Η επίσκεψη στην Κίσαμο είναι μοναδική εμπειρία. Η γνωριμία με την επαρχία δεν έχει να κάνει μονάχα με το ζεστό και φωτεινό ήλιο, την κρυστάλλινη θάλασσα, τα φαράγγια, την παρθένα γη, την μεγάλη χρονική διάρκεια διακοπών σας στην περιοχή. Η γνωριμία με την επαρχία Κισάμου είναι ταυτόχρονα κι ένα ταξίδι στην μακραίωνη ιστορία της, τον πολιτισμό, την παράδοση, τα ήθη και έθιμα, την φιλόξενη ψυχή των ανθρώπων της....Όσοι δεν μπορείτε να το ζήσετε... απλά κάντε μια βόλτα στο ιστολόγιο αυτό και αφήστε την φαντασία σας να σας πάει εκεί που πρέπει...μην φοβάστε έχετε οδηγό.... τις ανεπανάληπτες φωτογραφίες του καταπληκτικού Ανυφαντή.





Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2014

ΚΡΗΤΙΚΗ ΔΙΑΛΕΚΤΟΣ

Του Νίκο Κοντοσόπουλου
Η Κρητική διάλεκτος είχε όλα τα προσόντα για να εξελιχθεί σε Κοινή Νεοελληνική (λεξιλογικό πλούτο, συνθετική και παραγωγική ικανότητα, εκφραστικότητα), όπως αποδεικνύεται από το γεγονός ότι, για δύο περίπου αιώνες, τα λογοτεχνικά της έργα ήταν σχεδόν τα μοναδικά πανελλήνια λαϊκά αναγνώσματα. Η ιστορική ωστόσο συγκυρία δεν στάθηκε ευνοϊκή. Έτσι παρέμεινε διάλεκτος, αλλά πάντως η μακροβιότερη στον ελλαδικό χώρο και η σημαντικότερη λόγω της αρχαϊζουσας συντηρητικής μορφής της, για όσους μελετούν την ιστορία της γλώσσας μας. Έξω από τα όρια της Κρήτης, η διάλεκτος μιλιέται ακόμη στο χωριό Χαμιδιέ της Συρίας, καθώς και από τους μουσουλμάνους κρητικούς που εγκαταστάθηκαν το 1923 στα παράλια κυρίως της Μικράς Ασίας.
Ιδιαίτερα εντυπωσιακή είναι η ευφωνία της διαλέκτου, που οφείλεται αφενός στον νότιο φωνηεντισμό (τα φωνήντα μένουν απαθή) και αφετέρου στην αποφυγή δυσπρόφερτων συμφωνικών συμπλεγμάτων (αθός = ανθός, άθρωπος = άνθρωπος). Ανεπιτυχείς είναι οι προσπάθειες μη κρητικών να μιμηθούν τον μουσικότατο επιτονισμό της διαλέκτου.
Ο λεξιλογικός πλούτος είναι μεγάλος. Πολλές κρητικές λέξεις δεν απαντούν στην Κοινή Νεοελληνική ή απαντούν σε άλλες σημασίες: κουζουλός (παλαβός), ζάλο (βήμα), πράμα (τίποτε), πυρόβολος (αναπτήρας). Πάμπολλοι είναι και οι αρχαϊσμοί: αμπώθω (αρχ. απωθώ), ρέγομαι (αρχ. ορέγομαι), χοχλιός (αρχ. κοχλίας), καθώς και τα βυζαντινά κατάλοιπα: σπολλάτη (εις πολλά έτη). Υπάρχουν φυσικά και δάνεια κυρίως από τα ιταλικά (φιλιότσος, στιβάνι) και τα τουρκικά ( μπεγίρι = άλογο)
Που παντρευτεί πολλά μική και γεροντάκι παίρνει
"φωθιά" του λέει, "καίγομαι", κι αυτός νερό τση φέρνει. 
Αλλο χορό δε ρέγομαι μόνο το πεντοζάλη, 
που πάει τρία ζάλα ομπρός και δύο γιαγέρνει πάλι.
Έπιασε η νύφη το χορό και κάμετέ τση τόπο 
κι αντιλαμψίδες έριξε στη μέση των αθρώπω.
Σελλάτο βούι αγόραζε και γάιδαρο καμπούρη 
γυναίκα λιανοκάμωτη και χοίρο μακρομούρη. 
Ολοι με λένε κουζουλό μα 'γω καλά κατέχω, 
όντε πινώ τρώγω ψωμί κι όντε νυστάζω θέτω. 
Ωσάν το σφακολούλουδο στη γυροποταμίδα 
ετσά τονε η μούρη τση, οψές οπού την είδα.

4 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Ερωτηση: Γνωριζετε ονομα και καταγωγη του κυριου στην φωτο?

Ιωάννης Παπαδάκης είπε...

Για Κρητικός μου μοιάζει και αν δεν κάνω λάθος είναι φωτογραφία φίλου Ηρακλειώτη φωτογράφου..αλλά γιατί;

Ανώνυμος είπε...

Αυτος ο κυριος που δυστυχως δεν υπαρχει στη ζωη ειναι απο ενα ορεινο χωριο του Ηρακλειου..Απλα ρωτησα μιας και γνωριζα τον Ανθρωπο αυτο και τα παιδια του..

Ιωάννης Παπαδάκης είπε...

Να μια καλή ευκαιρία να γράψουμε τ΄ονομα του που θα μείνει για πάντα....
Η φωτογραφία αν δεν κάνω λάθος είναι του Ηρακλειώτη Τσούμπα