ΑΡΘΡΟ

Ο φόβος των Ευρωπαίων μπροστά στα πέναλτι
Γράφει ο Νίκος Μουντάκης
Ο εφιάλτης για τους Ευρωπαίους ηγέτες που προετοιμάζουν τη σημερινή σύνοδο κορυφής είναι τι θα γίνει αν σε μια δημοπρασία ομολόγων της Ισπανίας δεν υπάρξουν προσφορές, ο πανικός για τους κινδύνους αφερεγγυότητας περάσει στην Ιταλία και σε άλλες χώρες και η Ευρώπη καταλήξει σε ανεξέλεγκτες μαζικές αποσύρσεις καταθέσεων που θα σημάνουν το τέλος του ευρώ. Πόσο πιθανό αυτό το σενάριο; Οι πολιτικοί ελπίζουν πως όχι. Είναι όμως δυνατό; Φοβούνται πως είναι.
Αυτό που είναι σίγουρο είναι πως όλο και περισσότεροι οικονομολόγοι και ακαδημαϊκοί θέτουν το ερώτημα για το αν τα προβλήματα του ευρώ είναι τόσο σοβαρά που το ενιαίο νόμισμα απλά δεν σώζεται.
Ο Ντέιβιντ Μαρς, επικεφαλής του OMFIF, ενός φόρουμ των κεντρικών τραπεζών και των κρατικών επενδυτικών εταιρειών, θεωρεί το 13χρονο ευρώ σαν ένα παιδί που εγκαταλείπεται σταδιακά από τους γονείς του. «Δεν βλέπω τι θα κρατήσει την .....
.... Ευρωζώνη ενωμένη. Αλλά είναι δύσκολο να προβλέψουμε πότε ακριβώς θα έρθει η διάρρηξη», παρατηρεί.
Αν τα πράγματα συνεχιστούν έτσι όπως πάνε σήμερα, η κόπωση από τη λιτότητα θα γίνει καταλύτης. Ίσως η νέα κυβέρνηση συνασπισμού της Ελλάδας, που διανύει τον πέμπτο χρόνο της ύφεσης, να εγκαταλείψει την προσπάθεια και να πει ‘όχι άλλη λιτότητα’. Ή μπορεί οι ψηφοφόροι στα άλλα κράτη του Νότου να κουραστούν από τις αυξανόμενες δόσεις λιτότητας που τους ζητά η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και οι αγορές. Ο πρώην Ιταλός πρωθυπουργός Σίλβιο Μπερλουσκόνι που παραμένει επικεφαλής της ιταλικής κεντροδεξιάς εξέφρασε πρόσφατα σκεπτικισμό απέναντι στο κοινό νόμισμα γράφοντας στην σελίδα του στο Facebook ότι ‘η εγκατάλειψη του ευρώ δεν είναι βλασφημία’. Στην Ιταλία, το κίνημα διαμαρτυρίας των Πέντε Αστεριών του πρώην κωμικού Μπέπε Γκρίλλο υποστηρίζει την έξοδο της χώρες από το ευρώ, έχει φέρει τον μεταρρυθμιστή πρωθυπουργός Μάριο Μόντι σε άμυνα και με βάση τις δημοσκοπήσεις συγκεντρώνει ήδη το 20% των ψηφοφόρων.
Κατά τον ίδιο τρόπο όμως υπάρχει και η κόπωση των πιστωτών που μπορεί να πλήξει το ευρώ από την μεριά του Βορρά. Τι θα γίνει αν η Ολλανδία εκλέξει μια αντί-ευρωπαϊκή κυβέρνηση το Σεπτέμβριο; Ή αν η Γερμανίδα καγκελάριος αποφασίσει ότι δεν μπορεί να ζητήσει από τους Γερμανούς ψηφοφόρους χρήματα που θα στηρίξουν την ευρωπαϊκή περιφέρεια λίγους μήνες πριν την έναρξη της προεκλογικής εκστρατείας της;  Όλες αυτές οι αμφιβολίες αρχίζουν πλέον να βγαίνουν στην επιφάνεια.
«Αυξάνουν διαρκώς οι υποψίες ότι η Γερμανία απλώς δεν είναι έτοιμη να δεχτεί τα επίπεδα κοινοτικοποίησης του χρέους που απαιτούνται για να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και να διατηρηθεί το σχέδιο του ευρώ – ή πως θα το κάνει πολύ αργά και με όρους οικονομικά και πολιτικά απαράδεκτους για την Ισπανία και την Ιταλία», εκτιμά ο Νίκολας Σπίρο του Spiro Sovereign Strategy.
Ακόμη θα μπορούσαμε να έχουμε ένα καταστροφικό, απρόβλεπτο χρηματοοικονομικό ή πολιτικό ατύχημα. Η πρόσφατη ιστορία μας λέει ότι τίποτα δεν μπορεί να αποκλειστεί. Κι όλα αυτά αφορούν μόνο τον βραχύ ορίζοντα. Δεν αφορούν δηλαδή το βαθύτερο πρόβλημα των κρατών του ευρωπαϊκού Νότου που έχασαν την ανταγωνιστικότητά τους με το ευρώ και καλούνται τώρα να την αποκαταστήσουν μέσα σε ένα περιβάλλον που επιδεινώνει περαιτέρω τη θέση τους καθώς η λιτότητα που τους επιβάλλεται μέσα σε ένα σύστημα σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών τα στερεί από κάθε εργαλείο ανάκαμψης. Δεν αφορούν επίσης το πολύ κρίσιμο ερώτημα για το πώς ένα ισχυρό και περήφανο κράτος όπως η Γαλλία θα παραδώσει κυριαρχία επί του προϋπολογισμού της για να χρησιμοποιήσει το γερμανικό αξιόχρεο.
Σε όλα αυτά τα μαύρα σενάρια βέβαια εκφράζονται και ορισμένες αντιρρήσεις από την πλευρά των αισιόδοξων. Οι αισιόδοξοι είναι εκείνοι που αποδίδουν μεγαλύτερη έμφαση στην πολιτική παρά στην οικονομία και υποστηρίζουν πως παρά τα εμπόδια που όντως αντιμετωπίζει το ευρώ, το κύριο δίδαγμα από την κρίση χρέους μέχρι στιγμής ήταν πως οι αγορές και οικονομολόγοι εκτιμούν λανθασμένα την πολιτική βούληση των ευρωπαϊκών ηγετών να κάνουν ότι είναι απαραίτητο για να σώσουν το ενιαίο νόμισμα.
«Η κρίση του ευρώ είναι υπερβολικά εύκολο να λυθεί γιατί δεν αφορά την οικονομία αλλά την πολιτική», υποστηρίζει χαρακτηριστικά ο Τζιμ Ο Νιλ, πρόεδρος της Goldman Sachs Asset Management. “Αν η Αγγέλα Μέρκελ και οι συνάδελφοί της αποφασίσουν να σταθούν στο πλευρό των υπόλοιπων κρατών της Ευρωζώνης και να συμπεριφερθούν σα να υπάρχει πραγματική ένωση η κρίση θα τελειώσει σε μια βδομάδα», προσθέτει.
Η διάρρηξη του κοινού νομίσματος θα ρίξει την Ευρωζώνη σε βαθιά ύφεση και εκατομμύρια άνθρωποι θα χάσουν τη δουλειά τους. Ούτε η Γερμανία θα μείνει στο απυρόβλητο και θα  επιβαρυνθεί με ένα λογαριασμό εκατοντάδων δις δολαρίων που δεν πρόκειται να πληρωθεί. Η κατάρρευση του ευρώ θα οριοθετήσει επίσης τον τερματισμό 6 δεκαετιών στενότερης ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που στόχευε στην παγίωση της ειρήνης και της ευημερίας σε μια ήπειρο βαμμένη με το αίμα δύο παγκοσμίων πολέμων. Όχι, δεν θα καταλήξει σε νέες πολεμικές συγκρούσεις. Αλλά θα πλήξει όλους τους στυλοβάτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως είναι η ενιαία αγορά, η ελεύθερη διακίνηση των προσώπων, το κύρος και η επιρροή της Ευρώπης στην παγκόσμια σκηνή.
Είναι βέβαιο ότι οι χώρες του Βορρά θα θελήσουν να αποφύγουν την καταστροφή. Πάση θυσία όμως; Αν δούμε ότι σε μια τόσο κρίσιμη σύνοδο η Γερμανία προσέρχεται αποφασισμένη να μην κάνει καμιά άλλη ‘θυσία’ πέραν της αποδοχής της εποπτείας της ΕΚΤ  επί των μεγάλων διασυνοριακών τραπεζών, εμείς τουλάχιστον δεν βλέπουμε πώς μπορεί να συνεχιστεί η παράσταση του κοινού νομίσματος.