ΚΙΝΔΥΝΕΥΕΙ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ;

 Του Ιάσονα  Ευαγγέλου

Συγκριτικά με την κλασική περίοδο του αρχαιοελληνικού λόγου, σήμερα το ουσιαστικό πε­ριεχόμενο, η δομολογία, η σημαντική και η λε­κτική τεχνική της γλώσσας, φαίνεται πώς έχουν υποβαθμιστεί. Ή γλώσσα μας (όπως κοινά και αβασάνιστα χρησιμοποιείται) έχει φθαρεί έχει φτωχύνει. Οι λόγοι είναι πολλοί. Ας εξετάσουμε τους βασικότερους.

1.  Σήμερα έχουν αλλάξει ριζικά οι κοινωνι­κές, οικονομικές, πολιτικές και πολιτιστικές συνθήκες και σχέσεις. Η παρακμή του αρχαιοελληνι­κού πολιτισμού και η σημερινή περιθωριακή θέση του μέσα στον κυκεώνα των άλλων σύγχρονων πολιτισμών, καθορίζει και την ακεραιότητα της γλώσσας μας. Ό δανεισμός και η ενσωμάτωση ξένων γλωσσικών στοιχείων  - κυρίως απ’ την επικυρίαρχη γλώσσα - γίνεται καθημερινά αναγ­καστικά και μεγαλύτερος.

2.  Το σήμερα όμως ακουμπάει στο χτες. Στους τέσσερις αιώνες της Τουρκοκρατίας, ή πολιτιστική υποβάθμιση του λάου κορυφώθηκε. Ή Ελλάδα έμεινε έξω απ’ την  Αναγέννηση των Γραμμάτων και των Τεχνών πού συντελέστηκε στην Ευρώπη. Οι επιπτώσεις στη γλώσσα υπήρ­ξαν καταστροφικές. Από τις 125.000 λέξεις της γλώσσας ό λαός χρησιμοποιούσε 2 - 5.000 μόνο.
Η γλώσσα εξελίχθηκε τυχαία και οπισθοδρομι­κά. Γι’ αυτό και χρειάστηκε η Δημοτική να εί­ναι μια αναλυτική γλώσσα (αντίθετη προς τον γλωσσικό νόμο της οικονομίας, δηλ. του όλι-γολεκτισμού και του μονολεκτισμού) πράγμα πού σημαίνει εκπεσμό.

3.  Σήμερα έχει γίνει μια ριζική ανακατάτα­ξη των πολιτιστικών άξιων.  Η φιλοσοφία, τα γράμματα και οι ανθρωπιστικές επιστήμες έχουν παραγκωνιστεί. Ή επιστήμη και ή τεχνολογία της εποχής μας και ο σύγχρονος χρησιμοθηρικός πολιτισμός, δεν εξυπηρετούνται από την κλασική μορφή της γλώσσας (γραπτός και προφορικός λόγος) και φυσικά δεν ενδιαφέρονται γι αυτή και δεν την προάγουν. Τα σύμβολα, οι γραμμικές παραστάσεις, τα φωτακουστικά μηνύματα αντι­καθιστούν ή περιορίζουν το λόγο και η γλώσσα φτωχαίνει. Στην καθημερινή μας ζωή, το αφρόντιστο τηλεφώνημα αντικατέστησε την φροντι­σμένη αλληλογραφία.

4.  Οι σύγχρονες «παραγλώσσες» ειδικότερα σήμερα, πού πετυχαίνουν άμεση και ταχύτατη επικοινωνία, παραμερίζουν το λόγο. Τέτοιες παραγλώσσες είναι: ή εικόνα (τηλεόραση, κινηματογράφος, τα κόμικς, κ.ά.), ο ήχος, η διαφή­μιση, τα συνθήματα (σλόγκαν), οι συντομογρα­φίες (συγκοπτόμενες λέξεις), οι στατιστικοί αρι­θμοί, οι κώδικες, τα μηνύματα των κομπιούτερς (αλφαριθμητικός χαρακτήρας, λογισμικό, πληροφορική, συντομογραφία, κ.ά.), οι ειδικοί λεκτικοί συμβολισμοί, οι νεολεξίες, τα αρκτικόλεξα (αρ­χικά λέξεων και παράγωγα, π.χ. ΙΚΑ, Ίκατζής).

5. Η γλωσσορύπανση υποβαθμίζει αργά μα σταθερά τον νεοελληνικό λόγο, γιατί τα μαζικά μέσα  επικοινωνίας  διαδίδουν  γρήγορα  όλα  τα υποπροϊόντα.  Συγκεκριμένα τη γλωσσορύπανση συνθέτουν: α) οι ξένες γλώσσες και ιδίως η επικυρίαρχη γλώσσα (όπως στην αρχαιότητα ήταν ή Ελληνική πού μπόλιαζε τις άλλες), β) το «αρ­γκό» λεξιλόγιο και η γλώσσα των περιθωριακών. γ) το πολιτικό-κομματικό λεξιλόγιο (η λεγόμενη «ξύλινη γλώσσα) σαν όργανο υποβολής και επι­βολής, δηλ. υποταγής του οπαδού ή του πολίτη δ)  οι  «ηθελημένες»  διαστροφές, ε)  τα λεκτικά κλισέ και οι τεχνολογικές λέξεις αυτών πού κατευθύνουν τη σημερινή καταναλωτική κοινωνία. Σχετικά με τις ξένες λέξεις πού πολιτογραφούν­ται στη γλώσσα μας, θα πρέπει να προσέξουμε την  ξενομανία,  τον τουρισμό,  το  εμπόριο,  τις επιστημονικές   και   τεχνοκρατικές   ανταλλαγές.  Πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πώς κάθε ξένη λέξη είναι κι ένα ξένο σώμα στη γλώσσα, κα πώς ό γλωσσικός ιμπεριαλισμός, μέρος του πολιτιστικού, τεχνολογικού και οικονομικού ιμπεριαλισμού των μεγάλων χωρών, υπονομεύει ύπουλα τη γλώσσα μας. Φυσικά τα ισχυρά κράτη δεν ανταλλάσσουν λέξεις...

6.  Η κατάργηση από τη Μέση Παιδεία της σπουδής των αρχαίων Ελληνικών και η κακοποίηση της αναφομοίωτης Δημοτικής.

7.  Ή μετανάστευση και ο φθίνων πληθυσμός της Ελλάδας (πού έχει οξύ δημογραφικό πρόβλημα). Έρευνες του Γλωσσολογικού  Σπουδαστηρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών (1989) μας βεβαιώνουν πώς από τις 125.000 αρχαιοελληνικές λέξεις διατηρούνται ζωντανές σήμερα (ιδίως στο γραπτό λόγο) οι 60.000, και γύρω στις 500 ομηρικές. Έξαλλου, ή δομή και ο πλούτος της Δημοτικής όλο και καλυτερεύει. Να μιλήσουμε λοιπόν για μια «συγκρατημένη αισιοδοξία»;