Γράφει ο Νεκτάριος Πατεράκης*
Η ανασκαφή στα Τσουρουνιανά Κισάμου διενεργήθηκε το 2018 στα πλαίσια της εκτέλεσης εργασιών του υποέργου με τίτλο ''Αρχαιολογικές Έρευνες και Εργασίες'' της πράξης «Οδικός άξονας Καλουδιανά-Τοπόλια-Μύλοι-Έλος-Βάθη-Χρυσοσκαλίτισσα» απολογιστικά και με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων. Η πράξη στο Επιχειρησιακού Προγράμματος 2014-2020 αφορά την παράκαμψη του οικισμού, της σήραγγας και του φαραγγιού των Τοπολίων στον οδικό άξονα Καλουδιανά-Χρυσοσκαλίτισσα.
Η θέση βρίσκεται 300μ. βόρεια του ενεργού οικισμού σε υψόμετρο 370 μ. από την θάλασσα περίπου 8χλμ σε ευθεία νότια της Κισάμου και δυτικά 2χλμ των Τοπολίων. Το 1988 από τον τεχνίτη της Υπηρεσίας μας Μπιτσάκη Γιάννη είχαν εντοπιστεί στα πρανή του κεντρικού δρόμου κιβωτιόσχημοι τάφοι και διακρίνονταν κατά τόπους κεραμική, λιγοστά κομμάτια κεραμίδων και εργασμένες πέτρες.
Τον Φλεβάρη και τον Μάρτη του 2018 το προσωπικό της Εφορείας στην Κίσαμο εργάστηκε στις δοκιμαστικές τομές στο μήκος του άξονα του δρόμου από Ν προς Β. Συγχρόνως παρακολουθήσαμε την αποχωμάτωση με μηχάνημα του εργολάβου σ’ όλο σχεδόν το μήκος και πλάτος του δρόμου, καθώς πάνω από τις ταφές κατά τόπους υπήρχαν προσχώσεις από τον παρακείμενο λόφο στα ανατολικά πάνω από 1,5 μέτρο στα δυτικά. Από τον Απρίλη έως τα μέσα Νοεμβρίου οι εργασίες συνεχίζονται εντατικά με το προσωπικό της Εφορείας.
Στο νότιο τμήμα (τομέας 1), όπου πρόκειται να γίνει η διακλάδωση προς τον οικισμό Τσουρουνιανά από την αρχή της ανασκαφής εντοπίστηκαν οικοδομικά λείψανα με προσανατολισμό Δ-Α και κατασκευασμένα με λασπόκτιστους τοίχους με ανομοιογενές δομικό υλικό – κατά τόπους ογκόλιθους και αργολιθοδομή. Η κεραμική ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, με εξαίρεση ελάχιστα αβαφή όστρακα, καθώς επίσης και τα κινητά ευρήματα που θα βοηθούσαν στην ακριβή χρονολόγηση των αρχαίων οικοδομικών λειψάνων. Δεν διαπιστώθηκε ίχνος από πεσμένη κεραμοσκεπή- στο στρώμα καταστροφής υπήρχαν μικροί λίθοι και χώμα. Στους κατώτερους δόμους των τοίχων είχαν χρησιμοποιηθεί εκτός από αδρά λαξευμένους λίθους και αρκετοί ογκόλιθοι. Αναγνωρίστηκαν συνολικά 3 τετράγωνοι χώροι-δωμάτια με δάπεδα επιμελώς κατασκευασμένα από χτυπητή γη και κατά τόπους έντονο κάψιμο. Η είσοδος βρισκόταν στα δυτικά και υπήρχε επικοινωνία με μικρότερα εσωτερικά θυραία ανοίγματα. Στα ανατολικά και ψηλότερα από τα δάπεδα διασώθηκε κυκλική εστία σε μη στεγασμένο χώρο. Η κακή κατάσταση δεν επιτρέπει ασφαλή συμπεράσματα για την χρήση ή την τυπολογία του κτιρίου. Από τη τοιχοποιία μπορούμε με επιφύλαξη να υποθέσουμε ότι πρόκειται για κάποια αγροικία των ύστερων χρόνων της αρχαιότητας ή εγκατάσταση αγροτικού τύπου λίγο μεταγενέστερη.
Η ανασκαφή στα Τσουρουνιανά Κισάμου διενεργήθηκε το 2018 στα πλαίσια της εκτέλεσης εργασιών του υποέργου με τίτλο ''Αρχαιολογικές Έρευνες και Εργασίες'' της πράξης «Οδικός άξονας Καλουδιανά-Τοπόλια-Μύλοι-Έλος-Βάθη-Χρυσοσκαλίτισσα» απολογιστικά και με αυτεπιστασία από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Χανίων. Η πράξη στο Επιχειρησιακού Προγράμματος 2014-2020 αφορά την παράκαμψη του οικισμού, της σήραγγας και του φαραγγιού των Τοπολίων στον οδικό άξονα Καλουδιανά-Χρυσοσκαλίτισσα.
Η θέση βρίσκεται 300μ. βόρεια του ενεργού οικισμού σε υψόμετρο 370 μ. από την θάλασσα περίπου 8χλμ σε ευθεία νότια της Κισάμου και δυτικά 2χλμ των Τοπολίων. Το 1988 από τον τεχνίτη της Υπηρεσίας μας Μπιτσάκη Γιάννη είχαν εντοπιστεί στα πρανή του κεντρικού δρόμου κιβωτιόσχημοι τάφοι και διακρίνονταν κατά τόπους κεραμική, λιγοστά κομμάτια κεραμίδων και εργασμένες πέτρες.
Τον Φλεβάρη και τον Μάρτη του 2018 το προσωπικό της Εφορείας στην Κίσαμο εργάστηκε στις δοκιμαστικές τομές στο μήκος του άξονα του δρόμου από Ν προς Β. Συγχρόνως παρακολουθήσαμε την αποχωμάτωση με μηχάνημα του εργολάβου σ’ όλο σχεδόν το μήκος και πλάτος του δρόμου, καθώς πάνω από τις ταφές κατά τόπους υπήρχαν προσχώσεις από τον παρακείμενο λόφο στα ανατολικά πάνω από 1,5 μέτρο στα δυτικά. Από τον Απρίλη έως τα μέσα Νοεμβρίου οι εργασίες συνεχίζονται εντατικά με το προσωπικό της Εφορείας.
Στο νότιο τμήμα (τομέας 1), όπου πρόκειται να γίνει η διακλάδωση προς τον οικισμό Τσουρουνιανά από την αρχή της ανασκαφής εντοπίστηκαν οικοδομικά λείψανα με προσανατολισμό Δ-Α και κατασκευασμένα με λασπόκτιστους τοίχους με ανομοιογενές δομικό υλικό – κατά τόπους ογκόλιθους και αργολιθοδομή. Η κεραμική ήταν σχεδόν ανύπαρκτη, με εξαίρεση ελάχιστα αβαφή όστρακα, καθώς επίσης και τα κινητά ευρήματα που θα βοηθούσαν στην ακριβή χρονολόγηση των αρχαίων οικοδομικών λειψάνων. Δεν διαπιστώθηκε ίχνος από πεσμένη κεραμοσκεπή- στο στρώμα καταστροφής υπήρχαν μικροί λίθοι και χώμα. Στους κατώτερους δόμους των τοίχων είχαν χρησιμοποιηθεί εκτός από αδρά λαξευμένους λίθους και αρκετοί ογκόλιθοι. Αναγνωρίστηκαν συνολικά 3 τετράγωνοι χώροι-δωμάτια με δάπεδα επιμελώς κατασκευασμένα από χτυπητή γη και κατά τόπους έντονο κάψιμο. Η είσοδος βρισκόταν στα δυτικά και υπήρχε επικοινωνία με μικρότερα εσωτερικά θυραία ανοίγματα. Στα ανατολικά και ψηλότερα από τα δάπεδα διασώθηκε κυκλική εστία σε μη στεγασμένο χώρο. Η κακή κατάσταση δεν επιτρέπει ασφαλή συμπεράσματα για την χρήση ή την τυπολογία του κτιρίου. Από τη τοιχοποιία μπορούμε με επιφύλαξη να υποθέσουμε ότι πρόκειται για κάποια αγροικία των ύστερων χρόνων της αρχαιότητας ή εγκατάσταση αγροτικού τύπου λίγο μεταγενέστερη.
Υποψιαζόμαστε ότι παλιότερα κατά τη διάνοιξη του δρόμου προς τον οικισμό πιθανό να είχαν καταστραφεί τουλάχιστον δυο συστάδες τάφων, καθώς το έδαφος ήταν πιο ομαλό.
Οι περισσότεροι ήταν κατασκευασμένοι μέσα σε λάκκους στο μαλακό ιζηματογενές πέτρωμα ή στον ασβεστολιθικό βράχο κατά κανόνα από λίθους κάθετα τοποθετημένους περιμετρικά του λάκκου. Κατά προσέγγιση πρόκειται για ορθογώνιες κατασκευές και ελάχιστοι σε σχήμα τραπεζίου. Εδώ πρέπει να αναφέρουμε ότι ο φυσικός βράχος της περιοχής είναι ιδανικός για την εξόρυξη και την λάξευση πλακών καλυπτήριων των τάφων –ίσως ένας λόγος παραπάνω που επιλέχτηκε ο χώρος για την οργάνωση του κοιμητηρίου. Η παρουσία σε ορισμένα σημεία του βράχου, καθώς και το επικλινές του εδάφους εμπόδισαν στην οργάνωση του κοιμητηρίου σε συστάδες, αν και στο μέσο περίπου είναι φανερή η προσπάθεια τοποθέτησης σε τρεις έως τέσσερις σειρές τάφων.
Επίσης, στο μέσο περίπου του κοιμητηρίου τουλάχιστον σε τρία σημεία διαπιστώθηκε η παρουσία τμημάτων πρόχειρου πλακόστρωτου δαπέδου πάνω από παλιότερους τάφους Όλοι οι τάφοι είχαν τοποθετηθεί με άξονα Α-Δ και είχαν κάλυψη από ανισομεγέθεις ασβεστολιθικές πλάκες (συνήθως 3-4, μόνον οι ΤΦ 128 και 135 με μια μεγάλη πλάκα) και στο νότιο τμήμα απ’ όπου φαίνεται το πιθανότερο να ξεκίνησε η χρήση του κοιμητηρίου τα τοιχώματά τους ήταν από όρθια τοποθετημένες πλάκες μιμούμενοι κεραμοσκεπείς τάφους, ενώ βορειότερα πληθαίνουν οι τάφοι με τοιχώματα από αργολιθοδομή. Χρήση κονιάματος ως συνδετική ύλη δεν διαπιστώθηκε σε κανέναν τάφο, μονάχα σε δυο τάφους στο μέσο περίπου του κοιμητηρίου (ΤΦ 60 και 80) και περίπου 20 εκ. πάνω από τις καλυπτήριες διασώθηκε ίχνος κονιάματος σε σαμαρωτή κάλυψη. Οι περισσότερες ταφές ήταν μονόσωμες, ελάχιστες δίσωμες, όλες με το κεφάλι στα δυτικά και τα χέρια σταυρωτά στην κοιλιακή ή στη βουβωνική χώρα.
Βιντεο απο Φοίβο.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου