ΙΣΤΟΡΙΚΑ "Η ΜΑΧΗ ΣΤΟ ΤΣΟΥΡΧΛΙ"

ΜΑΛΑΝΔΡΑΚΗΣ ΜΙΧ.

Του Μανόλη Σπανουδάκη 
Η μάχη στο Τσούρχλι (Άγιος Γεώργιος Γρεβενών)16-17 Οκτωβρίου 1912 και η συμβολή των ηρωικών Κρητών εθελοντών

Μια σημαντική μάχη άγνωστη στους περισσότερους από εμάς, έγινε κατά την διάρκεια του Α΄ Βαλκανικού Πολέμου στην περιφέρεια του Νομού Γρεβενών , και συγκεκριμένα στο χωριό  Τσούρχλι (Άγιος Γεώργιος Γρεβενών) την 16η και 17η Οκτωβρίου 1912. Σημαντικό γεγονός είναι ότι στη συγκεκριμένη μάχη από Ελληνικής πλευράς διεξήχθη αποκλειστικά από σώματα Κρητών  Εθελοντών, υπό τα  σώματα των Μανώλη Νικολούδη από τους Λάκκους Κυδωνίας και τον Ιωάννη Μαυρογένη επίσης από τους Λάκκους Κυδωνίας  με υπαρχηγό τον Ιωάννη Ποντικάκη από το Μάλεμε Κυδωνίας.  (Υπήρχαν δε νεκροί και τραυματίες Κρήτες, Χανιώτες και Κισαμίτες). 
Με την έναρξη του Α΄ Βαλκανικού πολέμου στις 7 Οκτωβρίου 1912 γίνεται ελληνική επίθεση στη Δεσκάτη Γρεβενών  η οποία απελευθερώνεται. Στη συνέχεια στην περιοχή νότια των Γρεβενών το ένα χωριό μετά το άλλο λευτερώνονταν σταδιακά από εθελοντικά σώματα Κρητών.
Στις 13 Οκτωβρίου 1912  οι εθελοντές έφθασαν μπροστά από την κωμόπολη των Γρεβενών την οποία απελευθερώνουν. Ήδη οι μπέηδες με επικεφαλής  το Bekir Fikri Bey (Μπεκίρ Φικρί  Μπέης)  έχουν εκκενώσει τα Γρεβενά απ’ όπου έχουν αποχωρήσει.

ΠΟΝΤΙΚΑΚΗΣ

Στις 16 -17 Οκτωβρίου 1912 ο Μπεκίρ Φικρί  Μπέης οργανώνει  στη γενέτειρά του το Τσούρχλι (Άγιος Γεώργιος Γρεβενών)  άμυνα έχοντας μαζί του πιστούς οπαδούς του, άτακτους χωροφύλακες και εθελοντές που είχε οργανώσει το προηγούμενο διάστημα.
Στέλνονται 80 εθελοντές στην κατεύθυνση Τσουρχλίου με επικεφαλείς τους καπετάν-Μανώλη Νικολούδη από τους Λάκκους Κυδωνίας και τον Ιωάννη Μαυρογένη επίσης από τους Λάκκους Κυδωνίας  με υπαρχηγό τον Ιωάννη Ποντικάκη από το Μάλεμε Κυδωνίας. Στο Τσούρχλι (Άγιος Γεώργιος Γρεβενών)  υπήρχαν πληροφορίες ότι είχαν συγκεντρωθεί οι Τούρκοι στρατιώτες με τους χωροφύλακες έχοντας επικεφαλή τον περίφημο Bekir Fikri Yarbey που κατάγονταν από εκεί. Είχε οχυρωθεί στη λοφοσειρά του τόπου καταγωγής του και πίστευε ότι μπορούσε να προβάλει αντίσταση με 800-1000 στρατιώτες οι οποίοι προέρχονταν από τους Βαλαάδες της περιοχής. 

Ο Μπεκίρ είχε φροντίσει να μοιράσει......
.. όπλα και πολεμοφόδια σε μεγάλες ποσότητες στα χωριά με μικτό και με αμιγή μουσουλμανικό πληθυσμό στην περιοχή Γρεβενών.
Σε κάθε χωριό από τα παραπάνω μπαίνοντας οι Κρήτες είχαν σαφείς εντολές αν δεν αντιστέκονταν να μάζευαν τα όπλα από τους Βαλαάδες και στη συνέχεια να μην τους πείραζαν καθόλου. Αν όμως αντιστέκονταν θα άλλαζαν στάση απέναντί τους .Γενικά όμως όπως εξελίχτηκαν τα πράγματα οι Βαλαάδες δεν είχαν σκοπό να αντισταθούν στα περισσότερα χωριά αποδεχόμενοι τη νέα κατάσταση.

ΣΠΑΝΟΥΔΑΚΗΣ ΜΑΡΚΟΣ

Ουσιαστικά στην περιοχή Γρεβενών αφού εξαιρέσουμε τις αψιμαχίες που διαδραματίστηκαν στην ελληνοτουρκική μεθόριο νότια της επαρχίας, οργανωμένη, σημαντική και αποφασιστική μάχη έγινε μια: στο Τσούρχλι. Η πρώτη απόπειρα κατάληψης του Τσουρχλίου από 80 Κρήτες σημαδεύτηκε από οδομαχίες μέσα στην κωμόπολη Τσουρχλίου  στις 16 Οκτωβρίου 1912. Με την είσοδο των Κρητών οι Έλληνες κάτοικοι του χωριού πανηγύρισαν την έλευση των απελευθερωτών όπως αναφέραμε παραπάνω, μη γνωρίζοντες το μυστικό σχέδιο του Μπεκίρ-αγά. Είχε σχεδιάσει αιφνιδιαστική επίθεση μέσα στον οικισμό. Κρυμμένοι οπαδοί του  από τα σπίτια άρχισαν να πυροβολούν, πέφτουν νεκροί 4 Κρήτες ,ο φοιτητής Παντελής Χατζηδάκης από το Ρέθυμνο, ο Ιωάννης Βιολάκης από την Κίσσαμο Χανίων πατέρας 8 παιδιών, ο Μανώλης Μαυράκης από το Γαλατά , [πεθαίνει λίγες μέρες μετά από τον τραυματισμό του στη μάχη Τσουρχλίου], ο Μάρκος Σπανουδάκης από την Κίσσαμο Χανίων πατέρας 5 παιδιών, και τραυματίζονται σοβαρά άλλοι δυο, ο Ιωάννης Ποντικάκης από το Μάλεμε Κυδωνίας και ο Μιχάλης Μαλανδρής (Μαλανδράκης) από τους Λάκκους Κυδωνίας  στον πνεύμονα. Οι υπόλοιποι με τους επικεφαλής τους συμπτύσσονται και οπισθοχωρούν συντεταγμένα στο Κουντσικιώτη (Ελεύθερο γηγενών). Με τη φυγή των Ελλήνων οι άνθρωποι  του  Μπεκίρ προβαίνουν σε αντίποινα και καταστροφές: πυρπολούν το σπίτι του ιερέα Ιωάννη Παπαγιάννη.  Σκοτώνουν το γιό του Βασίλη, τον ίδιο τον παπά ,γιατί πρώτος αυτός πανηγύρισε με την έλευση των Ελλήνων, την εγγονή του Σοφία (ετών 7), το Χρήστο Ροβύθα και τη σύζυγό του. Στο σπίτι του Νικόλαου Γκέντσιαγα σκοτώνουν τον ίδιο και ένα τραυματία οδηγό των εθελοντών από τα Χάσια, που τον πήρε μέσα για να τον περιθάλψει.

ΝΙΚΟΥΛΟΥΔΗΣ ΜΑΝ.

Μαθαίνοντας τα δυσάρεστα αυτά γεγονότα ο Γενικός Αρχηγός Κατεχάκης διέταξε οργανωμένη ελληνική δύναμη να κατευθυνθεί προς το Τσούρχλι.
Την επομένη 17 Οκτωβρίου 1912 ο Κατεχάκης με τον καπετάν-Μακράκη και τον καπετάν-Ζουδιανό κινήθηκαν για να ενισχύσουν τις δυνάμεις στην επίθεση κατά του Τσουρχλίου. Δύο τάγματα ευζώνων, μαζί με τα εθελοντικά σώματα υπό τον Γενικό Αρχηγό Γεώργιο Κατεχάκη ήταν αρκετά για την επίθεση αυτή. Ο Λοχαγός Γ. Τόμπρας αναλαμβάνει την οργανωμένη πλέον επίθεση για την κατάληψη του Τσουρχλίου.
Ο Μπεκίρ παρατηρώντας τις κινήσεις και καταλαβαίνοντας ότι ήταν ανόητο να προβάλλει αντίσταση παίρνοντας τους δικούς του στρατιώτες οπισθοχωρεί στη Λιαψίστα (Νεάπολη Βοΐου). Στα χέρια των Ελλήνων πέφτουν η μάνα του και η γυναίκα του, αλλά η συμπεριφορά των Κρητών απέναντί τους ήταν άψογη. Πυρπολείται η τουρκική συνοικία του Τσουρχλίου, και σκοτώνεται σε συμπλοκή ο αδερφός του Μπεκίρ Τζέλιος.
Απώλειες Ελλήνων και Τούρκων στη μάχη του Τσουρχλίου

ΜΑΥΡΟΓΕΝΝΗΣ Ι.

Υπήρξαν συνολικά τέσσερις νεκροί  από την πλευρά των Κρητών και 17 από την πλευρά των Οθωμανών οπαδών του Μπεκίρ. Ο Γ. Μυλωνάς αναφέρει ότι συνελήφθηκαν ζωντανοί στις 17 Οκτωβρίου 60-70 Οθωμανοί που ήταν κρυμμένοι .Μετά από πρόχειρη δίκη (έκτακτο στρατοδικείο) καταδικάστηκαν σε ποινή ανάλογη των εγκλημάτων των. 
Κατά καιρούς έχουν τιμηθεί από φορείς της περιοχής οι πεσόντες Κισαμίτες εθελοντές των Βαλκανικών πολέμων στον τόπο του αγώνα τους και της θυσίας τους (προτομές οπλαρχηγών Μπαλαντίνου και Αναστασάκη στο Μέτσοβο και Σιάτιστα αντίστοιχα, μνημείο στα Τρία Χάνια Μετσόβου για τον  Κισαμίτη Πετράκη Γεώργιο και τους άλλους πεσόντες εθελοντές). Κατά όμοιο τρόπο θα πρέπει να αποτίσουμε τον οφειλόμενο φόρο τιμής και στους πεσόντες της  μάχης στο Τσούρχλι .
Βιβλιογραφία
1.-Γάγαλης Ηλίας- Μάχη Τσουρχλίου. Απελευθέρωση της περιοχής Ηρακλεωτών Γρεβενών. Ομιλία στο αμφιθέατρο «Μιχάλης Καραγιάννης» στον Άγιο Γεώργιο Γρεβενών την 18-10-2008
2.-Γάγαλης Ηλίας- Η απελευθέρωση περιοχής Γρεβενών από 7 Οκτωβρίου έως 17 Νοεμβρίου 1912 Άρθρο στην ηλεκτρονική εφημερίδα των Γρεβενών  greveniotis.gr την 12 Σεπτεμβρίου 2012
3.-Γάγαλης Ηλίας- Ο Bekir Fikri Bey από το Τσούρχλι και ο ρόλος του στους Βαλκανικούς πολέμους -Άρθρο στην ηλεκτρονική εφημερίδα των Γρεβενών greveniotis.gr την 27 Απριλίου 2014 
4.- Νικόπουλος Β.  Γρεβενά 80 χρόνια φωτογραφίες 1895-1975,σ.506.Αθήνα  2012
5.- Καραμεσύνης Σ.Ελιμεία,φ.19,σ.3Μάϊος-Ιούνιος 1989.
6- Συνέντευξη Γεώργιου Γαζέπη.
7.- Μυλωνάς Γεώργιος- Η Δράσις των ανταρτικών σωμάτων εν Μακεδονία κατά τον πόλεμον του 1912-1913- Βόλος 1913
8.-Κελαϊδής Σταύρος-Εθελοντικά Σώματα Κρητών εν Μακεδονία-Αθήνα 1913
Μανόλης Σπανουδάκης 
Γερακιανά Κισάμου
T.K. 73006 Κολυμβάρι Χανιά
Τηλ. 6944471858
 email : emspanudakis@yahoo.gr
Οι φωτογραφίες: 
Μανώλης Νικολούδης, Αρχηγός εθελοντικού σώματος από τους Λάκκους Κυδωνίας
Ιωάννης Μαυρογένης, Αρχηγός εθελοντικού σώματος από τους Λάκκους Κυδωνίας 
Ιωάννης Ποντικάκης υπαρχηγός εθελοντικού σώματος από το Μάλεμε Κυδωνίας που τραυματίσθηκε στη μάχη 
Μιχάλης Μαλανδράκης (Μαλανδρής) εθελοντής από τους Λάκκους Κυδωνίας που τραυματίσθηκε στη μάχη.
Μάρκος Σπανουδάκης εθελοντής από την Κίσαμο Χανίων που σκοτώθηκε στη μάχη.