ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΓΙΑ ΟΤΙ ΑΦΟΡΑ ΤΟΝ ΔΗΜΟ ΚΙΣΑΜΟΥ! ΜΙΑ ΣΕΛΙΔΑ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΝΕΡΓΟΥΣ ΠΟΛΙΤΕΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΥ ΜΑΣ.
Η επίσκεψη στην Κίσαμο είναι μοναδική εμπειρία. Η γνωριμία με την επαρχία δεν έχει να κάνει μονάχα με το ζεστό και φωτεινό ήλιο, την κρυστάλλινη θάλασσα, τα φαράγγια, την παρθένα γη, την μεγάλη χρονική διάρκεια διακοπών σας στην περιοχή. Η γνωριμία με την επαρχία Κισάμου είναι ταυτόχρονα κι ένα ταξίδι στην μακραίωνη ιστορία της, τον πολιτισμό, την παράδοση, τα ήθη και έθιμα, την φιλόξενη ψυχή των ανθρώπων της....Όσοι δεν μπορείτε να το ζήσετε... απλά κάντε μια βόλτα στο ιστολόγιο αυτό και αφήστε την φαντασία σας να σας πάει εκεί που πρέπει...μην φοβάστε έχετε οδηγό.... τις ανεπανάληπτες φωτογραφίες του καταπληκτικού Ανυφαντή.
Η Κεντρική Διοίκηση του ΕΕΣ, για πολλοστή φορά, στηρίζει τις δομές και δράσεις του Περιφερειακού Τμήματος Κισάμου του ΕΕΣ. Παρελήφθησαν και έφθασαν στις εγκαταστάσεις του Τμήματος μεγάλη ποσότητα από είδη πρώτης ανάγκης και τρόφιμα, από την Κεντρική Διοίκηση του Ε.Ε.Σ.Τα τρόφιμα και τα Είδη Πρώτης Ανάγκης, θα διατεθούν, όπως και όλες τις προηγούμενες φορές, σε εμπερίστατους συνανθρώπους μας μέσω του Κοινωνικού Παντοπωλείου και των 2 Προγραμμάτων «Βοήθεια στο σπίτι» που λειτουργεί η Ιερά Μητρόπολης Κισάμου και Σελίνου και καλύπτει ανάγκες 450 προσώπων της ευρύτερης περιοχής.
Ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Κισάμου και Σέλινου κ. Αμφιλόχιος, Πρόεδρος ΔΣ του ΠΤΚ του ΕΕΣ, εκφράζει, εκ μέρους του ΔΣ του Τμήματος Κισάμου, θερμές ευχαριστίες στο Κεντρικό Διοικητικό Συμβούλιο και ιδιαιτέρως στον Πρόεδρο του ΕΕΣ δρ. Αντώνιο Αυγερινό για την ουσιαστική, έμπρακτη και διαχρονική στήριξη στην προσπάθεια κάλυψης των ολοένα αυξανόμενων αναγκών εμπεριστάτων ανθρώπων του τόπου και της ευρύτερης περιοχής.
....... Θυμάμαι πάντα προσπαθούσα να ψυχολογήσω σε κάθε σπίτι που πήγαινα (τότε) τον νοικοκύρη για να θυμάμαι την επόμενη χρονιά αν θα έπρεπε να τα πω ξανά ή όχι. Έτσι είχα φτιάξει μια νοερή λίστα με τις κυριότερες φυσιογνωμίες ακροατών καλάντων. Μη γελάτε !!! Κατά αρχάς θέλω να πω ότι πάντα το ευχαριστιόμουν αυτές τις Άγιες μέρες και σαν όνειρο θυμάμαι που τις κουταλομετρούσα, ως την παραμονή για να τα …οικονομήσω. Ξανάβαλα κάτω λοιπόν την θύμηση μου και ανασύνταξα τις παιδικές μου σκέψεις, και ως εκ του θαύματος ξαναθυμήθηκα τους 6 ποιο χαρακτηριστικούς τύπους των Χριστουγέννων. ΕΧΟΜΕ ΛΟΙΠΟΝ Ο Σπάγκος : Γεμάτος χαρά πρωί-πρωί κτυπάς την πόρτα, και ενώ είσαι έτοιμος να ακούσεις «το πέστα μας», ακούς το γνωστό «δώσαμε- δώσαμε». Τώρα αν έδωσαν φέτος ή πέρυσι είναι άλλο θέμα. Η Σπαστικιά : Κτυπάς και σου ανοίγει η μεσόκοπη κυρία με τα ρολά στην κεφαλή, με τα πασουμάκια της αλλά με ένα χαμόγελο γεμάτο καλοσύνη. - «Πέστα Γιαννάκη»....... Αρχίζεις λοιπόν να τα λες και ενώ φτάνεις ως εκεί που ξέρεις και περιμένεις να ακούσεις τον ήχο των ταλίρων στο χέρι της κυρίας, ακούς ξαφνικά ένα ξερό
- «Γιαννάκη μέχρι το τέλος τα λέμε;» Σύξυλος ο Γιαννάκης και κάθε Γιαννάκης, κομπλάρει και τον πιάνει ο γνωστός ξερόβηχας της αμηχανίας. Ο Παραδοσιακός: Τελειώνεις το άσμα και ο καλός κύριος σε καλεί να περάσεις στο σαλόνι του, ξάφνου η χοντρή κυρά του με την δισκάρα γεμάτη τα γνωστά γλυκά των Χριστουγέννων προσπαθεί να σε τρατάρει με το ζόρι, τότε λοιπόν σε έπιανε κρύος ιδρώτας, «θα πάρω και λεφτά ή μόνο γλυκά;» . Η Τσιγκούνα : Και του χρόνου λες, και ενώ βλέπεις την κυρία να χώνει την χερούκλα της στην ποδιά της έτοιμη να σε πληρώσει (κόπος είναι και αυτός) βγάζει το παλιό το θυμάστε καλέ το πεντοχίλιαρο και σου πετά ένα ξερό « έχεις 4950 δρχ. ρέστα». Μετά από λίγο αφού ψάχνεσαι, -για να μην χάσεις και το πενηντάρικο- και κοιτάς αμήχανα εδώ και εκεί σου πετά την δεύτερη στερεότυπη κουβέντα « Δεν έχεις ; Καλά πάρε το 10άρικο που βρήκα στην τσέπη μου, άντε και του χρόνου». Ο Γρήγορος : Κτυπάς και καθώς ανοίγει η πόρτα και είσαι έτοιμος, δηλαδή έχεις πάρει την βαθιά αναπνοή για να αρχίσεις το ψάλσιμο, σου πετά ένα «καλά φτάνει» και σου ρίχνει μες στο κουτί το εκατοστάρικο Δεν σε πειράζει που δεν ξεκίνησες καν να τα λες, ήταν ο καλύτερος, ακοπίαστα και γρήγορα, ας είναι καλά. Ο Συγγενής : Προσοχή ποτέ δεν πας με παρέα, πάντα μόνος για να μην μοιραστείς το παχουλό (εκείνη την εποχή) πεντακοσάρικο με άλλον και φυσικά πάντα βράδυ που να είναι και ο Θείος εκεί.
Όλα αυτά πριν 50 χρόνια τότε που τα πράγματα ήταν πολύ- πολύ σφιγμένα, τότε που σαν συμπλήρωμα παίρναμε και το μπιτόνι για το λάδι (τυρόλαδο μας βάζανε τις περισσότερες φορές), τότε που είχαμε κάνει άτυπη συμφωνία «την καλή εσπέρα» να την λέμε στα μαγαζιά το βράδυ, τότε που το Καστέλι ήταν δυο γειτονιές, και 5 δρόμοι. Υ.Σ Τώρα που το ξανασκέφτομαι εμένα μου τύχαιναν πάντα παραδοσιακοί τύποι όταν έλεγα τα κάλαντα. Ίσως αυτό έκανε την περίοδο των Χριστουγέννων μου πιο όμορφη και διαφορετική και για αυτό έμεινε χαραγμένη μέσα μου τόσο έντονα. Και του χρόνου.
Οι Χριστουγεννιάτικες διαδικτυακές δράσεις του Δήμου Κισάμου και της Κοινωφελούς Επιχείρησης του Δήμου ολοκληρώνονται την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς με την live streaming συναυλία του Αντώνη Μαρτσάκη στις 8 το βράδυ. Ο καταξιωμένος Κισσαμίτης καλλιτέχνης και οι συνεργάτες του θα μας χαρίσουν ένα πλούσιο, παραδοσιακό, εορταστικό πρόγραμμα, λίγο πριν την έλευση του Νέου Έτους. Θα διασκεδάσουμε όλοι ΜΑΖΙ , παρακολουθώντας το ΖΩΝΤΑΝΑ στο κανάλι YouTube του ΔΗΜΟΥ ΚΙΣΑΜΟΥ. Πέμπτη 31 Δεκεμβρίου 2020 ( 20:00)
«ΑΥΤΕΣ ΤΙΣ ΓΙΟΡΤΕΣ ΘΑ ΤΙΣ ΠΕΡΑΣΟΥΜΕ ΣΥΝΤΡΟΦΙΑ ..ΑΚΟΜΑ ΚΑΙ ΑΠΟ ΜΑΚΡΙΑ !»
Διαβάζω οτι η Περιφέρεια Κρήτης ενέκρινε κονδύλι ύψους 1.000.000 ευρώ, ώστε να συνεισφέρει στα έργα που θα υπάρξουν για την αποκατάσταση του βοηθητικού γηπέδου του ΟΦΗ. Εξέλιξη που χαροποίησε την ομάδα. Βέβαια το κόστος όλου του εγχειρήματος θα είναι πολύ μεγαλύτερο και θα το καλύψει ο ισχυρός της άνδρας, όμως η παραπάνω εξέλιξη βοηθά αισθητά και κυρίως αποτελεί μία «απόδειξη» πως το project «τρέχει»”.
Τελευταίες μέρες του χρόνου βρήκαν κάπου παραπεταμένο ένα εκατομμύριο και θα το δώσουν στον ΟΦΗ για να φτιάξει το προπονητικό του Κέντρο..... Για μας άραγε μπορεί να βρεθούν αυτά που μας υποσχέθηκαν; Λιγότερα έστω και παραπεταμένα, για να φτιάξουμε τα εργαστήρια του ΕΠΑΛ Κισάμου. Τώρα θα μου πείτε μα το ίδιο αξίζει ένας ΟΦΗ με 200 παιδιά που δεν έχουν κι σχολείο; Έ δίκιο έχετε...ο ΟΦΗ είναι όφις... εμείς είμαστε χελωνίτσες.
Βέβαια με συναρπάζει και αυτή η λέξη που χρησιμοποιεί ο δημοσιογράφος για να δείξει οτι εκεί στο Ηράκλειο εργάζονται ομαδικά, με σχέδιο, για το καλό τους... "η εξέλιξη αυτή βοηθά αισθητά και κυρίως αποτελεί μία «απόδειξη» πως το project «τρέχει»." Για όσους δεν ξέρουν τι σημαίνει project τους λέω οτι σημαίνει σχέδιο, μελέτη, πράγμα που όπως φαίνεται εμείς εδώ δεν είχαμε κι αν έχομε δεν ήταν τόσο ισχυρό όσο θα έπρεπε. Πάντως για να μην αδικούμε και το δικό μας project (πόσο μου αρέσει αυτή η λέξη) σε λίγες μέρες θα είναι έτοιμο το Θερμοκήπιο που το μετέφεραν απο το παλιό Λύκειο σε μια γωνιά του νέου σχολείου σιγά-σιγά. Κάτι είναι και αυτό, όχι οτι μπορούμε βέβαια να φτάσουμε τους άλλους που λειτουργούν ....με project.
Μια ματιά στο παρελθόν με τα χωριά Τοπόλια και Ποταμίδα, με την ιστορική καταγραφή του χωριού απο τον γιατρό Μιχάλη Αναστασάκη* στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του "Αι αξίαι της Κισάμου" την δεκαετία του 50'.
ΤΟΠΟΛΙΑ
Πρόεδρος της κοινότητας Τοπολίων είναι ο Εμμανουήλ Περιστεράκης και σύμβουλοι του οι Πέτρος Βερναδάκης, Βασίλης Φιλτικάκης, Αντώνης Λιαπάκης, και Γιώργος Μαρκαντωνάκης. Η κοινότητα έχει 50.000 ρίζες ελιές και παράγει 160.000 οκάδες λάδι και 100.000 οκάδες κρασί. Το Δημοτικό σχολείο είναι σε πολύ καλή κατάσταση αλλά δεν έχει ιδιόκτητο κοινοτικό γραφείο. Έχει 20 μαθητές στο γυμνάσιο και 5 στο πανεπιστήμιο. Έχει 3 πηγές, ενώ δεν διαθέτει μνημείο Άγνωστου στρατιώτη. Αρχηγό είχε τον Εμμανουήλ Μαρκαντώνη και οπλαρχηγούς τον Περιστεράκη και τον Περίδη απο τα Τσουρουνιανά. Ο Επίσκοπος Ιεροσητείας είναι Ειρηναίος Τσουρουνάκης, λαμπρός και πολύ μορφωμένος θεολόγος που τιμά την Εκκλησία αλλά και την επαρχία Κισσάμου. Φώτο Φοίβος
ΠΟΤΑΜΙΔΑ
Η κοινότητα έχει 450 κατοίκους και δυο οικισμούς την Ποταμίδα και τα Παπαδιανά (περιμένω να βάλουν οι Ποταμιδιανοί και τις άλλες). Προεδρος είναι ο Βασίλης Μοστράκης με δημοτικούς συμβούλους τους Τζαγκαράκη, Τσουρουδιακάκη και Σεγρεντάκη. Η κοινότητα έχει 20.000 ελαιόδεντρα και παράγει 60.000 οκάδες λάδι και 120.000 οκάδες κρασί. Δεν έχει πηγές, αλλά ποτίζει 30 στρέμματα γης απο το ποτάμι ως και 30 Ιουνίου. Στο συνεταιρισμό είναι γραμμένοι 50 κάτοικοι δεν έχει μνημείο άγνωστου στρατιώτη, ούτε και κοινοτικό γραφείο. Έχει έναν καθηγητή Γεώργιο Κωνσταντουλάκη και δυο δασκάλους (δεν αναφέρει ονόματα) έχει μαθητές μόνο στο Γυμνάσιο.
(Αυτό αξίζει)... Ουδείς μένει εις την έδρα της κοινότητας πλην του γραμματέα.
Οπλαρχηγό είχε τον Γεώργιο Φωτάκη που έκανε και Δήμαρχος. Δεν έχει αρχαιότητες ούτε μεταλλεύματα (οι πυραμίδες μάλλον ήταν εν χρήση ακόμα)
Ο Άγιος Βασίλης ήρθε λιγάκι πιο νωρίς για το Περιφερειακό Τμήμα Κισάμου του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού!!! Συγκεκριμένα το Coffee & More, και ο ιδιοκτήτης και φίλος του Περιφερειακού μας τμήματος, Κώστας Μουντάκης, μας δώρησε μια μεγάλη ποσότητα από εμφιαλωμένα νερά, καθώς και ένα ψυγείο, για να το χρησιμοποιούμε για τις ανάγκες του Περιφερειακού μας Τμήματος!!!
Για όλους εμάς, το νερό, ειναι το απαραίτητο εφόδιο στις αποστολές μας, και το να έχουμε επάρκεια, μπορεί να εξασφαλίσει ακόμα και την επιτυχημένη έκβαση της!!
Το 1993 στις Λουσακιές έγινε το πρώτο διεθνές συνέδριο με τίτλο "Στις ρίζες του Κισαμίτικου συρτού", στο συνέδριο αυτό μίλησαν εκτός του συλλόγου Λουσακιών, και οι εξέχοντες μουσικολόγοι κ. Leudi Roberto καθηγητής εθνομουσικολογίας πανεπιστημίου της Μπολόνιας, ο μουσικολόγος κ. Ταρραίος Βασίλειος, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών μουσικολόγος κ. Αμαριανάκης Γιώργος. Το παρακολούθησαν, μιας και έχω τα πρακτικά αλλά και τις απομαγνητοφωνημένες ομιλίες όλων, γύρω στους 300 συνέδρους, ανάμεσα τους ο μουσικολόγος κ. Διονυσόπουλος, ο δάσκαλος και λαογράφος κ. Χαρωνίτης Βασίλης, η σκηνοθέτης Καποκάκη Ελευθερία, βουλευτές του νομού, και φυσικά όλοι οι παραδοσιακοί οργανοπαίκτες της Κισάμου Κουνελάκης Μιχάλης, Καρτσώνης Μανώλης και Βασίλης, Μαθιουδάκης Γρηγόρης, Πολυχρονάκης Μιχάλης, Πολυχρονάκης Βαγγέλης, Λαινάκης Στέλιος, Χαρτζουλάκης, Βλαστάκης, Παπαδάκης Γιώργος, με τον Ναύτη, Παπαδάκη Κωστή, να κλέβει την παράσταση ..και στις ερωτήσεις αλλά και στις απαντήσεις.
Μιας και στο τέλος κάθε εισήγησης υπήρχαν ερωτήσεις προς τους ομιλητές μουσικολόγους οι περισσότερες προς τον κ. Αμαργιανάκη*, σχετικά με τα συρτά.... ιδιαίτερα που και πότε γράφτηκαν τα Κισσαμίτικα συρτά, αλλά και κάποιες ερωτήσεις για τα κλεμμένα συρτά της Κισάμου.
Αναρτώ και μια ερώτηση του Ναύτη (Κωστή Παπαδάκη) προς τον Αμαριανάκη ....
-Ναύτης: Κατ' αρχάς καλωσορίζω τον κ. Αμαργιανάκη, τον κύριο Λέιντι, είναι μεγάλοι μουσικολόγοι και του τόπου μας και του εξωτερικού.
Κύριε Αμαργιανάκη έχετε την απορία πως που και με τι τρόπο δημιουργήθηκαν οι συρτοί. Εμείς έχουμε στοιχεία απόλυτα και μπορούμε να σας δώσουμε με ονόματα και χρονολογίες, πότε και ποιοι έβγαλαν τα συρτά. Εννοώ τα πρώτα, οι πρωταρχικές μουσικές και οι μελωδίες που βγήκαν πριν 100, 150 χρόνια όχι παραπάνω, ίσως 200 χρόνια που άρχισαν οι μουσικές να βγαίνουν. Αυτό είναι ένα θέμα εμείς μπορούμε να σας δώσουμε χρονολογίες και τα ονόματα των δημιουργών. Ήδη ορισμένα κομμάτια, σε όλη την Κρήτη και όχι μόνο, τα ονοματίζει με τ' όνομα του καλλιτέχνη.
Λέμε ο συρτός του Καραγκιουλέ. Γιατί τον λέμε Καραγκιουλέ, και ποιος ο λόγος που τον είπαμε (συρτό του Καραγκιουλέ); Να σας δώσουμε την απάντηση.
Οι Καραγκιουλέδες ήταν δυο αδέλφια, ζούσαν στα Καλλεργιανά, ήταν βιολιστές και οι δυο Μουσουλμάνοι. Έπαιζαν τα βιολιά και έβγαζαν μουσικές με το δικό τους τρόπο στηριζόμενες στην παράδοση, αυτοί έβγαλαν τον Α' και τον Β' συρτό του Καραγκιουλέ..... κάθε καλλιτέχνης που έβγαλε μουσική, τις έδινε και και μια ονομασία, Καλλεργιανός, Καστελιανός, ο Αζωγυριανός, του Τζέγκα ο συρτός, ο Κερεφυλλιανός, ο Σελινιώτικος συρτός κλπ...
Τα πρακτικά του πρώτου συνεδρίου για τις "Ρίζες του Κισαμίτικου συρτού" έχουν δημοσιευθεί σε βιβλίο, κρίμα βέβαια που δεν είναι ευρέως γνωστό αυτό, μιας και εκεί μέσα υπάρχουν αρκετές ερωτήσεις που δυστυχώς δεν απαντήθηκαν τόσα χρόνια απο κανένα. Ερωτήσεις που θα μπορούσαν να φανούν χρήσιμες.
Άλλο ένα συνέδριο έγινε το 2000 με θέμα, "Μουσική και χορός της Κρήτης" από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Λουσακιών, και οι ομιλητές τότε ήταν ο Αμαργιανάκης Γεώργιος, Leydi Roberto, Παπαδάκης Γεώργιος, Χαρμαντά Νάνση, Κόρος Μαρίς, Λουτζάκη Ρένα, και οι υποψήφιοι διδάκτορες στον τομέα Εθνομουσικολογία: Γιαννακοδήμου Άννα-Μαρία, Θεοδοσοπούλου Ειρήνη και Δαλιανούδη Ειρήνη.
*Ο Γεώργιος Αμαργιανάκης γεννήθηκε το 1938 στην Ανατολή Ιεράπετρας Κρήτης. Σπούδασε βυζαντινή μουσική στο Ωδείο Αθηνών, Αρμονία στο Ωδείο Πειραιώς. Πέθανε το 2003.
Επίσκεψη στους πέτρινους σκαλιστούς θαλάμους ιχθυοκαλλιέργειας στην αρχαία Φαλασαρνα. Το ψάρι πάντα ήταν απο τις κυριότερες τροφές των αρχαίων μας και δεν έχαναν ευκαιρίες.. ακόμα και να το "εκτρέφουν" δίπλα στην θάλασσα.
Σκαλιστοί θάλαμοι που κάποτε ήταν στα ίσαλα της θάλασσας, αλλά λόγω του σεισμού 365 μΧ ανυψώθηκαν.. 4-5 μέτρα απο την επιφάνεια της. Βρίσκονται στα νοτιοδυτικά της εισόδου του αρχαίου λιμανιού της Φαλάσαρνας, και υπάρχουν τρεις ή τέσσερις τέτοιες δεξαμενές. Οι δυο φαίνονται πεντακάθαρα και δυο παραμέσα που έχουν σκεπαστεί απο την βλάστηση.
Κάθε μια έχει εσωτερική σκάλα για να κατεβαίνουν να να την καθαρίζουν, παρόμοιες έχουν βρεθεί στο Ηράκλειο αλλά και στην Ιεράπετρα. Φυσικά των Φαλασάρνων είναι σε καλύτερη κατάσταση, αν και η πρόσβαση στο σημείο αυτό είναι σήμερα αρκετά δύσκολη.
Το μόνο που μένει να μάθουμε είναι τι ψάρια έτρεφαν κι αν ήταν ο σκάρος ο Κρής, το ψάρι αυτό που τόσο το συναντάμε στα εναπομείναντα ψηφιδωτά της Κισάμου
Η Φαλάσαρνα πριν γίνει ένα πειρατικό λιμάνι σίγουρα ήταν μια μεγάλη εμπορική πόλη στα Δυτικά της Κρήτης και αυτό το αποδεικνύουν χρόνο με το χρόνοι οι ανασκαφές που γίνονται εκεί, απο την ΕΦΑ Χανίων αλλά και την αγαπητή Ελπίδα Χατζηδάκη που έχει αφιερώσει τα πάντα για την ανάδειξη της.
Κυκλοφόρησε η νέα δουλειά του αγαπητού φίλου Νίκου Μαργαριτάκη με τίτλο "Τ' αρισμαρί βάνω στ' αυτί" με 11 συνθέσεις με τα "Νέα Κισσαμίτικα συρτά" που είναι αφιερωμένα στον πατέρα του τον Θεόφιλο παλιό οργανοπαίκτη της περιοχής μας.
Στο cd που κυκλοφόρησε πριν λίγες μέρες και αξίζει να το αποκτήσετε τις συνθέσεις του Νίκο παίζουν καταξιωμένοι οι παραδοσιακοί μουσικοί, Δημήτρης Αναγνωστάκης, Γιάννης Κατάκης, Γιώργος Μυλωνάκης, Λευτέρης Κουμής, Στρατής Σκαράκης, Βασίλης Καρεφυλλάκης, Γιώργος Μανιωλούδης και ο Κυριάκος Σταυριανουδάκης.
Ο Νίκος Μαργαριτάκης γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Κίσαμο, είναι αυτοδίδακτος, έμαθε να παίζει λαούτο και μπουζούκι μόνος του και εργάστηκε για πολλά χρόνια στην Γαλλία, στην επιμέλεια μουσικών προγραμμάτων σε νυχτερινά μαγαζιά του Παρισιού. Τα τελευταία χρόνια ασχολείται κυρίως με την σύνθεση ορχηστρικής και έντεχνης μουσικής και διδάσκει μουσική και έντεχνο τραγούδι στο Ωδείο, που στεγάζεται στο Τσατσαρωνάκειο Πολυκέντρο της Ιεράς Μητρόπολης Κισάμου & Σελίνου.
Δεν ξέρω αν φοβήθηκε ο ιός επειδή έκανε εμβόλιο ο Πρωθυπουργός και ο Σωτήρης, αλλά χθες η Κρήτη ήταν για πρώτη φορά μετά απο πολύ καιρό "καθαρή", ούτε ένα κρούσμα σε κανένα νομό στο νησί μας.
Μάλιστα όπως διάβασα και σε Ηρακλειώτικο σαιτ και οι κλινικές covid του νησιού έχουν σχεδόν αδειάσει. Θεωρώ οτι αυτό είναι το σπουδαιότερο απ' όλα και αυτό θα πρέπει να διαφυλάξουμε μιας και όπως δείχνουν τα πράγματα ο εμβολιασμός στον πληθυσμό αλλά και ώσπου να αποκτήσουμε μια κάποια ανοσία, θα αργήσουν λιγουλάκι.
Ας μείνουμε λοιπόν έτσι, πιστεύουμε δεν πιστεύουμε στον ιό, για να φύγουμε επιτέλους απ' αυτήν την φυλακή που έχουμε μπει... ή μας έχουν βάλει.
Μια ματιά στο παρελθόν ξεκινώντας απο το χωριό της μάνας μου το Βουλγάρω, και με την ιστορική καταγραφή του χωριού απο τον γιατρό Μιχάλη Αναστασάκη* στο πολύ ενδιαφέρον βιβλίο του " Αι αξίαι της Κισάμου" την δεκαετία του 50'.
Το χωριό έχει 700!! κατοίκους και αποτελείται εκ των συνοικισμών Δερμιτζιανά, Σταμάνρου!!!, Χουδαλιανά, Μάκρωνα, Βατοχείλι, Λατζιανά και Μουρί. Πρόεδρος της κοινότητας είναι ο Εμμανουήλ Χαρχαλάκης και σύμβουλοι, Χρήστος Αναγνωστάκης, Ζαχαρίας Ψαράκης, Ευάγγελος Φαντάκης, Παναγιώτης Κορναράκης. Ιερέας στο χωριό είναι ο Δημήτριος Μαζοκοπάκης.
Οι Γερμανοί δεν επέφεραν καταστροφές ούτε λεηλασίας. Οι κάτοικοι υδρεύονται κατά το πλείστον εκ φρεατίων. Στο Μουρί, Μάκρωνα και Δερμιτσιανά υπάρχουν βρύσες. Κοινοτικό γραφείο δεν υπάρχει, ούτε κοινή αποθήκη λιπασμάτων. Ο Γεωργικός πιστωτικός συνεταιρισμός έχει 150 μετόχους. Έχει και δυο σχολεία ένα στο Βουλγάρω και ένα στο Μουρί.
Στα έργα που θα γίνουν τα επόμενα χρόνια είναι η ανέγερση κοινοτικού γραφείου και η ύδρευσις του χωριού απο το Μουρί. Φοιτούν εις Γυμνάσιον και Πανεπιστήμιο 25 μαθητές. Έχει 5 στρατιωτικούς, ένα Στρατιωτικό γιατρό τον Εμμανουήλ Μπαλαντίνο και ένα Ανθυπίατρο τον Τζανακάκη Εμμανουήλ.
Ο οπλαρχηγός είναι ο Χριστόφορος Σκουλούδης.
*Ο Μιχαήλ Αναστασάκης (1871 - 1967) απο την Σπηλιά Κισάμου, ήταν γιατρός, αγωνιστής και συγγραφέας. Υπηρέτησε ως βουλευτής Χανίων και έγραψε την "Ιστορία της Κισσάμου", "Αι Αξίαι της Κισσάμου" και το "Ημερολόγιο της Κατοχής"
Υ.Σ Φυσικά στο βιβλίο αυτό αναφέρονται κάποιες γειτονιές αλλά όσους κι αν ρώτησα δεν ξέρουν τη Σταμάνρου και το Βατοχείλι, ενώ λείπουν παμπάλαιοι οικισμοί όπως το Πάνω Χωριό, η Καμάρα, το Κατοχώρι, τα Ξηριανά, τα Παπουτσιανά κλπ.
Ο Μιχάλης Δημ. Βουτσαδάκης είχε φθάσει τέλος του 19ου αι. στην Αμερική και εργάσθηκε για χρόνια σε μίνες μεταλλείων. Αρχές του 20ου αι. ήλθε στην Κίσαμο με την εμπειρία του και όταν πήγαινε στο κυνήγι πεζοπορώντας για ώρες αντιλήφθηκε τις σκουριές του σιδηρομεταλλεύματος και αυτό του έγινε βραχνάς και όνειρο να αποκτήσει τα δικά του ορυχεία. Με ντόπιους εργάτες και πρωτόγονα μέσα άρχισε το σκάψιμο και με εξορύξεις δημιούργησε γαλαρίες και πηγάδια εξόρυξης. Το 1905 υπέγραψε συμφωνία με τη γαλλική εταιρία ΜΟΝΦΛΥ και με υπεράνθρωπους κόπους έφτιαξε εναέριο λούκι με ξύλα επενδυμένα με λαμαρίνα χονδρή που στηριζόταν σε συρματόσχοινα για να κατεβάζουν το μετάλλευμα στην ακτή για φόρτωση στα πλοία. Δεν χρησιμοποιήθηκε, όμως, για πολύ, επειδή ξαφνική θαλασσοταραχή κατέστρεψε ο κάτω μέρος της φόρτωσης και απογοητευμένος ο Μιχάλης, που είχε βάλει εκεί όλα του τα χρήματα, ξαναγύρισε το 1912 στην Αμερική.
Όταν οι εργάτες πρωτοέβγαλαν το μετάλλευμα σε βόλους, φώναζαν πως έβγαλαν... πατάτες και αυτό γινόταν στην περιοχή "Αποπλύστρες", που άγνωστο γιατί, είχε ονομαστεί έτσι. Ο Μιχάλης πήγε και στους Αγίους Τόπους και από τότε τον γνώριζαν ως Χατζημιχάλη Βουτσαδάκη. Πέθανε το 1957 σε ηλικία 87 ετών.
Το 2016* ένας νέος αρχαιολόγος αναστηλωτής ο κ. Χαριτόπουλος Ευάγγελος μας είπε ενδιαφέροντα πράγματα για το μεταλλείο σιδήρου στο Ραβδούχα, δείχνοντας μας μάλιστα οτι υπήρχε και σιδηροδρομικό δίκτυο για την μεταφορά του μεταλλεύματος, αλλά και σπίτια που έμεναν οι εργάτες και ο επιστάτης των μεταλλείων, ψηλά στο Ραβδούχα, όπου τα επισκέφτηκα και τα φωτογράφισα φέτος...
*Α' Κισαμίτικο συνέδριο.
Δεν μένει παρά να βρούμε και τις ράγες..αν και αυτό θα είναι δύσκολο να είναι στην θέση τους μιας και όλο και κάποια κρεβατίνα θα κρατούν στο χωριό.
Υ.Σ * Το Α΄ Κισαμίτικο συνέδριο τέλειωσε το 2016 με πολλούς καλούς ομιλητές, εντούτοις απο κάποια ολιγωρία δεν έχουν βγει ακόμα στην δημοσιότητα οι τόσες καλές εργασίες των ομιλητών...και όλοι περιμένουμε ...4 χρόνια μετά να εκδώσει τα πρακτικά η επιτροπή του συνεδρίου. Πολλά είναι και είναι αμαρτία να πάνε χαμένα.. τουλάχιστον ας τα δημοσιεύσουμε απο δω. (με άδεια φυσικά)
Συνεχίζει να ρέει ο μαύρος "χρυσός" στον Μέγα ποταμό των Μεσογείων, δίχως να συγκινείται κανένας. Είναι απο τις περιπτώσεις που δεν μας ενδιαφέρουν, άσχετο αν ο Δήμος Κισάμου θέλει να λέγεται τουριστικός δήμος, με πολλές προστατευόμενες περιοχές. Παρά τις πολλές καταγγελίες διαδικτυακά αλλά και τηλεφωνικά στις αρμόδιες υπηρεσίες, το "πετρέλαιο" χύνεται "άδικα" στην θάλασσα. Θα μπορούσε να αξιοποιηθεί είναι η απάντηση των Κατωμεσογειανών, δεν πειράζει το περιβάλλον λένε οι Πανωμεσογειανοί.... τώρα ποιος έχει δίκιο, εκτός του οτι έχει μικρή σημασία, δεν μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε, αλλά αφού το λένε αυτοί και αφού δεν τους ακουμπά και τίποτα μάλλον θα έχουν .. δίκιο. Οι υπηρεσίες δεν δέχονται τηλεφωνικές καταγγελίες θέλουν γραπτές, ο δήμος μας έχει άλλες προτεραιότητες για να ψάξει και να βρει τι συμβαίνει... αφού το γεγονός συμβαίνει σχεδόν κάθε χρόνο .. και αφού οι άλλοι δεν έκαναν τίποτα, γιατί εμείς;
Είμαστε ένας δήμος που θα έπρεπε να είχαμε σαν προτεραιότητα την προστασία του περιβάλλοντος και να επιδιώκουμε να υπάρχει η καλή λειτουργία όλων αυτών που επηρεάζουν τις περιοχές που "τρυγούμε'. Γιατί η αλήθεια είναι οτι για αυτό τον λόγο υπάρχουμε και μόνο...να τρυγούμε όσο μπορούμε κι όσο αντέξουν, τις περιοχές αυτές το καλοκαίρι. - "Έχει ο Θεός, οι επόμενοι ας είναι καλά για να κάνουν κάτι γι αυτό" είναι το σλόγκαν που έχουμε υιοθετήσει!!
Χθες διάβασα, ευτυχώς που υπάρχει και διαύγεια και μαθαίνεις κάτι, οτι 24 Δεκεμβρίου ο δήμος Κισάμου προμηθεύτηκε 200 νέες ξαπλώστρες για την παραλία του Λαφονησιού. Λίγο πριν φύγει ο χρόνος πήραμε 200 ξαπλώστρες (άραγε με ομπρέλα μαζί) για την επόμενη χρονιά, μιας και τις βρήκαμε μάλλον σε καλή τιμή και φτηνές. 10.000 Ε απο τα ανταποδοτικά για να έχουμε καλύτερη είσπραξη του χρόνου και πάει λέγοντας, δίχως όμως να υπάρχει στην πραγματικότητα αυτό το ανταποδοτικό σε αυτές τις περιοχές, ούτε μια προσπάθεια προστασίας για τα μάτια του κόσμου.
Τουριστική προβολή, τουριστικό σήμα, νέα τουριστική ταυτότητα, πράγματα απαραίτητα και αναγκαία, αλλά για ποιο λόγο ξοδεύουμε τόσα λεφτά, αφού απο την άλλη δεν κάνουμε αυτό του πρέπει για να προστατεύσουμε αυτές τις περιοχές που θέλουμε να αναδείξουμε; Πως θα τις κάνουμε άραγε και ταυτότητα μας; Τέτοιο μπέρδεμα δεν υπάρχει αλλού, απλά εμείς συνεχίζουμε να κάνουμε οτι "κακό" κληρονομήσαμε, νομίζοντας οτι έτσι κάνουμε κάτι σωστό αφού το ίδιο έκαναν και οι προηγούμενοι. Ωραία.. κάνουμε οτι και οι προηγούμενοι.
Αλλά για να επανέλθω και να κλείσω ....τα λύματα σύμφωνα με όλα τα στοιχεία καταλήγουν στη θάλασσα και υπάρχει παροδική ρύπανση, που αυτοδιαλύεται στη θάλασσα. Μικρό κακό λοιπόν..που δεν χρειάζεται να το ξαγλούμε, εξάλλου τόσο "πετρέλαιο" έχουμε, πως θα πάει και λίγο στην θάλασσα σιγά τα λάχανα.
Υ.Σ Για τα λύματα που κατεβάζει ο Πυργιανός ποταμός δεν χρειάζεται να φωνάζουν κάποιοι, είναι για να ταΐζουμε τις πάπιες και τ' άλλα οικόσιτα που υπάρχουν εκεί.
Σε λίγο φεύγει το 2020 αλλά εμείς έχουμε μείνει στο 1980 ακόμα.....
Τον Άι Βασίλη "τσάκωσε" η φωτογραφική μηχανή στην Ποταμίδα να μοιράζει δώρα απο σπίτι σε σπίτι... Νωρίτερα αλλά δεν έχει σημασία το χρέος του το έκανε και με το παραπάνω. Χρόνια πολλά!
Σαν σήμερα έγινε το καταστροφικό τσουνάμι της Ινδονησίας το 2004, που άφησε πίσω του 250.00 νεκρούς!
Ας θυμηθούμε όμως και το παλαιότερο καταγεγραμμένο τσουνάμι της Μεσογείου! - Στις 21 Ιουλίου του 365 μ.Χ. ένας ισχυρός σεισμός έξω από το δυτικό άκρο της Κρήτης προκάλεσε τσουνάμι που κατέστρεψε το λιμάνι της Αλεξάνδρειας και προκάλεσε θανάτους ακόμα και στην Κροατία. Βρετανοί ερευνητές προειδοποιούν τώρα ότι η καταστροφή θα μπορούσε κάποτε να επαναληφθεί. Ο Ρωμαίος ιστορικός Αμμιανός Μαρκελλίνος περιέγραψε πώς το αναπάντεχο γιγάντιο κύμα έστειλε μεγάλα πλοία σε βάθος τριών χιλιομέτρων από τις ακτές, ακόμα και πάνω στις στέγες σπιτιών. Σύμφωνα και με άλλες μαρτυρίες, το τσουνάμι του 365 μ.Χ. έπνιξε χιλιάδες ανθρώπους στην Αίγυπτο, την Ελλάδα, τη Σικελία, ακόμα και στο σημερινό Ντουμπρόβνικ στην Αδριατική. Οι καλλιέργειες στο δέλτα του Νείλου καταστράφηκαν από το θαλασσινό νερό και οι πόλεις της περιοχής ερημώθηκαν.
Μέχρι σήμερα, οι γεωλόγοι πίστευαν ότι ο υποθαλάσσιος σεισμός που προκάλεσε το τσουνάμι εκδηλώθηκε στο ελληνικό τόξο (ελληνική ζώνη υποβύθισης), που εκτείνεται σε ένα ημικύκλιο 500 χλμ από νοτιοδυτική Τουρκία μέχρι τη δυτική Ελλάδα. Κατά μήκος του τόξου αυτού η αφρικανική λιθοσφαιρική πλάκα βυθίζεται κάτω από την ευρασιατική πλάκα. Ερευνητές του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ στη Βρετανία αναφέρουν τώρα στο περιοδικό Nature Geoscience ότι ο σεισμός δεν εκδηλώθηκε μέσα στη ζώνη υποβύθισης, αλλά σε ένα άγνωστο ως σήμερα ρήγμα που βρίσκεται ακριβώς πάνω από τη ζώνη αυτή. Βασισμένοι σε έρευνες πεδίου, που δείχνουν ότι ο σεισμός ανύψωσε τη δυτική τη κατά 10 μέτρα και την μετακίνησε κατά 20 μέτρα, οι ερευνητές προσομοίωσαν τη δόνηση στον υπολογιστή. Όπως αναφέρει το Γαλλικό Πρακτορείο Ειδήσεων, η ομάδα της Δρ Μπεθ Σο εκτιμά ότι η ολίσθηση ανάμεσα στις δύο πλευρές του ρήγματος συνέβη σε μήκος 100 χλμ και σε εστιακό βάθος 45 χιλιομέτρων, 30 χιλιόμετρα πιο κοντά στην επιφάνεια απ' ό,τι η ζώνη υποβύθισης. Μετά τον σεισμό του 365 μ.Χ., που εκτιμάται ότι είχε ένταση 8,3-8,5 βαθμούς της κλίμακας Ρίχτερ, το ρήγμα πιθανότατα θα παραμείνει ήσυχο για περίπου 5.000 χρόνια, υπολογίζουν οι Βρετανοί γεωλόγοι. Προειδοποιούν όμως ότι, εάν η τεκτονική δομή κατά μήκος του υπόλοιπου ελληνικού τόξου είναι παρόμοια, ένας υποθαλάσσιος σεισμός θα μπορούσε να προκαλέσει τσουνάμι στην Ανατολική Μεσόγειο σε περίπου 800 χρόνια. Το τελευταίο τσουνάμι που σάρωσε την ανατολική Μεσόγειο συνέβη στις 8 Αυγούστου 1303. Σύμφωνα με μελέτη που δημοσιεύτηκε το 2006, το κύμα των εννέα μέτρων που χτύπησε πάλι την Αλεξάνδρεια προκλήθηκε από σεισμό περίπου 7,8 βαθμών που είχε εκδηλωθεί 40 λεπτά νωρίτερα έξω από την Κρήτη.
Εκ της Ι. Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου ανακοινώνεται ότι οι Θείες Λειτουργίες των Χριστουγέννων, (25 Δεκ.), της Πρωτοχρονιάς, (1 Ιαν.), ως επίσης και η Θεία Λειτουργία των Φώτων (6 Ιαν.), οι οποίες θα τελεστούν στον Ι. Μητροπολιτικό Ναό Ευαγγελισμού της Θεοτόκου, Κισάμου, θα μεταδοθούν απευθείας, ηλεκτρονικά, μέσω του ενημερωτικού ιστοτόπου «ΣΕΛΙΝΙΩΤΙΚΕΣ ΠΙΝΕΛΙΕΣ». Οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να συνδεθούν είτε μέσω του facebook ή στην ιστοσελίδα www.pinelieslive.com. Ώρα διαδικτυακής διασύνδεσης 8.00 π.μ. Των Θείων αυτών Λειτουργιών, όπου η Εκκλησία μας εορτάζει κορυφαία ιερά γεγονότα της πίστεως μας, θα προεξάρχει ο Σεβ. Μητροπολίτης Κισάμου και Σελίνου κ. Αμφιλόχιος.
Καρδιακά ευχόμεθα προς πάντας ευφρόσυνα, ευλογημένα, ολόφωτα Χριστούγεννα. Ο γεννηθείς Χριστός μας να χαρίσει σε όλο τον κόσμο την πολυπόθητη υγεία, δύναμη, υπομονή και κουράγιο στους πάσχοντες και πονεμένους αδελφούς μας, ενίσχυση και στήριξη στο Ιατρικό και Νοσηλευτικό προσωπικό των Ιδρυμάτων της Πατρίδας μας και του κόσμου όλου και, σύντομα, να ξεπεραστεί η δοκιμασία της λοιμικής πανδημίας. Εκ της Ι. Μητροπόλεως
Με επιτυχία ολοκληρώθηκε από τον ΑΔΜΗΕ σήμερα, 23 Δεκεμβρίου 2020, η ηλέκτριση του πρώτου υποβρύχιου καλωδίου που διασυνδέει την Κρήτη με το ηπειρωτικό σύστημα, το οποίο αποτελεί τη μεγαλύτερη υποθαλάσσια διασύνδεση εναλλασσόμενου ρεύματος παγκοσμίως. Η ολοκλήρωση της 24ωρης δοκιμαστικής ηλέκτρισης σηματοδοτεί μια ιστορική επιτυχία για τον Διαχειριστή και τις ανάδοχες εταιρείες, καθώς ανταπεξήλθαν με αποτελεσματικότητα και τεχνική επάρκεια σε σημαντικές τεχνολογικές προκλήσεις, υπερβαίνοντας σε μεγάλο βαθμό ό,τι έχει επιτευχθεί μέχρι σήμερα σε αντίστοιχα διεθνή έργα. Σημειώνεται ότι το ανατολικό κύκλωμα της διασύνδεσης, το οποίο ηλεκτρίστηκε σήμερα, απαρτίζεται από τα εξής επιμέρους έργα: Υποβρύχιο καλώδιο 132 χλμ ανάμεσα σε Χανιά και Νεάπολη Λακωνίας (ανάδοχη εταιρεία PRYSMIAN). Υπόγεια καλώδια 42 χλμ σε Κρήτη και Πελοπόννησο (ανάδοχες εταιρείες ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΛΩΔΙΑ Α.Ε. και FULGOR Α.Ε). Νέος υποσταθμός στην Ανατολική Πελοπόννησο και αναβάθμιση του υφιστάμενου υποσταθμού στα Χανιά (ΤΕΡΝΑ Α.Ε.). Η διασύνδεση Κρήτης-Πελοποννήσου αποκαλείται η «διασύνδεση των ρεκόρ» καθώς πρόκειται: Για τη μεγαλύτερη σε μήκος καλωδιακή διασύνδεση εναλλασσόμενου ρεύματος παγκοσμίως (174 χλμ.) Για τη μεγαλύτερη σε μήκος υποβρύχια καλωδιακή διασύνδεση υψηλής τάσης με τριπολικό καλώδιο τεχνολογίας μόνωσης XLPE παγκοσμίως (132 χλμ). Για τη βαθύτερη υποβρύχια καλωδιακή διασύνδεση υψηλής τάσης με τριπολικό καλώδιο τεχνολογίας μόνωσης XLPE παγκοσμίως (βάθος 1.000 μέτρων).
Το έργο περιλαμβάνει, επίσης, σημαντικές διαχειριστικές προκλήσεις, καθώς η νέα διασύνδεση εκτείνεται από τη Μεγαλόπολη έως τα Χανιά και το Ηράκλειο Κρήτης, περιλαμβάνοντας οκτώ πόλεις στον σχεδιασμό του. Στο πλαίσιο αυτό, ο ΑΔΜΗΕ ήρθε σε διαβούλευση με τοπικούς φορείς και αρμόδιες αρχές, προκειμένου να ελαχιστοποιηθούν τυχόν οχλήσεις και να αναζητηθούν οι βέλτιστες λύσεις, όπως υπογειοποιήσεις γραμμών μεταφοράς όπου αυτό κατέστη δυνατό. Το έργο έχει συνολικό προϋπολογισμό 356 εκατ. ευρώ και υλοποιείται με τη συγχρηματοδότηση της Ελλάδας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης και με δανεισμό από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΙΒ). Ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας κ. Κωστής Χατζηδάκης δήλωσε: «Η δοκιμαστική ηλέκτριση της διασύνδεσης Κρήτης-Πελοποννήσου σημαίνει ότι μια υποδομή στρατηγικής σημασίας όχι μόνο για την Κρήτη, αλλά για ολόκληρη τη χώρα, βρίσκεται ένα βήμα πριν από την ολοκλήρωση. Πρόκειται για ένα ορόσημο στο πρόγραμμα των νησιωτικών διασυνδέσεων του ΑΔΜΗΕ που καταλαμβάνουν κεντρική θέση στον σχεδιασμό μας, καθώς αποτελούν πραγματικά πράσινα έργα με πολύ θετικό αποτύπωμα όχι μόνο περιβαλλοντικό, αλλά και κοινωνικοοικονομικό. Γι αυτό και το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας στηρίζει την επιτάχυνση των έργων αυτών, τα οποία θα χρηματοδοτηθούν και με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης». Ο Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ, κ. Μάνος Μανουσάκης, ανέφερε σχετικά: «Η πρώτη διασύνδεση της Κρήτης με το ηπειρωτικό σύστημα είναι γεγονός. Μετά την ολοκλήρωση της δοκιμαστικής ηλέκτρισης μπορούμε πλέον να μιλάμε με βεβαιότητα για την άρση του ενεργειακού αποκλεισμού της Κρήτης. Είμαστε πολύ ικανοποιημένοι που κατορθώσαμε να ηλεκτρίσουμε τη “διασύνδεση των ρεκόρ” ακριβώς δύο χρόνια μετά την υπογραφή των σχετικών συμβάσεων. Αυτό το κατορθώσαμε χάρη στην αφοσίωση των εργαζομένων μας, παρά τις αντιξοότητες και τις τεχνικές προκλήσεις. Με την έγκαιρη υλοποίηση των εμβληματικών έργων του, ο ΑΔΜΗΕ κερδίζει το στοίχημα των ηλεκτρικών διασυνδέσεων σε πείσμα της πανδημικής κρίσης».
