ΑΝΤΩΝΗΣ Γ. ΜΠΑΣΑΚΗΣ (1885-1958)

Ο Ψαραντώνης του Πλατάνου με τα ζύγια (ζίλια) του.  

Γράφει ο Θανάσης Δεικτάκης στο βιβλίο του:

- Για τον γραφικό Ψαραντώνη έχω ασχοληθεί και στο βιβλίο μου “Γελάτε Κρητικά!" (Εκδ. 1994). Το “ψαριλίκι" το κληρονόμησε μιας και του άρεσε σε κάθε λέξη να βάζει σαν πρώτο συνθετικό το “ψαρό" (ψαρογάιδαρος, ψαρόψωμο, βάλε μια ψαροκρασιά, κ.λπ.). Οι παλιοί κάτοικοι του Πλατάνου Κισάμου διηγούνται πολλά από τα εύθυμα και αφελή καμώματά του και θα διηγούνται για πολλά χρόνια ακόμη. Μα και τώρα λίγα συμπληρωματικά γιατί εδώ θα ασχοληθούμε με τη μουσική τέχνη του. Πολύ φτωχός μα και αφελής, κουτοπόνηρος, γραφικός, παράξενος όλα τα συνδύαζε. Ταυτισμένος με τις βράκες και το ξέστρωτο γαϊδουράκι του. Με τα πανηγύρια για να διασκεδάζει και τις κηδείες για να τρώει και να παίρνει τα ρούχα των πεθαμένων. Κάποτε πήγε σε μια κηδεία. Τότε μοιράζανε σαρδέλλες. Μάλιστα θυμάμαι, άμα ήθελε να πειράξουνε κανένα γέρο του λέγανε: 

 - Σαρδέλλα γροικώ! Το έθιμο κράτησε μέχρι το 1975 περίπου. 

Ο Ψαραντώνης λοιπόν έμεινε από τους τελευταίους να συλλυπηθεί το γιο του νεκρού. Ο λόγος ήταν για να πάρει τα περισσεύματα. Ξετέλεψε κουτσοπίνοντας μ' ένα λιμάρι σαρδέλες στα χέρια του. Έδωσε το χέρι του και είπε: 

 - Ε, ε, καλά περάσαμε στην κηδεία του πατέρα σου. 

 Είχε γεράσει μα δε σκεφτόταν το θάνατο. Μετρούσε τους βρακοφόρους του χωριού του και λογάριαζε πως θ’ αποκτήσει ολωνών τα ρούχα και τα στιβάνια. Όλοι θα πρωταποθαίνανε! Και κάποιοι νεώτεροί του!  

Μα ας έρθουμε στη μουσική πλευρά του μακαρίτη. Ο Ψαραντώνης έπαιζε τα ζύγια! Έτσι τα ‘λεγε και κείνος και οι χωριανοί του. Ζύγια. Είναι τα ζίλια. Ανακάλυψα πως ανήκουν στα ιδιόφωνα παραδοσιακά όργανα. (Καθημερινή 18.1.98). Ζίλια=μεταλλικά κύμβαλα. Τα γράφω ζύγια γιατί δε μου πάει ζίλια! Όργανα ρυθμικής συνοδείας. Ο Ψαραντώνης τα έτριβε και τα χτυπούσε. Τα ανεβοκατέβαζε συνοδεύοντας το βιολί και το λαγούτο. Παθιαζότανε, τα ‘βάζε κοντά στ’ αυτιά του και τραγουδούσε. Τραγουδούσε ψιλά σαν να τσίριζε. Να θύμιζε κάπως το θρυλικό Τσέγκα; Δεν πιστεύω να πληρωνόταν. Του αρκούσε ένα καλό γεύμα στο γάμο μα και στο πανηγύρι. Ο συγχωριανός του ο Καρεφυλλομανώλης (1910- 1995) γνωστός και σημαντικός λαουτιέρης έλεγε πως συντονιζόταν απόλυτα στο ρυθμό των οργάνων..

ΓΛΕΝΤΟΥΣΑΚΗΣ ΚΩΣΤΗΣ 1886-1979

Ένα τρανό και πανώριο κυπαρίσσι ξεκορφίζει ψηλά στην κορφή του χωριού στις Άνω Βούβες. Στη σκιά του κουρνιάζει ένα κάτασπρο μεγάλο περιστέρι. Αυτή ήταν η κατοικία του κλαρινίστα Κωστή Γλεντουσάκη. Δεσπόζε σε όλη την περιοχή. Νοτιοανατολικά αντικρίζεις τον Αμύγδαλο. Στο βάθος ανατολικά, προβαίνει αχνά ο Ψηλορείτης. Το νησί Θοδωρού να κολυμπά στον απέραντο κόλπο των Χανίων. Το Κολυμπάρι να κουρνιάζει στην άκρη του. Η Σπάθα να σπαθίζει το Κρητικό πέλαγος κι ο γέρο-Σκίνος, το ψηλότερο σημείο του Γραμπουσιανού ακρωτηρίου να ξεκορφίζει ανάμεσά του και μόλις να διακρίνεται. Από το γαρμπή το τρουλί της Ρόκκας κι ο νοτιάς να δείχνει τη Σελινιώτικη βουνοθάλασσα. Σαν παραμύθι η ζωή της οικογένειάς του. Η καταγωγή τους από τον Αλίκαμπο Αποκορώνου Θωμαδάκηδες το πρώτο τους επώνυμο. Μα επειδή ήταν πολύ γλεντιστάδες τους έβγαλαν Γλεντούσηδες και τους κόλλησε.

Ο προπάππους του έπαιζε και λύρα. Ο πατέρας του ήρθε από τον Αλίκαμπο φαμέγιος στις Βούβες σ’ ένα Ντιγριντή. Μα ερωτεύτηκε μια από τις τέσσερις κοπελιές του αφεντικού του, την παντρεύτηκε κι έμεινε οριστικά σε τούτο το εύφορο Κισαμίτικο χωριό. 

Από μικρός του άρεσε πολύ το κλαρίνο κι έμαθε μόνος του. Στα δεκαοκτώ του ήταν κιόλας επαγγελματίας. Δεν αποχωρίστηκε ποτέ την παραδοσιακή κρητική φορεσιά. Έπαιζε και τραγουδούσε τα πάντα: Κρητικά (ριζίτικα, συρτά, πεντοζάλια κ.λπ.). Λαϊκά, Ευρωπαϊκά, Σμυρναίικα, Τσάμικα, Πελοποννησιακά. Συνεργάστηκε με το Χάρχαλη, το Μαριάνο, τον Κουτσουρέλη, το Μαύρο, τους Κουριδάκηδες, τους Παπουτσάκηδες. Οι γαμπροί τον ζητούσαν πολύ στους γάμου ς γιατί το κλαρίνο είχε δυνατό ήχο. Τότε δεν ήταν οι ενισχυτές. Κάθε Σαββατοκύριακο ήταν καλεσμένος κάπου. Η καλλιτεχνική τους ενασχόληση είχε και αρκετά οικονομικά οφέλη. Αγόρασε με το όργανό του μεγάλη περιουσία. Πάνω από πεντακόσιες ρίζες ελιές, αμπέλια και χωράφια κι έζησε κι ανάστησε τα δέκα παιδιά του. Όταν τις καθημερινές δεν είχε γλέντι πήγαινε στα μεροκάματα. Ήταν και κτίστης. Πάντα στις Βούβες και στο Γαβαλομούρι την Πρωτοχρονιά έπαιζε το κλαρίνο του αποβραδίς μέχρι την αλλαγή του χρόνου.

Σε βαφτίσεις και αρραβώνες σε όλη την έκταση της κοινότητας γλεντούσαν δωρεάν με πρωταγωνιστή το κλαρίνο του. Φιλόξενος και καλός άνθρωπος. Το αγαπούσαν όλοι. Χιλιάδες πέρασαν και φιλοξενήθηκαν στο σπίτι του που τότε ήταν κόμβος. Οι παλαιότεροι Σελινιώτες περνούσαν και διανυκτέρευαν εκεί. Ο πατέρας του το είχε σαν χάνι. Έμεναν εκεί, κοιμόνταν, έτρωγαν και “αχεροτάιζαντα ζώα”. Είχε και μεζέδες χοιρινά, κοτόπουλο, ψάρια, που του έφερναν απ’ το Κολυμπάρι. Υπηρέτησε για δώδεκα συνεχή χρόνια την πατρίδα. Πολέμησε στο Σκρα και τη Μ. Ασία. Ο πρώτος σαλπιγκτής στο στρατό. Μπορούσε να κρατήσει ένα τέταρτο την αναπνοή του. Σα γεωργός επιτήδειος και δουλευτής. Κέντριζε δέντρα. Βραβεύτηκε σαν καλός γεωργός από τη Διεθνή Έκθεση Θεσ/νίκης όπου είχε στείλει κουκιά κι αμύγδαλα. Έλαβε μαζί με τον έγγραφο έπαινο εργαλεία για το μπόλιασμα. 

ΓΙΑΝΝΗΣ ΑΠ. ΛΕΦΑΚΗΣ

Μαρτυρικές Καλάθενες με το καμπαναριό σου
στον ίσκιο σου οι μάρτυρες μετρούνε τον καημό σου.
Μαρτυρικές Καλάθενες στον Πλάτανο θα γύρω
και θα μεθύσω απαλά με το δικό σου μύρο.
Εφτά ‘ταν στα Τζουρουνιανά κι εδώ μια εντεκάδα
οι μάρτυρες που πέσανε για τη γλυκιά Ελλάδα.
Αξιόλογη η εθνική προσφορά των Καλαθενών. Μα σπουδαία κι η συμβολή τους στη μουσική μας παράδοση. Στην ακμή του Γιάννη Λεφάκη, μια συστάδα καλλιτεχνικά δέντρα, ζούσαν και δρούσαν στο χωριό του. Λυραντωνάκης, Νικολακάκης, Σκορδυλάκης, Γιακουμάκης, Λυτρουγάκης κ.α. Ανάμεσά τους, φύτρωσε και κείνος. Η κλίση του στη μουσική φάνηκε νωρίς. Έπιασε τη λύρα για μερικά χρόνια, μα γρήγορα την άφησε κι έμαθε το λαγούτο. Σε τούτο, τον παρότρυναν πολλοί καλλιτέχνες και κυρίως ο σπουδαίος μα τραγικός βιολίστας Ευθύμης Λυραντωνάκης. Πρώτος του ξάδερφος και για πολλά χρόνια συναποτελούσαν μια όμορφη ζυγιά. Ο Γιάννης Λεφάκης από το 1931 μέχρι το 1958 που έφυγε στην Αθήνα, ήταν επαγγελματίας μουσικός. Σε δεύτερη μοίρα είχε τη γεωργία.
Πρώτα το λαγούτο που έμαθε μόνος του. Τραγουδούσε πάντα μ’ όποιον κι αν είχε μπαρή. Συνεργασία και θύμισες έχει από το Νικολή, το Χάρχαλη, το Μιχάλη Χαρχαλάκη, το Μαριάνο, το Σφυριδάκη, το Β. Κουτσαντάκη, τον Μ. Κουνελάκη, το Δ. Χριστοφοράκη και τον Παναγιώτη Βολανάκη που έπαιζε τελευταία. Ο μπάρμπα Γιάννης έπαιξε επίσημα για τελευταία φορά σε κάποια Γραμπούσια του 1993-94 πριν λίγα και είχε εντυπωσιάσει όλους με την γεμάτη, σωστή και σταθερή πέννα του.

ΣΤΥΛΙΑΝΟΣ ΤΖΑΝΑΚΑΚΗΣ 1913-1944

Η Μαλάθυρος συνδέθηκε ηρωικά και τραγικά με τη μεγάλη θυσία της εθνικής αντίστασης. Εξήντα δύο Μαλαθυριανοί έπεσαν θύματα της απαίσιας θηριωδίας των θύννων. Ανάμεσά τους και ο Στυλιανός Τζανακάκης. Παραμονή του Αϊ Γιάννη του Ρηγολόγου 29 Αυγούστου 1944.
Ο αξιόλογος καλλιτέχνης του λαγούτου ετοιμάζεται για το Σέλινο, την Παλιόχωρα. Θα έπαιζε στο πανηγύρι του Αϊ Γιαννιού στον Ασφεντιλέ με το Μαριάνο.
Ήταν πρωί ακόμα μα η απόσταση μεγάλη. Δρόμοι και μέσα συγκοινωνίας υποτυπώδη.
 - Σιάξε μου αλουσιά να λουστώ, παράγγειλε στη γυναίκα του.
Μα οι Γερμανοί αθόρυβα και ξαφνικά είχανε κυκλώσει όλο το χωριό. Εξ άλλου δεν ήταν η πρώτη φορά. Η μάνα του η Μαρία τους αντιλήφτηκε. Έσπευσε και ειδοποίησε δυο άμεσους γείτονες και τελευταία πήγε στο γιο της...
Ήταν σε αφανές σημείο μακριά. Όμως οι Γερμανοί τους είχαν δει με τα κιάλια.
 Κοντά του και η τετράχρονη τότε κορούλα του Ευαγγελία.. Εκείνος καθάριζε μια ελιά κατά τη συνήθεια της εποχής εν όψει της ελαιοπαραγωγής. Δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει το καθάρισμά της. Οι Γερμανοί έφτασαν βιαστικοί και άγριοι. Βίαια τράβηξαν μαζί τους τον ήρωά μας αδιαφορώντας για τα κλάματα της μικρής Ευαγγελίας.
 - Μην κλαίεις, της λέει. Θα(ν’) έρθει να σε πάρει η μάνα σου.
Πράγματι, η μητέρα της η Μαρία έγκυος 4 μηνών το γένος Τζανάκη, από τους Αχλαδιάκες Σέλινου, την άκουσε.
 - Έρχομαι! Μην κλαίεις.
Κανείς δεν είχε υποψιαστεί τη μεγάλη συμφορά που θα ακολουθούσε σε λίγες ώρες. Κι άλλη φορά τους είχαν πιάσει, τους είχαν πάει στην Αγιά, μα σε λίγες μέρες τους άφησαν ελεύθερους.
Μάζεψαν όλους τους άντρες σε δυο πατητήρια του χωριού. Εκεί άρχισαν επίμονα ανακρίσεις. Ήθελαν να μάθουν αν κρύβονται και περιθάλπονται Εγγλέζοι στο χωριό τους. Είχαν κάποιες πληροφορίες. Όλοι βέβαια οι τραγικοί μάρτυρες της Μαλαθύρου ήξεραν την ύπαρξή τους.
Γνώριζαν και για τον ασύρματο που ήταν ψηλά στο “κρυγιό νερό” κρυμμένος.
Κανείς όμως δε μαρτύρησε. Κανείς δεν άνοιξε το στόμα του να πει το ελάχιστο. Κι οι ώρες περνούσαν άκαρπες για τους Γερμανούς.
Κι όταν πια απελπίστηκαν πως δε μπορούν να τους αποσπάσουν ούτε ίχνος πληροφορίας κι όταν τελείως απογοητεύτηκαν, τους έβαλαν σε φάλαγγα κατ' άνδρα, και τους οδήγησαν στον τόπο της εκτέλεσης στο φαράγγι.
Πήγαιναν ένας Γερμανός κι ένας Έλληνας εναλλάξ. Οι βάρβαροι καταχτητές παρά την ασύγκριτη υπεροπλία τους, είχαν και το φόβο της αντίδρασης. Το Φαράγγι χαμηλά, χρειάστηκε μισή ώρα για να φτάσουν. Ύστερα εκατοντάδες πυροβολισμοί ακούστηκαν από το χωριό.
Ο ήλιος έδυε στην απέναντι ολοπράσινη πλαγιά θλιμμένος κι ολομάτωτος. Και κρύφτηκε γρήγορα μπροστά στο φρικτό ανοσιούργημα. Θεωρήσαμε απαραίτητο, πολύ περιληπτικά να αναφερθούμε στην αντιστασιακή προσφορά και το τραγικό τέλος του καλλιτέχνη μας.
Αλλ’ ας έρθουμε στην καλλιτεχνική φύση του ήρωα του γραφτού μας και της αντίστασης. Νωρίς φάνηκε η μουσική κλίση του. Πολύ μικρός έμαθε μόνος του θιαμπόλι. Ορεξάτα έπαιζε ώρες και ώρες.
Νωρίς απόκτησε λαγούτο που το αγάπησε πολύ.
Κι ο τρανός Κουτσουρέλης αναφερόμενος τότε στον Τζανακάκη, όχι μόνο τον παραδεχόταν, αλλά έλεγε πως μόνο εκείνον φοβάται (Ηρακλής Κουμάκης).
Πολλές σχέσεις είχε με το Γιώργη Κουτσουρέλη.
Άπειρες φορές τραγουδούσε στο λαγούτο του, τραγουδιστής τέλειος.
Έπαιζε ώρες και μέρες πολλές συνέχεια και αφιλοκερδώς στο χωριό του.
Έτσι για να διασκεδάσει τους φίλους του και τους χωριανούς του. Τέσσερις μέρες συνέχεια στη Μαλάθυρο σε αρραβώνα. Τέσσερις μέρες συνέχεια στα Τοπόλια σε πανηγύρι.
Η γεωργική ασχολία γι' αυτόν ήταν σε δεύτερη μοίρα. Τα μαλώματα της μάνας του τον άφηναν αδιάφορο. Φύση καλλιτεχνική πέρα για πέρα. Αν και νέος, αρκετούς οδήγησε στους μουσικούς δρόμους και μερικοί έμαθαν απ’ αυτόν λαγούτο..ο Μανώλης Πατεράκης.
Πόσο θα προσέφερε στην όμορφη παράδοσή μας αν το νήμα της ζωής του δεν κοβότανε απότομα και άδικα στα τριανταένα του χρόνια.
Μεγάλα ονόματα του βιολιού αντάμωσαν μαζί του στην τέχνη του πενταγράμμου.
-Μαύρος, Μαριάνος, Χάρχαλης, Γιαννενάκης, Μιχ. Πατεράκης από τα Περβολάκια, Νικολακάκης από τα Τοπόλια, κ.α.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΦΡΑΓΚΟΥΛΑΚΗΣ 1918-1994

Είχε γίνει το καλύτερο βιολί της Ελλάδας! Το 'χε αγοράσει από ένα παλιό μουσικό μα τα χέρια του φθόνου το χτύπησαν τρεις φορές. Του το ‘σπαζαν μα το διόρθωνε. Μα την τελευταία φορά το πορτοκάλι που τού 'ριξαν στο Βατόλακο πήρε τη φωνή και τη χάρη του. Παρ' ολίγο να γίνει επεισόδιο ανάμεσα στους ανταγωνιστές και στους κατοίκους των χωριών.

Αλλά ο Φραγκουλόγιαννης καθησύχασε τους χωριανούς του πως το όργανο του δεν έπαθε τίποτα.

Ήταν το πανηγύρι Πέτρου και Παύλου - καμπάνα είναι το βιολί έλεγαν οι ακροατές και οι φίλοι του. Η ένταση του ήχου μετρούσε εκείνα τα χρόνια που δεν είχαμε ενισχυτές.

Με λουκουμό κοντά έκανε το πρώτο το βιολί και με αθανάτους το δοξάρι. Από το δημοτικό σχολείο έδειξε η έφεσή του για τη μουσική τέχνη. Έπαιζε και χόρευαν οι δάσκαλοι και οι συμμαθητές του. Και σα μεγάλωσε λίγο οι φίλοι, του αγόρασαν άλλο βιολί.

 Υπηρέτησε την πατρίδα του πολεμώντας στην Αλβανία. Σαν επέστρεψε ασχολήθηκε. συστηματικά με τη μουσική

Τα λαγούτα που τον συνόδευαν, ο Γ. Δερμιτζάκης από το Γεράνι, ο Γ. Μαρουβάς, ο Μαν. Παπουτσάκης, ο Βαγγέλης και Γιάννης Κουριδάκης κ.α (στην φώτο)

    Σαν αγρότης και μουσικός απέκτησε οικονομική άνεση. Του άρεσαν τα Κισαμίτικα κομμάτια. Γύριζε όλη την έκταση του Νομού από την Παλιόχωρα ως την Αποκόρωνα. Σωστός και μετρημένος άνθρωπος άφησε αγαθή μνήμη. Όχι μόνο στο χωριό του τα Νεριανά Κυδωνίας.

Αθανάσιος Δεικτάκης

ΑΝΤΩΝΗΣ ΓΕΡΑΙΟΥΔΑΚΗΣ Ο ΜΑΡΟΥΒΑΣ

- Ιντα μου 'φερες μωρέ Μιχαλιό τουτονέ το κοπελάκι! Δίπλα στις άλλες ταβέρνες θα παίζουν
ο Χάρχαλης, ο Μαριάνος, ο Κουτσουρέλης.
- Για περίμενε και θα δεις!
Δεκατέσσερις Σεπτεμβρίου του Τιμίου Σταυρού το μεγάλο πανηγύρι στον Αλικιανό. Ο βιολάτορας Μιχάλης Παπουτσάκης είχε φέρει φέτος ένα μικρό λαγουτιέρη μαζί του. Μικρό και άγνωστο. Κι ο ταβερνιάρης που θα τους φιλοξενούσε αντέδρασε.
Μα σαν άρχισε το γλέντι στις ταβέρνες όλοι έτρεξαν από περιέργεια να θαυμάσουν το μικρό
λαγουτιέρη και το δάσκαλό του.
Από το Γαβαλομούρι Κισάμου κι ο Αντώνης Γεραιουδάκης ή Μαρουβάς. Το παρατσούκλι το
πήρε από τον πατέρα του το Μανώλη (λαγουτιέρης κι αυτός). Εκείνος πήγαινε στο καφενείο κι
έλεγε στον καφετζή.
- Βάλε μας δυο μαρουβαδάκια!
Το Γαβαλομούρι, το γελαστό χωριό με τις ελιές και τους καταπράσινους λόφους του, με τις απαλόγραμμες κορυφογραμμές, με τους ασημοπράσινους ορίζοντές του, γέννησε κι ανάθρεψε
τούτον το μεγάλο καλλιτέχνη. Μεγάλος στο ανάστημα, μεγάλος στο ήθος, μεγάλος στη μουσική τέχνη. Δυο μέτρα ανάστημα ξεχώριζε απ’ τον πολύ κόσμο, μα και σαν έπαιρνε τη θέση του στο
κάθισμα με το λαγούτο είχε τόσο όμορφη στάση που τον θαύμαζαν και για τη λεβέντικη παρουσία του. Ταλέντο μοναδικό, λαγουτιέρης άπιαστος, σπουδαία δάχτυλα, τέλεια αρμονία. Έκανε το λαγούτο μπουζούκι και κιθάρα. Άμετρο πάθος για τη μουσική.
Ανάσκελα στο κρεββάτι έπαιζε λαγούτο. Θρυλείται πως ήταν ισάξιος ίσως και σπουδαιότερος
από τον Κουτσουρέλη. Αποκλειστικό του επάγγελμα η ενασχόληση με τη μουσική.
Άνθρωπος με καλοσύνη. Γελαστός, ορεξάτος και χουβαρντάς.
Ολιγόχρονο το πέρασμά του απ’ αυτόν το μάταιο κόσμο. Έφυγε στα εικοσιέξι του χρόνια. Άφησε όμως μακροχρόνια μνήμη, δόξα και ιστορία. Πόσα είχε να προσφέρει ακόμα στη μουσική μας!
Πρώτα έπαιζε με το Μιχάλη Παπουτσάκη το συγχωριανό του, υστέρα μόνιμα με τον αναμορφωτή της μουσικής μας το Νίκο Σαριδάκη ή Μαύρο. Ζυγιά ταιριαστή και περιζήτητη και με σημαντικές οικονομικές απολαβές.
Μαζί παρουσιάστηκαν το 1937 στην Αθήνα στο τότε ΕΙΡ. Το τέλος του τραγικό. 1946.
Το πανηγύρι του Αϊ-Γιάννη. 29 Αυγούστου στο Μανωλιόπουλο.
Έπαιζε με το Μαύρο. Τα χαράματα φύγανε για τα χωριά τους.
Μεθυσμένος ίσως ο οδηγός περνώντας απ’ το Γεράνι και στη γέφυρα μετά τη στροφή το φορτηγό αυτοκίνητο έτρεχε και αναποδογυρίστηκε. Στην πρώτη τούμπα ο Μαύρος πετάχτηκε και σώθηκε. Εκείνον τον πλάκωσε η καρότσα...

ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ 1912-1989

Ο Λεβεντοχρήστος στην εποχή του σφράγισε το χώρο του Σέλινου κι ένα μέρος της Κισάμου.

Αναφορικά με τα καλλιτεχνικά δρώμενα στο Ανατολικό Σέλινο το μυαλό σου πήγαινε σ’ αυτόν. Ήταν αυθεντικός καλλιτέχνης.

Δυο στοιχεία τον χαρακτήριζαν. Αυθόρμητος και πηγαίος. Ήταν γελαστός, είχε λαμπερό μάτι και ήταν πολύ χουβαρντάς, μάλλον σπάταλος. Ακούραστος, κοινωνικός και αγαπητός στον κόσμο. Έπινε χωρίς να μεθά. Ήξερε το μέτρο. Κράτησε πανηγύρια στη Μονή (8 Σεπτεμβρίου), στη Λισσό (Αγ. Κήρυκος), στον Προφήτη Ηλία (σύνορα Σέλινου Σφακίων). Ο ναΐσκος αυτός είναι κτισμένος σ’ ένα πανύψηλο βράχο κι εορτάζεται κάθε χρόνο εναλλάξ από τις δύο επαρχίες. Την ταβέρνα έκανε ο Μυριζογιώργης. Ο Λεβεντοχρήστος κρατούσε τον παλμό του γλεντιού. Στον εσπερινό κανόνιζε με επιτυχία τη σειρά των χορευτών στο στενό χώρο του περιβόλου. Στο βιολί συνήθως ήταν ο Αντώνης Θεοδωράκης από τη Μάζα”. 

ΜΑΡΙΑΝΟΣ ΚΑΙ ΛΕΒΕΝΤΑΚΗΣ*

 Ο Μιχάλης Κουνέλης έλεγε γι αυτόν "Τον θυμούμαι με τα σαλβάρια να κυριαρχεί καλλιτεχνικά στο Λειβαδά μέχρι τη δεκαετία του ‘50. Σαν χαρακτήρας καλός και απλοχέρης. Οπλοφορούσε και αντιστάθηκε στους Γερμανούς. Είχε κάνει πολλές κουμπαριές.

* η τελευταία φωτο απο το blog "ΚΙΣΑΜΟΣ ΜΟΥΣΙΚΗ ΚΑΙ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ"

ΦΕΛΕΣΟΓΙΑΝΝΗΣ 1866-1944

Αερινός- ένα χωριό του Εννιαχωριανού συγκροτήματος. O Αερινός έχει στ’ αλήθεια πολλή αερινάδα. Εκεί ψηλά που βρίσκεται.
Είναι χτισμένος ψηλά, πολύ ψηλά μακριά απ’ τα βλέμματα των κατακτητών. Παλαιότερα και μακριά απ’ τους θορύβους του τεχνικού πολιτισμού σήμερα. Λίγα και αραιά τα σπίτια του κρύβονται ανάμεσα στα ψηλόκορμα και πυκνόφυλλα δέντρα του. Και κάτω μακριά στην Εσπερία μια μεγάλη λουρίδα καταγάλανη.
Εκεί ενώνεται το Κρητικό με το Λιβυκό πέλαγος μια αιώνια αδελφική συνύπαρξη. Μια πορεία στην ιστορία και στα μαρτύρια της Κρήτης. Εκεί κοντά το τραγικό Λαφονήσι, εκεί κοντά κι η ξακουστή μονή της Χρυσοσκαλίτισσας.
Ο Γιάννης Φελεσάκης μέχρι τα σαράντα του έπαιζε λύρα με γερακοκούδουνα. Ύστερα πήρε στα χέρια του το βιολί. Ένα στρωτό και γλυκό παίξιμο έβγαινε από τα δάχτυλα και το δοξάρι του.
Στην εποχή του ήταν ο άσσος των Εννιά χωριών. Ο μεγάλος Χάρχάλης ήταν ανιψιός του. Ήταν γιος της αδελφής του. Μεγαλύτερος του και πολλές φορές πήγαινε στον Αερινό από τα Χαρχαλιανά για ν’ ακούσει το μπάρμπα του και να μάθει. Τις περισσότερες φορές είχε συνοδό λαουτιέρη τον Κλεινάκη από το Σέλινο. Γλέντισε και τις δυο δυτικότερες επαρχίες της Κρήτης- τις επαρχίες που και σήμερα κρατούν επάξια ψηλά το ιερό λάβαρο της Κρητικής παράδοσης.
Την Κίσαμο και το Σέλινο. Φτωχός αλλά με τα όργανά του λύρα, βιολί, έκανε μεγάλη αγροτική περιουσία. Αγόρασε τριακόσιες ρίζες ελιές και ανοιχτά χωράφια. Έκανε ελαιοτριβείο. Οι πέντε κόρες του πολεμούσαν την περιουσία του. Εκείνος τις πολλές μέρες έλειπε στις διασκεδάσεις.
Διασκεδάσεις που κρατούσαν από την Κυριακή μέχρι τα μισά της εβδομάδας. Φιλόξενος. Πραματευτάδες, διακονιάρηδες, διάφοροι περαστικοί όλοι στο σπίτι του έβρισκαν καταφύγιο. Του άρεσε η κουβέντα και οι ιστορίες. Ο κουμπάρος του ο Μπαλαδογιώργης όταν πήγαινε στο σπίτι του ξαγρυπνούσαν με ιστορίες από την τουρκοκρατία, κ.α.
Αστείος, με κάποια φαινομενικά ειρωνική διάθεση, αλλά στο βάθος αγνός. Δε μετρούσε το χρόνο. Μπορούσε να πάει στο σπίτι του φίλου του τη νύχτα, να παίζει το βιολί του μέχρι να τον ξυπνήσει.
Το κάνε συχνά στο γείτονά του τον Κωνσταντουλάκη.
Ο Ναύτης στην τελευταία έκδοση της “Κρητικής Μούσας”
(1996) του αποδίδει τρεις μουσικές συνθέσεις, τρεις συρτούς, τον Αερινιώτη (1886), την Ηλέκτρα (1908) και τη Μπεμπέκα (1912)

Αθανάσιος Δεικτάκης 1997

ΚΑΡΑΓΚΙΟΥΛΕΣ KARA GULY = ΜΑΥΡΟ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ .....

 

Μεγάλος Τουρκοκρητικός μουσικός από την Κίσαμο, που το έργο του έμεινε ανεξίτηλο στην κρητική μουσική παράδοση, ήταν ο Μουσταφάς Καραγκιουλές (1845-1930;) από τα Καλλεργιανά, δημιουργός του πασίγνωστου συρτού του Καραγκιουλέ, ενός από τα περισσότερο δισκογραφημένα κρητικά μουσικά κομμάτια. 

Για τον Καραγκιουλέ διαβάζουμε στο βιβλίο του Αθανασίου Π. Δεικτάκη Χανιώτες Λαϊκοί Μουσικοί που δεν υπάρχουν πια, Καστέλι Κισάμου 1999, σελ. 56-58: 

Οθωμανός ήταν πάππου προς πάππου. Ο ανώτερος πολιτισμός των υποδούλων τον κατέκτησε. Έμαθε τη μουσική μας και την υπηρέτησε σωστά. Τρεις τέσσερις τούρκικες οικογένειες συναποτελούσαν τα Μαντονιανά. Ξέχωρα από τη χριστιανική γειτονιά Πλούσιος, είχε σαράντα μαζώχτρες στη βεδέμα και πολλούς μετοχάρηδες στα σπαρτά του και τ' ανοιχτά χωράφια του, αφανάτιστος. Παραχώρησε κομμάτι από το χωράφι του για να επεκταθεί ο περίβολος της εκκλησίας του χωριού. Ήταν κοντά το αλώνι του, λυχνίζοντας τ' άχυρα οι «κουμούρες» έμπαιναν στο χριστιανικό ναό. Μετέφερε αλλού το αλώνι και χάρισε στον Άγιο το χωράφι του, λέγεται πως ο Άι Γιώργης ένα βράδυ τον έδειρε και συμμορφώθηκε. Μερακλής. Έπαιζε το βιολί του και τραγουδούσε γλυκά σε κάθε χαροκοπιά. Δεν έκανε διάκριση σε χριστιανούς και Τούρκους 

Σκορπούσε τη γλυκάδα του δοξαριού του σε οντάδες και κατώγια και των δυο αντίπαλων φυλών. Έσβηναν τα μίση, σιγούσαν τα πάθη. Σε κάποιες περιπτώσεις συνδιασκέδαζαν χριστιανοί και Τούρκοι. Ήταν όμορφος σωματικά, επιβλητικός, λεβαντάνθρωπος, με ωραίο μουστάκι. Ο μουσαφίρ-οντάς του Καραγκιουλέ σώζεται και σήμερα στα Καλλεργιανά. Με τις τελευταίες κρητικές επαναστάσεις οι Τούρκοι της υπαίθρου κρύφτηκαν στα κάστρα. Έφυγε και ο Καραγκιουλές, πήγε πρώτα στο Καστέλι κι ύστερα στα Χανιά... Ακολούθησε η ανταλλαγή των πληθυσμών. Ο Καραγκιουλές πήγε στη Σμύρνη άνοιξε ένα καφενείο και πέθανε το 30΄. Γνωστοί σκοποί του είναι: 

1ος συρτός Καραγκιουλές το 1882. 

2ος συρτός Καραγκιουλές το 1886. 

Γιουσούφης συρτός το 1888. Καλεργιανός συρτός το 1890 . 

Υ.Σ Άλλοι μεγάλοι Χανιώτες, τουρκοκρητικοί, μουσικοί ήταν ο Χασάν Αγάς ο Χανιώτης, ο Μεχμέτ Μπέης Σταφιδάκης, αλλά και ο Σελινιώτης Χουσεΐν Τζίνης. 

 Βιβλιογραφία: Νικολάου Π. Ανδριώτη Κρυπτοχριστιανικά Κείμενα, Εθνική Βιβλιοθήκη, δημοσιεύματα της Εταιρίας Μακεδονικών Σπουδών, Θεσσαλονίκη 1974. Γιάννη Δ. Τσίβη Χανιά 1252-1940, εκδ. Γνώση, Αθήνα 1993. Αθανασίου Π. Δεικτάκη Χανιώτες Λαϊκοί Μουσικοί που δεν υπάρχουν πια, Κίσαμος 1999

Όσο για τον δικό μου τίτλο Μαύρο Τριαντάφυλλο, αν μεταφράσεις το Καραγκιουλές στα Ελληνικά απο τα Τουρκικά. 

ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΚΑΠΟΙΟΙ ΑΝΘΡΩΠΟΙ ΠΟΥ,

περνώντας από αυτόν τον κόσμο, αφήνουν ανεξίτηλο το στίγμα τους, όντες σημείο αναφοράς για τους τωρινούς, και φάρος φωτεινός για τους επόμενους.  Αυτοί οι άνθρωποι, με το έργο τους, τη δράση τους, και την όλη στάση ζωής τους, «έχουν σμιλέψει το χρόνο», παραμένοντας αιώνια παρόντες.
Ένας απ’αυτούς είναι και ο αείμνηστος Θανάσης Δεικτάκης, που τόσο ξαφνικά χάσαμε. Πολυβραβευμένος πνευματικός δημιουργός , εξαίρετος πεζογράφος, ταλαντούχος λογοτέχνης, χαρισματικός ποιητής, πολυσύνθετος λαογράφος. Λεπτομερής καταγραφέας των ηθών και των εθίμων της περιοχής του, ερευνητής της χλωρίδας, της πανίδας, της τοπικής κουλτούρας, της παράδοσης και της ιστορίας, και, το σπουδαιότερο, βιογράφος όλων των λα ι κών μουσικών που έζησαν και μεγαλούργησαν σ’αυτόν τον ευλογημένο τόπο που λέγεται Κίσαμος, αλλά και σ’ολόκληρο το νομό.
Ο Θανάσης, το εκλεκτό μέλος της Ένωσης Πνευματικών Δημιουργών, ο φίλος, ο φίλος όλων μας, ήταν ένας άνθρωπος προικισμένος με ξεχωριστή ευφυΐα, με απαράμιλλη φιλομάθεια, με ενορατική σκέψη, με ισχυρή αντίληψη, με απέραντη μνήμη, με πλούσια φαντασία, αλλά κυρίως με ορθόδοξο ήθος και βαθιά αγάπη προς το Θεό και τους συνανθρώπους του.
Υπερβολικά ολιγαρκής και αφιλοχρήματος, αρέσκονταν να προσφέρει χωρίς να αποσκοπεί στην «εδώ και τώρα» αναγνώριση και αυτοπροβολή.
Πολίτης του λαού και του πολιτισμού, με μοναδικό γλαφυρό ύφος γραφής, συναρπαστικά αναγνώσιμο.
Η αύρα της λεπτής πνοής που αφήνουν τα κείμενά του, θα συντροφεύει γενιές και γενιές Κισαμιτών, Χανιωτών, Κρητικών, και όχι μόνο.
Διαμάντια παντοτινά τα ποιήματά του, θα προσφέρουν σ’αυτούς που τα διαβάζουν πλούτο πνευματικό, ηρεμία, γαλήνη, ψυχική δύναμη.
Υπήρξε βαθύτατα λαϊκός και καθόλου λόγιος, γήινος μα και ρεμβώδης, φωτεινός, καρτερικός και συμπονετικός. Εύστοχα χιουμορίστας μα και λεπταίσθητα σκωπτικός και τρυφερός. Πιστός, πραγματικά Χριστιανός, αγνός πατριώτης, συνειδητός Έλληνας. 
Φεύγοντας απ’ αυτό τον εφήμερο κόσμο, προσκεκλημένος στην αιώνια ζωή από τον Κύριο της ζωής και του θανάτου, μπορεί να μην άφησε τραπεζικούς λογαριασμούς και πλούτη. Άφησε όμως, στη Μαρία, τη σύζυγό του, στα παιδιά του και στα εγγόνια του, ένα καθαρό όνομα, μια φωτεινή ανάμνηση, ένα απαράμιλλο ήθος, μια βαριά πολιτιστική κληρονομιά κι ένα πλούσιο αρχείο που πρέπει οπωσδήποτε να αξιοποιηθεί.
Σίγουρα θα είναι αιώνια η μνήμη του.
Επικήδειος λόγος απο την Γ.Γ της Ένωσης Πνευματικών δημιουργών Χανίων Άννα Μακράκη-Καρέλλα.

ΕΦΥΓΕ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΙΩΝΙΟΤΗΤΑ ΕΝΑΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

....του πολιτισμού και της προσφοράς.

Γράφει ο Γιώργος Πευκιανάκης
Ο Θανάσης κράτησε την ζωή του ταξιδεύοντας στον κόσμο της Κισάμου και τον πολιτισμό της Κρήτης συμμετέχοντας και αναδεικνύοντας την πνευματικότητα των πραγμάτων.
Πολυπράγμων σε δραστηριότητες σε συλλογική προσπάθεια. Δημοσιογράφος στην αφετηρία, ανέπτυξε όλες εκείνες τις πνευματικές και λογοτεχνικές ικανότητες που του επέτρεπαν να εκφράζεται και κοινοποιεί τι ιδέες του. 
Δημοσιογραφεί, συγγράφει και εκδίδει ικανό αριθμό βιβλίων. Ποιητής ιστοριοδίφης, φυσιοδίφης, λαογράφος και χιουμορίστας. Κυρίως όμως της καθημερινής λαογραφίας πνευματικός εργάτης στην αναβίωση και προβολή της αυθεντικής ζωής ως παράδοση δημιουργικής εξέλιξης.
Στη δεκαετία του -70 που γνωριζόμαστε, διατηρεί κατάστημα ηλεκτρικών ειδών όπου λίγο τον ενδιαφέρει το εμπόριο. Στο κατάστημά του- πνευματικό στέκι- συχνάζουν  και όσοι ενδιαφέρονται  για την δισκογραφία ή για την ηχογράφηση όχι μόνο της κρητικής  αλλά και άλλων ακουσμάτων της έντεχνης μουσικής.
Τα «Χανιώτικα Νέα» είναι για την εποχή ο κατ’εξοχήν τρόπος δημοσιογραφικής και  πνευματικής επικοινωνίας και ο Θανάσης διαθέτει την εφημερίδα από το μαγαζί του. Υποδεικνύει δικές του δημοσιεύσεις και άλλες πνευματικές παρουσιάσεις και δημιουργίες. Βρίσκομε και εμείς την δυνατότητα της δικής μας παρουσίας μέσω των φιλόξενων στηλών, της από τότε προβεβλημένης εφημερίδας.
Αργότερα που η εφημερίδα αποκτά συνδρομητές αλλά και περισσότερους αναγνώστες ο Θανάσης ο ίδιος διανέμει την εφημερίδα.
Με την πρώτη ευκαιρία, αρκετά νωρίς  συνταξιοδοτείται για ν’αφοσιωθεί απερίσπαστος στο συγγραφικό του έργο και τον πολιτισμό. 
Οικογενειάρχης λιτός και αυτάρκης, βιώνει με την εξαιρετική σύζυγό του την φιλόλογο Μαρία Μανιουδάκη και τις τέσσερις κόρες του πορεία ζωής και χαίρεται παιδιά και εγγόνια.
Πνευματικός άνθρωπος, συμμετέχει βιωματικά στην εκκλησία και διαμορφώνει συγκροτημένη χριστιανική ζωή με βάση την διδασκαλία και φιλοσοφία του ευαγγελίου και τις αξίες της χριστιανικής μας πίστης. Σεμνός ταπεινός στην ουσία και την στάση ζωής.
Δεν περιμένει την ανταπόδοση παραδείσου μιας άλλης ζωής, βιώνει  επί γής τον πνευματικό παράδεισο ως εκφράζεται στα ποιήματα του, παντού στον κήπο του Θεού με κορυφαία μέρη- διακεκριμένες θέσεις – η Γραμβούσα και ο Μυρτίλος! Ίσως κάποτε ανακαλύψουν στη ποίησή του ό,τι και στην ζωγραφική του Θεόφιλου. 
Για πολλά χρόνια και ως χθές έθεσε τον εαυτό του και όλη του την προσπάθεια στην διατήρηση, αναβίωση του αυθεντικού τρόπου ζωής, ως από την ιστορία και την παράδοση του τόπου αναφέρεται. Με την αναμφισβήτητη ικανότητα και προσφορά του αναγνωρίζεται ισόβιος πρόεδρος. Ένας ικανός αριθμός ανθρώπων συμμετέχει και συνεργάζεται. Ελπίδα και φροντίδα του να υπάρξει και συνέχεια.
Όπως και ν’άχουν τα πράγματα ο Θανάσης θα ζήσει στις ψυχές των νεωτέρων σαν εμβληματική προσωπικότητα της Κισάμου και με την συγγραφική του προσφορά και για επόμενες γενεές.
Ευφραίνου φίλε εν Κυρίω και είθε και εμείς.

ΔΥΣΑΝΑΠΛΗΡΩΤΟ ΚΕΝΟ

Τέτοιες μέρες είχαμε συνηθίσει εκτός από τους μικρούς καλαντιστάδες, να βλέπουμε στους δρόμους της πόλης, το παραδοσιακό γαϊδουράκι μαζί με τους Ριζχίτες,  να δίνει ευχές, να μοιράζει γλυκά, να κερνά μια ρακί, να λένε τα παραδοσιακά κρητικά κάλαντα.

Δυσαναπλήρωτη η απώλεια του Θανάση και ήδη φάνηκε....

Ο ΘΕΟΣ ΝΑ ΤΟΝ ΑΝΑΠΑΥΣΕΙ

Ένας σπουδαίος Κισαμίτης, λαογράφος, ερευνητής, ποιητής και συγγραφέας, ο πρόεδρος του συλλόγου προβολής της Κισάμου η "Γραμβούσα", Αθανάσιος Δεικτάκης απεβίωσε έπειτα από εγκεφαλικό επεισόδιο χθες το βράδυ. Πρόκειται για μια απώλεια για όλη την Κίσαμο, μιας και η προσφορά του στον τόπο ήταν τεράστια.
Ο θεός να τον αναπαύσει γιατί πραγματικά αγαπούσε και πονούσε τούτη τη γη.
Θερμά συλλυπητήρια στους οικείους του.
H νεκρώσιμος ακολουθία θα ψαλεί αύριο στις 12 το μεσημέρι στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου στον Πύργο και θα ταφεί στο νεκροταφείο του Αγίου Αλεξίου στον Λαρδά.

Ψήφισματα για τον θάνατο του Θανάση Δεικτάκη έβγαλαν οι:
Ο Δήμος Κισάμου (με ανακοίνωση)
Ο Νέος Εμπορικός Σύλλογος Κισάμου
Η Ένωση Πολιτιστικών Φορέων Επαρχίας Κισάμου
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Λουσακιών
Η Ένωση πνευματικών δημιουργών Χανίων
Η Νεολαία Κισάμου
Το Πνευματικό Κέντρο Περιβολακίων Σφακοπηγαδίου 
Ο Φιλολογικός σύλλογος Κισάμου
Οι καθηγητές του Γενικού Λυκείου 
Δείτε παρακάτω τα ψηφίσματα...