Γράφει ο Μανώλης Κουφάκης *
Το ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε δημογραφική φυλλόρροια δεν αμφισβητείται. Το θέμα το συναντά κανείς όλο και πιο συχνά στον Τύπο· το επιβεβαιώνει εξ άλλου και η Στατιστική Υπηρεσία.
Σε προηγούμενο άρθρο μου χαρακτήρισα το δημογραφικό (μαζί και με τη γλώσσα μας) σαν το έδαφος κάτω από τα πόδια μας, που πρώτα απ’ όλα θα πρέπει να φροντίσουμε για να έχουμε ελπίδα επιβίωσης ή και (γιατί όχι) άνθισης της πατρίδας μας. Λέγοντας δημογραφικό πρόβλημα εννοούμε, φυσικά, τη μείωση του πληθυσμού (μέσα στα επόμενα 25 χρόνια αναμένεται μείωση μέχρι 1,5 εκατομμύριο), και τη μεγάλη αύξηση του ποσοστού των μεγάλων ηλικιών στη σύνθεση του πληθυσμού.
Οι βασικές αιτίες της μείωσης και της γήρανσης του πληθυσμού είναι, κατά τη γνώμη μου, τρεις: ο μαζικός εκπατρισμός, οι οικονομικοί λόγοι και η αλλαγή φιλοσοφίας ζωής, δηλαδή στα ελληνικά … το lifestyle.
Τον μαζικό εκπατρισμό τον έχει ζήσει πολλές φορές ο Έλληνας και είναι πάντα αποτέλεσμα ακραίων καταστάσεων και συμφορών. Η μεγάλη μετανάστευση προς Αμερική και Αυστραλία στα τέλη του 19ου με αρχές του 20ου αιώνα, η μετανάστευση μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο προς Γερμανία κλπ. και η μεγάλη και πιο ακριβή μετανάστευση του brain drain (διαρροή εγκεφάλων) κατά την πρόσφατη οικονομική κρίση (2010-2020), πήραν από τη χώρα μας εκατομμύρια νέους, δραστήριους και δημιουργικούς, σε παραγωγική και αναπαραγωγική ηλικία, μια πραγματική εθνική αιμορραγία.
Το περίεργο είναι ότι για την τεράστια απώλεια του εθνικού αυτού δυναμικού, η άρχουσα τάξη της χώρας δεν βρήκε ούτε καν λόγο συμπαθείας να πει. Το αντίθετο μάλιστα, επώνυμο και προβεβλημένο στέλεχός της ο Π. Κανελλόπουλος χαρακτήρισε τη μετανάστευση στη δεκαετία του ‘60 ως «ευλογία για τον τόπο». Αυτό δεν μπορώ να το εξηγήσω παρά μόνον σκεπτόμενος ότι με τη μετανάστευση η άρχουσα τάξη ξεμπέρδευε εύκολα από το πιο δυναμικό, έξυπνο και ατίθασο τμήμα του πληθυσμού, ενώ θα απολάμβανε στη συνέχεια ανενόχλητη το συνάλλαγμα που έστελνε από την ξενιτιά, όπου κατά κανόνα προόδευε.
Βέβαια στην κατηγορία αυτή, σαν αιτία μείωσης του πληθυσμού, υπό κάποια έννοια, θα πρέπει να συμπεριληφθούν και τα θύματα των πολέμων και της Κατοχής, καθώς και του αδελφοκτόνου ξεκαθαρίσματος λογαριασμών, που ακολούθησε.
Εκτός από τη μείωση του πληθυσμού λόγω μετανάστευσης, η οποία κατά κανόνα πραγματοποιείται σε μεγάλα κύματα, για τους παραμένοντες εντός της χώρας, η
οικονομική δυσπραγία και ανέχεια λειτουργεί σαν ένα ύπουλο σαράκι που γερνά τον πληθυσμό. Οι νέοι που θέλουν να κάνουν οικογένεια, για αντικειμενικούς λόγους δεν μπορούν. Ο γνωστός δημοσιογράφος Κώστας Καλλίτσης γράφει στην «Καθημερινή»
της 11-5-2025: «Το 46,3% των μισθωτών, περίπου 1,1 εκατομμύριο άνθρωποι, έχουν μισθό έως 1.000 ευρώ μεικτά, και το 16,2%, δηλαδή 463.000 μισθωτοί, έχουν μισθό από 1.000 έως 1.200 ευρώ. Τα 1.200 ευρώ μεικτά αντιστοιχούν σε 956 ευρώ καθαρά, τα 1.000 ευρώ μεικτά αντιστοιχούν σε 824 καθαρά – με τέτοιους μισθούς πρέπει να καλύψουν τις ανάγκες τους και να κάνουν οικογένειες 1,5 εκατομμύριο νέοι άνθρωποι.
Σε συνθήκες εντυπωσιακής αφθονίας χρήματος, διαφθοράς και αναιδούς πολυτελούς κατανάλωσης, το σύστημα τους ταπεινώνει, τους κάνει να νοιώθουν περιθωριακοί, χωρίς καν μια αξιόπιστη προοπτική για το καλύτερο» και συνεχίζει «Ακούγονται
διάφορες ρητορείες για τα οικονομικά επιτεύγματα. Αλλά η αλήθεια είναι ότι μια οικονομία είναι τόσο ισχυρή, όσο δείχνουν οι θέσεις εργασίας που δημιουργεί και οι μισθοί που προσφέρει». Ως φαίνεται λοιπόν η «κινεζοποίηση», το όνειρο των κυβερνήσεων της τελευταίας 25ετίας, η εργασία έναντι πινακίου φακής και χωρίς συλλογικές διαπραγματεύσεις, έγινε πραγματικότητα! Έτσι οι νέοι μας σήμερα είναι νεόπτωχοι εγκλωβισμένοι όχι στην ανεργία, αλλά στην κακά αμειβόμενη εργασία.
Από την άλλη η ακρίβεια καλπάζει ανεξέλεγκτη υπό το δόγμα ότι «τα πάντα τα ρυθμίζει μόνη της η αγορά», ενώ η κομπίνα γενικεύεται ως μέθοδος πλουτισμού και οι νεόπτωχοι τείνουν να δικαιολογούν την πτωχεία τους από την αδυναμία να ενταχθούν και αυτοί σε κάποια τρέχουσα κομπίνα. Η κοινωνία που φτιάξαμε στερεί τα παιδιά μας από ελπίδα και προοπτικές. Αλλά όχι μόνο τα παιδιά μας. Τώρα φεύγουν και οι μετανάστες. Γνωρίζουμε τι έλλειψη χεριών υπάρχει στον τουρισμό, την εστίαση, τη γεωργία και αλλού.
Βλέπουμε τους Έλληνες επιστήμονες ν’ ανθίζουν στο εξωτερικό, μόλις ξεφεύγουν από το ξερικό τούτο χωράφι. Εμείς εδώ δεν δίνουμε λεφτά στην έρευνα, γιατί δεν έχουμε βρει ακόμα τη γραφειοκρατία που θα την ελέγξει και θα την ανεβάσει σε ύψη, ας πούμε, ΟΠΕΚΕΠΕ. Αντί αυτού προβάλουμε και πάλι το πλέγμα μειονεξίας που μας κατέχει και χρησιμοποιούμε το επιχείρημα ότι είμαστε μικρή χώρα και γι’ αυτό, τάχα μου, δεν μπορούμε να αποκτήσουμε βιομηχανία και υψηλή τεχνολογία. Προφάσεις εν αμαρτίαις! Τα παραδείγματα χωρών αναλόγου μεγέθους, όπως η Δανία, η Ιρλανδία, η Ολλανδία ή το Ισραήλ, δείχνουν πόσο ανόητο είναι το επιχείρημα αυτό. Οι λόγοι όμως είναι άλλοι. Σήμερα τα μεγάλα κέρδη δεν βγαίνουν από την πραγματική οικονομία και τις παραγωγικές επενδύσεις. Τεράστιο πλούτο (πλασματικό όμως) παράγουν οι χρηματιστηριακές συναλλαγές, οι «επενδύσεις» σε τίτλους που αλλάζουν γρήγορα χέρια και οι υψηλές αποτιμήσεις των εταιρειών. Χρυσές εποχές για τα επενδυτικά
ταμεία (funds) που πλουτίζουν τρελά χωρίς ρίσκο. Αυτό το «χάρτινο» αλισβερίσι, μαζί με την διαχείριση (κατά κανόνα αδιαφανή) των Ευρωπαϊκών κονδυλίων, φαίνεται να ικανοποιούν την επαρχιώτικη νοοτροπία μεταπράτη που χαρακτηρίζει την πολιτική μας ελίτ.
Ο τρίτος λόγος μείωσης και γήρανσης του πληθυσμού είναι η αλλαγή φιλοσοφίας για τη ζωή. Ο σημερινός πολίτης -άνδρας ή γυναίκα- διεκδικεί μεγαλύτερο μερίδιο ευημερίας για τον εαυτό του απ’ ό,τι παλαιότερα και αντίστοιχα είναι διατεθειμένος για μικρότερες «θυσίες» στα πλαίσια μιας σχέσης ή μιας οικογένειας. Αυτό ήδη από μόνο του δημιουργεί πολλούς «εκ πεποιθήσεως εργένηδες» και επίσης αυξάνει κατακόρυφα τον αριθμό των διαζυγίων, καταστάσεις που συντελούν στη μείωση του πληθυσμού. Αλλά και οι σύγχρονες οικογένειες δεν είναι πολυμελείς. Τα ζευγάρια πλέον κάνουν ένα ή δύο παιδιά και προτιμούν να επενδύσουν σ’ αυτά περισσότερα χρήματα και να τους δώσουν περισσότερα εφόδια για τους απαιτητικούς καιρούς που θ’ αντιμετωπίσουν. Εξ άλλου θέλουν και για τους ίδιους καλύτερη ζωή και περισσότερο ελεύθερο χρόνο.
Απ’ όλα τα παραπάνω φαίνεται ότι η λύση του δημογραφικού ούτε απλή ούτε εύκολη είναι. Ωστόσο, επειδή είναι ζωτικής σημασίας για τη χώρα, πιστεύω ότι θα πρέπει να τύχει διακομματικού ενδιαφέροντος, επεξεργασίας και συναίνεσης. Έπειτα, απευθυνόμενη η Πολιτεία στους νέους της Ελλάδας και στις οικογένειες, θα πρέπει να επιδείξει πραγματικό και σταθερό ενδιαφέρον. Να δώσει κίνητρα και διευκολύνσεις για το στήσιμο του νοικοκυριού, για το μεγάλωμα της οικογένειας, για το μέλλον των παιδιών. Σήμερα βέβαια, ως φαίνεται, τα πράγματα δεν πηγαίνουν προς τα εκεί. Η Πολιτεία δίνει 8.000 ευρώ μπόνους για αγορά ηλεκτρικού αυτοκινήτου, ενώ δεν μπορεί να δώσει βοήθημα 3.000 ευρώ για κάθε παιδί!
Τέλος, επειδή, κατά τα φαινόμενα, ούτε έτσι θα λυθεί το δημογραφικό, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πια ότι έχουμε ανάγκη τους μετανάστες. Ξεκινώντας από αυτό θα πρέπει, νομίζω, να πάψουμε να είμαστε εχθρικοί γενικώς προς τη μετανάστευση. Η προσπάθεια θα πρέπει να επικεντρωθεί στο να είναι ελεγχόμενη η μετανάστευση, στο να ενταχθούν και να ενσωματωθούν οι μετανάστες στην ελληνική κοινωνία και στο να διατηρήσει αυτή η κοινωνία τον ελληνοκεντρικό χαρακτήρα της, χωρίς να αρνείται τις διαφορετικότητες και χωρίς να καταπιέζει τα μέλη της.
(*) Δρ. Μηχανικός
π. Δ/ντής ΔΕΔΔΗΕ Α.Ε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου