ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΚΙΣΑΜΟΥ ΚΑΙ Η ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ ΤΟΥ

Το έτος 1899 όταν ο Πρίγκιπας Γεώργιος ανέλαβε τα καθήκοντα του ως Ύπατος Αρμοστής, ένας από τους πρωταρχικούς στόχους που έθεσε ήταν η δημιουργία κλίματος ασφάλειας και ευταξίας. Για το σκοπό αυτό αποφασίσθηκε η δημιουργία σώματος χωροφυλακής. Σαν πυρήνας της Κρητικής χωροφυλακής χρησιμοποιήθηκαν τα μικρά σώματα που είχαν δημιουργήσει οι Ξένες Δυνάμεις.
Το καλοκαίρι του 1899, ο λοχαγός των Ιταλών καραμπινιέρων Φεντερίκο Κραβέρι, διορίσθηκε επίσημα διοικητής και οργανωτής της Κρητικής Χωροφυλακής. Με τη βοήθεια μιας ομάδας 140 περίπου αξιωματικών και υπαξιωματικών των καραμπινιέρων ανέλαβε να οργανώσει την Κρητική Χωροφυλακή, χρησιμοποιώντας ως πυρήνα του Σώματος τα στελέχη των τεσσάρων Σωμάτων Χωροφυλακής που είχαν δημιουργήσει οι διοικητές των Διεθνών στρατευμάτων.

Η Κρητική Χωροφυλακή αποτελείτο από 1 τάγμα πέντε λόχων. Οι λόχοι ήταν τοποθετημένοι ένας σε κάθε νομό. Κάθε λόχος είχε 3 ή 4 υπομοιραρχίες με διοικητή ανθυπασπιστή των καραμπινιέρων και κάθε υπομοιραρχία περίπου 6 ενωμοτίες (σταθμούς) με διοικητή υπενωμοτάρχη ή και οπλίτη καραμπινιέρο.
Στην Κίσαμο ιδρύθηκε από την αρχή Υπομοιραρχία με τους ανάλογους Σταθμούς. Δεν έχουμε καταγεγραμμένη τη χωρογραφική κατανομή της περιοχής την εποχή εκείνη εικάζουμε .....

....όμως ότι θα υπήρχαν Σταθμοί στα μεγάλα χωριά που και στη συνέχεια επί Χωροφυλακής και ΕΛΑΣ υπήρχαν ανάλογοι Σταθμοί. (Δραπανιάς, Τοπόλια, Έλος, Κούνενι {Βάθη}, Λαρδάς {Γραμβούσα}) Από  έγγραφα της Κρητικής Χωροφυλακής προκύπτει ότι υπήρχε Σταθμός Χωροφυλακής στο Κεφάλι Κισάμου, ο οποίος διατηρήθηκε και μετά τον εμφύλιο πόλεμο και ότι ο Σταθμός Χωροφυλακής Πανεθύμου υπαγόταν στην Υπομοιραρχία Κισάμου.

ΕΜΜ. ΚΟΥΜΠΡΑΚΗΣ

Από το έτος 1913 και εντεύθεν σταδιακά η Κρητική Χωροφυλακή συγχωνεύεται με την Ελληνική Χωροφυλακή και ιδρύεται Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Δυτικής Κισάμου με τους ανάλογους Σταθμούς. Για το προ του έτους 1940 χρονικό διάστημα δεν υπάρχουν στοιχεία.
Γερμανική κατοχή
Κατά την Γερμανική εισβολή την 21-5-1941 οι δυνάμεις της Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Δυτικής Κισάμου αποτελούμενες από σαράντα περίπου άνδρες υπό τις διαταγές του Νεοζηλανδού Διοικητή της περιοχής συμμετέχουν στη μάχη που γίνεται στον Καστελλιανό κάμπο. Οι επιζώντες αιχμάλωτοι Γερμανοί περίπου είκοσι παραδόθηκαν στο Υποδιοίκηση Χωροφυλακής Δυτικής Κισάμου και κρατήθηκαν αιχμάλωτοι στα κρατητήρια του Α.Τ. Κισάμου μέχρι την 25-5-1941 από όπου απέδρασαν μετά το βομβαρδισμό του οικήματος που στεγαζόταν η Χωροφυλακή και την καταστροφή των κρατητηρίων.
Την 21-5-1941 γερμανική αυτοκινητοπομπή με ισχυρή δύναμη Γερμανών στην περιοχή «Κουκουναρά», μετά από τα Πλακάλωνα δέχεται επίθεση από 50 περίπου ενόπλους Κισαμίτες με απαρχαιωμένο οπλισμό, (γκράδες , Μάνλιχερ και ένα οπλοπολυβόλο λάφυρο από την προηγούμενη μέρα) και  τους προκαλούν σοβαρές απώλειες. Κατά τη μάχη σκοτώθηκε  ο Χωροφύλακας ΠΑΤΕΡΑΚΗΣ Δημήτριος του Στυλιανού της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Δυτικής Κισάμου από τα Νωπήγεια, μαζί με άλλους δύο πατριώτες.

Στρατής Σαβιολής
ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ
Α.Τ ΚΙΣΑΜΟΥ 1960

Την 22-5-1941 δύναμη της Χωροφυλακής της Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Δυτικής Κισάμου μαζί με ένοπλους πολίτες στην περιοχή «εργοστάσιο του Χατζή» στον Κουρφαλώνα κατατροπώνουν πεζή Γερμανική δύναμη που επιχειρεί για την κατάληψη της κωμόπολης και κυριολεκτικά τους συντρίβουν προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες και την αναγκάζει να επιστρέψει στη βάση της στα Πλακάλωνα.
Ο Απόστολος Δασκαλάκης στο βιβλίο του «Ιστορία της Χωροφυλακής 1940-1950) αναγράφει για τις δυνάμεις της Χωροφυλακής στην περιοχή.
«Οι Χωροφύλακες του Σταθμού Δραπανιά, Λαρδά, Κούνενι και Τοπολίων ετέθησαν επικεφαλής όλων των εις την περιοχήν αυτήν δυναμένων να φέρουν όπλα και συνήψαν ομού μετά των Ελληνικών και Συμμαχικών δυνάμεων μάχας, κατά τας οποίας εφονεύθησαν 50 Γερμανοί αλεξιπτωτισταί και 25 αιχμαλωτίσθησαν. Επίσης οι άνδρες του Σταθμού Δραπανιά υπό τον Ενωμοτάρχην Εμμ. Μπασιαδάκην, τεθέντες επι κεφαλής πολλών οπλισθέντων χωρικών, την 23ην Μαΐου επιτέθησαν παρά την θέσιν Στροφές κατά διερχομένου Γερμανικού Τμήματος, το οποίον αφού εφονεύθησαν δύο εκ των ανδρών του, ετράπη εις φυγήν εγκαταλείψαν πολλά εφόδια. Την επομένην 24ην Μαΐου η ιδία δύναμις του Σταθμού Δραπανιά, μετά των οπλισθέντων χωρικών, προσέβαλεν εις την ιδίαν θέσιν οδεούσαν ισχυράν Γερμανικήν φάλλαγα, την οποίαν διέλυσε με πολλάς απωλείας, εφονεύθη δε τότε και ο Χωροφύλαξ Δ. Πατεράκης.» (Σωστά, με λάθος τις ημερομηνίες)
Ο Νεοζηλανδός Διοικητής σε μετέπειτα αναφορά του τους χαρακτήρισε τη δύναμη της τοπικής Χωροφυλακής ως άρτια εκπαιδευμένη  καλά εξοπλισμένη με τουφέκια και πιστόλια ενώ γράφει ότι η δύναμη και η αξία της δύναμης της Χωροφυλακής άξιζε όσο  δύο λόχους.
Εμφύλιος πόλεμος
Κατά τον εμφύλιο πόλεμο αριστεροί αντάρτες επιτέθηκαν κατά των Σταθμων Χωροφυλακής, Κούνενι (Βάθης), Τοπολίων και Έλους και κατά τη συμπλοκή που επακολούθησε τραυματίσθηκε ελαφρά ένας Χωροφύλακας.
Επίσης ένοπλες συμπλοκές της Χωροφυλακής με τους αριστερούς αντάρτες έγιναν στο Σάσαλο και στη Ρογδιά όπου σκοτώθηκε ο Κοδέλας Γεώργιος ή Καπετάν Γιώργης αρχηγός των ανταρτών περιοχής Κισάμου.
Μετά τον εμφύλιο συνεχίζεται η λειτουργία σαν Υποδιοίκησης Χωροφυλακής Δυτικής Κισάμου, μέχρι το έτος 1968 όπου μετονομάζετε σε Αστυνομικό Τμήμα Κισάμου με πέντε Σταθμούς Χωροφυλακής και ένα Φυλάκιο Χωροφυλακής στη δικαιοδοσία του (Σταθμοί Χωροφυλακής Δραπανιά, Τοπολίων, Έλους, Βάθης, Γραμβούσας και Φυλάκιο Χωροφυλακής Σφηναρίου που καταργήθηκε μετά το έτος 1974).
Το έτος 1984 μετά την ενοποίηση των Σωμάτων Ασφαλείας λειτουργεί ως Αστυνομικό Τμήμα Κισάμου με πέντε Αστυνομικούς Σταθμούς στη δικαιοδοσία του (Αστυνομικοί Σταθμοί Δραπανιά, Τοπολίων, Έλους, Βάθης, Γραμβούσας)
Από το έτος 1985 μέχρι και το έτος 1992 συγχωνεύεται με το Αστυνομικό Τμήμα και το Αγρονομείο Κισάμου.
Μετά το έτος 1990 αρχίζει σταδιακά η αποδυνάμωση της Υπηρεσίας και των υφισταμένων αστυνομικών Σταθμών. Το έτος 2010 στα πλαίσια μιας αναδιάρθρωσης της ΕΛΑΣ καταργούνται και οι πέντε αστυνομικοί Σταθμοί.
Η στέγαση του Α.Τ.Κισάμου από το 1980 που θυμάμαι μέχρι το 2008 ήταν στο οίκημα απέναντι από το Μητροπολιτικό Ναό της Ευαγγελίστριας, ενώ από το έτος 2008 σε ιδιόκτητο κτίριο που ανεγέρθηκε σε οικόπεδο του Δήμου.

Στο Αστυνομικό Τμήμα Κισάμου υπηρέτησαν ως Χωροφύλακες ο Πατεράκης Εμμανουήλ, γνωστός από τη συμμετοχή του στην απαγωγή του Γερμανού στρατηγού Κράιπε, και ο δεξιοτέχνης της Κρητικής μουσικής λυράρης Μουντάκης Κων/νος.
Κατά τα νεότερα χρόνια αξιομνημόνευτη είναι η συμμετοχή των ανδρών του Αστυνομικού Τμήματος Κισάμου κατά τις επιχειρήσεις για την σύλληψη των δραπετών των φυλακών Νεάπολης (φωτο) που είχαν σκοτώσει δύο αστυνομικούς τον Ιούνιο του έτους 1989.
Τα στοιχεία για το άρθρο μου τα έστειλε ο καλός φίλος Σπανουδάκης Μανώλης.