Γράφει η Ευτυχία Δεσποτάκη
Σήμερα λίγα λόγια για τη διαχείριση των σκουπιδιών στην Κίσαμο, το παλιό Καστέλι πριν να υπάρξουν τα απορριμματοφόρα, οι χυτά και οι πελώριοι ξεχειλισμένοι κάδοι. Εκεί γύρω στο 1960 -70 ..στο μικρό Καστέλι.
Καταρχήν να πούμε ότι οι άνθρωποι τότε, δεν είχαν τόσα σκουπίδια, γιατί δεν είχαν τόσα καταναλωτικά αγαθά φαγώσιμα και απορρυπαντικά, συσκευασίες και περιτυλίγματα, νάιλον και άλλα συνθετικά, ούτε άλλαζαν συχνά τα πράγματα τους με καινούρια, ώστε να πετούν τα παλιά. Μέχρι που βγήκαν οι νάιλον σακούλες οι άνθρωποι είχαν μία τσάντα για τα ψώνια, μόνιμη. Υφαντή στον αργαλειό, προίκα της νοικοκυράς, αργότερα, κάτι σαν από μουσαμά, ένα δίχτυ οι πιο μοντέρνοι, υπήρχαν και τα μικρά ζεμπίλια. Αργότερα η νάιλον σακούλα χρεωνόταν στον αγοραστή, γι΄αυτό και πολλοί, οικονόμοι, την κρατούσαν στην τσέπη τους, από το σπίτι τους. Κλασσικό περιτύλιγμα ήταν η εφημερίδα και για τα εμπορικά υφασμάτων, χαρτί τυπωμένο με τη φίρμα τους.
Επειδή τα σπίτια διέθεταν μεγάλες αυλές και χωράφια απέξω υπήρχε η δυνατότητα και για κοτέτσι, για κάποιο γουρουνάκι, για κουνέλια και κατσίκα, κτήματα που στήριζαν την οικιακή οικονομία, και ασυνείδητα την ανακύκλωση, άγνωστη λέξη για τους πολλούς τότε, γιατί τα οικόσιτα έτρωγαν όλα τα περισσεύματα. Συνήθως υπήρχε και ένας λάκκος σκαμμένος, ένα αυτοσχέδιο κομπόστ όπου και εκεί έριχναν απορρίμματα και τα έκαιγαν κατά διαστήματα, τα δε υπολείμματα γινόταν ωραία κοπριά.
Στην πορεία αποφασίστηκε από το Δήμο να μαζεύονται τα σκουπίδια της αγοράς. Κάθε μαγαζί είχε τον σκουπιδοτενεκέ του. Το απορριμματοφόρο ήταν ένα κάρο μικρό χαμηλό όπου το τραβούσε ένα γκρίζο γαϊδουράκι, κακομοίρικο, θα έλεγα και οδηγός ήταν ο Αποστόλης, μεσήλικας, γκριζομάλλης με μεγάλο γκρίζο μουστάκι και λίγο φωνακλάς. Ο πρώτος διαχειριστής των σκουπιδιών του δήμου τότε. Και κοινωνικός λειτουργός θα έλεγα, γιατί δύσκολα έβρισκες ανθρώπους τότε να αναλάβουν αυτό το ρόλο.
Περνούσε λοιπόν, το πρωί το κάρο από την αγορά της Σκαλίδη, σταματούσε σε διαστήματα και κάθε ένας άδειαζε τα σκουπίδια του στο κάρο. Το ίδιο έκαναν και όσα σπίτια τύχαιναν στο δρόμο του. Ύστερα το κάρο ακολουθώντας το δρόμο τον μοναδικό προς τα Χανιά, ανατολικά έφθανε και τα σκορπούσε στον κάμπο βόρεια, μετά το ελαιουργείο, σε ένα χωράφι και λίγο πριν τη γέφυρα των Καλουδιανών, περιοχές ακατοίκητες τότε. Ο Αποστόλης βοηθούσε και σε άλλες δουλειές τον ολιγοπρόσωπο τότε δήμο. Κυρίως μοίραζε ειδοποιητήρια ή προσκλήσεις από το δήμο….
Αργότερα το κάρο με το γαϊδουράκι και τον Αποστόλη που γέρασε, αντικαταστάθηκε από ένα τρίκυκλο, δε θυμάμαι ποιος οδηγούσε με βοηθό τον Μανώλη τον Λιγοψυχάκη. Ήδη τώρα όλα τα σπίτια έχουν σκουπιδοτενεκέδες και δυο φορές τη βδομάδα από βραδύς τους βγάζουν έξω στο δρόμο και το πρωί ο Μανώλης τους αδειάζει στο τρίκυκλο.
Αργότερα τόπος εναπόθεσης είναι ο λόφος πάνω από τη Λίμνη, μετά το Μαύρο Μώλος και για αρκετά χρόνια αυτή η ασχήμια ταλανίζει τον τόπο. Οι ιδιοκτήτες της περιοχής διεκδικούν τη γη τους, όμορφο ξενοδοχείο μπαίνει στη θέση τους και τα σκουπίδια πλέον μεταφέρονται σε μεγαλύτερη απόσταση στο βουνό Δυτικά, όπου μεταφέρονται με αυτοκίνητο που καταφέρνει να αγοράσει ο Δήμος. Σήμερα ακολουθούν την πορεία προς τα Χανιά, με νέα απορριμματοφόρα στους γνωστούς τόπους αποκομιδής. Και βέβαια το πρόβλημα των σκουπιδιών παραμένει άλυτο, όχι για την Κίσαμο, αλλά δυστυχώς για όλη τη χώρα. Η γραφική ωστόσο εικόνα του Αποστόλη με το γαϊδουράκι του και το τρίκυκλο με το Μανώλη και το κοινωνικό έργο που πρόσφεραν, συνοδεύει τη μνήμη πολλών. Ένα έργο αφανών, που συνεχίζουν και σήμερα και που δεν έχει τύχει ποτέ καμίας δημόσιας τιμής …… ούτε παλιά ούτε σήμερα.
Και αν από εδώ αναφέρομε ονόματα ανθρώπων επιφανών και αφανών κάποιες φορές είναι για θυμόμαστε αυτό του Μακρυγιάννη "ότι τούτο τον τόπο τον φτιάξαμε όλοι μαζί και φτωχοί και πλούσιοι και αμαθείς και γραμματιζούμενοι, ο καθένας συνεισφέροντας πολύ ή λίγο ακόμη και με τη στάση ζωής του και μόνο. Δεν δικαιούται να λέει κανείς εγώ……"
