαστική αυτή προσφορά της Εκκλησίας εις τον κοινό αγώνα για την διαφύλαξη της ζωής και της υπέρβαση της παγκόσμιας αυτής δοκιμασίας των καιρών μας, σοφά και συνετά πράττουσα, συνέβαλε εις την εφαρμογή των εξ΄ αμφοτέρων των πλευρών συμφωνηθέντων, σεβόμενη ταυτόχρονα και την βαθιά ανάγκη του λαού όπως, την κορυφαία αυτή εορτή της πίστεως του, βιώσει το μέγα μυστήριο της Θείας Επιφανείας.  Επιβεβαιωτικές  οι δηλώσεις κορυφαίων Κυβερνητικών στελεχών: «…είμαστε στην ίδια πλευρά με την Εκκλησία, όλοι μαζί πρέπει να ξεπεράσουμε την κρίση», «..υπάρχει σχέση αμοιβαίου σεβασμού και αλληλοκατανόησης», «Η Κυβέρνηση σέβεται απόλυτα την Εκκλησία άλλωστε η σχέση είναι αγαστή», κ.α. Έτσι χρειάζεται και έτσι θα πρέπει να λειτουργούν οι 2 κορυφαίοι αυτοί θεσμοί στην Χώρα μας• καθώς (για να ανακαλέσουμε και το επετειακό γεγονός των 200 χρόνων από την Εθνική Παλιγγενεσία) η Εκκλησία είναι ο αρχαιότερος θεσμός από συστάσεως του Νεοελληνικού Κράτους και η προσφορά Της, τόσο στους απελευθερωτικούς αγώνες, όσο και στην ιστορική αυτή πορεία, υπήρξε και παραμένει κορυφαία και ζωτική. 
Ατυχώς και για λόγους που δύσκολα μπορεί κάποιος, όσο καλοπροαίρετος και να είναι, να κατανοήσει και να δικαιολογήσει, υψώνονται φωνές που, στο όνομα της διαφύλαξης της δημόσιας υγείας, βάλλουν εναντίον της Εκκλησίας, χρησιμοποιώντας τεχνάσματα, χαρακτηρισμούς και αιτιάσεις που φανερώνουν-αποκαλύπτουν τις αληθινές προθέσεις και διαθέσεις τους. Μιλούν για δήθεν.. «ατόπημα της Εκκλησίας», «τραγικές εικόνες», «ανεύθυνη συμπεριφορά», κ.α. Μέσα Γενικής Ενημερώσεως παίζουν βίντεο και φωτογραφίες εορτής των Θεοφανίων του 2015, παρουσιάζοντας τα ως δήθεν φετινά! Γνωστός Έλληνας  καθηγητής Γενετικής εκ του εξωτερικού επισυνάπτει 2 φωτογραφίες από Ναούς, σχολιάζοντας, με τρόπο δεικτικό και απρεπή, την συμμετοχή πιστών στο ιερό μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, σημειώνοντας: «Κατόπιν τούτου, μην απορεί κανείς γιατί η Ελλάδα θα βρίσκεται σε αυστηρά μέτρα και lockdown για πολύ καιρό, και ίσως και με κλειστά σχολεία πάλι σύντομα. Κρίμα… Αυτό που έγινε ως γενικότερη δραστηριότητα με συνωστισμούς και συγχρόνως κάποιοι άνθρωποι να μοιράζονται ένα κουταλάκι σημαίνει ότι απορρίπτεται θεσμικά η επιστήμη».  Έτερος δε, Έλλην καθηγητής εκ του εξωτερικού, λοιδορώντας και αυτός την Εκκλησία και, κατ΄ εξοχήν, το μυστήριο της Θείας Κοινωνίας δηλώνει: «Η Εκκλησία θα πρέπει να εξηγήσει γιατί επιμένει σε ένα τρόπο διανομής που ενέχει κινδύνους για τη δημόσια υγεία.  Και οι πιστοί να αναρωτηθούν γιατί συμμετέχουν στο μυστήριο». Νομίζω η τελευταία αυτή δήλωση αποκαλύπτει-φανερώνει τους στόχους, τις προθέσεις και την αιτία όλης αυτής της απροκάλυπτης στόχευσης του ιερότερου μυστηρίου της πίστεως μας, της Θείας Ευχαριστίας.
Να αναρωτηθούν, λέει, οι πιστοί «γιατί συμμετέχουν στο μυστήριο»! Μήπως, τελικά, αυτό είναι που ενοχλεί; Μήπως αυτό είναι η αιτία που κάποιοι, μη μπορώντας οι ίδιοι να κατανοήσουν το μυστήριο,  βάλλουν εναντίον του και, κατ΄ επέκταση, εναντίον της πίστεως;  Καθώς η καρδιά της πίστις μας χτυπά και τροφοδοτείται από το ιερό Μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας. Μήπως επειδή, άγευστοι οι ίδιοι της Χάρις του Θεού, «αλιβάνιστοι» όπως θα έλεγε ο Παπαδιαμάντης, (σαφώς και επιλογή τους και ουδείς κρίνει ουδένα) δράττουν την ευκαιρία της περιόδου για να επιχειρηματολογήσουν εναντίον του βιώματος και της εμπειρίας ενός λαού που διαχρονικά και αδιάσπαστα, καθ΄ όλη την ιστορική του πορεία, τρέφεται, ανασταίνεται, πορεύεται και αναγεννιέται μοιραζόμενος «ένα κουταλάκι», όπως αυτοί ονομάζουν την ιερή λαβίδα; Μοιραζόμενος δηλ. το Σώμα και το Αίμα του Χριστού; Γιατί, πως αλλιώς, μπορεί κανείς να ερμηνεύσει αυτή την τακτική όταν την ίδια ώρα (σύμφωνα με πληθώρα δημοσιευμάτων και αναρτήσεων) οι πλατείες και οι παραλίες ανά την Ελληνική Επικράτεια έσφυζαν από κόσμο και ζωή, όταν στο ΟΑΚΑ και στο κάθε.. ΟΑΚΑ, ο κόσμος ήταν αμέτρητος• πως αλλιώς λοιπόν μπορεί ο κάθε καλοπροαίρετος να ερμηνεύσει αυτή τους την επίθεση προς την Εκκλησία, όταν αποσιωπούν τις κοσμοσυρροές σε πλατείες και αγορές και στοχοποιούν την Εκκλησία; Τι τους ενοχλεί τελικά; Μήπως το γεγονός ότι ο Έλληνας παραμένει σταθερός στην πίστη του προς τον Θεό και δεν τον καταβάλλει κανείς φόβος και τρόμος, αλλά οι πάσης φύσεως δοκιμασίες και δυσκολίες της ζωής γίνονται αιτία να δυναμώσει ακόμα περισσότερο στην πίστη; Μήπως το γεγονός ότι προστρέχει στις Εκκλησιές του για να ξεδιψάσει την ακόρεστη πνευματική του δίψα και να ξεπεινάσει την πνευματική του πείνα; Επειδή εκείνοι δεν έχουν αίσθηση και γεύση του μυστηρίου θα πρέπει και ο Ελληνικός λαός να υιοθετήσει τα πιστεύματα τους; Που θα πρέπει δηλ. να καταφεύγει αυτός ο λαός; Από πού θα αντλήσει δύναμη, υπομονή, κουράγιο και ελπίδα, εάν όχι από την πίστη του; Ενόχλησε, ακόμα, και το γεγονός ότι 2 παιδιά του λαού μας, Αστυνομικοί, βγήκαν από το περιπολικό και τι έκαναν; Τόλμησαν να κάνουν τον σταυρό τους και να φιλήσουν τον Τίμιο Σταυρό! Έγκλημα και αυτό! Και εάν, μη γένοιτο, υπάρξει αύξηση κρουσμάτων το επόμενο διάστημα είναι σίγουρο, κατ΄ αυτούς, η Εκκλησία θα είναι η αιτία όλου του κακού! Όλα τα άλλα αμνηστεύονται! Διερωτώμαι, εάν έτσι έχουν τα πράγματα, το… «Κρίμα..» για ποιόν ισχύει τελικά;    
«.. Σπάσαμε την ανόητη απαγόρευση, η Δημοκρατία δεν μπαίνει σε καραντίνα», δήλωναν προ ολίγου καιρού πρόσωπα εκ της πολιτικής σκηνής, αιτιολογώντας την συμμετοχή τους σε επετειακές εκδηλώσεις (πορείες) σε περίοδο που οι απαγορεύσεις ήταν πιό αυστηρές από την παρούσα. Είναι τα ίδια πρόσωπα που τώρα μιλούν για.. «ατόπημα της Εκκλησίας». Βεβαίως και η Δημοκρατία δεν μπαίνει και δεν θα πρέπει ποτέ να επιτρέψουμε να μπει σε.. «καραντίνα».  Διερωτώμαι όμως:  Η πίστη μπαίνει σε.. «καραντίνα»; Μήπως, πριν είναι αργά, καθώς το 2021 θεωρείται επετειακό έτος εορτασμών της Εθνικής Παλιγγενεσίας, μήπως λοιπόν ήρθε η ώρα να ακούσουμε την φωνή του μεγάλου Κολοκοτρώνη; «Νέοι, πρέπει να φυλάξετε την πίστη σας και να την στερεώσετε», (Πνύκα, 1838). Εκτός και αν μας πουν ότι και ο Κολοκοτρώνης «απορρίπτει θεσμικά την επιστήμη», επειδή μιλά για την πίστη! 
Μητροπολίτης    
Κισάμου και Σελίνου
  Αμφιλόχιος

ΒΕΝΕΤΣΙΑΝΙΚΑ ΣΠΙΤΙΑ ΤΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ και Η ΕΝΕΤΙΚΗ ΑΠΟΙΚΙΣΗ ΤΟΥ 1251

 

Το 1251 η Κισάμος ξεσηκώνεται επειδή οι καλοί Ενετοί παίρνουν τις περιουσίες των Ροδοπιανών αλλά και άλλων κατοίκων του ακρωτηρίου Σπάθα και την μοιράζουν σε δικούς τους. Οι Κισαμίτες αφού διώχνουν τους Ενετούς, σκοτώνοντας και αρκετούς, αποκτούν μια ελευθερία που όμως μετά απο ένα μήνα θα πνιγεί σε πολύ αίμα, αφοί οι κατακτητές ξανακαταλαμβάνουν τα εδάφη αυτά του ακρωτηρίου Σπάθα, αφανίζουν τον πληθυσμό και πυρπολούν τα χωριά. Αυτή η εξέγερση τα πρώτα χρόνια των Βενετών, τους θορύβησε και αμέσως έκαναν την γνωστή κίνηση που έκαναν όλοι οι κατακτητές που πέρασαν από την Κρήτη ..να φέρουν αποίκους.
Είναι η γνωστή αποίκηση του 1251 με τις 70 οικογένειες που φέρνουν και τις εγκαθιστούν, τους περισσότερους βέβαια από αυτούς, στην Κίσαμο. Είναι οι χρονιές που φτάνουν ως και τα Μεσόγεια, τον Δραπανιά, τις Καλάθενες, τα Παλαιά Ρούματα, αποκτώντας τεράστιες περιουσίες δίχως χαρτιά, απλά με εντολή των κατακτητών. Γίνονται κύριοι της Κρήτης και της Κισάμου και τότε ξεκινούν να φτιάχνουν και τα πρώτα Βενετσιάνικα σπίτια τους που είναι κάτι το τελείως διαφορετικό απο το συνηθισμένο κρητικό σπίτι. Επαύλεις όμορφες, τεράστιες, κτισμένες με αρχιτεκτονικό σχεδιασμό, γερές σε επίκαιρα σημεία ώστε να έχουν ορατότητα και στην κλεμμένη περιουσία τους αλλά και για να κρατήσουν και τις επιθέσεις των ιθαγενών κρητικών (όσοι έχουν απομείνει). 
Στην ιστορία του ο Αναστασάκη αναφέρει οτι τέτοια σπίτια σώζονται ακόμα (1939) σε όλη την επαρχία...για να μας τους θυμίζουν.  

-Τοιαύτα κτίρια σωζόμενα μέχρι και σήμερον,- ώς είς Ροδοπόν (Ε. Ζωγράφου), Παλαιά Ρούματα (Δημητριάδη), Τοπόλια (Μαρκαντώνη), Βλάτος (Χατζή, Άρχου, Κουκουράκη), Κεφάλι, Μελισσιά, Δραπανιά, Καλάθενες, Μεσόγεια, Κόκκινο Μετόχι, Κρύαν Βρύση, Ρετόντα καί αλλαχού, δεικνύουν καταφανώς τήν διάβασιν καί τήν παραμονήν έπί αιώνας τών κατακτητών Ενετών. Οι κάτοικοι, έκ παραδόσεως, τάς μεγαλοπρεπείς αύτάς οικίας ονομάζουν καί τώρα Βενετσιάννικα σπίτια. Καί επώνυμα Ένετικά σώζονται άκόμη είς πολλά χωρία. 

Βέβαια απο το 1939 ως και σήμερα τα περισσότερα μας άφησαν χρόνους... αλλά σίγουρα ένα δυο μπορεί να συντηρηθούν ειδικά στα Ροδοπού είναι απο τις καλύτερες περιπτώσεις, για να μας θυμίζουν οτι κάποτε πέρασαν και απο δω χειρότεροι των Τούρκων.

ΜΙΑ ΠΑΛΙΑ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΑ

H μετακόμιση του Σκαλίδη. 

Δεκαετία του 90 ο Σκαλίδης ξεκινάει ένα ταξίδι άνευ επιστροφής απο τον ομώνυμο δρόμο για την πλατεία Ειρηναίου -Δημαρχείου ή όπως αλλιώς την λέμε. Δημοτική απόφαση να φύγει και να "κρυφτεί' στην νησίδα της πλατείας.... με επιστροφή. Δεν ξέρω αν υπήρχε και σχέδιο τότε να αλλάξουμε και την ονομασία του δρόμου αλλά απο μας όλα να τα περιμένεις. Φυσικά η προσωρινή μεταφορά του τότε ήταν απαραίτητη μιας και σχεδιαζόταν μια ακόμα ανάπλαση του ιστορικού κέντρου... 

Θα μου πείτε τώρα σιγά το πράγμα ποιος ενδιαφέρετε για Σκαλίδιδες και άψυχα αγάλματα, σε μια εποχή που δεν υπάρχει και πολύ ενδιαφέρον για έργο στην πόλη, τα προβλήματα πολλά και σοβαρότερα, εξάλλου δεν υπάρχει και χώρος πια....στην Σκαλίδη για τον Σκαλίδη. 

Βέβαια κάπου άκουσα οτι μπορεί να καθυστερεί η επιστροφή του, μιας και σχεδιάζουμε άλλη μια ανάπλαση του ιστορικού κέντρου ..λέτε να ενδώσαμε στις πιέσεις του ΝΕΣΚ και να δούμε το ανοικτό κέντρο εμπορίου που τόσο καιρό σχεδιάζανε... πάντως κάτι θα κάνουν και γα την Σκαλίδη και για τον Σκαλίδη...έχουμε χρόνο!! 

Ο ΠΑΠΑΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Οι πολιτιστικές αναβιώσεις συνάπτονται περισσότερο με απρόσωπους επιχειρησιακούς προγραμματισμούς πολιτιστικής ανάπτυξης και λιγότερο με τις πραγματικές ανάγκες της κοινωνίας.
Ο παραδοσιακός πολιτισμός, άγραφος στα χαρτιά, ριζωμένος όμως βαθιά μέσα στη λαϊκή παράδοση, μεταβιβάζεται από γενιά σε γενιά, ως ιερή παρακαταθήκη με την καθημερινή πράξη μέσα στην οικογενειακή και την κοινωνική ζωή και έτσι κρατά την αδιάκοπη συνέχειά του, ως καθοριστικός τρόπος ζωής.
Η κραυγή που γροικάς δεν είναι δική σου. Δεν μιλάς εσύ. Μιλούν αρίφνητοι (αμέτρητοι) πρόγονοι με το στόμα σου. Δεν πεθυμάς εσύ. .Πεθυμούν αρίφνητες γενιές απόγονοι με την καρδιά σου. Οι νεκροί σου δεν κείτουντε στο χώμα. Γενήκαν πουλιά, δέντρα, αέρας. Κάθεσαι στον ίσκιο τους, θρέφεσαι με τη σάρκα τους, αναπνέεις στο χνώτο τους. Γενήκαν ιδέες και πάθη και ορίζουν τη βουλή σου και την πράξη».
Η Χριστιανική Ιερωσύνη είναι παντού και πάντα η ίδια. Έχει την αρχή και την προέλευση της στον Αρχιερέα Χριστό, φέρει μαζί της την Αποστολική γνησιότητα και διαδοχή και κηρύσσοντας τις αιώνιες αλήθειες του Ευαγγελίου επιχειρεί τον εκπολιτισμό και καθαγιασμό των ανθρωπίνων γενεών δια μέσου των αιώνων. Στέκει ανάμεσα στην γη και στον ουρανό κι ανάμεσα στον Θεό και τον άνθρωπο, για να παίρνει απ΄εκείνο το φως και να το φέρνει στον κόσμο κι αντίστροφα πάλιν για να παίρνει από τον κόσμον τον πόνον και την αμαρτίαν και να τα εξαγνίζει στην μεγαλοσύνη του Θεού.
Η Χριστιανική Ιερωσύνη είναι μεταφυσικόν λειτούργημα, είναι όμως κι ένα εγκόσμιο έργον, έργον που γίνεται ενεργείται σε χώρες και λαούς, σε πολιτισμούς και κοινωνίες ανθρώπων με μύριες τόσες αποχρώσεις.
    Γι' αυτό ενώ από το ένα σκέλος της (το μεταφυσικό), η Χριστιανική Ιερωσύνη είναι σταθερή και αναλλοίωτη από το άλλο, το εγκόσμιο και το ανθρώπινο, γίνεται μεταβλητή και προσαρμοσμένη ανάλογα με τις συνθήκες του τόπου και του χρόνου. Για αυτό κι απάνω δω στο ιστορικό και πολυβασανισμένο νησί της Κρήτης η Ιερωσύνη έχει βέβαια το γενικό Χριστιανικό Ορθόδοξο στιμόνι της, παρουσιάζει όμως και την "τοπική" παραλλαγή της που οφείλεται στις ιδιαίτερες του ιστορικές και γεωφυσικές ακόμη συνθήκες του τόπου.
Η Κρήτη και μετά τον εκχριστιανισμό της πέρασε πολλές περιπέτειες. Σκλαβώθηκε πολλές φορές κι ο λαός της βασανίστηκε, αγωνίστηκε κι αναστήθηκε μέσα από στις φλόγες, στο αίμα και στα κόκαλα του. Κι ο παπάς της Κρήτης στην Τριαδική του υπόσταση (Επίσκοπος, Πρεσβύτερος, Διάκονος) που εγνώριζε και γνωρίζει πάντα πως χρέος του Χριστιανού Ιερωμένου είναι "συγκακουχείσθαι τω λαώ του Θεού η πρόσκαιρον έχουν αμαρτίας απόλαυσιν" στάθηκε πάντα κοντά στον λαό της Κρήτης και έκαμε το ράσο σημαία και γιαταγάνι το Σταυρό του. Αν σκεφτούμε πως από τα δυο χιλιάδες περίπου χρόνια που αριθμεί ως και σήμερα η Χριστιανική μας Κρήτη τα εννιακόσια τα πέρασε σε σκλαβιά και πολέμους με τους Σαρακηνούς, τους Ενετούς τους Τούρκους και τελευταία με την Γερμανοιταλική κατοχή κι αν σκεφτούμε πως τους αγώνες αυτούς η Εκκλησία της Κρήτης πήγαινε πάντα μπροστά τότε μπορούμε να φανταστούμε τι ήταν αυτός ο Κρητικός Παπάς. Η ιστορία της Κρήτης, τα τραγούδια και τα μοιρολόγια της, είναι γεμάτα από κατορθώματα και θυσίες Ιερωμένων και η γη της Κρήτης είναι το ίδιο γεμάτη από Μνημεία και πράγματα που μιλάνε για τον Παπά της Κρήτης. Εδώ είναι ένα μοναστήρι που το κάψανε οι καλόγεροι του και το κάνανε πύργο με πολεμίστρες, εκεί είναι ένας πλάτανος που δεν μαδεί τον χειμώνα γιατί κρεμάσανε ένα Δεσπότη κι αλλού είναι ένας τοίχος με Σταυρούς γιατί εσφάξανε Παπάδες και Διάκους.
Εδώ ένα γούμενος σηκώνει την επανάσταση, εκεί ένας άλλος γίνεται αρχηγός και πληρεξούσιος της και αλλού Δεσποτάδες, Παπαδες, Καλογέροι πολεμάνε σκοτώνουν φυλακίζονται εξορίζονται και κρεμούνται "για την Ελευθερίαν και του "Χριστού την Πίστην την Αγίαν".

Έτσι σιγά-σιγά μέσα από στους αγώνες και στους πολέμους της Χριστιανικής Κρήτης σχηματίστηκε ένας ξεχωριστός τύπος Ιερωμένου. Ο Καπετάν Παπάς όπως θα ημπορούσαμεν να τον πούμε, που έχει απάνω του όλη την ψυχή και όλη την λεβεντιά της Κρήτης.
Και στον Καπετάν Παπά αυτόν την Κρήτης η Ιερωσύνη μοιράστηκε τουλάχιστον στο δεύτερο μέρος της- το ανθρώπινο- κι έσμιξε με την παλληκαριά και την λεβεντωσύνη της Κρήτης. Το "καλιμαύχιον" έγινε σκούφια και μαύρο κρουσωτό μαντύλι. Τα γένεια κόπηκαν στην παλιά δωρική και Καπετανίστικη φόρμα. Το αντερί έγινε σταυρωτή και πλειό κάτω η βράκα ή η γκυλότα κα τα στιβάνια για το λαγοπερπάτημα του πάνω στ' άγρια βουνά της Κρήτης. Κι απάνω σε αυτήν την λεβέντικη Κρητική φορεσιά τ' άρματα, τα πολυθρούλητα κρητικά άρματα: Τα φυσεκλίκια, οι μπιστόλες, οι σασοποί, τα μαρτίνια, οι γκράδες, το μαυρομάνικο μαχαίρι.
Και πίσω από την λεβέντικη την παλικαρίσια στολή η ψυχή της Κρήτης, η ψυχή των αντρειωμένων, η ψυχή του Διγενή, του Ιππότη, η ψυχή του μάρτυρα και του Απόστολου.
Ο Κρητικός παπάς δεν εδυσκολεύτηκε καθόλου να συνταιριάσει μέσα του με τον αντρειωμένο και τον Απόστολο, τον πολεμιστή και τον θυσιασμένο. Γιατί ένας αληθινός απόστολος έχει πάντα του μια ηρωική ψυχή, δεν φοβάται τον θάνατο και το αιώνιο δόγμα του "όλα ή τίποτα" μπορούσε τόσο εύκολα να γίνει το Κρητικό σύνθημα, "Ελευθερία ή Θάνατος".
Μα για να συμπληρώσουμε την εικόνα του Ιερωμένου που περιγράφουμε πρέπει να προσθέσουμε ακόμη πως ο Παπάς της Κρήτης, ο Καπετάν Παπάς είναι ένας ηθικός και σεμνός άνθρωπος. Η παλληκαριά στην Κρήτη συνδυάζεται πάντα με τον ιπποτισμόν και σεμνότητα. Και ο παπάς της Κρήτης έτσι είναι. Σεμνός, ολιγόλογος, σκεπτικός και συνετός στα λόγια και στα έργα του. Στην λειτουργία του και μπροστά στο θυσιαστήριο του Θεού είναι απλός και δωρικός, του λείπουν ..λαρυγγισμοί και τα θεατρικά καμώματα. Κι έξω πάλιν στο σπίτι του, στον δρόμο και στην παρέα του, είναι το ίδιο σοβαρός, αξιοπρεπείς και σεβάσμιος. Στο χωριό είναι κι ο ίδιος ένας καλός δουλευτής και συχνά τα κτήματα και τα χωράφια του είναι ..πρότυπο στην καλλιέργεια και στην νοικοκυροσύνη. Στους γάμους της Ενορίας του πηγαίνει μπροστά πάνω στ' άλογο και δίπλα στην ελληνική σημαία, συνοδεύει τον γαμβρό και την νύφη και στην βάπτιση το ίδιο κάθεται στο τραπέζι του συντέκνου και την "πρεπίζει" "τάβλα και την συντροφιά". Στις χαρές και στις γιορτές συχνά είναι ο πρώτος που αρχίζει το ριζίτικο τραγούδι και σέρνει τους σεμνούς και παλληκαρίσιους κρητικούς χορούς. Και στον θάνατο πάλι, πρώτος αυτός  σκυφτός και θλιμμένος θρηνολογεί με τους ψαλμούς της εκκλησίας τον θάνατο των παλληκαριών και τα κηδεύει κάτω από τους ίσκιους των πρίνων και των κυπαρισσιών στα ιερά χώματα της Κρήτης. Έτσι στην εικόνα του παπά της Κρήτης συναντούμε περισσότερο το γνήσιο Κρητικό ανθρώπινο "αντρίστικο", όπως λέμε στην Κρήτη, τύπο και λιγότερο και λιγότερο προσποιητόν και "φαρισαϊκό" ιερωμένο. Κι αυτό νομίζω δεν είναι ελάττωμα για τον Ιερωμένο. Γιατί πρώτα πρέπει να ναι κανείς άνθρωπος και μετά "άγιος". Και κείνοι τάχα που δεν τους γνοιάζει καθόλου ο άνθρωπος και βιάζονται να παραστήσουν τους αγίους και τους υπερανθρώπους νομίζω πως κάνουν μόνο μια καρικατούρα και την αποστρέφονται σίγουρα κι ο Θεός κι οι άνθρωποι.
Έτσι ήταν περίπου ως τώρα ο Ιερωμένος της Κρήτης, ο Καπετάν Παπάς. 
Όμως οι χρόνοι περνούν και οι καιροί αλλάζουν. Οι πόλεμοι περνούν κι αυτοί και λιγοστεύουν κι όπως σαν Χριστιανοί ελπίζουμε και προσδοκούμε γρήγορα θα εξαλειφθούν από την ιστορία του ανθρώπου. Οι κοινωνίες και οι άνθρωποι της εποχής μας μεταφέρουν τους αγώνες και τις μάχες των σε άλλα πεδία και χρειάζονται διαφορετικά άρματα. Το νου, τον λόγο, την επιστήμη, την εργασία και την καλή διάθεση.
Έτσι κι ο Ιερωμένος της Κρήτης προσαρμόζεται στις νέες αυτές συνθήκες και δημιουργεί ένα νέο τύπο, τον κοινωνικό Παπά που μεταφέρει την "Καπετανιά" του σε άλλα επίπεδα αγώνων και διακρίσεων. Είναι ο Παπάς που πρωτοστατεί σε κοινωνικά και πολιτιστικά έργα (παιδείας-φιλανθρωπίας) και δίνει ακόμα στην κοινωνία με την οικογένεια του (ο έγγαμος) και εκλεκτά στελέχη, παιδαγωγούς ιατρούς, αξιωματικούς κλπ.
   Όμως ο Καπετάν Παπάς δεν έπαψε να ζει. Στα παλιά Κρητικά σπίτια και στους τοίχους σε κάδρα και παλιές φωτογραφίες, τον συναντούμε με τ' άρματα και τα διπλώματα της ανδρείας του. κι ανάμεσα στους πολλούς κρητικούς παπάδες που ζούνε ακόμη, μπορείς να συναντήσεις ιερωμένους που δεν έχουν ίσως τίποτα να καυχηθούν  "για τον Χριστό' μιλούν όμως με περηφάνια και καμάρι για τις μάχες και τα κατορθώματα των πολέμων των. Και τις υπερβολές αυτές που στον Κρητικό παπά, ο πατριώτης κι ο παλληκαράς ξεπέρασαν ίσως το Χριστιανό και τον Απόστολο, νομίζω ότι μπορούμε να τις ερμηνεύσουμε και να τις δικαιολογήσουμε όταν σκεφτούμε τις ιστορικές μας περιπέτειες. Μην λησμονούμε άλλωστε πως στις μεγάλες και κρίσιμες στιγμές των λαών και των ατόμων δεν μπορούμε να τις μετρούμε με το μέτρο και το "κουμπάσο" μιας στενόψυχης φαρισαϊκής ηθικής. Οι άνθρωποι και οι λαοί που κάνουν μεγάλα και τολμηρά βήματα μπορεί κάπου κάπου να κρεμάσουν τα πόδια των και στον γκρεμό και μέσα στην ίδια την άβυσσο.
Και μεις θα ευχηθούμε όποια κι αν είναι από δω και πέρα η μοίρα της Κρήτης, να μη λείψει ποτέ από τις φλέβες της "ο Καπετάν παπάς" ο ιερωμένος εκείνος που θα χει μέσα στην ψυχή του την παλληκαριά της Κρήτης και την "δύναμη του Σταυρού" για να κτυπά όχι πλειά τους Σαρακηνούς και τους Τούρκους, μα να κτυπά τον πολυμήχανον εχθρόν της αμαρτίας και των κοινωνικών αδυναμιών.
+Ειρηναίος

ΤΟ ΜΕΤΡΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΣΤΗΝ ΚΡΗΤΗ

Ο Κρητικός λαός πάντα χρησιμοποιούσε ιδιότυπες μονάδες μέτρησης και τελείως διαφορετικές απο τις καθιερωμένες παγκοσμίως. Μάλιστα αυτό έχει δημιουργήσει αρκετά προβλήματα ειδικά στην μέτρηση των εκτάσεων μιας και στα παλιά συμβόλαια χρησιμοποιούσαν τέτοιες μονάδες. Όπως αναφέρει σε ένα σχετικό άρθρο του δάσκαλος Γιάννης Τσιφετάκης που δημοσιεύθηκε στην Κρητική Εστία το 1966 .. τις μονάδες μέτρησης αυτές που θα τις δούμε παρακάτω, εκτός απο αυτές που δανειστήκαμε απο τους διάφορους κατακτητές, μερικές έχουν επινοηθεί απο τον λαό και χρησιμοποιήθηκαν κυρίως σε ιδιωτικές συναλλαγές, ή στην σύνταξη συμβολαίων. Με την πάροδο του χρόνου άλλες ξεχάστηκαν και αντικαταστήθηκαν και άλλες χρησιμοποιούνται ακόμα. Στην έρευνα που έκανε λοιπόν ο δάσκαλος κατέληξε στις εξης μονάδες μέτρησης που υπήρχαν στην Κρήτη.

Για τα υγρά 

1) Το μίστατο είναι ίσο με 10 οκάδες ή 12.8 κιλά Μονάδα μέτρησης κρασιού και του λαδιού απο το 1600.

2. Το κάρτο είναι 1/4 του μιστάτου, το χρησιμοποιούσαν τα παλαιά ελαιουργία για την παρακράτηση των δικαιωμάτων τους.

3. Η οκά τουρκική μονάδα ίση με 1.282 γραμμάρια που αντικαταστήθηκε απο το κιλό.

Για τα στερεά

1. Το καντάρι αραβική μονάδα βάρους μισή με 44 οκάδες 

2. Το μουζούρι ιταλική μονάδα που αντιστοιχεί με 15 οκάδες κριθάρι ή 12 οκάδες σταρι (μάλλον λόγω διαφορά του ειδικού βάρους)

3. Το πινάκι είναι ίσο με το 1/2 του μουζουριού

4. Το πρατικό είναι ίσο με το 1/4 του μουζουριού

5. Το αξάγι είναι ίσο με το 1/16 του μουζουριού και είναι το δικαίωμα του μυλωνά στα αλεστικά.

6. Το κεντινάρι 100 ομοειδείς μονάδες. (ένα κεντινάρι κρομμύδια=100 κρομμύδια)

7. Η ντουζίνα ιταλική μονάδα 12άδα.

8. Η γρόσσα πολλαπλάσιο της ντουζίνα 12 12άδες

9. Το μιλιούνι κυριολεκτικά το εκατομμύριο μεταφορικά το μεγάλο αριθμό. (πέσαμε μιλιούνια ελιές) 

Για τις αποστάσεις

1. Το μπαλωτόσυρμα (μιας μπαλωτιάς τόπο) απόσταση ίση με το δραστικό βεληνεκές πυροβόλου όπλου.

2. Η οργυιά η απόσταση μεταξύ των δυο χεριών απόσταση 1.83μ

3. Η ασκελιά η απόσταση μεταξύ δυο σκέλων σε διάσταση (μεταφορικά το σπίτι μου είναι δυο ασκελιές δρόμο)

4. Το ποδάρι το μήκος τυ πέλματος του ανθρώπου

5. Η πιθαμή η απόσταση μεταξύ αντίχειρος και μικρού δακτύλου. (δεν έχει ούτε πιθαμή γης να τον εθάψουν)

6. Το κουλουμούντρι το μήκος ενός δακτύλου κεκαμμένου (τρεις πιθαμές και ένα κουλουμίντρι)

7. Το ορνιθοσκέλουρο η απόσταση μεταξύ των δυο ποδιών μιας όρνιθας.

8. Το κονταρόξυλο παλαιά μέτρηση μεταξύ των πλανητών (θέλει 3 κονταρόξυλα να βασιλέψει)

9. Το αντρόστεμα είναι το υψος ενός μέτριου ανδρός. Χρησιμοποιείται για την μέτρηση των τοίχων, (Αυτός ο τοίχος είναι 3 αντροστέματα)

Για τον χρόνο 

1. Το ζαμάνι αραβική μονάδα ίση με μεγάλο χρονικό διάστημα

2. Το Τσειρέκι τουρκικη μονάδα ίση με το 1/4 της ώρας

3. Το μενούτο ιταλική μονάδα ίση με ένα λεπτό

4.  Ο τράτος ιταλική μονάδα ίση με το μικρό περιθώριο χρόνου.

5. ο Ντεντικάς αραβική μονάδα ίση με ένα λεπτό της ώρας.

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΟΡΤΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΣΕΛΙΝΟΥ

Η Ι. Μητρόπολις Κισάμου και Σελίνου ανακοινώνει την έκδοση και κυκλοφορία του Ημερολογίου-Εορτολογίου της δια το νέο έτος, αφιερωμένο στα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση και ιδιαίτερα: «στις ηρωικές και φωτεινές μορφές των Επαρχιών μας, οι οποίες οραματίστηκαν, εμπνεύστηκαν και πρωτοστάτησαν στον απελευθερωτικό αγώνα της Μεγαλονήσου Κρήτης, κατά τον 19ο αιώνα». Το Ημερολόγιο περιλαμβάνει εισαγωγικώς απόσπασμα της Πατριαρχικής και Συνοδικής Πράξης Αγιοκατατάξεως στο Αγιολόγιο της Ορθοδόξου Εκκλησίας των Κρητών Ιεραρχών Νεομαρτύρων, χαιρετισμό του Σεβ. Μητροπολίτου Κισάμου και Σελίνου κ. Αμφιλοχίου, επίκαιρο κείμενο του μακαριστού Μητροπολίτου κυρού Ειρηναίου ως και εισαγωγικό σημείωμα συνταχθέν υπό του κ.Γεωργίου Λουπάση, Φιλόλογου. Ακολουθεί σύντομο ιστορικό της Ι. Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου, Κρητικό Αγιολόγιο, το Μηνολόγιο του έτους, οι δομές και οι δράσεις της Ι. Μητροπόλεως (Αννουσάκειο Ίδρυμα, Τσατσαρωνάκειο Πολύκεντρο, κ.α.). Επιπροσθέτως εμπεριέχει τον Ι.Παρακλητικό Κανόνα της Παναγίας και τους Χαιρετισμούς, (δίδοντας την δυνατότητα να χρησιμοποιηθεί και ως Προσευχητάριο). Χρήσιμες ιστορικές πληροφορίες δια την Εκκλησία της Κρήτης ως επίσης και όλα τα στοιχεία των Ενοριών της Ι. Μητροπόλεως και των Ι. Μονών. Πρωτοπορεί εις το γεγονός ότι εμπεριέχει αδημοσίευτες φωτογραφίες και σύντομα βιογραφικά στοιχεία των εκκλησιαστικών μορφών της περιόδου εκείνης, Κληρικών εκ των Επαρχιών Κισάμου και Σελίνου, οι οποίοι διαδραμάτισαν πρωτεύοντα και ουσιαστικό ρόλο στον απελευθερωτικό αγώνα της Μεγαλονήσου Κρήτης. Το Ημερολόγιο διατίθεται από το βιβλιοπωλείο της Ι. Μητροπόλεως, τηλ.2822022128,2822022018, εσωτ. 5.