ΠΡΟΦΗΤΙΚΟ ΑΡΘΡΟ ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΧΑΡΤΖΟΥΛΑΚΗ ΤΟ 1993

Ο πληθυσμός της γης εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 6,35 δισεκατομμύρια το 2.000 από τα 5,2 δισεκατομμύρια που ήταν το 1985. Η αύξηση αυτή θα οξύνει το ήδη ύπαρχον, σε πολλά μέρη του κόσμου πρόβλημα της έλλειψης τροφίμων. Αν και η καλλιεργούμενη έκταση, σύμφωνα με τους υπολογισμούς των εμπειρογνωμόνων του FAO, θα αυξηθεί κατά 4% μέχρι το 2.000, η παραγωγή τροφίμων θα πρέπει να καλύψει τις ανάγκες 4 ατόμων το 2.000 σε σχέση με τα 2,6 άτομα το 1970.
   Μεταξύ των συντελεστών παραγωγής που οι εμπειρογνώμονες των διεθνών οργανισμών δίνουν έμφαση για τη λύση του προβλήματος της έλλειψης τροφίμων, μια και η αντίστοιχη αύξηση της καλλιεργούμενης έκτασης δεν είναι δυνατή χωρίς την διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας, είναι και η αρδευόμενη γεωργία. Η συνολική αρδευόμενη έκταση που το 1950 ήταν 95 εκατομμύρια εκτάρια, έχει σχεδόν τριπλασιαστεί, φτάνοντας τα 250 εκατομμύρια εκτάρια το 1985. Δηλαδή το 20% περίπου της καλλιεργούμενης γης σήμερα είναι αρδευόμενη, δίνοντας περίπου το 40% της συνολικής παραγωγής. Επιπλέον η άρδευση είναι το κλειδί για την αποτελεσματική αξιοποίηση βελτιωμένων σπόρων, νέων ποικιλιών, λιπασμάτων και τεχνολογίας.
   Είναι επομένως το νερό μια κρίσιμη και δυναμική φυσική πηγή για την επιβίωση του ανθρώπου και της παγκόσμιας γεωργίας. Αν και είναι μια ανανεώσιμη πηγή, που ακολουθεί τα διάφορα στάδια του υδρολογικού κύκλου, τα τελευταία χρόνια η ποιότητα και η ποσότητα του νερού παρουσιάζει διακυμάνσεις. Έτσι, ενώ για τον περισσότερο κόσμο το νερό ήταν ένα αγαθό φτηνό και σε επάρκεια, άρχισε να αποκτά οικονομικό ενδιαφέρον και να προκαλεί συγκρούσεις ανάμεσα στους χρήστες του (ύδρευση, άρδευση, βιομηχανία, κλπ.).
   Ιστορικά ο άνθρωπος με την επιστήμη και την τεχνολογία ανέπτυξε και χρησιμοποίησε επ' ωφελεία του τίς διάφορες φυσικές πηγές. Όταν παρουσιαζόταν έλλειψη και οι τιμές τους ανέβαιναν υπερβολικά, ανακάλυπτε διάφορα υποκατάστατα που εξυπηρετούσαν τον ίδιο ή συνήθως και καλύτερο σκοπό, με μικρότερο κόστος από το ήδη σε ανεπάρκεια και επομένως ακριβό αγαθό. Αλλά με το νερό υπάρχει διαφορά. Οι δραστηριότητες του ανθρώπου έχουν μακροχρόνιες επιπτώσεις στην ποιότητα και την ποσότητα του νερού. Η τεχνολογία και η επιστήμη μπορεί να λύσουν μερικώς το πρόβλημα για ένα τμήμα του πληθυσμού της γης στο μέλλον. Και αφού δεν υπάρχουν υποκατάστατα του καθαρού-φυσικού νερού, δεν μπορούμε να βασιζόμαστε στην ευφυία των απογόνων μας να παράγουν αυτό που εμείς δεν φροντίσαμε να τους αφήσουμε.
   Ευτυχώς δεν φτάσαμε ακόμη στο σημείο της έλλειψης νερού. Ωστόσο πλησιάζουμε τα όρια του "φτηνού" νερού. Με γρήγορο ρυθμό άρχισε να γίνεται ένα οικονομικό εν ανεπαρκεία αγαθό για πολλές περιοχές του πλανήτη μας. Η παρατεταμένη δε ανομβρία σε πολλές περιοχές της γης επιτείνει το πρόβλημα τα τελευταία χρόνια. Ηδη χώρες της Κ. Αφρικής (Αιθιοπία, Σουδάν) πλήρωσαν με εκατοντάδες ανθρώπινα θύματα την έλλειψη νερού. Και στην περιοχή της Μεσογείου το πρόβλημα είναι ιδιαίτερα έντονο, δεδομένου ότι οι βροχοπτώσεις έφτασαν μόνο το 20-50% του μέσου όρου. Παρόμοια προβλήματα αντιμετωπίζουν και στην Ν. Αμερική, ενώ περιορισμοί στη χρήση του νερού έχουν επιβληθεί και στις ΗΠΑ.
   Αλλά η αυξανόμενη οικονομική σημασία του νερού, δεν συνεπάγεται οπωσδήποτε και μια κρίση. Εφαρμόζοντας τρόπους που κατανέμουν σύμφωνα με τις ανάγκες το νερό μεταξύ των διαφόρων, συνήθως ανταγωνιστικών, χρηστών του, όπως γίνεται για τις άλλες φυσικές πηγές και αγαθά, αξιοποιώντας τα υποβαθμισμένα ποιοτικά νερά και ελέγχοντας πιο αποτελεσματικά την μόλυνση, η αυξανόμενη έλλειψη του νερού μπορεί να γίνει ένα σχεδόν εξ ολοκλήρου υπό έλεγχο πρόβλημα.
Εμποδίζοντας τις ενέργειες που ελαττώνουν το διαθέσιμο νερό ή υποβαθμίζουν την ποιότητά του, θα είναι περισσότερο αποτελεσματικό και λιγότερο δαπανηρό από την προσπάθεια εφαρμογής θεραπευτικών μέτρων ή επιβολής αστικής ευθύνης για την καταστροφή του. Αυτό σημαίνει ότι δίνεται προτεραιότητα στον καθορισμό των κινδύνων, στις πιθανές επιδράσεις των προτεινόμενων μέτρων, στις συνέπειες των μέχρι σήμερα ενεργειών και στην παροχή τεχνικής υποστήριξης στους διάφορους χρήστες του νερού.
   Είναι λοιπόν αναγκαίο και για τη χώρα μας, μια και βρίσκεται στην "επικίνδυνη ζώνη", να εφαρμοσθεί μια εθνική πολιτική, για το νερό στα πλαίσια του νόμου 1397/87, που είναι ένα σύγχρονο θεσμικό πλαίσιο όσον αφορά την διαχειριστή των υδάτινων πόρων*. Αυτό σημαίνει πρώτα απ' όλα έρευνα και καταγραφή των υδάτινων πόρων, επιφανειακών και υπόγειων, σε όλη τη χώρα. Η αποθήκευση των επιφανειακών απορροών σε φράγματα και ο τεχνητός εμπλουτισμός των υπόγειων υδροφορέων στους οποίους τα τελευταία χρόνια γίνεται
ληστρική εκμετάλλευση, είναι ιδιαίτερα επιτακτική για τη νησιωτική Ελλάδα, που το πρόβλημα της έλλειψης νερού είναι μόνιμη κατάσταση. Επίσης η αξιοποίηση των υποβαθμισμένων ποιοτικά νερών (υφάλμυρων, κλπ.) που μέχρι σήμερα ήταν αχρησιμοποίητα, είναι επιβεβλημένη. Τέλος, ο εθισμός στη χρήση των επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων (πόλεων, βιομηχανιών, κλπ. για γεωργική ή βιομηχανική χρήση πρέπει να είναι μέσα στους σκοπούς τής στρατηγικής για την αντιμετώπιση του προβλήματος της έλλειψης νερού.
   Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στην διαχείριση του νερού και την προστασία του από την κάθε μορφής μόλυνση. Τα δεδομένα των 5-6 τελευταίων ετών - σταθερό έλλειμα στα ανανεώσιμα και διαθέσιμα υδατικά αποθέματα- έχει κυρίως άμεσες και μακροπρόθεσμες επιπτώσεις στην γεωργική παραγωγή και στο αγροτικό εισόδημα.
   Είναι επομένως επιτακτική η ανάγκη για την καλύτερη διαχείριση του διαθέσιμου νερού με περιορισμό των απωλειών ή της σπατάλης, από τους χρήστες του. Αυτό για τη γεωργία σημαίνει ότι πρέπει να γίνει σωστή οργάνωση και προγραμματισμός των αρδεύσεων. Δηλαδή ενημέρωση του αγρότη για τις ανάγκες των φυτών σε νερό τις κρίσιμες περιόδους και για το σωστό τρόπο άρδευσης της καλλιέργειάς του, με την χρήση συγχρόνων συστημάτων, που εξοικονομούν νερό και ενέργεια.
   Δεν υπάρχει καμμιά αμφιβολία ότι θα υπάρξουν συνέπειες από την ανομβρία.
Το ερώτημα είναι η έκταση και ο βαθμός των συνεπειών και των ζημιών. Η ευαισθητοποίηση όλων μας (κράτους, φορέων, χρηστών) είναι επιβεβλημένη για να αποφευχθεί η κρίση.