Η ΛΥΡΑ ΤΟΥ

..... Αμπντούλ Καλημεράκη (;)

Το όργανο αυτό είναι χαρακτηριστικό δείγμα λύρας που εμφανίζεται στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα, τόσο στην Κρήτη όσο και σε πολλά νησιά του Αιγαίου. Το συγκεκριμένο όργανο, σύμφωνα με τις πληροφορίες των προκατόχων του, θα πρέπει να κατασκευάστηκε τέλος του 19ου ή αρχές του 20ου αιώνα στα Χανιά της Κρήτης.
Η ηλικία, ο τόπος κατασκευής, η πολύ προσεγμένη οργανοποιητικά εργασία και, κυρίως, η άγκυρα που έχει σκαλιστεί στην πλάτη του οργάνου, κάνουν πολύ πιθανό ο κατασκευαστής του να είναι ο Αμπντούλ Καλημεράκης, ο Χανιώτης λυροποιός που αναφέρεται από τον Κώστα Παπαδάκη (1989) ως αυτός που για πρώτη φορά προσέθεσε κοχλία παρόμοιο με εκείνον του βιολιού στην κεφαλή της λύρας. Η ποιότητα του ήχου που παράγει το όργανο αυτό είναι και σήμερα εξαίρετη, και βρίσκεται σε χρήση ως λύρα της Θράκης, αφού έχει αφαιρεθεί ο κλέφτης.
Η πρόσοψη του οργάνου έχει το τυπικό αχλαδόσχημο σχήμα που χαρακτηρίζει τα παλαιά λυράκια, ένα επίπεδο κυκλικού σχήματος κάτω μέρος της κεφαλής που φιλοξενεί τα κλειδιά σε θέσεις κάθετες προς αυτήν, και ένα ανώτερο κοχλιόμορφο τμήμα που αποτελεί τόσο το άνω τμήμα στήριξης του οργάνου κατά την εκτέλεση, όσο και κλειδοθέσιο για τέσσερις συμπαθητικές χορδές, ή/και χορδές ισοκράτες. Δυστυχώς δεν σώζεται τίποτα από τα παλαιά κλειδιά, κλέφτη, καβαλάρη και χορδοδέτη, ώστε να μπορούν να εξαχθούν μονοσήμαντα συμπεράσματα για αυτό.
Το σκάφος αποτελείται από ένα κομμάτι ξύλου μουριάς.

Στη βάση της κεφαλής εμφανίζεται η προεξοχή – οδηγός για το χέρι του εκτελεστή, που διευκολύνει τη δακτυλοθεσία και επιτρέπει μεγαλύτερες εκτελεστικές δυνατότητες για το όργανο, σε συνδυασμό με τη σημειακή στήριξη στην κοχλιόσχημη απόληξη. Η όλη σχεδίαση του πίσω τμήματος της κεφαλής είναι ουσιαστικά αυτή που βρίσκεται και σήμερα στη σύγχρονη λύρα της Κρήτης, αν προσθέσουμε τη γλώσσα και μετακινήσουμε τα κλειδιά στον κοχλία.
Ο χορδοδέτης στερεωνόταν στο πίσω μέρος της ουράς, περνώντας από δύο οπές στο ανώτερο τμήμα της. Το καπάκι είναι κυρτό σκαφτό, με νεύρο στο κεντρικό τμήμα. Έχει κατασκευαστεί από ένα κομμάτι κατράνι. Το νεύρο είναι σκαφτό, σε σχήμα που διατηρείται σχεδόν το ίδιο στη σύγχρονη λύρα της Κρήτης.
Από την παρατήρηση της κεφαλής είναι σίγουρο ότι η λύρα στον αρχικό σχεδιασμό της είχε 3 κύριες και 4 βοηθητικές χορδές. Οι κύριες χορδές είχαν δυνατό ενεργό μήκος από 26 έως 28 εκ., με πιθανότερο το 26,5 εκ.

ΠΗΓΗ