ΣΤΡΑΤΗΓΟΣ ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ. "ΖΩΗ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗ"

Ευχάριστη έκπληξη μάς επιφύλαξε ο σεβαστός ομότιμος καθηγητής της Γεωπονικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης κ. Ιωάννης Μίνως Τζανακάκης, υιός του αείμνηστου στρατηγού Εμμανουήλ Τζανακάκη, (1886-1944) με την μόλις πρόσφατη έκδοση τού βιβλίου του, με τον παραπάνω τίτλο, σχετικά με τη ζωή και τη δράση τού  ακατάβλητου  στρατιώτη και πιστού αφοσιωμένου πατριώτη, τιμημένου στρατηγού Εμμανουήλ Τζανακάκη (Ηρωικού αξιωματικού, με δύο βαρύτατους τραυματισμούς  κατά τίς εθνικές εξορμήσεις Βαλκανικών, Μακεδονικού, Μικρασιατικού Μετώπου, Στρατιάς Εβρου, Υπουργού Άμυνας στη Κυβέρνηση Τσουδερού κατά τη Μάχη τής Κρήτης, Αρχηγού - αναδημιουργού από τη τέφρα του, του Ελληνικού Στρατού τής  Μέσης Ανατολής, που προετοίμασε τις ένδοξες σελίδες τής Ελληνικής Ταξιαρχίας στο Ελ- Αλαμέιν και τού Ιερού Λόχου στο Ρίμινι και Υπουργού Εργασίας και Κοινωνικής Πρόνοιας  στη βραχύβια  Κυβέρνηση  Σοφοκλή Βενιζέλου τον Απρίλιο τού 1944 στο Κάιρο.)   
 Ο συγγραφέας της βιογραφικής αυτής εξιστόρησης, καθηγητής κ. Ιωάννης Μίνως Τζανακάκης, θαλερός πάντα, διανύει ήδη ακμαιότατος την 9η δεκαετία του βίου του. Με επιμονή και επιμέλεια εντομολόγου, σύμφωνα και με τη πανεπιστημιακή του ειδίκευση, ο συγγραφέας έχει συλλέξει στο βιβλίο, πολύτιμα ιστορικά στοιχεία τόσο από το προσωπικό αρχείο τού πατέρα του στρατηγού, όσο και από άλλα επίσημα έγγραφα, επιστολογραφία, βιβλιογραφία και δημοσιογραφικά κείμενα εποχής, που συνθέτουν και σκιαγραφούν τη πορεία, φυσιογνωμία και αέναη πατριωτική προσφορά τού χαλκέντερου στρατηγού Εμμανουήλ Τζανακάκη. Ταυτόχρονα αποτελούν αυθεντικές μαρτυρίες και τεκμήρια τού πολυτάραχου, στρατιωτικά, εθνικά και πολιτικά, τέλους τού 19ου αιώνα και αρχών τού 20ου αιώνα, μέχρι το τέλος τής Κατοχής και τού Δεύτερου Μεγάλου Πολέμου. Όση υπήρξε και η διάρκεια τής σχετικά σύντομης ζωής τού αεικίνητου και πάντοτε εθνικά παρόντος, στρατηγού Εμμανουήλ Τζανακάκη. (Ο στρατηγός απεβίωσε σέ ηλικία 58 ετών από εγκεφαλική συμφόρηση στο Κάιρο τον Ιούνιο 1944, λίγους μήνες πριν από την απελευθέρωση για την οποία είχε τόσο αγωνιστεί, και που τόσο περίμενε) 

 ΑΠΟ ΤΗ ΚΡΗΤΗ ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ- ΣΤΟΥΣ ΔΥΟ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΥΣ ΠΟΛΕΜΟΥΣ
Σε ένα ιδιόγραφο βιογραφικό του σημείωμα ο ίδιος ο στρατηγός, μεταξύ άλλων, έγραφε: *Εγεννήθην τήν 12ην Ιουλίου 1886, εις Έλος Ινναχωρίου (Εννιά Χωριών) Κισάμου Χανίων Κρήτης και έμεινα ορφανός μητρός εις ηλικίαν 4 ετών. Ο μακαρίτης πατήρ μου Χριστόφορος Τζανακάκης, ιερεύς του παρακειμένου χωρίου Λίμνη, εταλαιπωρήθη πολύ διά νά αναθρέψη εμέ, τήν αδελφήν μου καί τόν αδελφόν μου.. Τά μαθήματα Α καί Β δημοτικού παρηκολoύθησα εις τό σχολείον του χωρίου μου Ελος, τά δέ τής Γ καί Δ εις τό χωρίον Κούνενι (νύν  Βάθη) απέχον του Ελους, ένθα διέμενα, περί τά 8 χιλιόμετρα, τα οποία καθημερινώς δίς πεζή διήνυον, συχνά υπό βροχήν..*
Από τη νεότητά του, η ζωή τού Εμμανουήλ Τζανακάκη συνδέεται με το Στρατό τη ταραχώδη εθνική πορεία τής Χώρας και τη πολιτική του Ελευθέριου Βενιζέλου, όπως μαρτυρεί και η συμμετοχή του στο Κίνημα του 1916 και στο Στρατό Εθνικής Άμυνας, καθώς και οι προσωπικές του περιπέτειες από το κλίμα τού Διχασμού. 19ετής ήδη, συμμετείχε άλλωστε στην Επανάσταση του Θερίσου (1905). Ενώ το 1907 καλείται ως κληρωτός στο περίφημο Τάγμα Κρητικής Χωροφυλακής, πού εκπαίδευαν Έλληνες αξιωματικοί,  πού  απετέλεσε ουσιαστικά το πρώτο τακτικό στρατό τής Κρήτης, ο οποίος και αντικατέστησε τα αγήματα των Ευρωπίων Δυνάμεων. 

Ως δεκανέας αρχικά και ως λοχίας στη συνέχεια, εκγυμναστής νεοσυλλέκτων στα Χανιά και στο Ρέθυμνο, δίνει εξετάσεις και εισάγεται στη Σχολή Υπαξιωματκών στην Αθήνα,(1910). Οι Κρήτες σπουδαστές γίνονταν δεκτοί στη Σχολή τότε ως *ακροατές* με τη μέριμνα του Πρωθυπουργού Ελευθερίου Βενιζέλου, για τη πρόληψη τουρκικών διαμαρτυριών, δεδομένου ότι η Κρήτη τελούσε ακόμη υπό την υψηλή επικυριαρχία τής Τουρκίας. Η αποφοίτησή του με το βαθμό  τού Ανθυπολοχαγού συμπίπτει με τον ελληνοτουρκικό Πόλεμο τού 1912.

 Ως νέος δε αξιωματικός μάχεται με αυταπάρνηση στα μέτωπα και των δύο Βαλκανικών Πολέμων. Ως Διοικητής του 1ου Λόχου του Ανεξαρτήτου  Τάγματος Κρητών συμμετείχε στις μάχες Γιαννιτσών, Κιλκίς, Γευγελή, Κρέσνας- Ανω Τζουμαγιάς, Κλεπέ Καρατζακιού, Λαχανά, και Δεμιρ-Ισάρ (Σιδηροκάστρου) ασφαλώς δε και προηγήθηκε το Τάγμα αυτό κατά την απελευθέρωση τής Θεσσαλονίκης. Κατά δε τη σκληρή μάχη της Κρέσνας Τζουμαγιάς κατά τον Β Βαλκανικό Πόλεμο (Ιούλιος 1913) ο ανθυπολοχαγός Εμμανουήλ Τζανακάκης τραυματίζεται *διαμπερώς εις τον θώρακα* χειρουργείται στο Στρατιωτικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης και νοσηλεύεται σε διάφορα νοσοκομεία των  Αθηνών, ιδιαίτερα στο Ναυτικό Νοσοκομείο Φαλήρου για ένα περίπου χρόνο.

ΟΡΓΑΝΩΤΗΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΣΤΑ ΧΑΝΙΑ- ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΣΚΡΑ

Μετά την αποθεραπεία του, ως υπολοχαγός αρχικά και στη συνέχεια ως λοχαγός ο Εμμανουήλ Τζανακάκης τοποθετείται στη Φρουρά των Χανίων όπου και σε συνεννόηση με τον Σοφοκλή  Βενιζέλο, οργανώνει το κίνημα 1916 στα Χανιά μυώντας και οργανώνοντας τούς αξιωματικούς οπλίτες τής Φρουράς Χανίων καθώς και αξιωματικούς της Χωροφυλακής.. Όπως γράφει ο ίδιος ο στρατηγός σε σχετικό του σημείωμα *Το υπό την ηγεσία μου προπαρασκευασθέν κίνημα εξεδηλώθη την εσπέραν της 13ης Σεπτεμβρίου 1916, επικρατήσαν αμέσως. Και ούτω εύρε φίλιον έδαφος η Τριανδρία, εξού μετεπήδησεν εις Θεσσαλονίκην προς συνέχισιν τού εθνοσωτηρίου έργου της*. Πράγματι, η Τριανδρία, Βενιζέλος, ναύαρχος Κουντουριώτης, στρατηγός Δαγκλής είχε έρθει  πρώτα στα Χανιά όπου είχε επικρατήσει αμέσως το Κίνημα, σχημάτισε τη *Προσωρινή  Κυβέρνηση* και κατόπιν εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη. Στη συνέχεια ως Ταγματάρχης (1917) Διοικητής τού πρώτου τάγματος, παρέμεινε για ένα δεκαπεντάμηνο  στο Μακεδονικό μέτωπο. Στη Μάχη του Σκρά,(Μάιος 1918) τραυματίστηκε και πάλι, στην κεφαλή αυτή τη φορά. Αφού του επέδεσαν πρόχειρα το τραύμα, συνέχισε εκείνος να πολεμά μέχρι το τέλος τής θρυλικής μάχης, την υποχώρηση ενός βουλγαρικού Συντάγματος και κατάληψη ισχυρών οχυρών βουλγαρικών θέσεων από τον ελληνικό Στρατό.

Όπως έγραφε σέ άρθρο του ο συνταγματάρχης Νικόλαος Μπερτίος στο ΚΗΡΥΚΑ Χανίων (14-5-1977) γιά τή Μάχη τού Σκρά *..Τό πρώτον τάγμα τού 7ου Συντάγματος τής Μεραρχίας Κρήτης μέ διοικητήν τόν αείμνηστον στρατηγόνΤζανακάκη τότε ταγματάρχην, εις τήνπρώτην φάσιν  τής σκληρής μάχης τού Σκρά .ωρμησε πρός τό Μπός (ύψωμα καί μέ θριαμβευτικήν νίκην εις τόσημείον αυτό, στρέφεται πρός τό Μποσσέτ, διά νά φθάσει ακάθεκτον μέχρι τό Μπρές. Ο θρυλικός στρατηγός Εμμ. Τζανακάκης, καίτοι τραυματισθείς, βαδίζει πάντοτε επί κεφαλής τών  τμημάτων επιθέσεως. Συντρίβει  τελικώς τήν αντίστασσιν τού εχθρού, αποπερατώσας με θαυμαστήν επιτυχίαν τό ανατεθέν εις αυτόν καθήκον

*ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ-ΕΞΟΡΙΑ ΚΥΠΑΡΙΣΣΙΑ-ΝΙΚΟΜΗΔΕΙΑ-ΣΤΡΑΤΙΑ ΕΒΡΟΥ ΘΡΑΚΗ-ΔΙΚΤΑΤΟΡΙΑ ΠΑΓΚΑΛΟΥ-ΚΙΝΗΜΑΤΑ ΠΛΑΣΤΗΡΑ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ- ΚΑΤΑΔΙΚΗ  ΕΡΗΜΗΝ ΣΕ ΘΑΝΑΤΟ 1935

Από Φρούραρχος Πειραιώς με βαθμό αντισυνταγματάρχου το 1919 ο Εμμανουήλ Τζανακάκης ονομάζεται  Υπαρχηγός της Ελληνικής Αποστολής στή Κωνσταντινούπολη και Φρούραρχος της εκεί Ελληνικής Δύναμης με αρχηγό το Στρατηγό Γ. Κατεχάκη.Τό 1920 σε λαμπρή τελετή στη Κωνσταντινούπολη ο Γάλλος Αντιστράτηγος Φρανσαί ντ Εσπεραί παρασημοφορεί τρείς Ελληνες αξιωματικούς με το παράσημο της Λεγεώνας της Τιμής. Τόν στρατηγό τότε Κατεχάκη, τον  αντισυνταγματάρχη Τζανακάκη και τον ταγματάρχη Χαβίνη. Ειδικά ο Τζανακάκης παρασημοφορείται και με τον Γαλλικό Πολεμικό Σταυρό.

Στη συνέχεια διαδοχικά αναλαμβάνει διοικητής του 34ου Συντάγματος Αθηνών (1924) διοικητής της Σχολής Ευελπίδων (1925) διοικητής της Σχολής Κατωτέρων Αξιωματικών Θεσσαλονίκης (1926) Φρούραρχος Θεσσαλονίκης (1926-1928) και Φρούραρχος Αθηνών (1928-1933) Κατά τη περίοδο δικτατορίας Παγκάλου (Οκτώβριος 1925) συνελήφθη και κρατήθηκε στο εμπορικό Πλοίο *Αιγαίο* για 40 μέρες μαζί με άλλους στρατιωτικούς και πολιτικούς, για δήθεν συνομωσία κατά Πάγκαλου. Το 1933 ενώ ήταν Φρούραρχος Αθηνών, επί κυβερνήσεως Τσαλδάρη *τίθεται εις αργίαν δι απολύσεως επί 12 μήνας ως συνεργήσας εις την γενομένην απόπειραν της 6ης Μαρτίου 1933* (Κίνημα Πλαστήρα).

Kατά τη περίοδο 1933-1935 βρίσκεται με την οικογένειά του στα Χανιά, όπου οργανώνει συγκεντρώσεις δημοκρατικών και παλαιών συμμαχητών υπέρ τής Δημοκρατίας, ως Πρόεδρος της *Πανελληνίου Δημοκρατικής Αμύνης*. 

Κατά την ομιλία του, με την ευκαιρία τής ονομαστικής εορτής τού  Ελευθερίου Βενιζέλου, απευθυνόμενος στον Εθνάρχη την 15η -12-1934 ενώπιον παγκρητίου πλήθους στα Χανιά, ο ομιλητής Εμμανουήλ Τζανακάκης ανέφερε μεταξύ άλλων καυτηριάζοντας τη Κυβέρνηση: *Ευρήκαν την αστείαν αφορμήν τού Κινήματος Πλαστήρα για να πετάξουν στο δρόμο και παρά τούς νόμους και το Σύνταγμα κατά εκατοντάδας τούς Κρήτας αξιωματικούς -υπαξιωματικούς και χωροφύλακας, διότι δήθεν ηυνόησαν το κίνημα Πλαστήρα. Εις τήν Αστυνομίαν δεν  γίνονται δεκτοί οι Κρήτες. Επίσης είναι  δυσχερεστάτη η εισαγωγή Κρητών, παρά τα προσόντα των, εις τας Κρατικάς Σχολάς Ευελπίδων, Δοκίμων, Υπαξιωματικών και η κατάταξις απλών χωροφυλάκων....*

Κατά το αποτυχόν κίνημα τού 1935 ο Βενιζέλος ορίζει τον Τζανακάκη στρατιωτικό και πολιτικό  διοικητή Κρήτης.  Το έκτακτο Στρατοδικείο Αθηνών καταδικάζει τον Τζανακάκη μαζί με το Βενιζέλο  και Ιωσήφ Κούνδουρο ερήμην εις θάνατον (5-5-1935) *λόγω τής ενεργούς συμμετοχής του εις το κίνημα τούτο. *Ο Τζανακάκης διέφυγε μαζί με το Βενιζέλο και άλλους στην Ιταλία, από όπου επέστρεψε ύστερα από 9 μήνες μετά την  επάνοδο του Γεωργίου Β, ο οποίος έδωσε χάρη στους κινηματίες. Κατά τη διάρκεια τής Δικτατορίας Μεταξά και τού Ελληνοιταλικού Πολέμου μέχρι Απρίλιο 1941, ο Τζανακάκης τελούσε σε αποστρατεία  στην Αθήνα. Αίτημά του να πολεμήσει από οποιαδήποτε θέση στο Αλβανικό μέτωπο, δεν έλαβε απάντηση από το καθεστώς Μεταξά.

YΠΟΥΡΓΟΣ ΑΜΥΝΑΣ ΣΤH ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ  ΕΜΜ. ΤΣΟΥΔΕΡΟΥ- ΜΑΧΗ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

Τον Απρίλιο τού 1941, ευρισκόμενος στο Δραπανιά, όπου είχε εγκατασταθεί ο πατέρας του ιερέας Χριστόφορος ως εφημέριος, μετά τη Λίμνη Εννιά Χωριών, ο Εμ. Τζανακάκης καλείται στα Χανιά να συμμετάσχει στη Κυβέρνηση Τσουδερού ως Υπουργός Στρατιωτικών. Σέ διάγγελμά του δε τής 14ης Μαίου-παραμονές της Μάχης-  εκφράζει τη πεποίθησή του *.. ότι τόσον υμείς οι συμπολίται μου, όσον και οι αξιωματικοί και υπαξιωματικοί Κρήτες και εκ τής άλλης Ελλάδος, ήτις αυτήν την στιγμήν  στενάζει υπό το πέλμα του κατακτητού, θα με επικουρήσετε εις το έργον μου, ως συνεργάτου της εθνικής Κυβερνήσεως και ιδιαιτέρως ως Υπουργού των Στρατιωτικών... *Ένας εύελπις στα Χανιά τις μέρες εκείνες ο στρατηγός Ι.Κ. Βολωνάκης γράφει για το στρατηγό-Υπουργό στο γραφείο του, τίς ώρες των γερμανικών βομβαρδισμών:*..Ο σεμνός Στρατιώτης σέ γραφείο χωρίς παραθυρόφυλλα και με σπασμένα τζάμια, το κτίριο σαραβαλιασμένο από τα χρόνια, εσφάδαζε στους σπασμούς των βομβαρδισμών κι ήταν χιλιοτρυπημένο από τούς πυροβολισμούς. Κι όμως, ο ατρόμητος εκείνος απόστρατος στρατηγός, ποτέ δεν σκέφτηκε να εγκαταλείψει ούτε για δευτερόλεπτα τη θέση του για να σωθεί στο πρόχειρο καταφύγιο πού βρισκόταν πολύ κοντά του. Αντιθέτως, πολλές ώρες κυκλοφορούσε στη πόλη αναμιγνυόταν με τούς στρατιώτες και τους πολιτοφύλακες κι έδινε με τη συμπεριφορά του θάρρος στους καταπτοημένους απλοϊκούς ανθρώπους τού λαού..*

Mόλις καταλήφθηκε από τούς Γερμανούς το αεροδρόμιο Μάλεμε, ο Στρατηγός προτείνει στο  Φρέιμπεργκ το Νεοζηλανδό, γενικό  αρχηγό συμμαχικών και ελληνικών δυνάμεων, να γίνει νυχτερινή επίθεση μέ μέ τά ολίγα υπάρχοντα αγγλικά τανκς καί κάθε διαθέσιμη  δύναμη ώστε να αποτραπεί η από αέρος ενίσχυση των αλεξιπτωτιστών. Δέ εισακούεται. Την επομένη είναι ήδη αργά. 

 Από τή πρώτη στιγμή ,ο στρατηγός επισημαίνει  τίς αμυντικές παραλείψεις τών Βρετανών. Ιδιαίτερα έπρεπε να είχαν εγκαταστήσει*ισχυρή φωλεά πολυβόλων στο αεροδρόμιο τού Μάλεμε. οπότε αι ζημίαι του επιδρομέως θα ετετραπλασιάζοντο* όπως έλεγε. Όπως επίσης παρατηρεί τη γενικότερη έλλειψη οπλισμού και πυρομαχικών. Επί πλέον η Δικτατορία Μεταξά είχε  περισυλλέξει τά όπλα των πολιτών, κατά δε τίς παραμονές τής Μάχης ανακάλεσε  άρον-άρον απόφαση  τού Υπουργείου Στρατιωτικών Ιανουαρίου 1941, για τη διάθεση, ως πρώτη δόση, 4000 όπλων στη κρητική Πολιτοφυλακή. Η Κυβέρνηση μετέφερε στην Αθήνα, μετά την  ανάκληση, όσα όπλα και υλικά είχαν ήδη διατεθεί για τη κρητική Πολιτοφυλακή *ακόμα και τά περιβραχιόνια* σύμφωνα με μια σχετική αναφορά. Άφησε άοπλο τον πληθυσμό από το φόβο μή στραφούν τα όπλα εναντίον της. 

Ο Τσουδερός γνωρίζει ειδικότερα κατά την αρχή και πριν από την κάθοδο στη Κρήτη, τα εχθρικά αισθήματα των Κρητών, κυρίως κατά των μεταξικών Υπουργών τής Κυβέρνησής του. Κάτω από τίς έκτακτες συνθήκες πού σχηματίστηκε η Κυβέρνησή του, συμπεριελάμβανε ακόμη και το Μανιαδάκη. Αυτή η μομφή των δημοκρατικών κατά  τής συμμετοχής Υπουργών  τής δικτατορίας στη Κυβέρνηση, θα ακολουθεί  άλλωστε τον Τσουδερό, καθ όλη τη διάρκεια τής θητείας του, μέχρι το 1944.

Ειδικότερα για τη Κρήτη ο Τσουδερός μέ επιστολή  του από τό Λονδίνο, τής 30ης Σεπτεμβρίου 1942 απαντά σέ σχετικές αιτιάσεις πού είχε διατυπώσει μέ επιστολή του, ο ιστορικός, συγγραφέας και δημοσιογράφος Γεώργιος Βεντήρης. *Eν Κρήτη...* έγραφε στήν απαντητική επιστολή  του ο Τσουδερός * ...όπου εκ τών ενόντων ωργανώσαμεν , ή απλώς τό προσεπαθήσαμεν  τήν τελευταίαν ώραν, τήν άμυναν τής νήσου, έκρινα αναγκαία μέτρα τινά των οποίων ήσαν ιδίως αναγκαία διά την στενοτέραν ψυχικήν επαφήν μέ τόν λαόν καί διά τήν αποκατάστασιν τής δικαιοσύνης την οποίαν είχε διασαλεύσει η δικτατορία,* Μεταξύ τών μέτρων πού απαριθμεί ο τότε Πρωθυπουργός (*απομάκρυνσις εκ Κρήτης τοy Μανιαδάκη, αντικατάστασις Νομαρχών τής δικτατορίας καί τών διοικητών Χωροφυλακής και Στρατού, επαναφορά και αποκατάστασις εις τους βαθμούς των, πάντων των αποτάκτων αξιωματικών, τοποθέτησις επί κεφαλής τού Υπουργείου Στρατιωτικών τού στρατηγού Τζανακάκη καί τού Στρατού τού στρατηγού Αχιλλέα Σκουλά*. (αδελφού τού  Δημάρχου Χανίων Νικολάου Σκουλά) (Ακαδημαϊκού Ηλία Βενέζη. *ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΤΣΟΥΔΕΡΟΣ* *Ο Πρωθυπουργός τής Μάχης τής Κρήτης*. Αθήναι 1966) 

Οι στρατηγοί Τζανακάκης καί Σκουλάς, συνεπώς, συνέβαλαν μέ τή συμμετοχή τους, στήν  επιδιωκόμενη *στενοτέραν ψυχικήν  επαφήν μέ τόν λαόν*, αποτέλεσαν τo δημοκρατικό κυβερνητικό αντίβαρο, τη κρητική ψυχολογική γέφυρα, καθώς καί εγγύηση εμπιστοσύνης πρός τη Κυβέρνηση Τσουδερού, ως Κυβέρνηση εθνικού ενωτικού σκοπού, κάτω από πολεμικές συνθήκες, ενόψη και τής επικείμενης μάχης. Ο Τζανακάκης υπέρμαχος τής εθνικής ενότητας κατά τη κρίσιμη αυτή στιγμή, είπε στον υποναύαρχο Σακελλαρίου καί Αντιπρόεδρο τής Κυβέρνησης, μέλος τού Στρατοδικείου το 1935 πού  είχε δικάσει ερήμην εις θάνατον τό στρατηγό: Με κατεδίκασες εις θάνατον. Ας ξεχάσωμεν ό,τι συνέβη και άς κοιτάξωμεν τί θά κάνωμε διά την πατρίδα.*

Το παράδειγμα αυτό του Τζανακάκη αναφέρει στο Αρχείο του ο Τσουδερός *ως φωτεινή εξαίρεση εις τά πολιτικά πάθη και μίση πού υπήρχαν μεταξύ Ελλήνων τα οποία μετεδίδοντο ήδη εις τήν Μέσην Ανατολήν* όπως έγραφε.. 

ΑΡΧΗΓΟΣ ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΣΤΡΑΤΟΥ ΜΕΣΗΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ (15-6-1941-16-5-1942)

 Μέ τήν άφιξη στην Αίγυπτο και μέ τόν περιορισμό τού αριθμού τών Υπουργών τής Κυβέρνησης, ο στρατηγός Τζανακάκης ανέλαβε Αρχηγός του *Βασιλικού Ελληνικού Στρατού Μέσης Ανατολής* μέ δικαιοδοσία αρχηγού στρατιάς με έδρα τό Κάιρο. Στην Αίγυπτο και Παλαιστίνη μέσα σέ ένα χρόνο οργάνωσε τή Πρώτη Ταξιαρχία από Ελληνες διαφεύγοντες από τήν Ελλάδα καί από Αιγυπτιώτες Ελληνες πού στρατολογήθηκαν. Εθεσε δέ τά θεμέλια καί γιά δεύτερη ταξιαρχία. Σέ μακροσκελή αναφορά του πρός τόν Πρωθυπουργό κατά τήν παράδοση τών καθηκόντων του, ο στρατηγός περιγράφει όλα τά οργανωτικά καί άλλα προβλήματα γιά τή σύσταση  τής Ταξιαρχίας από τό μηδέν καί τίς προσπάθειες γιά τήν εκπαίδευση καί τό αξιόμαχο. Σημαντικό θέμα, η οργάνωση υπηρεσίας υποδοχής καί προώθησης τών ανδρών πού διέφευγαν από την Ελλάδα. Η μεταστάθμευση επίσης σέ στρατόπεδο τής Παλαιστίνης διευκόλυνε τή διαμονή μέ καλύτερους όρους εγκατάστασης. Αλλο θέμα η αποκατάσταση σχέσεων Ελλήνων αξιωματικών από Ελλάδα μέ στρατολογημένους Ελληνες τής Αιγύπτου πού δέν διέθεταν στρατολογική παράδοση.Επίσης προβλήματα Εφοδιασμού, ελλείψεις υλικού, όροι Υγιεινής, Εκπαίδευσης, κανονισμών, διαφορές μέ αγγλικό στρατιωτικό σύστημα οργάνωσης καί εκπαίδευσης, υπήρξαν θέματα άμεσης προτεραιότητας γιά τό στρατηγό.

Αλλά δυσκολίες και λόγω πολιτικής φύσης, διαβολών και διαδόσεων, όπως ότι δήθεν επικρατεί χαλαρότητα και ανυπακοή στις μονάδες, ότι ο στρατηγός δήθεν δεν είναι αγγλόφιλος και ότι δεν θα συμπολεμούσε με συμμαχικές δυνάμεις, ή αντιδράσεις αξιωματικών του δικτατορικού καθεστώτος, ύστερα από την αποκατάσταση τριών δημοκρατικών, αλλά ικανών αξιωματικών, ήταν παραδείγματα θεμάτων και ατμόσφαιρας πού διαμορφωνόταν ήδη γενικότερα στους ελληνικούς στρατιωτικούς, πολιτικούς και ομογενειακούς κύκλους στην Αίγυπτο -προάγγελοι και του αποκορυφώματος με τη στάση τού ναυτικού μετά από δύο χρόνια (Μάιος1944)

Όπως κατέληγε στην αναφορά του πάντως ο στρατηγός: * Ο αρχικός πυρήν του οργανωθέντος μετέπειτα Στρατού (από τα αρχικά εξ Ελλάδος συντρίμματα και της Φάλαγγας Ελλήνων Αιγύπτου) απετελείτο εκ δεκάδων τινων αξιωματικών και εξ εξακοσίων πεντήκοντα (650) οπλιτών, ο δε Στρατός τον οποίον παρέδωσα την 16 Μαίου 1942 ανήρχετο εις δύναμιν 908 αξιωματικών και 10.261 οπλιτών, δι ών είχον συγκροτηθεί αι κάτωθι Μονάδες: 

Α. Τo Αρχηγείον Στρατού και ο Λόχος Στρατηγείου. 

Β. Η Ελληνική Ταξιαρχία 

Γ.  Το Γενικόν Κέντρον Εκπαιδεύσεως και Σχολών. 

Δ. Το 4ο Ανεξάρτητο  Τάγμα και 

Ε. Το προς εξυπηρέτησιν τούτων Φρουραρχείον. 

Την αξία της, το ετοιμοπόλεμο και το επίπεδο εκπαίδευσης και προετοιμασίας της 1ης Ταξιαρχίας που είχε οργανώσει ο  στρατηγός Εμμανουήλ Τζανακάκης αποδείχτηκε λίγους μήνες αργότερα κατά τη νικηφόρα της συμμετοχή στις επιχειρήσεις του Ελ Αλαμέιν μαζί με τους συμμάχους και προέλασή της σε βάθος 100 χιλιομέτρων τον Οκτώβριο-Νοέμβριο 1942.

 ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΣΤΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΣΟΦΟΚΛΗ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ-ΑΠΟΣΤΡΑΤΕΙΑ ΑΠΟ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ- ΤΟ ΤΕΛΟΣ

Με την ανάληψη τής Αντιπροδρείας τής Κυβέρνησης και τού Υπουργείου Ενόπλων Δυνάμεων από τον Παναγιώτη Κανελλόπουλο καταργήθηκε από τον Κανελλόπουλο τό Αρχηγείο Στρατού  ο δε Τζανακάκης διορίστηκε Γενικός Επιθεωρητής Στρατού, θέση πού δέν αποδέχτηκε..Ο Στρατός τέθηκε υπό τίς άμεσες διαταγές τού συσταθέντος Υπουργείου Εθνικής Αμύνης. Μετά τή παραίτηση τής Κυβέρνησης Τσουδερού ο στρατηγός ανέλαβε Υπουργός Κοινωνικής Πρόνοιας και Κρατικής Αντιλήψεως (14-4-1944) στη βραχύβια Κυβέρνηση Σοφοκλή Βενιζέλου Η Κυβέρνηση  αυτή  παραιτήθηκε ύστερα από 12 μέρες αφού ο Πρωθυπουργός Σοφοκλής Βενιζέλος μέ τόν ναύαρχο Πέτρο Βούλγαρη κατέστειλαν  τή στάση τού Ναυτικού (Μάιος 1944) στήν Αλεξάνδρεια.

Μετά την παραίτηση Βενιζέλου και την ανάληψη τής Κυβέρνησης από τον Γεώργιο Παπανδρέου, μιά από τίς πρώτες αποφάσεις τού νέου Πρωθυπουργού ήταν η αιφνίδια και απροειδοποίητη  αποστράτευση ορισμένων ανωτάτων αξιωματικών,  μεταξύ τών οποίων και τού Τζανακάκη (2 Ιουνίου 1944).Επρόκειτο γιά μοιραίο πλήγμα για τό στρατηγό, ο οποίος δέν μπορούσε να διανοηθεί ότι θα επέστρεφε στην απελευθερωμένη  Ελλάδα ως απόστρατος. Τη 17η Ιουνίου 1944 απεβίωσε από εγκεφαλικό επεισόδιο λίγο μετά τήν εισαγωγή του στο νοσοκομείο Καίρου. Όπως έγραψε σέ επιστολή του ο υπασπιστής του, έφεδρος Ανθυπολοχαγός έγκριτος ομογενής νομικός στήν Αλεξάνδρεια, Κωνσταντίνος Σάνδης, στή σύζυγο τού στρατηγού: *Κατεβάλαμεν όλη τή προσπάθειά μας νά τόν διασκεδάσωμεν. Η στενοχώρια του όμως ήταν μεγάλη, ανωτέρα τών δυνάμεών του...*. 

Γιά τή μεγαλοπρεπή κηδεία τού στρατηγού στό Κάιρο έγραψε η  εφημερίδα *Ταχυδρόμος* τής Αλεξάνδρειας τής 19ης-6-1944 ότι* Τό ελληνικό Κάιρο σπανίως είδε μιά τόσο μεγαλοπρεπή καί επιβλητική κηδεία όπως τή χθεσινή τού  στρατηγού Τζανακάκη. Ελληνες στρατιωτικοί, πολιτικοί καί εκπρόσωποι τής Παροικίας προσήλθαν νά τιμήσουν τον τίμιον Ελληνα στρατιώτην. Παρών ο Πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου, οι Υπουργοί Κανελλόπουλος, Ρέντης, Σγουρίτσας, Λαμπριανίδης ο πρώην Πρωθυπουργός Εμμανουήλ Τσουδερός άλλοι πρώην Υπουργοί ,όπως Δημητρακάκης,  πρώην Υπουργός Στρατιωτικών πού εκφώνησε επικήδειο λόγο, όπως καί ο συμπατριώτης Μητροπολίτης Ιλλαρίων, ενώ τον βασιλέα εκπροσώπησαν οι υπασπιστές του  αξιωματικοί στρατηγός Νικολαίδης καί συνταγματάρχης Λεβίδης. Το φέρετρο συνόδευε τιμητική  φρουρά τεσσάρων αξιωματικών συνταγματαρχών Κατσώτα, Μπουρδάρα, Λάιου καί Σωτηρίου.

Η σωρός μεταφέρθηκε στο νεκροταφείο Αγίου Γεωργίου Καίρου, όπου κατατέθηκαν στέφανοι και απαγγέλθηκαν προσφωνήσεις.

Σημειώνεται ότι στις 8-8-1944 με διάταγμα ανακαλείται η απόφαση  αποστρατείας του στρατηγού μετά θάνατον. Ο στρατηγός είχε τιμηθεί με 11 τιμητικά παράσημα, ελληνικά και συμμαχικά. Το 1951 μεταφέρθηκαν τα οστά του από το Κάιρο στη Κρήτη ενώ τον Οκτώβριο 1969 έγιναν τα αποκαλυπτήρια τής προτομής του στη γενέτειρά του, Έλος Κισάμου. 

Ο στρατηγός με την αγαπημένη του σύζυγο Ευτέρπη, προερχόμενη από οικογένεια τής Κωνσταντινούπολης, απόκτησαν δύο τέκνα, το συγγραφέα του παρουσιαζομένου βιογραφικού βιβλίου Ιωάννη Μίνωα Τζανακάκη Ομότιμο καθηγητή  Πανεπιστημίου και τον εκλιπόντα ήδη αδελφό του, αείμνηστο εισαγγελέα Χριστόφορο Τζανακάκη. Η σύζυγος τού οποίου αγαπητή κυρία Άννα Τζανακάκη, δραστήριο μέλος τού Συλλόγου Κισαμιτών Αττικής, φύλαξε επιμελέστατα το Αρχείο του στρατηγού πεθερού της μαζί με τα κατάλοιπα τού συζύγου της εισαγγελέα Χριστόφορου. Τό αρχείο τούτο αξιοποίησε, συμπλήρωσε και παρουσίασε πληρέστατα ο σεβαστός συγγραφέας Ιωάννης Μίνως Τζανακάκης μέ τό ανά χείρας βιβλίο. Ευχαριστούμε βαθύτατα τον συγγραφέα και την οικογένεια Τζανακάκη γιατί μας έδωσε την ευκαιρία να γνωρίσουμε σέ βάθος όχι μόνο τη προσωπικότητα τού  ακαταπόνητου πατριώτη στρατηγού Εμμανουήλ Τζανακάκη, άρρηκτα δεμένης με τή πορεία και τίς τύχες τής Χώρας κατά το πρώτο ήμισυ τού περασμένου  αιώνα.. Αλλά καί να εντρυφήσουμε στο σκηνικό και στην τοιχογραφία μιας ολόκληρης ιστορικής και πολυκύμαντης εποχής, κατά τήν οποία μεγάλωσε και στερεώθηκε η Ελλάδα, πολύ διδακτική περίοδο, την οποία πρέπει κάποτε- κάποτε να ξαναθυμόμαστε.

Κυριάκος Ροδουσάκης