ΡΩΜΑΙΚΗ - ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ -ΚΙΣΑΜΟΣ

Προς το τέλος της ελληνιστικής εποχής, οι πόλεις άρχισαν σταδιακά να αλλάζουν μορφή και να χάνουν την αίγλη των κλασσικών χρόνων. Στην ύπαιθρο εμφανίζονται οι πρώτες λαμπρές ιδιωτικές επαύλεις που δεν έχουν λιγότερη πολυτέλεια από τις αυτοκρατορικές κατοικίες. Χαρακτηριστικό γνώρισμα των οικιών αυτών ήταν ότι περιελάμβαναν μια αυλή με περιστύλιο, γύρω από το οποίο κατανέμονταν τα διάφορα δωμάτια του σπιτιού. Το τρικλίνιο ήταν το δωμάτιο των δείπνων και αποτελούσε χαρακτηριστικό και σημαντικό αρχιτεκτονικό χώρο της ύστερης ρωμαϊκής και πρώιμης βυζαντινής εποχής. Εξ΄ ορισμού σημαίνει τη διάταξη τριών κλινών γύρω από ένα ορθογώνιο τραπέζι, όπου οι συνδαιτυμόνες έτρωγαν ημι-ξαπλωμένοι γύρω από αυτό.
Όλα τα σπίτια των ανώτερων κοινωνικών τάξεων συμπεριελάμβαναν τρικλίνια, τα οποία ήταν πλούσια διακοσμημένα και έβλεπαν προς τα έξω, προς τη φύση λειτουργώντας όχι μόνο ως χώροι συνεστίασης αλλά και ως μέρη κοινωνικών συναναστροφών, δημοσίων σχέσεων και ψυχαγωγίας. Η θέση των τρικλινίων στην οικία ήταν τέτοια, ώστε οι επισκέπτες να χαίρουν την καλύτερη θέα κατά τη διάρκεια του δείπνου τους. 
Καζάζη Γ.
Γενικώς όλες οι αρχαιολογικές ανασκαφές στην Κίσαμο και σε όποια σημεία έχουν βρεθεί ψηφιδωτά, πρόκειται για επαύλεις πλουσίων, όπως η Έπαυλη του Φειδία πίσω απο το Κέντρο Υγείας που καταλαμβάνει έκταση 2000τ.μ.. Διασώθηκε μεγάλο μέρος της με αυλές και κήπο, πηγάδι, χώρους μαγειρείων, ιδιωτικό λουτρό αίθρια και ζώνες υποδοχής και εστίασης. Οι τελευταίες απευθύνονταν στους καλεσμένους επισκέπτες του οικοδεσπότη ο οποίος ήταν Έλληνας με το όνομα Φειδίας. Το όνομα διασώθηκε σε ψηφιδωτή επιγραφή, στην είσοδο ενός αιθρίου. Διατηρούνται έξι (6) μεγάλα ψηφιδωτά δάπεδα που διακοσμούν αίθουσες συμποσίων και διασκέδασης που συνόδευε τα συμπόσια, όπως θεατρικές ή μουσικές παραστάσεις.
Η διακόσμηση μαρτυρεί τη χρήση των δωματίων: παραστάσεις νεκρής φύσης με ψάρια, κυνήγια, φρούτα και λαχανικά, όλα είδη που μπορούσαν να προσφέρονται στο γεύμα.
Θεατρικά προσωπεία και θεατρικές σκηνές από κωμωδίες του Μενάνδρου που ήταν ιδιαίτερα αγαπητές κατά τη ρωμαϊκή εποχή, υπογράφονται από καλλιτέχνη μιας μεγάλης σχολής ψηφιδωτών από την Αντιόχεια της Συρίας. Μεγάλα πεσμένα κομμάτια ψηφιδωτών από τον όροφο δείχνουν ότι το οικοδόμημα ήταν διώροφο. Η έπαυλη του Φειδία κτίστηκε το 2ο αι. μ.Χ. και επεκτάθηκε με νέες πτέρυγες και μετασκευές κατά τον 3ο αιώνα. Τότε κατασκευάστηκαν δύο από τα μεγαλύτερα ψηφιδωτά με θέματα από τον κύκλο του θεού Διονύσου.

Σταυρούλα Μαρκουλάκη