ΤΗΝ ΚΥΡΙΑΚΗ ΟΙ ΕΚΛΟΓΕΣ ΣΤΟ ΣΥΛΛΟΓΟ ΚΙΣΣΑΜΙΤΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ

 Την Κυριακή 14 Νοεμβρίου διεξάγονται εκλογές στο Σύλλογο Κισαμιτών Αττικής, ο οποίος συμπληρώνει αισίως 50 χρόνια εφέτος από την ίδρυσή του. Αποτελεί καθήκον προς τη Κίσαμο και ανάγκη για μια νέα δυναμική επίσης πεντηκονταετία, η προσέλευση όλων των Κισαμιτών Αττικής στη Γενική Συνέλευση. Ακόμη και νέα μέλη μπορούν να εγγραφούν κατά την ημέρα της Συνέλευσης. Είναι θετικό και ενδεικτικό του ενδιαφέροντος, ότι τη Κυριακή, δίπλα στις υποψηφιότητες των παλαιότερων μελών τού Δ.Σ. έχουν προστεθεί στο ψηφοδέλτιο και υποψηφιότητες από τη νέα γενεά Κισαμιτών, γεγονός που εγγυάται τη συνέχεια. Παλαιότεροι και νεότεροι μαζί θα διατηρήσουν και θα ενδυναμώσουν τη δράση και ζωτικότητα του Συλλόγου κατά τη νέα του περίοδο.

Για τον υπογράφοντα, η καθολική προσέλευση ισοδυναμεί και με απότιση φόρου τιμής κατά τον επετειακό αυτό χρόνο, προς τους πρώτους αγνούς και ενθουσιώδεις εκείνους Κισαμίτες της δεκαετίας 60 και 70 πού είχαν επισημάνει την απουσία αντιπροσωπευτικού Συλλόγου της Επαρχίας στην Αττική και εργάστηκαν για την ίδρυσή του. Καταλυτική ασφαλώς για την ίδρυση τού Συλλόγου υπήρξε τότε, και η ακτινοβολία τής προσωπικότητας του μακαριστού Μητροπολίτη κυρού Ειρηναίου, το έργο του οποίου ήθελαν να βοηθήσουν μέσω του νέου Συλλόγου. Πράγματι, λίγο πριν από την ίδρυση του Συλλόγου και αμέσως μετά την έναρξη λειτουργίας του, είχαν οργανωθεί δύο μεγάλες εκδηλώσεις των Κισαμιτών και Σελινιωτών Αττικής στο ΧΙΛΤΟΝ υπέρ των έργων της Ιεράς Μητροπόλεως Κισάμου και Σελίνου. Τις επόμενες 5 δεκαετίες, ο Σύλλογος με άξιους Προέδρους και δραστήρια Διοικητικά Συμβούλια κράτησε ψηλά το όνομα της Κισάμου στο Λεκανοπέδιο, και διατήρησε τη συνοχή των συνεπαρχιωτών μας με καθιερωμένες εκδηλώσεις κάθε χρόνο, συναντήσεις και προσκυνήματα σέ χώρους που τίμησαν Κισαμίτες, με τους αγώνες τους, όπως συμβαίνει κάθε χρόνο κατά τον τρέχοντα μήνα με τις γιορτές απελευθέρωσης της Σιάτιστας. 

Κανείς δεν τρέφει ασφαλώς αυταπάτες για τις δυσκολίες και προκλήσεις που αντιμετωπίζουν στις μέρες μας όλοι οι Σύλλογοι και Σωματεία του είδους. Περισσότερες αντικειμενικές δυσκολίες ατομικής και συλλογικής ζωής σε σύγκριση με το παρελθόν, μνημόνια και πανδημίες με τις αναπόφευκτες επιπτώσεις τους και στη ζωή των Συλλόγων βαθμιαία αποχώρηση παλαιότερης γενεάς και μειωμένο ενδιαφέρον από τη νεότερη, αποτελούν τα κυριότερα θέματα που απασχολούν όλους τους Συλλόγους. Αλλά από την άλλη πλευρά, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι Κισαμίτες της Αττικής αποτελούν πάντα ένα μεγάλο σε αριθμό και εξαιρετικό σε ποιότητα κεφάλαιο, με αναμφισβήτητη την αγάπη προς το γενέθλιο τόπο, τόσο εκ μέρους της παλαιότερης όσο και της νεότερης γενεάς. Εναπόκειται στα σύγχρονα, αλλά και ταυτόχρονα πεπειραμένα Προεδρία να βρίσκουν τρόπους και στόχους ελκυστικούς που θα φέρνουν μεγαλύτερους αλλά και νεότερους στις γραμμές των Συλλόγων. 

Ο Σύλλογος Κισαμιτών Αττικής έχει αποδείξει διαχρονικά ότι το έχει επιτύχει μέχρι σήμερα, θα το συνεχίσει δε και τη νέα περίοδο. Στη Πρωτεύουσα εξάλλου, οι Κισαμίτες διαθέτουν άλλο ένα αναξιοποίητο δυναμικό, όπως είναι οι συνεπαρχιώτες και φίλοι καταξιωμένοι πρωταγωνιστές στον εκδοτικό, δημοσιογραφικό και καλλιτεχνικό χώρο, οι οποίοι είναι πρόθυμοι να βοηθήσουν όταν τους ζητηθεί, ασφαλώς δε διαθέτουν πολλαπλάσια δυνατότητα να επηρεάσουν τόσο  παλαιά και νεότερα μέλη, του Συλλόγου, όσο και άλλους φίλους του Συλλόγου και της Κισάμου. 

Σημειώνεται: Χώρος Γενικής Συνέλευσης Κυριακή 14 Νοεμβρίου. Αίθουσα ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΗΣ ΕΣΤΙΑΣ Νικηταρά 8-10  4ος όροφος(πλησίον Εμ. Μπενάκη). Από ώρα 10.30 πρωινή μέχρι 4.30 μμ.

Κυριάκος Ροδουσάκης

Ο ΣΕΦΕΡΗΣ ΚΑΙ Η ΚΡΗΤΗ

Στο ΒΗΜΑ της περασμένης Κυριακής 24ης Οκτωβρίου 2021  δημοσιεύθηκε άρθρο του Αναστάση Βιστωνίτη, λογοτεχνικού συνεργάτη της εφημερίδας με θέμα  *Το ΟΧΙ ο Μεταξάς και ο Σεφέρης. Οι αποκαλύψεις του νομπελίστα ποιητή στο *Χειρόγραφο Σεπ.41* για όσα εξοργιστικά συνέβαιναν στο εσωτερικό του δικτατορικού καθεστώτος όταν ο ελληνικός στρατός κατατρόπωνε τους Ιταλούς.* Στο *Χειρόγραφο* αυτό όμως έχει καταγραφεί και ο καημός του Σεφέρη για το άδικο *πάρσιμο* της Κρήτης από τούς Γερμανούς, καθώς είχε ζήσει από κοντά την εγκατάλειψη τού νησιού από κυβέρνηση κι από συμμάχους.
Η κήρυξη του Πολέμου βρήκε τον ανώτερο διπλωματικό υπάλληλο Γεώργιο Σεφεριάδη αποσπασμένο στη θέση του προϊσταμένου τής Υπηρεσίας Εξωτερικού Τύπου στο Υπουργείο Προεδρίας με Υπουργό τον Νικολούδη.
Ο Σεφεριάδης (Γιώργος Σεφέρης το λογοτεχνικό του όνομα) ήταν εκείνος που ανήγγειλε στους ξένους ανταποκριτές στην Αθήνα το πρωί της 28ης Οκτωβρίου 1940 με ένα κείμενο πυκνό και λιτό, αλλά μεστό από αίσθημα αξιοπρέπειας και αναφορών στην Ιστορία και στην εθνική συνέχεια και συνέπεια, την απόφαση του ελληνικού λαού να αντικρούσει την επίθεση τής ίδιας μέρας. Το ίδιο αποφασιστικά μίλησε στους ξένους ανταποκριτές στις 6 Απριλίου  1941, λίγο πριν την είσοδο των Γερμανών στην Αθήνα. Ο διπλωμάτης ποιητής ακολούθησε τη Κυβέρνηση αργότερα στη Μέση Ανατολή, μέσω Χανίων, όπου έμεινε σέ ένα σπίτι ( τού κυρ- Μανόλη) κοντά στο Διοικητήριο για είκοσι περίπου μέρες και λίγο πριν απο τη Μάχη της Κρήτης. Από το Κάιρο βρέθηκε στη συνέχεια στην Ελληνική Πρεσβεία στη Πραιτόρια της Νότιας Αφρικής για ένα διάστημα, για να ξαναέλθει και πάλι στο Κάιρο, ύστερα από ένα χρόνο. Στη Πραιτόρια ακριβώς  έγραψε μεταξύ Σεπτεμβρίου-Δεκεμβρίου1941 το *Χειρόγραφο Σεπ 41* στο οποίο αναφέρθηκε ο αρθρογράφος τού ΒΗΜΑΤΟΣ, όπου ο Σεφέρης επιχειρεί αναδρομή προσωπική αναμεταδίδοντας την ατμόσφαιρα των κρίσιμων ημερών, καθώς και αντιδράσεις των προσώπων ενός κατάφωρα  γερμανόφιλου Μεταξικού περιβάλλοντος, που ένιωθε προδομένο με την επίθεση τού άξονα κατά τής Ελλάδας.

     Η ΚΡΗΤΗ ΣΤΟ *ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΟ ΣΕΠ 41*
Εκτός των άλλων, τόσο στο *Χειρόγραφο 41* όσο και στα άλλα του ημερολόγια όπως στη σειρά *ΜΕΡΕΣ Δ* ο Σεφέρης στηλιτεύει με θυμό την άδικη και αδικαιολόγητη απώλεια της Κρήτης, όπως μάλιστα τη βίωσε ο ίδιος κατά τίς μέρες της παραμονής του στα Χανιά. Αλλά ήδη και από την Αθήνα είχε λάβει γεύση τού αντικρητικού κυβερνητικού πάθους. Όπως γράφει στο *Χειρόγραφο*  **  ..Τα γράφω αυτά  γιατί τώρα, σ αυτήν εδώ την ξενιτιά, με βαραίνει το πάρσιμο τής Κρήτης. Ίσως όλα τα άλλα να ήταν υπερβολικά δύσκολα, να ήταν μοιραία. Το πάρσιμο τής Κρήτης δεν ήταν μοιραίο. Όταν οι Άγγλοι έφτασαν στο νησί, μετά την 28η, ανασάναμε. Ξέραμε ότι θα την χρειαζόμασταν σέ λίγο, αργότερα, μια μέρα. Τίς μέρες πού οι Ιταλοί ήτανε στον Αχέροντα, υπήρχαν έμπιστοι τού Μεταξά που έλεγαν: *Πόσο μπορούμε να κρατήσουμε? δεκαπέντε μέρες? ένα μήνα? Σέ λίγο, εκεί θα πάμε.*, Ωστόσο δεν έγινε καμμιά προετοιμασία, τίποτε. Κάναμε το αντίθετο. Τέλος Απρίλη, ούτε δρόμος από τη Σούδα στα Χανιά δεν ήταν έτοιμος. Χάσαμε τόσους μήνες. Όχι: Αδιαφορήσαμε- η Κρήτη ήταν τό άπιστο νησί, το κλίμα του δεν πήγαινε στο καθεστώς. Αυτές τίς μέρες, ένας υπουργός, φίλος του Μαυρουδή, (Μαυρουδής Υφυπουργός Εξωτερικών της Κυβέρνησης Μεταξά)  μού διηγήθηκε πώς μια μέρα πού τού μιλούσε για τον πόλεμο των νησιών. --Αυτά πού λες είναι εσχάτη προδοσία, τού αποκρίθηκε ο Μαυρουδής. Δηλαδή εννοείς να πας στην Κρήτη κι από κεί να στέλνεις αεροπλάνα να βομβαρδίζουν την Αθήνα? Αυτά ήταν τα μυαλά τους..... **
  ΧΑΝΙΑ.  ΠΑΡΑΜΟΝΕΣ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ
 Στις δε ημερολογιακές του σημειώσεις (*Μέρες Δ*) από 23 Απρίλη 1941 Χανιά μέρα τ' Αι Γιώργη μέχρι 14 Μάϊου πού αναχώρησε από Χανιά για Κάιρο, ο Σεφέρης δίνει τη ταραγμένη  χανιώτικη  ατμόσφαιρα των ημερών Εδώ ορισμένα στιγμιότυπα. ξεκινόντας από την άφιξη στη Σουδα.23 Απρίλη 1941: *.....Ήταν αδύνατο να βρεθεί μεταφορικό μέσο για τα Χανιά. Βάλαμε τίς βαλίτσες μας κάτω από ένα δέντρο και περιμέναμε. Ένα καμιόνι φόρτωνε παραπέρα. Ρώτησα για καλό κακό αν ήθελε να μάς πάρει μαζί του.*Ανεβείτε* μάς είπε. Ήταν ένας άνθρωπος καλόκαρδος, γεμάτος κέφι. Μάς κατέβασε στο ξενοδοχείο χωρίς να θελήσει να πάρει μια πεντάρα. Το ξενοδοχείο ασφυκτικά γεμάτο. Οι Πρέσβεις και οι άνθρωποί τους πελαγωμένοι σέρνονταν μέσα στη σκόνη με τα μαύρα τους ρούχα. Μού είπαν πω ς ο Τσουδερός ήταν στο Ηράκλειο, ο βασιλιάς κάπου αλλού και ο διάδοχος κάπου αλλού...*  Παρασκευή 25 Απρίλη: * Έχουμε αρχίσει όπως όπως δουλειά στο διοικητήριο. Κάθε κάμαρα και υπουργείο. Ο μπελάς είναι οι συναγερμοί, υπερβολικά συχνοί. Κάποτες ακούς τα πολυβόλα στη στέγη πριν από τη σειρήνα. Το τέλος τού συναγερμού το σημαίνουν νεκρώσιμες καμπάνες. Κάνει εντύπωση η έλλειψη κάθε πολεμικής προετοιμασίας εδώ .Η κυβέρνηση δεν έκαμε τίποτε. Ήταν το φυσικό της. Αλλά οι Άγγλοι?...* Δευτέρα 28 Απρίλη.:*..... Κάτω στο περιβόλι τού κυρ-Μανόλη, μιλούμε για τον* Ερωτόκριτο* Τού λέω τούς στίχους πού θυμούμαι κι αυτός συμπληρώνει. Με συγκινεί η γλωσσική ασφάλεια αυτών των ανθρώπων... Έπειτα ο κυρ- Μανόλης κοιτάζοντας τον ουρανό, θυμάται τα νιάτα του.: -Τον καιρό εκείνο ήταν άλλοι πόλεμοι. Είχε κι αυτός ένα τουφέκι. Είχες κι εσύ.....

* Τρίτη 29 Απρίλη*..Κανείς δεν ξέρει αν θα κρατήσουμε την Κρήτη. Κάποτε σού λένε πώς οι Εγγλέζοι αποφασίσανε να χτίσουνε κατοικίες αντιαεροπορικές για τούς υπουργούς κι έπειτα παίρνει πάλι τ ανεμοσκόρπισμα....Χθες βράδυ αποφασίσαμε να φάμε στο σπίτι. Γίνεται μια ελεεινή μάχη για την τροφή στις ταβέρνες των Χανιών. Μια πηχτή ανθρώπινη μάζα από μεθυσμένους Εγγλέζους και απεγνωσμένους ανθρώπους πού έρχονται από την Ελλάδα, αδέσποτοι. Βλέπεις το μάγερα να κρατά ένα ταψί και σένα δευτερόλεπτο τα πάντα εξαφανίζονται, για να μείνει λίγη κόκκινη σάλτσα πάνω στο μπακίρι...

*Κυριακή 11 Μάη * ....Μα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί ήρθε η κυβέρνηση εδώ αφού δεν είχε σκοπό να μείνει. -Τώρα είναι ελεεινό να βλέπει ο κόσμος αυτή την ατμόσφαιρα φυγής. Ζητούμε από έναν πληθυσμό να πάρει ηρωικές αποφάσεις και συνάμα κουρελιάζουμε το ηθικό του με τη στάση μας. Έξω οι διαδόσεις μαίνονται: *Ο βασιλιάς φεύγει!* *Ο Τσουδερός φεύγει!* Πότε θα πάψουμε να κάνουμε κουταμάρες δωρεάν! Είναι κάτι πού λείπει απ' αυτόν τον πόλεμο: Το χέρι, το νεύρο, ο κυβερνήτης νους. -δεν ξέρω. Δυστυχώς τα ίδια και στους  Άγγλους. Οι αδυναμίες τους είναι φριχτές.... Πέντε μήνες αργότερα πέντε στίχοι από το ποίημα ΜΕΡΕΣ ΤΟΥ ΙΟΥΝΙΟΥ41 από το ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΚΑΤΑΣΤΡΩΜΑΤΟΣ Β και υπότιτλο  *Κρήτη, Αλεξάνδρεια, Νότια Αφρική :Μάης-Σεπτέμβρης 1941* αφήνουν τη πικρή γεύση  από τη μαχόμενη αλλά και προδομένη Κρήτη:                    
                    *... Και τώρα βγήκε το νέο φεγγάρι αγκαλιασμένο
                     με το παλιό με τ όμορφο νησί ματώνοντας
                     λαβωμένο.. Το ήρεμο νησί, το δυνατό νησί, το αθώο.
                     Και τα κορμιά σαν τσακισμένα κλαδιά
                     και σαν ξεριζωμένες ρίζες...*
                      ΕΡΩΤΟΚΡΙΤΟΣ Ο ΜΟΝΙΜΟΣ ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ
Ο Σεφέρης επισκέφτηκε για πρώτη φορά το 1929 την Κρήτη συνοδεύοντας ύστερα από εντολή τής Κυβέρνησης Ελευθερίου Βενιζέλου τον Γάλλο λόγιο πολιτικό Εδουάρδο Ερριό. Τη δεύτερη φορά την επισκέφτηκε ιδιωτικά στη κηδεία τού Ελευθερίου Βενιζέλου την 26η Μαρτίου 1936 και την τρίτη αυτή που περιγράψαμε με τη σύζυγό του Μαρώ για τρείς εβδομάδες στα Χανιά λίγο πριν τη Μάχη. 
Νέος Υποπρόξενος στο Λονδίνο το 1931-32 γοητεύεται από το Δομίνικο Θεοτοκόπουλο και περνά ώρες ατέλειωτες στην εκεί  Εθνική  Πινακοθήκη με τούς πίνακες τού Μεγάλου Κρητικού. Τον Θεοτοκόπουλο μάλιστα συμπεριλαμβάνει στους μεγάλους του δασκάλους στη ποιητική τέχνη μαζί με τον Όμηρο, το Πίνδαρο, το Κορνάρο και τον Εδγκαρ Αλλαν Πόε. Σέ ένα ποίημά του αντιγράφει ολόκληρο ένα σχόλιο τού Θεοτοκόπουλου για τον πίνακα με το Τολέδο 
 Αλλά  ο δεσμός τού Σεφέρη με τη Κρήτη ξεκινάει από τίς αρχές τού αιώνα στη Σμύρνη με τον Ερωτόκριτο. Όπως είπε ο ίδιος στη γνωστή ομιλία του για τον Ερωτόκριτο πού έδωσε με δική του πρωτοβουλία στην Αθήνα το 1946, ύστερα από δεκαπεντάχρονη ζύμωση, κατά τα λεγόμενά του, ο Ερωτόκριτος κυκλοφορούσε  ανάμεσα στις ταπεινές τάξεις, στα νησιά, στις επαρχίες τού ελλαδικού κράτους στις μεγάλες μητροπόλεις τού Έθνους. Τίς περισσότερες φορές το πουλούσαν γυρολόγοι.*Θυμάμαι παιδί στη Σμύρνη.. κάθε απόγευμα την ίδια ώρα* θα πει στην ομιλία του *την ίδια φωνή στο δρόμο: * Έχω βιβλία διάφορα! Τον Ερωτόκριτο και την Αρετούσα! Την Ιστορία τής Γενοβέφας! Την Ιστορία τής Χαλιμάς!..* Τις παιδικές αυτές μνήμες αποτυπώνει και σέ στίχους του όπως*..μού λέγανε στα παιδικά μου χρόνια, το τραγούδι τού Ερωτόκριτου, με τα δάκρυα στα μάτια, τότες πού τρόμαζα μέσα στον ύπνο μου, ακούγοντας την αντίδικη μοίρα τής Αρετής να κατεβαίνει τα μαρμαρένια σκαλοπάτια.*
Είναι γεγονός πώς στη συνέχεια ο Σεφέρης τη δεκαετία του 50 αποροφήθηκε τόσο ποιητικά όσο και υπηρεσιακά από τη μοίρα τής Κύπρου, που επισκεπτόταν από το Λίβανο όπου υπηρετούσε και αργότερα στο Λονδίνο ως Πρέσβης την ώρα των συνθηκών Ζυρίχης Λονδίνου. Αλλά ο Ερωτόκριτος ήταν ο μόνιμος σύνδεσμός του με τη Κρήτη.   
    Δεν ήταν ασφαλώς μόνο οι παιδικές μνήμες τού Ερωτόκριτου, αλλά η αιώνια και άφθαρτη ποιητική τέχνη τού Βιτσέντζου Κορνάρου και ο γλωσσικός θησαυρός του πού δεν αφήνουν το Σεφέρη, πού δεν παύει και προφορικά και γραπτά να χρησιμοποιεί στίχους τού Ερωτόκριτου..

 Ο Σεφέρης πάντως ανανεώνει τις επαφές του με τη Κρήτη επισκεπτόμενος τακτικά το Ηράκλειο και τον Άγιο Νικόλαο, από το 1965 και μετά και κατά τα χρόνια της δικτατορίας με γνωστές τις φιλικές του σχέσεις με τον καθηγητή Στέλιο Αλεξίου και άλλους  ανθρώπους των γραμμάτων τού Ηρακλείου, όπως το Θωμά Φανουράκη, το Ρούσο Καπετανάκη και το Μανόλη Μπορμπουδάκη. Όπως είπε και ο καθηγητής Γεώργιος Σαββίδης, κατά τα εγκαίνια της *Βιβλιοθληκης Γεωργίου και Μαρώς Σεφέρη στις 17 Μαίου 1987 στη Βικελαία Βιβλιοθήκη στο Ηράκλειο ,*...Ο Σεφέρης και πάλι σε κρίσιμες ώρες του εθνικού μας βίου ένιωσε ξανά την* ανταιική* ανάγκη μιας νέας σωματικής επαφής με την Κρήτη...

*Στις 6 Απριλίου του 1967, λίγο πριν από τη δικτατορία ο Σεφέρης έδωσε μάλιστα τη τελευταία του ομιλία σέ ελληνικό ακροατήριο στο Ηράκλειο, όπου η σύζυγός του Μαρώ και παραχώρησε τη βιβλιοθήκη του Σεφέρη 19 χρόνια αργότερα το 1986, στη Βικελαία Βιβλιοθήκη, η οποία αποτελεί σήμερα σημαντικό Κέντρο Σεφερικών μελετών.
                   ΤΟ ΤΕΛΟΣ 
Καθώς το δικτατορικό καθεστώς είχε καταλύσει κάθε ελευθερία ο κόσμος περίμενε μια κίνηση, ένα λόγο από τους πνευματικούς του ταγούς. Μοιραία η προσοχή έπεσε πάνω στο Σεφέρη. Τι κάνει ο ποιητής- σύμβολο βραβευμένος με Νόμπελ, τραγουδισμένος με τη μουσική του Μίκη, διαβασμένος πλέον από ένα κόσμο που έσμιγε την ανάσα του με τους στίχους τού ποιητή?  Στην αρχή ακούστηκε πώς ο Σεφέρης σταμάτησε κάθε δραστηριότητα στην Ελλάδα των Συνταγματαρχών. Μετά ήρθε από το Σταθμό του Λονδίνου και της Ντόιτσε Βέλε η δήλωσή του κατά τής Χούντας. Μετά από στόμα σέ στόμα μαθεύτηκε για το ποίημα πού έγραψε*επί ασπαλάθων* για τον μισητό εκείνο Παμφύλιο Αρδιαίο το πανάθλιο Τύραννο πού πλήρωσε τα κρίματά του, καθώς *τον έριξαν κάτω, τον έγδαραν, τον έσυραν παράμερα τον καταξέσκιζαν απάνω στους αγκαθερούς ασπάλαθους...

* Και μετά ήρθε το τέλος, 20 Σεπτεμβρίου1971, ακριβώς 50 χρόνια πριν από σήμερα, που η κηδεία του ποιητή έγινε ανθρώπινος χείμαρρος και στους δρόμους τής Πλάκας προς το Νεκροταφείο υψώθηκε φωνή αντίστασης από το πλήθος. Με την ευκαιρία της Μνήμης των 50χρόνων γράφτηκε πολλές φορές αυτή τη περίοδο πώς προς το τέλος του αιώνα, ο Σεφέρης έπαιρνε τη σκυτάλη στη συνείδηση του κόσμου από το Σολωμό και το Παλαμά. Ακριβώς αυτό θύμιζε εκείνη η κηδεία. Ίδιες σκηνές με τη κηδεία τού Παλαμά και την ανάταση πού προκάλεσε μέσα στη Κατοχή. Το φέρετρο του ποιητή συνόδευαν οι άνθρωποι της πολιτικής (τον Γιάγκο Πεσμαζόγλου θυμόμαστε και τον Αναστάση Πεπονή) και των γραμμάτων και ξαφνικά ιαχές Ελευθερία και αμέσως μετά το *Πότε θα κάμει ξαστεριά* επαναλαμβανόμενο και με αμηχανία στην αρχή αλλά σταθερό στη συνέχεια. Με τη *ξαστεριά* όλοι ασφαλώς εννοούσαν αυτό πού εννοούσαν όλοι,, αλλά μερικοί  κρητικοί πού ήμαστε εκεί στέλναμε επί πλέον και ένα τελευταίο κρητικό χαιρετισμό στο ποιητή πού αγάπησε τον Ερωτόκριτο και πού αγανάχτησε για το άδικο *πάρσιμο* τής Κρήτης στο Β Πόλεμο..

Κυριάκος Ροδουσάκης 

ΜΕ ΤΗΝ ΕΥΚΑΙΡΙΑ ΤΩΝ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΗΡΙΩΝ ΤΗΣ ΠΡΟΤΟΜΗΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΡΕΝΙΕΡΗ, (1758-1848) ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ ΚΑΤΑ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΡΟΙΖΗΝΑΣ (1827)

 3 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2021, Παρουσία και ομιλία προέδρου της Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνου Τασούλα στα Παλαιά Ρούματα.

Στην ιστοσελίδα της Βουλής των Ελλήνων είναι αναρτημένο το βίντεο με τη γλαφυρή και διαφωτιστική από ιστορικής πλευράς, ομιλία, του Προέδρου τhς Βουλής των Ελλήνων κ. Κωνσταντίνου Τασούλα, που εκφωνήθηκε με την ευκαιρία της τελετής των αποκαλυπτηρίων τής προτομής τού Προέδρου της Βουλής στην Εθνοσυνέλευση της Τροιζήνας (1827) Νικολάου Ρενιέρη (1758-1848), στη γενέτειρά του Παλαιά Ρούματα τη Κυριακή 3η Οκτωβρίου 2021. Στην ομιλία του κ. Προέδρου τής Βουλής παρουσιάστηκαν πρώτα με πολύ παραστατικό τρόπο οι απαρχές του κοινοβουλευτισμού στην Ελλάδα και οι τότε απίστευτες συνθήκες και χώροι πού είχαν διεξαχθεί οι πρώτες Εθνοσυνελεύσεις. Στη συνέχεια, μιλώντας για τον Νικόλαο Ρενιέρη ο κ. Πρόεδρος της Βουλής είπε αρχικά ότι *δεν είναι αρκετά φωτισμένη* η προσωπικότητα τού Νικόλαου Ρενιέρη, με τη διαπίστωση αυτή ο κ. Πρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων, έθιξε ουσιαστικά το γενικότερο και διαιωνιζόμενο θέμα της έλλειψης πληροφόρησης πού επικρατεί στην ηπειρωτική Ελλάδα για τη ζωή και τη προσφορά όχι του Νικόλαου Ρενιέρη μόνο, αλλά και όλων γενικότερα των άλλων Κρητικών πολιτικών και αγωνιστών καθώς και των αγώνων και θυσιών τής Κρήτης κατά το '21. Αυτό μαρτυρούν και οι τρέχοντες εορτασμοί στην Αθήνα, καθώς και οι εκδοτικές και τηλεοπτικές παρουσιάσεις, που παραλείπουν τους κρητικούς αγώνες και επαληθεύουν τους σχετικούς φόβους πού είχαμε εκφράσει από τις παραμονές των εορτασμών τής Μεγάλης Επετείου. 
Στη συνέχεια τής ομιλίας ο κ. Πρόεδρος ανέδειξε τη συμβολή του Νικόλαου Ρενιέρη στις εργασίες τής Εθνοσυνέλευσης τής Τροιζήνας και της Βουλής που προέκυψε από την Εθνοσυνέλευση καθώς και τις νομοθετικές πρωτοβουλίες και συμφιλιωτικές προσπάθειες του σώφρονος, διαλλακτικού και σεβαστού από όλους, κορυφαίου κρητικού πληρεξουσίου Νικολάου Ρενιέρη Στην Εθνοσυνέλευση εκείνη, της Τροιζήνας  (κατά την οποία αποφασίστηκε και η επιλογή του Καποδίστρια ως Κυβερνήτη), ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης υπέδειξε ως Πρόεδρο τής Βουλής το Νικόλαο Ρενιέρη λόγω του κύρους και του σεβασμού που έχαιρε από την αρχή των εργασιών τής Εθνοσυνέλευσης.   
Από τον επίσημο ομιλητή υπογραμμίστηκε ιδιαίτερα η σημαντική συνεισφορά του Ν. Ρενιέρη στο νομοθετικό έργο, όπως στα νομοθετήματα α) για την ακύρωση παράτυπων πωλήσεων κρατικών γαιών, καθώς και 
β) για την κατοίκηση ερημωμένων από τον Πόλεμο οικισμών από χριστιανούς ετερόχθονες, όπως και 

γ) ψήφιση τού νέου συνταγματικού και νομοθετικού πλαισίου με αυτοδιάλυση τής Βουλής για να εξοπλιστεί η διακυβέρνηση του Καποδίστρια με ενισχυμένες εξουσίες λόγω των έκτακτων περιστάσεων. Το ψήφισμα αυτό τής 18ης Ιανουαρίου 1828 με ομοφωνία και των 84  βουλευτών της Βουλής θεωρήθηκε επίτευγμα των χειρισμών και της πειθούς του Νικόλαου Ρενιέρη σύμφωνα με τον επίσημο ομιλητή. Γενικά ο Νικόλαος Ρενιέρης συνεργάστηκε με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη ως *κυβερνώσα Βουλή* μέχρι την άφιξη του Καποδίστρια, τον οποίον υποδέχτηκε στην Αίγινα τον Ιανουάριο τού 1828. Συνεργάστηκαν δε στενά και με τον Κυβερνήτη επίσης  μέχρι το 1830, αναλαμβάνοντας και αποστολές για επαφές με ξένους εκπροσώπους όπως π.χ. με το Βρετανό Πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη Στράφορντ Κάννιγκ. Τό 1829 ο Κυβερνήτης απέστειλε τον Νικόλαο Ρενιέρη ως τελευταίο αρμοστή στη Κρήτη, σε περίοδο πάντως που η τύχη τής Κρήτης είχε κριθεί, αλλά και πάλι ο Ρενιέρης έπραξε και ως Πρόεδρος τού Κρητικού Συμβουλίου ό,τι ήταν δυνατόν, σε μια απέλπιδα προσπάθεια ανατροπής των τετελεσμένων του Πρωτοκόλλου τού Λονδίνου που άφηνε την Κρήτη εκτός των ορίων τού Νέου Ελληνικού Κράτους όπως φαίνεται και από επείγουσα επιστολή του τής 15ης Σεπτεμβρίου΄1830 από τον Αποκόρωνα (την δημοσιεύει ο Κριτοβουλίδης) προς άλλα μέλη τού Κρητικού Συμβουλίου που τους προτρέπει να σπεύσουν στο Ναύπλιο για να ζητήσουν οπλισμό έστω και την έσχατη εκείνη ώρα.

Ανεξάρτητα πάντως από την τιμή τής παρουσίας του κ. Προέδρου της Βουλής στην τελετή για τα αποκαλυπτήρια τής προτομής τού Νικόλαου Ρενιέρη στά Παλαιά Ρούματα. θα πρέπει να χαιρετιστεί και η πρωτοβουλία τού κ. Προέδρου για την επανέκδοση από το Ίδρυμα της Βουλής των Ελλήνων παλαιών ιστορικών κειμένων για την Επανάσταση, μεταξύ των οποίων και τα Απομνημονεύματα τού Καλλίνικου Κυριακού Κριτοβουλίδη με εξαιρετική επιμέλεια καί πλούσιο σχολιασμό από την καθηγήτρια ιστορικό κυρία Ελευθερία Ζέη. Η επανέκδοση αυτή αποτελεί όαση, μέσα στην ερημία ιστορικών εκδόσεων για το αγώνα και θυσίες του '21 στη Κρήτη, παρά τη σχετική εκδοτική πλημμυρίδα των ημερών. 

5  ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ Ν. ΡΕΝΙΕΡΗ  ΠΡΟΣ  Μ. ΤΟΜΠΑΖΗ, Ν.ΚΑΛΛΕΡΓΗ, ΕΠΑΡΧΟ ΚΙΣΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΚΡΗΤΙΚΟ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟ ΣΤΗ ΓΡΑΜΠΟΥΣΑ

 Με την ευκαιρία της τελετής των αποκαλυπτηρίων στη γενέτειρά του, παρουσιάζουμε και 5 επιστολές τού Ν. Ρενιέρη από το Αρχείο Μανώλη Τομπάζη πού μαρτυρούν ότι τόσο πριν αλλά και μετά την εκλογή του ως Πρόεδρος της Βουλής, ο Ν. Ρενιέρης, παρά τις υποχρεώσεις του στην Εθνοσυνέλευση και στη Προεδρεία τής Βουλής, αγωνιζόταν παράλληλα και για τον αγώνα στη Κρήτη, Προσπαθούσε να εξασφαλίσει προμήθειες ή χρήματα από όπου ήταν δυνατόν, (Κεντρική Κυβέρνηση, φιλελληνικά κομιτάτα) για την αποστολή όπλων, εφοδίων και άλλων αναγκαίων, όπως τροφές για τον αγώνα τής Κρήτης. Ταυτόχρονα νουθετούσε και φρόντιζε, ώστε να αποφεύγονται πράξεις πού θα μπορούσαν να εκθέσουν το κρητικό αγώνα στα όμματα τής Κεντρικής Κυβέρνησης και των γνήσιων φίλων της Κρήτης όπως ήταν ο πρώην αρμοστής και πολιορκητής τού φρουρίου τής Κισάμου Υδραίος πρόκριτος Μανώλης *Τουμπάζης* όπως τον αποκαλούσαν τότε. Τίς επιστολές υπέγραφε είτε μόνος είτε μαζί με άλλους κρητικούς πληρεξουσίους, αλλά πάντοτε υπογράφοντας πρώτος ο Ρενιέρης, με το γνώριμο ύφος και τους τύπους ευγένειας της εποχής. Το αρχείο μέ τίς επιστολές δημοσίευσε  το 1902 ο εγγονός του Μανώλη, Ιάκωβος Ν.Τομπάζης (*ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΜΑΡΑΣΛΗ.   ΑΔΕΛΦΟΙ ΙΑΚΩΒΟΣ ΚΑΙ ΜΑΝΩΛΗΣ ΤΟΜΠΑΖΗΣ. Συμβολή εις την Ιστορίαν της Εθνικής Παλιγγενεσίας. Υπό Ιακώβου Ν. Τομπάζη. Εν Αθήναις ΤΥΠΟΙΣ Π.Δ.ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ. 1902 *) 

Με τη πρώτη επιστολή τής 21ης Μαίου 1826 από το Ναύπλιο, που υπογράφει ο Ρενιέρης μαζί με το Νεόφυτο Οικονόμου και Ζαχαρία Πρακτικίδη, ο Ρενιέρης απευθύνεται προς τον Μανώλη Τουμπάζη στην Ύδρα (ο Τομπάζης εκείνη την περίοδο ήταν μέλος της τριμελούς Εθνικής Επιτροπής που διαχειριζόταν τη βοήθεια του φιλελληνικού Κομιτάτου της Ελβετίας υπό τον μεγάλο φιλέλληνα Ελβετό τραπεζίτη Ευνάρδο, όπως και τη βοήθεια και  από άλλα ευρωπαϊκά φιλελληνικά κομιτάτα.). Επικαλούνται αρχικά το εγνωσμένο  ενδιαφέρον του Τομπάζη για το *αγαπητό του φρούριον* (εννοόντας είτε το φρούριο της Κισάμου με το οποίο είχε συνδέσει το όνομά του ο Τομπάζης ή της Γραμπούσας) τις ανάγκες και την κατάσταση τού οποίου καλώς γνωρίζει ο *Πανευγενέστατος* παραλήπτης. Στη συνέχεια, αφού διεκτραγωδούν τις δυσκολίες συλλογής χρημάτων υπενθυμίζουν ότι ο Σκωτσέζος φιλέλληνας κ. Γόρδων βρίσκεται στην *περίφημον Υδραν* (εννοώντας την ανάγκη να ζητηθεί βοήθεια για τη Κρήτη από τον Γκόρντον, ο οποίος ήταν ο διαχειριστής της δεύτερης δόσης τού αγγλικού δανείου προς την Ελλάδα.) Καταλήγουν δε προς Τομπάζη, *περιμένοντες ευκταίαν και κατ' ελπίδα ειδοποίησίν σας* όπως γράφουν. 

Στη δεύτερη επιστολή τη 24ης Μαϊου 1826 υπογραφόμενη από Ρενιέρη και τους ίδιους δύο πληρεξουσίους πληροφορούν τον Νικόλαο Καλλέργη, Έπαρχο Κισσάμου (το όνομα της Επαρχίας έγραφαν με δύο σ) ότι είναι βέβαιοι ότι* ο κύριος Τουμπάζης θα ομιλήσει της εξοχότητός του του κυρίου Γόρδων *τα εικότα* (εκείνα δηλαδή πού αρμόζουν για τη δύσκολη περίσταση) τόσο *διά την Πατρίδα μας όσο περιπλέον και διά το ανεκτίμητον εκείνο φρούριόν μας.*

 Την τρίτη επιστολή της 27ης Μαρτίου 1827 που υπογράφει πρώτος ο Ρενιέρης και 8 άλλοι Κρητικοί πληρεξούσιοι από Δαμαλά της Τροιζήνας όπου και η Εθνοσυνέλευση, εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους προς τον Μανώλη Τομπάζη για δάνειο *τεσσαράκοντα οκτώ ταλλήρων, εξοικονομόντας την ανάγκην μας εις μίαν τοιαύτην περίστασιν* για τις ανάγκες τού κρητικού αγώνα, και βεβαιώνουν όπως γράφουν ότι* θέλουμε φιλοτιμηθή νά εκπληρώσωμεν την προς την ευγενείαν Σας υπόσχεσίν μας...* 

 Στην τέταρτη επιστολή της 5ης Απριλίου 1827, από Δαμαλά πάλι Τροιζήνας, *επί τόπου τής Συνεδριάσεως* όπως αναγράφουν, υπογραφόμενη από τον Ρενιέρη και 12 αυτή τη φορά κρητικούς πληρεξουσίους  απευθύνονται προς την Επιτροπήν και τούς κατοίκους της Γραμπούσης.. Τους ανακοινώνουν ότι *ο Στόλαρχος απασών των ναυτικών δυνάμεων τής Ελλάδος κ.κ. Λόρδος Κόχραν* θα απέστελνε τον κ. Εμμ. Τομπάζην γιά νά εξακριβώσει από ποιο Γραμπουσιανό πλοίο *εσυλλήφθη μία κορβέτα εχθρική* Παραγγέλλουν δέ επανειλημμένα και πιεστικά *να ακούσητε τάς διαταγάς τής εξοχότητός του και τας συμβουλάς του γενικού φίλου μας αληθινού φίλου τής Πατρίδος μας κ. Εμμ. Τουμπάζη. (Όπως γράφει ο Κριτοβουλίδης, η πληροφορία πού είχε ο Κόχραν ότι εχθρικά πλοία *εσυλλήφθησαν* από γραμπουσιανά πλοία, χωρίς να το αναφέρουν στό Στόλαρχο, ήταν ψευδής, όπως διεπίστωσε επί τόπου καί ο απεσταλμένος του, Εμμ Τομπάζης.)

Στην πέμπτη τέλος επιστολή της 28ης Μαίου 1827 από Ερμιόνη προς την Διοικητικήν Επιτροπήν Κρήτης στη Γραμπούσα ο Ρενιέρης υπογράφοντας μόνος του με την κατακλείδα πάνω από την υπογραφή του *Ως αδελφός σας* εκφράζει τη χαρά του γιατί οι Γραμπουσιανοί αγόρασαν τη *Γουλέτα τού κ. Τουμπάζη* (Τη φημισμένη γολέτα τού Υδραίου Ναυάρχου *ΤΕΡΨΙΧΟΡΗ*, με την οποία είχε καταπλεύσει στο Κόλπο τής Κισάμου ο Μανώλης Τομπάζης το Μάιο τού 1823 για να πολιορκήσει μαζί με τους επαναστάτες το φρούριο, είχαν αγοράσει για τίς ανάγκες του αγώνα, Γραμπουσιανοί ιδιοκτήτες) εύχεται δε να αγοράσουν και άλλα τοιαύτα πλοία, αλλά παραγγέλλει και πάλι οι κύριοι τού πλοίου να φέρωνται καθώς πρέπει *δια να μη ακολουθήση κανένα απευκταίον...* Όλα τα παραπάνω μαρτυρούν ότι ο Ρενιέρης μαζί με το έργο της Βουλής παρακολουθούσε άγρυπνα τα της Κρήτης, αγωνιζόταν για βοήθεια, με φανερή δε ανησυχία προειδοποιούσε συνέχεια για τυχόν ατοπήματα ή παρεκτροπές που θα μπορούσαν να δυσφημήσουν το κρητικό αγώνα.  

ΠΛΗΡΗΣ ΗΜΕΡΩΝ ΠΑΤΡΙΩΤΙΚΗΣ ΠΡΟΣΦΟΡΑΣ ΚΑΙ ΔΡΑΣΗΣ

Ο Νικόλαος Ρενιέρης φαινόταν προορισμένος για μια ομαλή κατά τις περιστάσεις επαγγελματική και κοινωνική ζωή στα προεπαναστατικά Χανιά. Με την άνεση που διέθετε η οικογένειά του σπούδασε ιατρική στη Πάντοβα τής Ιταλίας με εξειδίκευση στη Μασσαλία. Στα Χανιά, εκτός από το ιατρείο του διατηρούσε και φαρμακείο, ήταν δε γνωστός για τη βοήθεια και συμπαράστασή του αδιάκριτα προς Χριστιανούς και Μουσουλμάνους. Οι τελευταίοι τον εκτιμούσαν ιδιαίτερα για τη βοήθειά του προς τους άπορους ομοθρήσκους και ομοεθνείς τους. Τον ονόμαζαν μάλιστα δετοράκι (μικρό γιατρό). Από κοινωνικής πλευράς είχε ασχοληθεί κυρίως με τα σχολικά θέματα και τη λειτουργία του Ελληνοδιδασκαλείου στη πόλη. Ούτε και ο Ρενιέρης απέφυγε πάντως τους κινδύνους, ύστερα από από τις βιαιότητες και τις σφαγές μέσα στη πόλη των Χανίων, αμέσως μετά την έκρηξη τής Επανάστασης. Απειλήθηκε η ζωή του. Με τη βοήθεια των φίλων του Προξένων τής Αγγλίας και Γαλλίας φυγαδεύτηκε νύχτα προς τα Κύθηρα, εγκαταλείποντας τα πάντα.

 Αλλά και η μετέπειτα ζωή του στο ελεύθερο Βασίλειο σημαδεύτηκε από μία δικαστική περιπέτεια, (1839) καθώς κατηγορήθηκε ότι ήταν μέλος μιας *Ορθόδοξης Εταιρίας* η οποία είχε σκοπό να ανατρέψει τον Όθωνα, από την οποία όμως αθωώθηκε. Όπως είπε και ο κ. Πρόεδρος της Βουλής στην ομιλία του, ήταν από τις περιπέτειες, που βρίσκουν πολλές φορές εκείνους πού ασχολούνται με τα κοινά. Στο τέλος ο Νικόλαος Ρενιέρης εκλέγεται Γερουσιαστής και αποβιώνει πλήρης ημερών (1848) στο 90ό έτος της ηλικίας του, ύστερα από ένα περιπετειώδη βίο, μεστό προσφοράς και πατριωτικού φρονήματος, στην αποκλειστική υπηρεσία, κατά τους χαλεπούς επαναστατικούς χρόνους, των αγώνων της Ελλάδας της Κρήτης και της Επαρχίας του, της Κισάμου. 

Οφείλονται συγχαρητήρια προς το ρέκτη Δήμαρχο Πλατανιά κ. Γιάννη Μαλανδράκη για τη πρωτοβουλία της φιλοτέχνησης τής προτομής τού εκλεκτού εκείνου τέκνου της Κισάμου Νικόλαου Ρενιέρη καθώς και για τη πρόσκληση τού Προέδρου τής Βουλής των Ελλήνων κατά τη τελετή των αποκαλυπτηρίων. Παρόμοιες  πρωτοβουλίες δεν αποδίδουν μόνο δίκαιο φόρο τιμής στη Μνήμη καταξιωμένων Μορφών της Επαρχίας, αλλά ανανεώνουν τη ανάμνηση και τής ίδιας τής Επαρχίας Κισάμου στο ανατολικό της μέρος, η οποία απουσιάζει σήμερα έστω και ως σύνθετο συστατικό από την ονομασία του νέου Δήμου Πλατανιά. Πρόκειται για απουσία για την οποία ασφαλώς ουδεμία ευθύνη φέρει η σημερινή Δημοτική Αρχή του Δήμου Πλατανιά, αλλά οι δημοτικές αρχές των Καποδιστριακών Δήμων της Κισάμου (Ανατολικής και Δυτικής), που δεν απέτρεψαν τότε, αλλά αντίθετα εισηγήθηκαν, τη διακοπή της χρήσης του ονόματος τής Επαρχίας στο ανατολικό της μέρος, ύστερα από διαρκή, αδιάκοπη και ανελλιπή χρήση 20 συναπτών αιώνων λαμπρής Κισαμίτικης Ιστορίας αγώνων και έργων Πολιτισμού, μέσα στα ίδια και απαράλλαχτα επαρχιακά όρια για 2000 χρόνια. Ας μην απεκδυθούμε και της δικής μας προσωπικής ευθύνης και όλοι οι συνεπαρχιώτες ανατολικοί και δυτικοί, που δεν αντιδράσαμε τότε. Δεν θα βρεθεί πάντως κανείς ακριμάτιστος,( για να θυμηθούμε και το Βιτσέντζο Κορνάρο) μπροστά στο κριτήριο τής Ιστορίας τής Κισάμου όταν έρθει η Ώρα. 
Κυριάκος Ροδουσάκης 

O ΕΥΡΥΤΕΡΟΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΟΣ ΡΟΛΟΣ ΛΙΜΕΝΟΣ ΚΑΒΟΝΗΣΙΟΥ.

Θα πρέπει να εκτιμήσουμε τις άμεσες σημερινές απαντήσεις των αξιότιμων κ. Μανούσου Βολουδάκη, βουλευτή Χανίων και του κ. Δημήτρη Βιριράκη Προέδρου του Λιμενικού Ταμείου Χανίων γιατί, αν μη τι άλλο μας αποκάλυψαν τους λόγους της ματαίωσης και βάλτωσης κάθε προοπτικής έργου αναβάθμισης του λιμένος Καβονησίου. Φοβούμαι, όμως, με την ευκαιρία αυτή, ότι τόσο το θέμα του λιμένα Καβονησίου όσο και το γενικότερο τού θέματος, της αλυσίδας λιμενικού, μεταφορικού, εμπορικού, αναπτυξιακού θέματος Κρήτης, αλλά και ο συνδυασμός αμυντικών αναγκών της Χώρας και οικονομικής προόδου, αντιμετωπίζεται από τίς Κυβερνήσεις με κριτήρια άλλων εποχών, χωρίς γενικότερη σύγχρονη στρατηγική αντίληψη. Και εμείς οι εντόπιοι, πρέπει να το παραδεχτούμε ότι ίσως περιοριζόμαστε στην επιδίωξη απλώς ενός σύγχρονου λειτουργικού λιμανιού Καβονησίου για τις άμεσες τουριστικές και εμπορικές ανάγκες της Περιοχής.

Η εικόνα όμως είναι ευρύτερη. Με την ένταση και στρατικοποίηση της Ανατολικής Μεσογείου, όλο και ενισχύεται ο στρατιωτικός χαρακτήρας του λιμένος Σούδας, όπως αποδεικνύουν και οι διαδοχικές διμερείς στρατιωτικές συμφωνίες (η επικείμενη ελληνο-αμερικανική θα το διατρανώσει πανηγυρικά) με φιλικές συμμαχικές χώρες και ο προγραμματισμός δεύτερου Ναυστάθμου από το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Ενώ βασικές εμπορικές αποστολές, όπως ακτοπλοϊκή σύνδεση, ή ελλιμενισμός κρουαζιερόπλοιων δεν θίγονται, ο ρόλος τής Σούδας είναι πάντως κυρίως στρατιωτικός, που αποκλείει; μείζονες εμπορικές αναπτύξεις τύπου λιμένων Πειραιώς (ποια Κυβέρνηση αλήθεια θα επιχειρούσε να φέρει μια COSCΟ στό λιμάνι τής Σούδας?) ή Θεσσαλονίκης, ή Αλεξανδρούπολης ή και πρόσφατη λιμένος Ηρακλείου? Ήδη από τη δεκαετία 1990 και αρχές 2000, η τότε ανθούσα Εταιρία JET OIL συμφερόντων της Εταιρίας Μαμιδάκη: διαμαρτυρόταν με ολοσέλιδες καταχωρίσεις στον αθηναϊκό και χανιώτικο τύπο, εναντίον της απόρριψης του αιτήματός της για άδεια λειτουργίας εγκατάστασης  εφοδιασμού καυσίμων πλοίων στη Σούδα, λόγω του στρατιωτικού χαρακτήρα της περιοχής. 

Ενας ορθολογικός προγραμματισμός μπορεί και πρέπει από τώρα έστω και στο εξής να προβλέψει και να οργανώσει κατανομή ρόλων, Ασφάλειας και Οικονομίας. Ισορροπημένα και όχι ο ένας επί ζημία του άλλου. Να στηρίξει αφενός το στρατιωτικό ρόλο της Σούδας προς όφελος της Άμυνας της Χώρας και παράλληλα να δρομολογήσει τον εμπορικό και αναπτυξιακό ρόλο του λιμένος Καβονησίου, ο οποίος διαθέτει όλες τίς τεχνικές, προϋποθέσεις, εφόσον γίνουν τα πρόσθετα έργα κα ο εξοπλισμός που χρειάζεται, προς όφελος της οικονομίας τουλάχιστον της Δυτικής Κρήτης. Ενδεχόμενη σκέψη ότι η προγραμματιζόμενη αναβάθμιση, μέσω ιδιωτικοποίησης του λιμένος Ηρακλείου, θα καλύψει τις εμπορικές ανάγκες όλης της Κρήτης, προφανώς δεν ευσταθεί σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τη Δυτική Κρήτη, λόγω απόστασης και πρόσθετου κόστους χερσαίας μεταφοράς απο Ηράκλειο προς Δυτική Κρήτη. Όπως γράψαμε επίσης και πρόσφατα στη σελίδα αυτή, το επεσήμανε δε και το Εμπορικό Επιμελητήριο Χανίων, ήταν δε και στην αρχική σκέψη των Καστελλιανών εμπόρων πρωτοπόρων του λιμανιού, το Καβονήσι μπορεί ως, ευρισκόμενο στο πλησιέστερο σημείο, να εγκαινιάσει και την ναυτιλιακή διασύνδεση με τα λιμάνια τής Βόρειας Αφρικής και ιδιαίτερα Λιβύης. Η έναρξη ερευνών εξάλλου που ανήγγειλε η ΤΟΤΑL ως επί κεφαλής του σχετικού CONSORTIUM για την άντληση υδρογονανθράκων από τα μεγάλα κοιτάσματα Νοτιοδυτικά τής Κρήτης για την επόμενη δεκαετία θα απαιτήσει εγκαταστάσεις στέγασης προσωπικού και εφοδίων στη Περιοχή..  

Η γεωγραφική τοποθέτηση  πάντως τής Κρήτης στο μέσον της Ανατολικής Μεσογείου και η  μορφολογία του εδάφους της επιβάλλουν ισόρροπη θεώρηση στρατιωτικών και αναπτυξιακών στόχων σε ό,τι αφορά τα λιμάνια. Το ίδιο ισχύει και για το οδικό δίκτυο. Ο σημερινός π.χ. σχεδιασμός του ΒΟΑΚ εξυπηρετεί μεταφορικές ανάγκες από Χανιά μέχρι Νεάπολη, αλλά παραλείπει ή αναβάλλει σχεδιασμό για προορισμούς τόσο στρατιωτικής όσο και οικονομικής σημασίας, όπως οι απολήξεις σε λιμένες του Βόρειου μετώπου, όπως της Κισάμου και τής Σητείας. Δεν φαίνονται δε στους σχετικούς σχεδιασμούς παντελώς ούτε και κάθετοι προς λιμένες του Νότου, προς Ιεράπετρα, Καλούς Λιμένες, Τυμπάκι, Πρέβελη, Σφακιά, Παλαιόχωρα που είναι απαραίτητοι τόσο για στρατιωτικές μετακινήσεις, όσο και για οικονομικούς λόγους. (Παραγωγή, εμπόριο, τουρισμός) Η Εγνατία π.χ. στη Βόρεια Ελλάδα με τις καθέτους προς τα σύνορα εξυπηρετεί και τους δύο αυτούς στόχους ασφαλείας και οικονομίας. 

Κυριάκος Ροδουσάκης

ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ ΣΒΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

Τον Αύγουστο που μας πέρασε, συμπληρώθηκαν δύο χρόνια από την εκδημία του καθηγητή-ακαδημαϊκού και πρώην Προέδρου της Ακαδημίας Αθηνών Κωνσταντίνου Σβολόπουλου,(1938-2019) πολυγραφότατου, και εξαντλητικού αναλυτή όλων των περιόδων και ιστορικών ορόσημων του νέου Ελληνικού Κράτους.  Από το πλουσιότατο έργο του ευπατρίδη (για όσους είχαν την τύχη να τον γνωρίσουν) και ακάματου εκείνου ιστορικού ερευνητή, κρίνεται σκόπιμο να σταθούμε σε δύο από τα πολλά βιβλία του. Το πρώτο, σημαντικό για την μεταβατική περίοδο της κρητικής ιστορίας, νεανικό βιβλίο του Κ. Σβολόπουλου: ( *Ο ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ ΚΑΙ Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΚΡΙΣΙΣ ΕΙΣ ΤΗΝ ΑΥΤΟΝΟΜΟΝ ΚΡΗΤΗΝ. 1900-1906*   Α έκδοση ΙΚΑΡΟΣ 1974 Αθήναι Β' Έκδοση ΙΚΑΡΟΣ και Εθνικό Ιδρυμα *ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ * 2005 Αθήναι) και το δεύτερο βιβλίο λόγω κυρίως της πικρής Μνήμης του 1922. (* Η ΑΠΟΦΑΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ. Κριτική επαναψηλάφιση*. Εκδόσεις ΙΚΑΡΟΣ και Εθνικό Ίδρυμα *ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ* 2005 Αθήναι). 

Ο Γενικός Διευθυντής του Ιδρύματος και πραγματική αυθεντία για τα θέματα αυτά αγαπητός Νίκος Παπαδάκης (ύστερα από τη μακρόχρονη στράτευσή του, για τη δημιουργία και λάμψη τού ίδιου τού Ιδρύματος, όσο και για τη συγγραφή της μοναδικής βιογραφίας του Εθνάρχη, Ανθρώπου και Πολιτικού Ελευθερίου Βενιζέλου- έργο ζωής του συγγραφέα και πολύτιμη προσφορά στην Ελληνική Ιστορία) προλογίζει, προσθέτοντας και το δικό του φως, τα δυο  αυτά βιβλία τού ακαδημαϊκού καθηγητή Κωνσταντίνου Σβολόπουλου.

            ΔΙΑΣΤΑΣΗ ΠΡΙΓΚΙΠΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ 

 Στο πρώτο βιβλίο επιχειρείται από το συγγραφέα η πρώτη συστηματική, επιστημονική  καταγραφή της αποφασιστικής αυτής φάσης τού κρητικού ζητήματος, με την αξιοποίηση του μέχρι τότε διάσπαρτου αρχειακού υλικού και παράθεση όλης της ραγδαίας αλληλουχίας των γεγονότων:  Από την πολιτική ρήξη Βενιζέλου-Πρίγκιπα Γεωργίου, τις άκαρπες κρούσεις του Πρίγκιπα στις Ευρωπαϊκές Αυλές, μέχρι την Επανάσταση και τελική επικράτηση του κινήματος τού Θερίσου, όπου εκδηλώθηκαν και οι πρώτοι επιτυχημένοι διπλωματικοί ελιγμοί τού Ελευθερίου Βενιζέλου με τούς Προξένους των Προστατίδων Δυνάμεων. Το περιεχόμενο του βιβλίου είχε προέλθει  από το Αρχείο του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Μουσείο Μπενάκη στην Αθήνα, την ταξινόμηση του οποίου είχε αναλάβει ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 60, ο νέος τότε επιστήμονας Κωνσταντίνος Σβολόπουλος. Περιείχε κυρίως την αλληλογραφία του Ελευθερίου Βενιζέλου με τον εκπρόσωπο τής Επανάστασης του Θερίσου στην Αθήνα, Κλέαρχο Μαρκαντωνάκη. Μεγάλη συνεισφορά τού βιβλίου αποτελούν και οι πληροφορίες  για τις σχετικές αντιδράσεις των Ευρωπαϊκών Προστατίδων Δυνάμεων στο κρητικό ζήτημα. Με όλη τη νεανική του ενέργεια, ο συγγραφέας είχε ερευνήσει επισταμένα, τα αρχεία των Υπουργείων Εξωτερικών και  Άμυνας κυρίως Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας και  Ιταλίας αλλά και του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών, του Ιστορικού Αρχείου στα Χανιά, ιδιωτικά Αρχεία όπως του Μοάτσου, Φούμη και άλλων.

Ο Κωνσταντίνος Σβολόπουλος ασχολήθηκε εκτενέστατα στη συνέχεια με το μεταρρυθμιστικό έργο και την εξωτερική πολιτική τού Ελευθερίου Βενιζέλου, με βιβλία όπως τα *12 μελετήματα για τον Ελευθέριο Βενιζέλο* και *Σαράντα χρόνια από τον θάνατό του* όπως και μελέτες για τη Συνθήκη της Λωζάννης ή για το μεταρρυθμιστικό έργο 1928-32 για το Βαλκανικό Σύμφωνο ή  και με τη συμμετοχή σέ συλλογικά έργα όπως *Ο Ελευθέριος Βενιζέλος και η Κύπρος*κ.ά. 

         

                   ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΕΚΤΑΣΗ ΣΤΗ ΜΙΚΡΑ ΑΣΙΑ

Στο δεύτερο βιβλίο, ο συγγραφέας ασχολείται με το πολυσυζητημένο θέμα της επέκτασης της ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία, Με τα εργαλεία της ιστορικής επιστήμης, μελετά όλες τις πλευρές και απόψεις, ανατέμνει όλες τίς συμμαχικές συγκυρίες, καθώς και τις θέσεις και υπολογισμούς των Συμμάχων, που έδωσαν στην Ελλάδα τη συμμαχική εντολή για τη κατάληψη και διοίκηση του σαντζακίου της Σμύρνης. Αναφέρεται σέ όλους τούς κινδύνους που διέτρεχε ο ελληνικός πληθυσμός τής Μικράς Ασίας, ο οποίος είχε ανάγκη ασφαλούς προστασίας, ύστερα από τίς βιαιότητες καί τούς απειλητικούς σχεδιασμούς των Νεότουρκων. Γεγονός πού αποτελούσε το βασικό λόγο ανησυχίας της ελληνικής πλευράς και των σχετικών αποφάσεων Βενιζέλου. Αναλύει  ακριβώς τους οραματισμούς και σχεδιασμούς τού Ελευθερίου Βενιζέλου, και την αποτελεσματική εκ μέρους του προβολή των ελληνικών δικαίων όπως αναγνωρίστηκαν από τη Συνθήκη των Σεβρών. Εξετάζει ακόμη μια μια και όλες τις αντίθετες με την επέκταση ελληνικές και ξένες γνώμες και φόβους. Οι φόβοι αυτοί δεν επαληθεύτηκαν από την εξέλιξη των γεγονότων, όπως έδειξαν η υπεροχή και οι επιτυχίες τού Ελληνικού Στρατού, καθώς και η σταθερή στήριξη  των Συμμάχων Δυνάμεων. Τη  συμμαχική κάλυψη εξασφάλιζε η διπλωματική ικανότητα και το τεράστιο κύρος του Ελευθερίου Βενιζέλου, μέχρι την απροσδόκητη ήττα των εκλογών τής 1ης Νοεμβρίου 1920. Μετά την επιστροφή του *γερμανόφιλου* Κωνσταντίνου άρχισε η μεταστροφή των Συμμάχων. Κατά την αποχώρηση Βενιζέλου πάντως, τόσο οι καθαρά στρατιωτικοί, όσο και οι διπλωματικοί συσχετισμοί ήταν σαφώς υπέρ της Ελλάδας σύμφωνα με το συγγραφέα.

                           ΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΗ ΔΗΜΟΣΙΑ ΣΥΖΗΤΗΣΗ

Παρόμοιες έγκυρες ιστορικές πραγματείες, όπως αυτή τού καθηγητή Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, θα αποτελέσουν ασφαλώς χρησιμότατη συνεισφορά στις σχετικές δημόσιες συζητήσεις που αναμένονται σε μεγάλη έκταση τον επόμενο χρόνο. Πολλοί καλούν για αναστοχασμό με την ευκαιρία των 100 χρόνων από την ήττα, όπως πράττουμε φέτος μετά τα 200 χρόνια από τη νίκη. Το έγκυρο ΒΗΜΑ έγραφε στο τελευταίο του φύλλο ότι πρέπει να συζητήσουμε σε βάθος σχετικά, τον επόμενο χρόνο Μνήμης. Είναι ενδεικτικό ότι έχουν αρχίσει ήδη να κυκλοφορούν και  σχετικά βιβλία, τα οποία μιλούν για το *λάθος* και τις *ευθύνες* του Ελευθερίου Βενιζέλου. (Π.χ. βλ. Παρουσίαση από Υφυπουργό Παιδείας Άγγελο Συρίγο στα ΝΕΑ 28/7/2021  τού βιβλίου Κώστα Σταματόπουλου *1922 ΠΩΣ ΦΤΑΣΑΜΕ ΣΤΗ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ* Εκδόσεις ΚΑΠΟΝ)  Αλλά και σε  προπερυσινή ημερίδα στις  Μουρνιές, του ίδιου του Ιδρύματος* ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ* διαβάσαμε ότι ομιλητής, πρώην Υπουργός, ομίλησε μεν για τα επιτεύγματα του Ελευθερίου Βενιζέλου,* αλλά και για το  *λάθος* του στη Μικρά Ασία*. Είναι φανερό, ότι το Ίδρυμα Μελετών *ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ* θα πρέπει να παρέμβει ενεργά στην αναμενόμενη ζωηρή όπως διαφαίνεται, συζήτηση.. Είναι θετικό ότι ο Γενικός Διευθυντής του, Νίκος Παπαδάκης όπως μαρτυρεί ο πρόλογός του στο βιβλίο του καθηγητή Κωνσταντίνου Σβολόπουλου, καθώς και το εκτεταμένο σχετικό κεφάλαιο στη βιογραφία τού Εθνάρχη, διαθέτει στέρεες, ιστορικά τεκμηριωμένες απόψεις, και σχετικές απαντήσεις για την απόφαση της επέκτασης της ελληνικής κυριαρχίας στη Μικρά Ασία. Όπως ακόμη και για την ήττα του 1922, που συνέβη δύο χρόνια μετά την αποχώρηση και ερήμην του Αρχιτέκτονα της επέκτασης Ελευθερίου Βενιζέλου.

Κλείνοντας, ο καθηγητής-ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Σβολόπουλος έχει γράψει επίσης και για διάφορες ιστορικές περιόδους μετά την Ελληνική Ανεξαρτησία, όπως και για άλλες, πλην Ελευθερίου Βενιζέλου, ιστορικές πολιτικές προσωπικότητες τόσο του 19ου αιώνα (όπως των Ρήγα Φεραίου, Αλέξανδρου Υψηλάντη, Ιωάννη Καποδίστρια,  Αλέξανδρου Μαυροκορδάτου, Χαρίλαου Τρικούπη) όσο και του 20ού αιώνα (όπως Ιωάννου Μεταξά, Παναγιώτη Κανελλόπουλου και Κωνσταντίνου Καραμανλή,) έχει ερευνήσει συστηματικά και το Αρχείο Κωνσταντίνου Καραμανλή το οποίο δημοσίευσε σε μεγάλο αριθμό τόμων. Υπήρξε δε συνιδρυτής και Πρόεδρος του Ιδρύματος ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ. Εκτός από τον θαυμασμό με τον όγκο και το βάθος του ιστορικού του έργου, ο ευπατρίδης καθηγητής,-ακαδημαϊκός Κωνσταντίνος Σβολόπουλος κατακτούσε πάντα τούς συνομιλητές και ακροατές του τόσο με την ευγένεια και προσήνειά του, όσο και με τη γενναιόδωρη φιλική του διάθεση. Το ίδιο γενναιόδωρη είναι και η σεβαστή σύζυγος του εκλιπόντος καθηγητή και ακαδημαϊκού, κορυφαία Κυρία του ελληνικού θεάτρου, κυρία Κατερίνα Χέλμη, ακριβή συνοδοιπόρος ενός μακροχρόνιου συζυγικού βίου, αφιερωμένου ταυτόχρονα στη θεραπεία Ιστορικής Επιστήμης και Θεατρικής Τέχνης.

*Κυριάκος Ροδουσάκης.

*Διπλωμάτης, διατέλεσε διευθυντής του Διπλωματικού Γραφείου του πρωθυπουργού Ανδρέα Παπανδρέου, πρέσβης της Ελλάδας στη Ρωσία, την Κύπρο και την Ιαπωνία, και διευθυντής της Διπλωματικής Ακαδημίας του Υπουργείου Εξωτερικών.

ΟΛΟΚΛΗΡΩΜΕΝΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΗΣ ΝΗΣΟΥ ΧΡΥΣΗ (ΓΑΙΔΟΥΡΟΝΗΣΙ).....και εμείς!!!

Διετές σχέδιο δράσης για την προστασία στο νησί Χρυσή στην ανατολική Κρήτη ήρθε στο φως (ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 25/9) προχθές το Σάββατο. Όπως βλέπουμε στο δημοσίευμα πρόκειται για το πρώτο ολοκληρωμένο σχέδιο δράσης με εξασφαλισμένη χρηματοδότηση και με πρωτόγνωρη πραγματικά πληρότητα στόχων. Από τη κλιμακούμενη προστασία σε ζώνες Α και Β τη διερεύνηση των αιτιών ξήρανσης του κεδροδάσους, μέχρι τον έλεγχο της ελεύθερης κίνησης των επισκεπτών στο νησί όπως κατεδάφιση αυθαιρέτων, δημιουργία νέων μονοπατιών και κατάργηση άλλων. Κατασκευή κτηρίου για διανυκτέρευση νυκτοφυλάκων, απαγόρευση δόμησης καλλιεργειών, μελισσοκομίας ή αλιείας με συρόμενα εργαλεία κ.α.
Αξίζει η ανάγνωση όλου του άρθρου (ΕΔΩ) για να αντιληφθούμε οτι πρόκειται για σχέδιο δράσης-πρότυπο και προφανώς πιλοτικό, οδηγό και για άλλες περιοχές που εκπόνησε το Υπουργείο Περιβάλλοντος.

Αν η ανατολική Κρήτη έχει ανάγκη σχεδίου δράσης σε ένα μέτωπο η Δυτική και ιδιαίτερα ο Δήμος Κισάμου έχει ασφαλώς ανάγκη για σχέδιο δράσης σε περισσότερα μέτωπα. Ο αγαπητός παλιός φίλος Μιχάλης Μουντάκης, δάσκαλος, άγρυπνος φύλακας της ιστορίας αλλά και φανερά ανήσυχος και αμήχανος για το μέλλον του Λαφονησιού, στην ομιλία του για την θυσία των μαρτύρων που σφαγιάστηκαν στο αυλάκι (Τουρκαύλακο) το Πάσχα του 1824 (ομιλία 12-9-21) ύψωσε φωνή θερμής, αν όχι δραματικής έκκλησης προ τους Δημάρχους για την προστασία και διάσωση του μοναδικού αυτού χώρου. Η ομιλία του Μιχάλη αποτέλεσε ένα έξοχο λογοτεχνικό συνδυασμό αναδρομής στα τραγικά ιστορικά γεγονότα και υποβλητικής περιγραφής του θαυμαστού περιβάλλοντος χώρου, αλλά και των ορατών ήδη κινδύνων αλλοίωσης και κακοποίηση του. Το ερώτημα είναι, πόσο μεγαλύτερη ακόμα κοσμοσυρροή θα κατακλύσει τα άμεσα επόμενα χρόνια τους προικισμένους απο τη Μητέρα Φύση αυτούς τους χώρους όταν είναι γνωστό οτι πρόκειται να προστεθούν περι τις 2.000-3.000 κλίνες, μόνο στο δήμο Κισάμου, απο τις τρεις μεγάλες μονάδες που θα λειτουργήσουν σε Κισαμο ακρωτήρι Σπάθας και Φαλάσαρνα.

Το θέμα του τουριστικού κορεσμού είναι γνωστό οτι αντιμετωπίζεται ήδη με περιοριστικά μέτρα που έχουν ήδη εφαρμοστεί, εμβληματικά τουριστικά ευρωπαϊκά τοπόσημα όπως η Βενετία και η Βαρκελώνη, ορισμένα σε ελληνικά νησιά λυγίζουν ήδη απο το υπερβάλλον υπερτουρισμό που εκτός απο το περιβάλλον θα αφανίσει ή θα υποβαθμίσει καίρια και τον ίδιο τον Τουρισμό.

Είναι ευχής έργο που το διετές σχέδιο δράσης για την νήσο χρυσή εμφανίστηκε την οριακή πραγματική στιγμή, για να ενθαρρύνει και να διευκολύνει και τους άλλους Δήμους της Κρήτης που βρίσκονται αντιμέτωποι με παρόμοια περιβαλλοντικά προβλήματα και διλήμματα οικολογικά.

Κυριάκος Ροδουσάκης

ΑΚΡΩΣ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ Η ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΟΥ ΡΟΚΑΚΗ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΠΤΥΞΙΑΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΣΤΟ ΛΙΜΑΝΙ ΚΙΣΑΜΟΥ

Θα πρέπει να χαιρετήσουμε τη παρέμβαση, σε πρόσφατη ημερίδα της Περιφέρειας (όπως είδαμε στην ιστοσελίδα αυτή το Σάββατο), του αγαπητού Αντώνη Ροκάκη, Προέδρου του Επιμελητηρίου Χανίων, ο οποίος προσδιόρισε ως ένα από τους στόχους τού Επιμελητηρίου τίς "αναπτυξιακές επενδύσεις στο λιμάνι της Κισάμου για τη ναυτιλιακή και εμπορευματική διασύνδεση των Χανίων με τη Βόρεια Αφρική-Λιβύη". Πρόκειται για πρόταση πού είχαν διατυπώσει ήδη απο τα πρώτα υπομνήματά τους οι πρωτοπόροι αγωνιστές για τη κατασκευή τού λιμανιού στο Καβονήσι έμποροι τού Εμπορικού Συλλόγου Καστελλίου της δεκαετίας του 50.Εγραφαν και το πίστευαν ότι το νέο λιμάνι μπορεί να αποτελέσει τη πύλη της Κρήτης και τής χώρας γενικότερα προς την Αφρική. Έχοντας όλα τα βιώματα και τίς εμπειρίες του Πολέμου- Μάχης Κρήτης - Κατοχής - Αντίστασης, άμεσα συνυφασμένες με τα τεκταινόμενα στη Μέση Ανατολή, γνωρίζοντας και την ισχυρή παρουσία ζωντανών κρητικών παροικιών στην Αίγυπτο και στη Λιβύη (ακόμη και σήμερα υπάρχει το επονομαζόμενο *Πράσινο Βουνό* που φύτεψαν οι κρητικοί της Βεγγάζης με κρητικές ελιές έξω από την πόλη. Είχαμε δε και Καστελλιανές οικογένειες στη Κοινότητα τής Τρίπολης.) είχε εμπεδωθεί στη σκέψη των εμπόρων τού Καστελλίου της εποχής η αίσθηση της επιχειρηματικής ενότητας του χώρου Κρήτης- Μέσης Ανατολής. Ας μη λησμονούμε ότι και ιστορικά οι Ρωμαίοι είχαν καθορίσει ως ενιαία διοικητική περιοχή τη Κρήτη και τη Λιβύη με πρωτεύουσα τη Γόρτυνα. Τα μεταπολεμικά εκείνα χρόνια οι πρόδρομοι αυτοί αγωνιστές έμποροι κάτω από την Προεδρεία τού επίμονου αείμνηστου Σπύρου Μαρή, γνώριζαν και την έντονη, διαρκή και επιτυχημένη αλιευτική δραστηριότητα στα νερά τής Λιβύης εντόπιων και Χανιώτικων άξιων οικογενειών όπως των Μαζαράκηδων, Σταθάκηδων, Αναστασάκηδων και Σταύρου Μιχελιουδάκη, με συνέπεια να προτείνουν την ίδρυση και λειτουργία ιχθυόσκαλας στο νέο λιμάνι. Ο Αντώνης Ροκάκης είναι προφανώς ο καταλληλότερος να κρίνει κατά πόσο μπορεί να αναβιώσει η ιδέα της ιχθυόσκαλας στο λιμάνι Κισάμου.  
 Με την πάροδο του χρόνου και ενώ από τη δεκαετία του 70 οι ελληνικές επιχειρήσεις κυριαρχούσαν στη Λιβύη και σέ άλλες αραβικές χώρες, η Κρήτη γοητευμένη από τίς σειρήνες τού Βορειοευρωπαικού τουρισμού, έστρεψε εντελώς τα νώτα της προς τους νότιους γείτονες Την ίδια στιγμή άλλα νησιά τής Περιοχής όπως η Κύπρος, η Μάλτα, η Σικελία αξιοποιούσαν πλήρως τη πλούσια γειτονική Μέση Ανατολή, τουριστικά, εμπορικά, ενεργειακά (τη Σικελία διασχίζει Λιβυκός αγωγός πετρελαίου προς ηπειρωτική Ιταλία) και στον τομέα των υπηρεσιών (τραπεζικές, δικηγορικές και λογιστικές υπηρεσίες.)
Η προτεινόμενη από τον αγαπητό Αντώνη Ροκάκη διασύνδεση με τη Βόρεια Αφρική-Λιβύη θα ανοίξει το δρόμο όχι μόνο σε μια συνηθισμένη ναυτιλιακή και εμπορευματική διασύνδεση των Χανίων με τη Λιβύη ή όποια άλλη χώρα. Αλλά  θα επαναφέρει την Κρήτη και άλλες ελληνικές επιχειρήσεις σε ένα γνώριμο φιλελληνικό χώρο σε πλήρη ανάκαμψη και ζωτικότητα οικονομική, με ποικίλες επιχειρηματικές ευκαιρίες, τις οποίες αξιοποιούν σήμερα όλοι οι άλλοι, πλην Ελλήνων.  
                                    ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΣΥΓΚΥΡΙΑ
Σημειώνεται ότι παρά τη διαίρεση της χώρας, τα έσοδα της Λιβύης απο το πετρέλαιο διατηρήθηκαν και επέτρεψαν όχι μόνο τη λειτουργία του Κράτους και στις δύο πλευρές-Ανατολική και Δυτική, αλλά και τη προκήρυξη ή ανανέωση μεγάλων έργων. Ηδη η σημερινή προσωρινή Κυβέρνηση έχει ανανεώσει ή υπογράψει νέες πολλές οικονομικές συμφωνίες με την Ιταλία και τη Τουρκία και πρόσφατα με την Αίγυπτο. Σέ ό,τι αφορά τη ναυτιλιακή διασύνδεση πρέπει να πούμε ότι η ΑΝΕΚ έχει αφήσει πολύ καλή εικόνα και εντυπώσεις στη Λιβύη ύστερα από την επιχείρηση εκκένωσης ξένων υπηκόων, κυρίως Κινέζων μετά τα γεγονότα στη χώρα και ύστερα από τη φιλοξενία για πολλούς μήνες στα σκάφη της τού Κοινοβουλίου του Τομπρούκ, μετά την αποχώρηση των βουλευτών του από τη Τρίπολη. Η δρομολόγηση πλοίου θα βοηθήσει ουσιαστικά τις ελληνικές εξαγωγές, τη στιγμή πού τα ελληνικά προϊόντα είναι ανύπαρκτα σήμερα στα λιβυκά ράφια. Ένα φορτίο μήλων από το λιμένα τής Θεσσαλονίκης απαιτεί σήμερα 8-9 μέρες μεταφοράς προς Τρίπολη και Βεγγάζη μέσω Μάλτας. Είναι ευνόητη συνεπώς η μείωση χρόνου και κόστους εφόσον ήθελε δρομολογηθεί πορθμειακή μεταφορά από Κρήτη π.χ. προς Βεγγάζη..
Το Επιμελητήριο Χανίων μαζί με τούς Λίβυους συνομιλητές του θα μπορούσε να εργαστεί επίσης και για την αναβίωση των σχεδίων πού είχαν συζητήσει και προωθήσει οι αρμόδιοι Υφυπουργοί Εξωτερικών για τις οικονομικές σχέσεις Πέτρος Δούκας και Σπύρος Κουβέλης με τους Λίβυους ομολόγους τους, κατά το δεύτερο ήμισυ της δεκαετίας 2000 και αρχές 2010.
Οι περισσότερες, αν όχι όλες, αυτές οι προτάσεις είχαν σχέση με την Κρήτη, καθώς αφορούσαν ακριβώς πορθμειακή και αεροπορική σύνδεση με την Κρήτη, ενεργειακά ή ηλεκτρικά δίκτυα ή σχήματα ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, (το μεγάλο γνωστό Ευρωπαϊκό Πρόγραμμα ΗΛΙΟΣ και το Γερμανικό DESERTEK) που διέρχονταν από τη Κρήτη. Το Πολυτεχνείο Κρήτης, θα μπορέσει να εκφέρει την επιστημονική του γνώμη για τα παραπάνω και για τα υφιστάμενα μεγάλα κοιτάσματα υδρογονανθράκων στο σύνορο των θαλασσίων ζωνών Ελλάδας Λιβύης, νότια τής Κρήτης, όπως πολύ εντυπωσιακά και παραστατικά τα έχει αναδείξει ο ομότιμος καθηγητής τού Πολυτεχνείου Κρήτης Αντώνης Φώσκολος. 

Όπως επίσης να μελετήσει και τη πρόσφατη πρόταση του Αιγύπτιου Προέδρου Σίσι για την όδευση του αιγυπτιακού, ισραηλινού και κυπριακού αερίου μέσω Κρήτης. Το Πανεπιστήμιο Κρήτης, εξάλλου θα μπορούσε να προβάλει τίς αρχαίες ιστορικές ελληνολιβυκές σχέσεις και να συνηγορήσει για τη προστασία των εκεί ελληνιστικών αρχαιοτήτων, συγκεκριμένα στην αρχαία  Πεντάπολη και Κυρηναϊκή που είναι εκτεθειμένες σε κινδύνους αρχαιοκαπηλίας και καταστροφών. Και μόνο του το ποίημα *Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης* του μόνου αιώνιου λεπτού ανατόμου του συγκεκριμένου Χώρου και της Εποχής, Κωνσταντίνου Καβάφη, θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο ολόκληρης φιλολογικής και ταυτόχρονα ιστορικής πραγματείας για τις ελληνολιβυκές οσμώσεις μέσα στην Ιστορία και το Χρόνο.
Θα αποτελέσει αληθινή εθνική προσφορά, αν οι παράγοντες της Κρήτης έλθουν σε επαφή με τούς Λίβυους ομολόγους τους και δημιουργήσουν θετικό κλίμα εκ των κάτω, πού θά είναι επιβοηθητικό και για τις Κυβερνήσεις Ελλάδας Λιβύης στη προσέγγιση και τα δύο μεγάλων εκκρεμών θεμάτων; Οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών (οι συζητήσεις των δύο τότε (2008) αρμοδίων Υφυπουργών Εξωτερικών Γιάννη Βαληνάκη και Μωχάμετ Σιάλλα για τίς οριοθετήσεις τής ΑΟΖ δεν είχαν αποτέλεσμα) και αντιμετώπιση τού θέματος τού Τουρκολιβυκού Συμφώνου. Το απαράδεκτο πραγματικά τόσο για την Ελλάδα όσο και για το Διεθνές Δίκαιο "Τουρκολιβυκό Σύμφωνο" δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με απουσία τής Ελλάδας από τη Λιβύη. Είναι θετικό ότι ξαναλειτουργεί η Ελληνική Πρεσβεία στη Τρίπολη  ιδρύθηκε και Προξενείο στη Βεγγάζη άρχισαν ανταλλαγές επισκέψεων μεταξύ Πρωθυπουργών και Υπουργών Εξωτερικών, υπήρξε δε και θετική αναφορά του Λίβυου Πρωθυπουργού Abdul Hamid Dbeibah υπέρ τής έναρξης συζητήσεων για την ΑΟΖ με γραμμές βάσης στη μεταξύ Λιβύης και Κρήτης θαλάσσια περιοχή, κατά την επίσκεψη τού Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Τρίπολη το περασμένο Μάιο. Ας σημειωθεί ότι υπάρχουν μικρές ελληνικές κοινότητες στις δύο πόλεις αλλά και πολλοί μικτοί γάμοι μεταξύ Ελληνίδων και Λίβυων αξιωματικών πού είχαν σπουδάσει σέ ελληνικές στρατιωτικές σχολές. Για την ολοκλήρωση τής υπάρχουσας κινητικότητας, σημειώνεται ότι στις αρχές Οκτωβρίου επισκέπτεται τη Τρίπολη, όπως έχει ανακοινωθεί, ο αρμόδιος για τις εξωτερικές οικονομικές σχέσεις Υφυπουργός Εξωτερικών Κώστας Φραγκογιάννης για τη συνέχιση των επαφών του.
 Είναι βέβαιο ότι οι παράγοντες τής Κρήτης, με πρωτοβουλία του Επιμελητηρίου Χανίων μπορούν και έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν και κλίμα και πρόοδο κατά τις επαφές τους. Τα Λιβυκά Επιμελητήρια δέχονται και συζητούν με όλες τίς αντιπροσωπείες. Και το Επιμελητήριο Χανίων θα είναι ευπρόσδεκτο σύμφωνα με όσα είναι γνωστά από εκεί συμπατριώτες μας.
Η ναυτιλιακή σύνδεση συνεπώς μεταξύ λιμένα Κισάμου και Λιβύης ή Βόρειας Αφρικής όπως προτείνει ο φίλος Πρόεδρος του Επιμελητηρίου Χανίων Αντώνης Ροκάκης μπορεί να αποτελέσει την απαρχή όχι μόνο απλών εμπορικών και τουριστικών ανταλλαγών με τον παραδοσιακά φιλελληνικό χώρο τής Βόρειας Αφρικής, αλλά αφετηρία ευρύτερων διμερών συμφωνιών και επιχειρηματικών συνεργειών, καθώς και σφυρηλατήσεως πολύτιμων διαπροσωπικών σχέσεων. Ειδικότερα η Ανατολική πλευρά (Βεγγάζη-Τομπρούκ) προσβλέπει σε μια παρόμοια συνεργασία και μεταφορική σύνδεση με την Κρήτη και επιθυμεί ελληνικά προϊόντα, καθώς και γενικότερη ελληνική επιχειρηματική παρουσία, όπως και στο παρελθόν.

Είναι γεγονός ότι η Δυτική πλευρά  έχει κατακλυστεί από τουρκικά και ιταλικά προϊόντα.
Κυριάκος Ροδουσάκης 

Ο ΜΙΚΗΣ ΣΤΗΝ ΜΟΣΧΑ ΤΟ ΒΡΑΔΥ ΤΩΝ ΙΜΙΩΝ

Tου Κυριάκου Ροδουσάκη

Πρέσβεως E.T

Πρώην Πρέσβεως της Ελλάδας στη Μόσχα (1994-1997)

Από το 1995 μέχρι τό 2000 Γενικός Καλλιτεχνικός Διευθυντής τού εμβληματικού Θεάτρου Μπολσόι στή Μόσχα είχε αναλάβει ο διάσημος χορευτής Βλαντιμίρ Βασίλιεφ (γεν. 1940 στη Μόσχα), ο οποίος υπήρξε και πρώτος χορευτής στο ρόλο τού Ζορμπά στο ομώνυμο μπαλέτο τού Μίκη Θεοδωράκη στην αρένα τής Βερόνας (1988) στην Αργεντινή και αλλού. Ο Βασίλιεφ αποτελεί για τούς Ρώσους ένα θρύλο τού ανδρικού χορού, στο ύψος του Νουρέγιεφ καί τού Μπαρίσνικοφ. Δεν έχει εμφανιστεί πολύ έξω από τη Ρωσία και δεν είναι το ίδιο γνωστός στο εξωτερικό, αλλά η ισότιμη καλλιτεχνική αξία του είναι αναμφισβήτητη. Είχε λάβει πρώτος και τη διάκριση του Καλύτερου χορευτή στον Κόσμο. Ο Βασίλιεφ ενσάρκωσε από την αρχή στο Μπολσόι το νέο ιδεώδες τού αρρενωπού χορευτή, ιδιαίτερα ονομαστός ως ιδανικός Σπάρτακος στο ομώνυμο μπαλέτο τού Χατσατουριάν μέ το φημισμένο άλμα του και τις χαρακτηριστικές στροφές του. Με τη κορυφαία επίσης χορεύτρια σύζυγό του Εκατερίνα Μαξίμοβα, πρώτη  χορεύτρια και εκείνη του Μπολσόι αποτέλεσαν για τριάντα χρόνια το μαγικό χορευτικό ζευγάρι του Μπολσόι σέ ιστορικούς χορευτικούς ρόλους.

Ο Βασίλιεφ, έτρεφε  απέραντο θαυμασμό και σεβασμό προς τον Μίκη Θεοδωράκη με τον οποίον είχαν μοιραστεί θριάμβους με το μπαλέτο* Ζορμπάς* στην αρένα τής Βερόνας με 18.000 θεατές και σέ άλλα θέατρα σέ Ευρώπη καί Αμερική.  .

ΒΛΑΝΤΙΜΙΡ ΒΑΣΙΛΙΕΦ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΤΟΥ ΜΠΟΛΣΟΙ,
ΜΟΣΧΑ 1995-2000  
ΧΟΡΕΥΤΗΣ ΣΤΟ ΡΟΛΟ ΖΟΡΜΠΑ ΣΤΟ ΟΜΩΝΥΜΟ ΜΠΑΛΕΤΟ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

    ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΒΡΑΔΥΑΣ ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΗΣ ΣΤΗ ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΛΑΣ

    ΜΕ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

 Σέ διαδοχικές συζητήσεις μας με το Βασίλιεφ καταλήξαμε πώς σέ ένα κλασικό λυρικό θέατρο όπως το Μπολσόι θα άρμοζε μια βραδιά αφιερωμένη στη μεγάλη Ελληνίδα-ίνδαλμα Μαρία Κάλλας, η οποία είχε φανατικούς θαυμαστές και στη Ρωσία, όπως και παντού. Τελικά, κατά μια ανεπιθύμητη ασφαλώς σύμπτωση, η Τρίτη βράδυ 30ής Ιανουαρίου 1996 (ημερομηνία που έμελλε να σημαδευτεί από τη κρίση των Ιμίων)  προγραμματίστηκε καί αναγγέλθηκε  ως* βραδιά Κάλλας* στο Μπολσόι με οργάνωση τού Θεάτρου Μπολσόι και της Ελληνικής Πρεσβείας Μόσχας. Με δική του πρωτοβουλία ο Βασίλιεφ είπε να καλέσουμε και το Μίκη να διευθύνει ένα κομμάτι δικό του σέ ένα μέρος τής εκδήλωσης, όπως και έγινε. Ο Μίκης δέχτηκε και ήρθε μέ τή σύζυγό του Μυρτώ στη Μόσχα για την εκδήλωση.

                                   ΚΡΙΣΗ ΙΜΙΩΝ

 Όσο πλησίαζε πάντως η βραδιά της εκδήλωσης, είχαν αρχίσει δε και οι δοκιμές του Μίκη με τούς άλλους καλλιτέχνες, όπως και η οργάνωση τής δεξίωσης στην Πρεσβεία προς τιμήν του, τη παραμονή τής βραδιάς Κάλλας, τα νέφη τής κρίσης των Ιμίων πύκνωναν όπως και οι Τουρκικές προκλήσεις και απειλές. Το Υπουργείο από την Αθήνα είχε διαβιβάσει  ήδη εντολές στις Πρεσβείες για σχετικά επείγοντα διαβήματα προς τα ομόλογα Υπουργεία  Εξωτερικών. Από την Δευτέρα 29 και ιδιαίτερα Τρίτη 30 Ιανουαρίου πρωί έγιναν δύο διαβήματα από τον υπογράφοντα προς τούς αρμόδιους Ρώσους  Υφυπουργούς Εξωτερικών (τον ένα αρμόδιο για περιοχή Ελλάδας και τον άλλο για περιοχή Τουρκίας) με έγγραφα υπομνήματα που επεξηγούσαν την τουρκική πρόκληση και απειλή και με αίτημα για παρέμβαση και έκδοση σχετικής επίσημης ρωσικής δήλωσης. Στον μοσχοβίτικο τύπο και πρακτορεία δόθηκαν επίσης ανάλογα δελτία τύπου, έγιναν δε και προφορικές παρεμβάσεις προς γνωστούς δημοσιογράφους και επεξηγήσεις σχετικά με τις τουρκικές προκλήσεις.

ΛΑΜΠΡΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΕ ΛΥΡΙΚΕΣ ΦΩΝΕΣ ΜΠΟΛΣΟΙ- ΧΟΡΟΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΦΙΝΑΛΕ ΜΕ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΜΙΚΗ ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ

Η εκδήλωση πάντως -αφιέρωμα στη Μαρία Κάλλας-  το ίδιο βράδυ υπήρξε λαμπρή και άρτια οργανωμένη από τον Βασίλιεφ και τούς συνεργάτες του, ένα άψογο πραγματικά καί υψηλότατου επιπέδου αφιέρωμα  προς τη μεγάλη ντίβα. Το μεγαλύτερο μέρος κάλυψαν οι καλύτερες λυρικές γυναικείες φωνές τού Μπολσόι, κυρίως με άριες από το ρεπερτόριο της Μαρίας Κάλλας, όπως Νόρμα τού Μπελίνι,  Μήδεια τού Κερουμπίνι, Τόσκα τού Πουτσίνι, Τραβιάτα και Τροβατόρε του Βέρντι, Κάρμεν τού Μπιζέ κ.ά.. Το τελευταίο μέρος έκλεισε μέ την  θεαματική όπως πάντα διεύθυνση τού Μίκη Θεοδωράκη, κυρίαρχου με το ανάστημά του και τη κίνηση της μπαγκέτας του, μέσα στην ιστορική κατάμεστη  αίθουσα του Μπολσόι, με μια ημίωρη μελωδία ήρεμη, με ελεγειακή απόχρωση. Κατά την ώρα της εκτέλεσης τής συνθέσεως του Μίκη, ο Βασίλιεφ είχε σχεδιάσει και μια ταυτόχρονη χορογραφική παρουσία-παραπομπή στη ζωή τής Μαρίας Κάλλας. Την συναρπαστική πραγματικά  χορογραφική εκτέλεση, εναρμονισμένη με τούς αναβαθμούς της μουσικής τού διευθύνοντος συνθέτη, είχε αναθέσει ο Βασίλιεφ στήν πρώτη χορεύτρια τού Μπολσόι, μια εντυπωσιακή όμορφη χορεύτρια, ασυνήθιστα ψηλή, ο πατέρας τής οποίας υπήρξε διάσημος πρώτος χορευτής του Μπολσόι στα χρόνια του, όπως έλεγαν εκείνο το βράδυ. Οι κινήσεις της αποτύπωναν όλες τίς διακυμάνσεις τής ζωής της μεγάλης ντίβας, από το θρίαμβο και την αποθέωση, μέχρι το τέλος και τη τελική έκλειψη. Με το τέλος τής μελωδίας και το κλείσιμο τής εκδήλωσης, κατέβηκε αυτόματα η μορφή της Μαρίας Κάλλας από την κορυφή τής σκηνής πού ήταν αναρτημένη κατά τη διάρκεια τής εκδήλωσης και η χορεύτρια  πού μόλις είχε τελειώσει τη χορογραφική της εκτέλεση, άδραξε την εικόνα τής ντίβας και την ασπάστηκε. Το χειροκρότημα και οι εκδηλώσεις όλου τού θεάτρου υπήρξαν ενθουσιώδεις. Οι εκδηλώσεις θαυμασμού προς τον Μίκη φάνηκαν και κατά τη διάρκεια τής δεξίωσης πού ακολούθησε στο φουαγιέ τού θεάτρου, όπου παρευρίσκονταν προσκαλεσμένοι κορυφαίοι εκπρόσωποι τού πολιτικού, καλλιτεχνικού και διπλωματικού κόσμου της Ρωσικής Πρωτεύουσας. Η παρουσία τού Μίκη υπήρξε ασφαλώς ο βασικός συντελεστής τής λαμπρότητας και επιτυχίας τού μουσικού αφιερώματος προς τη Μαρία Κάλλας στο Μπολσόι. Το δε φωτεινό παγκόσμιο εκτόπισμα και των δύο μαζί- Μαρίας Κάλλας και Μίκη Θεοδωράκη- είχαν χαρίσει εκείνο το βράδυ, εξαιρετική πρόσθετη λάμψη στη διαχρονική ακτινοβολία τής Ελλάδας, σε ένα πολιτιστικό Κέντρο με υψηλό καλλιτεχνικό και αισθητικό κριτήριο όπως η Μόσχα, κατά την ώρα μάλιστα μας εθνικά κρίσιμης περίστασης.

                         ΕΠΙΣΗΜΗ ΡΩΣΙΚΗ ΔΗΛΩΣΗ ΓΙΑ ΤΑ ΙΜΙΑ

Την επομένη Τετάρτη 31 Ιανουαρίου το πρωί αναχώρησε ο Μίκης για την Αθήνα με τη σύζυγό του, στη συνέχεια δε τής αποφράδας εκείνης μέρας η κρίση έφτασε στο τραγικό αποκορύφωμά της. Η Τσιλέρ με τα Ίμια ανατίναζε το κλίμα *Μη Πολέμου* όπως λεγόταν τότε, πού είχαν καλλιεργήσει με τον Οζάλ από το 1988, οι Ανδρέας Παπανδρέου και Κωνσταντίνος Μητσοτάκης στη συνέχεια, εξουδετέρωνε δε και όλες τις κινήσεις φιλίας μεταξύ των δύο λαών, ελληνικού και τουρκικού, όπως εκείνη τού Μίκη με τον Τούρκο μουσικό Λιβανελί.

Το Ρωσικό Υπουργείο των Εξωτερικών, ύστερα από τα στερεότυπα γνώριμα από τη σοβιετική εποχή ερωτήματα (*η κρίση δεν αφορά διαφορά μεταξύ συμμάχων νατοικών κρατών*?) δημοσίευσε τελικά μια άκρως ικανοποιητική για την ελληνική πλευρά δήλωση με σαφείς αιχμές κατά τής τουρκικής επιθετικότητας. Ακόμη και σήμερα θέλει να πιστεύει ο υπογράφων, ότι στην έκδοση της δήλωσης αυτής συνετέλεσε και η ατμόσφαιρα τής λαμπρής βραδιάς Κάλλας στο Μπολσόι με τη παρουσία και της δημοφιλούς ανέκαθεν στη Ρωσία προσωπικότητας του Μίκη Θεοδωράκη.

                        ΣΤΗΝ ΑΓΙΑ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ ΑΡΓΟΤΕΡΑ.   

Ύστερα από μερικούς μήνες, ο Μίκης Θεοδωράκης ήρθε και πάλι στη Ρωσία μαζί με τη σύζυγό του Μυρτώ, στην Αγία Πετρούπολη αυτή τη φορά, για να ηχογραφήσει την Λειτουργία τού Ιωάννη Χρυσοστόμου με τη χορωδία τού θεάτρου Μαριίνσκι. Χωρίς υποχρεώσεις και εκδηλώσεις τώρα, με όλη την ατμόσφαιρα τής κοιτίδας τής Οκτωβριανής Επανάστασης με τίς σκιές του Μουσόργκσκι, του Σοστακόβιτς καί τού Ντοστογιέφσκι να πλανώνται στον ουρανό τής Αγίας Πετρούπολης, ο Μίκης με την ανεξάντλητη μνήμη του ξεδίπλωσε, πολλές από τίς αναμνήσεις του. Κυρίως από τα ταξίδια του στη Σοβιετική Ένωση για να συμφιλιώσει Ζαχαριαδικούς και αντιπάλους, όπως και στη Μόσχα με τον Γιάννη Ρίτσο το 1977 για να παρουσιάσει την Πρώτη Συμφωνία του, διηγούμενος και όλα τα παράλληλα ενδοκομματικά παρασκήνια τής περιόδου.

                                  ΑΝΑΔΡΟΜΕΣ ΜΟΥΣΙΚΕΣ  

Από τα μουσικά περιέγραφε, μεταξύ άλλων τη συνεργασία με το Σεφέρη και τη περιέργεια και αρχική απορία τού σοβαρού Πρέσβη- Ποιητή για το πώς και σέ ποιο βαθμό αποδέχεται το κοινό τή μελοποιημένη ποίησή του και μάλιστα το κοινό των νυχτερινών κέντρων της Αθήνας, όπου *Το περιγιάλι το κρυφό* πάντως, ήταν ήδη στο στόμα όλων. Ο συνθέτης έφερε ο ίδιος τον έκπληκτο ποιητή στα νυχτερινά αυτά αθηναίικά κέντρα για να διαπιστώσει επί τόπου και να χαρεί πού τραγουδιέται η ποίησή του από το κόσμο. Αναφέρθηκε ακόμα στους Αμερικάνους του Χόλυγουντ και στις δελεαστικές προσφορές τους για συνεργασία με μεγάλα συμβόλαια και μόνιμη εγκατάσταση στην Αμερική ύστερα από τη καταπληκτική  επιτυχία τού Ζορμπά, προτάσεις τίς οποίες όμως απέρριψε ο Μίκης γιατί είχε αποφασίσει να επιστρέψει οριστικά στην Ελλάδα από το Παρίσι.. Μίλησε επίσης για τη μουσικότητα τού ρωσικού λαού με τίς ηλικιωμένες αλλά και νεότερες Ρωσίδες να ψάλλουν ομαδικά, όλες με δεύτερες και τρίτες φωνές με χορωδιακή αρμονία μέσα στις ρωσικές εκκλησίες

                                         ΚΡΗΤΙΚΗ ΡΙΖΑ.

Στις οικογενειακές καί κρητικές αναδρομές του εξάλλου, ιδιαίτερη ήταν η αναφορά τού Μίκη στον υπομονετικό αλλά καί φιλοσοφημένο κρητικό πατέρα του  Γεώργιο Θεοδωράκη, φύλακα άγγελο κατά τη περιπετειώδη πορεία τού επαναστάτη γιού του Μίκη. Μιλώντας με την ευκαιρία για τή δίχρονη νεανική παραμονή του στη Κρήτη 1949-50 μετά τη Μακρόνησο, ο Μίκης αποκάλυψε ότι κατά τη διάρκεια ενός γάμου στο Κολυμπάρι Κισάμου, έξω από τα Χανιά, μέσα από τούς ρυθμούς τού συρτού και τού χορού τής νύφης όλη τη μέρα και όλο το βράδυ, θεμελίωσε ένα από τούς βασικούς πυλώνες (την κρητική ρίζα) της μουσικής του έμπνευσης. Αυτή η έμπνευση αποτυπώθηκε με τον* Χορό Χανιώτικο* για πιάνο και ορχήστρα με την Αλίκη Βατικιώτη στο πιάνο πρώτα στο Ωδείο Χανίων ήδη το 1951, με την ένταξη τού ίδιου χορού αργότερα το 1961 με λαϊκή ορχήστρα στη ταινία ΣΥΝΟΙΚΙΑ Τ' ΟΝΕΙΡΟ με τον Αλέκο Αλεξανδράκη να χορεύει τον κρητικό χορό. Ασφαλώς δε και με τη πληθωρική παρουσίαση τού κρητικού χορού από τον Αντονυ Κουήν στό θρυλικό ΖΟΡΜΠΑ τού Κακογιάννη αργότερα Η σύνδεση πάντως του μεγάλου συνθέτη με την Κρήτη δεν είχε σχέση μόνο με την ισχυρή έστω μουσική κρητική έμπνευση. Η συζήτηση πού έγινε τίς μέρες αυτές για την έγγραφη μάλιστα επιθυμία τού Οικουμενικού Μίκη να ταφεί στη Κρήτη, δείχνει πώς ο δεσμός του με τη πατρώα  Γη ήταν πολύ βαθύτερος, υπαρξιακός θα λέγαμε, καθώς συνδέεται ασφαλώς και με τούς αγαπημένους του γονείς καί αδελφό Γιάννη πού αναπαύονται στο γενέθλιο Γαλατά Χανίων

                        ΜΟΝΙΜΟ ΣΥΜΒΟΛΟ, ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ ΚΑΙ ΕΜΠΝΕΥΣΗ

 Προνομιακές πραγματικά είναι παρόμοιες στιγμές προσωπικής πνευματικής απόλαυσης  από την επαφή και συνομιλία με το πνεύμα μιας μοναδικής, ιστορικής, χαρισματικής Προσωπικότητας και Ιδιοφυίας, σμιλεμένης στο αμόνι της πάλης και τού αγώνα, πού κυριάρχησε για πολλές αδιάκοπες δεκαετίες στο πολιτικό, αγωνιστικό και πνευματικό προσκήνιο τής Χώρας. Οι ευτυχείς αυτές αναμνήσεις κάτω από τη φιλόξενη Ρωσική σκέπη,, 25 ήδη χρόνια πριν, ας αποτελέσουν σπονδή Μνήμης, Θαυμασμού και Τιμής προς τον αιώνιο Αγωνιστή και ανεπανάληπτο Δημιουργό Μίκη Θεοδωράκη, μόνιμο πλέον σύμβολο, παράδειγμα και έμπνευση και για τίς επερχόμενες γενιές Ελλήνων και για τούς καινούργιους αγώνες των νέων καιρών πού τούς περιμένουν.

ΜΙΑ ΑΠΟΛΑΥΣΤΙΚΗ ΟΣΟ ΚΑΙ ΣΥΓΚΙΝΗΤΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ ΧΘΕΣ ΣΤΟ ΠΕΤΡΙΝΟ ΘΕΑΤΡΟ ΝΟΠΗΓΕΙΩΝ

 Διπλή χαρά και απόλαυση μας χάρισε χθες βράδυ στό Πέτρινο Θέατρο ΟΑΚ στα Νωπήγεια ο Εθελοντικός Σύνδεσμος *ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΑΝΝΟΥΣΑΚΕΙΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΚΙΣΑΜΟΥ* με την μουσικοθεατρική παράσταση *ΑΣ ΕΡΧΟΣΟΥΝ ΓΙΑ ΛΙΓΟ*  του Δ. Μαλισόβα καί σκηνοθεσία  Μαρίας Λεκάκη, πού παρουσίασε η πραγματικά εντυπωσιακή μουσικοθεατρική ομάδα τής ΣΤΕΓΗΣ ΤΕΧΝΩΝ Χανίων, πού συνδύασε όλο τον οίστρο και τον ενθουσιασμό του ερασιτέχνη με την αρτιότητα τής ερμηνείας του επαγγελματία καλλιτέχνη.
Η παρουσίαση πρώτα τού έργου τού Εθελοντικού Συνδέσμου *ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΑΝΝΟΥΣΑΚΕΙΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ* από τόν ακαταπόνητο  Πρόεδρό του αγαπητό Παντελή Κατάκη, φαρμακοποιό  και την κ. Περδικάκη αποκάλυψε σε όσους δεν γνωρίζαμε ακριβώς, την αθρόα κινητοποίηση και σύμπραξη ενός μεγάλου αριθμού εθελοντών μελών, χορηγών, φίλων, δωρητών και υποστηρικτών του πρότυπου και πρωτοποριακού για την Ελλάδα έργου τού ΑΝΝΟΥΣΑΚΕΙΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ. Η παράθεση του όλου εύρους της στήριξης και των χορηγιών μέσω του Συνδέσμου, έδειξε πως το αίσθημα αλληλεγγύης και προσφοράς δεν έχει λείψει οπό τον παραδοσιακά  ευαίσθητο κοινωνικά και φιλάνθρωπο αυτό Τόπο. Ιδιαίτερα μάλιστα όταν πρόκειται για ένα μοναδικό έργο, όπως εκείνο τού ΑΝΝΟΥΣΑΚΕΙΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ πού όχι μόνο συμπαραστέκεται στον Άνθρωπο, αλλά τιμά και αναδεικνύει τον Τόπο μας, υπό την εμπνευσμένη και αέναη φροντίδα πάντα του Προέδρου του Σεβασμιότατου Μητροπολίτη μας κ.κ Αμφιλόχιου και την άγρυπνη και ακατάβλητη ενεργητικότητα τού Διευθυντή του Πρωτοπρεσβύτερου πατέρα Αντωνίου Αρετάκη και των εξαίρετων συνεργατών και συνεργατριών του στο Ίδρυμα. Ευχόμαστε στον Πρόεδρο και στα μέλη τού Εθελοντικού Συνδέσμου αγαπητό Παντελή και στα μέλη του Συμβουλίου του Υγεία Δύναμη και το ίδιο Πάθος στην ευγενή τους συντονιστική  ανθρωπιστική τους αυτοεπιστράτευση..
Η ίδια η παράσταση *ΑΣ ΕΡΧΟΣΟΥΝ ΓΙΑ ΛΙΓΟ*  αποτέλεσε χθες βράδυ μια απολαυστική και ταυτόχρονα συγκινητική αναδρομή στο προπολεμικό, πολεμικό και το αμέσως μεταπολεμικό ελληνικό τραγούδι, μέσα από την ζωή και την καλλιτεχνική δημιουργία τού αγαπημένου συνθέτη μιας ολόκληρης εποχής και μέχρι τίς μέρες μας, Μιχάλη Σουγιούλ. Μέσα μάλιστα στην υποβλητικότητα τού Πέτρινου Θεάτρου και του νυχτερινού περίγυρου, η συγκίνηση από την νοσταλγική περιήγηση στο μουσικό παρελθόν πού αγάπησε όλη η Ελλάδα, πλημμύρισε όχι μόνο τους παλαιότερους, αλλά και τους νεότερους παρισταμένους στην παράσταση .Η αφήγηση της ζωής και των συνθέσεων του Μιχάλη Σουγιούλ (Μιχάλη Σουγιουλτζόγλου, πού γεννήθηκε και μεγάλωσε στο μαρτυρικό Αϊδίνι της Μικράς Ασίας και στην Σμύρνη πριν να έλθει η οικογένειά του στην Αθήνα λίγο πριν την Μικρασιατική Καταστροφή) συνοδευόταν από εναλλαγές τραγουδιού, χορού, θεατρικών διαλόγων με αυτονόητα μουσικά κομμάτια και μελωδίες εποχής από τούς βιρτουόζους μουσικούς τής εικοσαμελούς περίπου σφιχτοδεμένης καλλιτεχνικής ομάδας. Η εξέλιξη τής παράστασης δεν παρουσίαζε μόνο μουσικοθεατρικά τη ζωή και τις εμπνεύσεις του Σουγιούλ (από το κοσμοπολίτικο περιβάλλον των ελληνικών ευπόρων οικογενειών τού Αϊδινίου με τις πόλκες τίς μαζούρκες τα βαλς και τούς χορούς, με την ιδιωτική διδασκαλία στους νέους, πιάνου και κλασικής μουσικής, ή από τα ακούσματα τής Σμύρνης αργότερα,) αλλά ταυτόχρονα ξετύλιγε και την διαδρομή της ελληνικής μουσικής δημιουργίας, από τις μελωδίες της Αθήνας τού Μεσοπολέμου, με τις μελωδίες της Μάνδρας του Αττίκ, τίς ρομάντζες τού Χαιρόπουλου, απομιμήσεις του γαλλικού βαριετέ και της Αθηναϊκής Επιθεώρησης στην οποία έμελλε να μεσουρανήσει ο Μιχάλης Σουγιούλ τα επόμενα χρόνια μαζί με κορυφαίους επιθεωρησιογράφους και στιχουργούς όπως ο Μίμης Τραιφόρος, ο Αλέκος Σακελλάριος και ο Γιώργος Γιαννακόπουλος. Χθες το βράδυ θυμηθήκαμε επίσης πώς ο Μιχάλης Σουγιούλ ήταν και ο συνθέτης των πολεμικών τραγουδιών τής Βέμπο, όπως *παιδιά τής Ελλάδος παιδιά* (Μετεγγραφή στίχων από τον Μίμη Τραϊφόρο της θρυλικής *Ζεχρά* του Σουγιούλ) πού συγκλόνισαν με την φωνή της Βέμπο όλη την Ελλάδα και τους μαχητές στο Αλβανικό Μέτωπο. Σε μια δε διαδοχική ροή αποσπασμάτων από μεταπολεμικές αθηναϊκές Επιθεωρήσεις με τις ανεπανάληπτες μελωδίες τού Σουγιούλ, ξαναθυμηθήκαμε πώς εκείνος ήταν πραγματικά ο Άρχοντας και Δημιουργός του Αρχοντορεμπέτικου, που αγκάλιασε ολόκληρη η μεταπολεμική Ελλάδα, πού ήθελε να ξεφύγει από τις μνήμες τής Κατοχής και τού Εμφύλιου..  Από *Το τραμ το τελευταίο* *Αστα  τα μαλλάκια σου* και όλα τα άλλα.  Αυτή την επιθεώρηση με τους κορυφαίους δημιουργούς, το αστείρευτο πνεύμα και την μοναδική ατάκα, συνδυασμένη από μουσική δημοφιλών συνθετών, είχαμε την τύχη να γνωρίσουμε και εμείς ,όσοι είχαμε έλθει ως φοιτητές στην Αθήνα στις αρχές τής δεκαετίας του 60, και μέχρι την Δικτατορία. Μετά από την Δικτατορία, η Επιθεώρηση άλλαξε. Δεν ήταν πλέον η αυθεντική παλιά Επιθεώρηση πού είχαν καθιερώσει μοναδικά ταλέντα όπως ο Σουγιούλ, ο Μουζάκης από τους συνθέτες, ή ο Τραϊφόρος, ο Σακελλάριος, ο Γιαννακόπουλος, ο Τριφόρος κ.α. από τούς συγγραφείς.
Στο τέλος της χθεσινής παράστασης που καταχειροκροτήθηκε από όλους τούς θεατές του Πέτρινου, ο παριστάμενος αγαπητός από το Πανελλήνιο καλλιτέχνης Γιώργος Παρτσαλάκης μίλησε με συγκίνηση στους καλλιτέχνες, τους είπε πόσο του άρεσε η παρουσίαση και συνεχάρη προσωπικά την σκηνοθέτρια Μαρία Λεκάκη, την υπεύθυνη μουσικής Διδασκαλίας  Δέσποινα Δρακάκη και χορογραφίας Ελτίνα Ταβουλάρη.
Ποια άλλη αλήθεια πιο έγκυρη επικύρωση θα ήθελαν για την επιτυχία τους, οι συντελεστές της παράστασης, εκτός από εκείνη της καλλιτεχνικής αυθεντίας του καταξιωμένου Γιώργου Παρτσαλάκη?
Κυριάκος Ροδουσάκης