ΠΛΗΡΗΣ ΑΠΟΚΡΥΠΤΟΓΡΑΦΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΣΚΟΥ ΤΗΣ ΦΑΙΣΤΟΥ

 Γράφει ο Σπύρος Μακρής

Ο δίσκος της Φαιστού ανακαλύφθηκε το 1908 από Ιταλούς ανασκαφείς της Φαιστού και χρονολογήθηκε γύρω στα 1.700 π.Χ. Σήμερα εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου. Η πλήρης αποκρυπτογράφηση του Δίσκου της Φαιστού έχει γίνει στόχος ζωής κυρίως από διάφορους ειδικούς, όπως σε θέματα μινωικής γραφής, αλλά και άλλους ερασιτέχνες που φιλοδοξούν να έχουν αυτή την ευκαιρία.
Ο Δίσκος της Φαιστού πολλές φορές έχει γίνει στοιχείο έμπνευσης και πολλών προσπαθειών προκειμένου να κατανοηθεί το περιεχόμενό του. Ελάχιστοι, όμως, έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν τις πρώτες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν και να ισχυριστούν ότι έχουν καταφέρει, έστω και στο περίπου, να διαβάσουν τi γράφει.
Κόντρα σε κάθε επιστήμονα που έχει σκύψει πάνω από τον Δίσκο, δύο αδέλφια είναι σχεδόν απόλυτα σίγουροι ότι τα κατάφεραν περισσότερο από ικανοποιητικά. Είναι βέβαιοι ότι έφτασαν σε πλήρη αποκρυπτογράφηση, της τάξεως του 99% και μάλιστα με τον πιο απλό τρόπο που θα μπορούσε κάποιος να φανταστεί: Με ένα τροχό αγγειοπλαστικής και ένα πειραγμένο σαρωτή φωνής τριών διαστάσεων.
Μάλιστα, όταν διάβασαν μια προσέγγιση στην ερμηνεία του Δίσκου της Φαιστού που αποκάλυψε ο Δρ Γκάρεθ Όουενς (Gareth Owens) σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) σε συνεργασία με το ΤΕΙ Κρήτης, έμειναν ιδιαίτερα ευχαριστημένοι με το δικό τους αποτέλεσμα.
Τα αδέλφια είναι ο Sonu και η Ryong Hae-Young, από τη Νότιο Κορέα, με σπουδές γλωσσολογίας στο Massachusetts Institute of Technology (MIT) εκεί, που το ποσοστό αποδοχής και εισαγωγής για σπουδές είναι μόλις 7%. Στις γνώσεις τους συμπεριλαμβάνονται η Επιστήμη των Υπολογιστών και η Μηχανολογία. Επίσης, γνωρίζουν Ελληνικά ενώ έχουν εντρυφήσει στην αρχαία Ελληνική γλώσσα και τις διαλέκτους της.
Το ενδιαφέρον τους για την πλήρη αποκρυπτογράφηση του Δίσκου της Φαιστού ξεκίνησε πολλά χρόνια πριν, στα τέλη της δεκαετίας του ’90. Διάβασαν και έμαθαν πολλά γύρω από αυτόν. Επισκέφθηκαν την Κρήτη, την Φαιστό και, φυσικά, το Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, όπου αγόρασαν ένα γνήσιο αντίγραφο του Δίσκου.
Στην επιστροφή για την πατρίδα τους, κατά την προσγείωση του αεροπλάνου, στην Ryong ήρθε μια εντελώς φαϊνή ιδέα: Στη σύγχρονη εποχή, στον τομέα της μουσικής, αυτή ακούστηκε αρχικά μέσα από γραμμόφωνο, από ένα πικάπ και από cd. Σε όλα αυτά, βάζεις ένα δίσκο στο πλατώ που περιστρέφεται σε ορισμένες στροφές και μία ειδική βελόνα διαβάζει τον ήχο και τον μεταφέρει σε ένα ηχείο. Γιατί να μην μπορεί να συμβεί το ίδιο και με τον Δίσκο της Φαιστού;
Η ιδέα χτύπησε σαν κεραυνός και με ακρίβεια όλα τα εγκεφαλικά κύτταρα του Sonu που όλα μαζί άρχισαν να λειτουργούν και να κατεβάζουν νέες ιδέες που όταν τις έλεγε στη Ryong εκείνη τις συμπλήρωνε με νέες. Κατέληξαν στο εξής συμπέρασμα: Όλοι προσπαθούν να διαβάσουν το περιεχόμενου του Δίσκου της Φαιστού με τα μάτια, αλλά αν αυτός περιέχει φωνητικό ήχο που μπορεί να εξαχθεί σωστά, τότε η πρόσβαση στο μήνυμα θα είναι ευκολότερη.
Αγόρασαν ένα τροχό αγγειοπλαστικής, επειδή μπορούσαν να ρυθμίσουν την ταχύτητα της περιστροφής και προσάρμοσαν ένα 3D Sound Scanner με Laser, με δικές τους τροποποιήσεις για την περίσταση. Φανταστείτε το: αντί για το μπράτσο ενός πικάπ, μια πράσινη ακτίνα laser απλωμένη σαν βεντάλια που, σαν μικρό σκουπάκι, σαρώνει το Δίσκο τον οποίο τοποθέτησαν στο κέντρο του πλατώ κεραμικής. Η ακτίνα τη συσκευής ουσιαστικά αντικαθιστούσε τη σφαιρική διαμαντένια βελόνα που διάβαζε τρισδιάστατα το ανάγλυφο της μίας και μοναδικής γραμμής σε ένα δίσκο βινυλίου – δυστυχώς, η τεχνολογία αυτή δεν προχώρησε από τους κατασκευαστές της επειδή τους πρόλαβε εκείνη του CD οπότε θεώρησαν τη μαζική παραγωγή του ως αποτυχία.
Πέρασαν πολλοί μήνες που τα δύο αδέλφια έψαχναν ποιες θα μπορούσαν να είναι οι σωστές στροφές. Ώσπου μια μέρα, τους φάνηκε ότι, ίσως, αναγνώρισαν στα αυτιά τους κάτι που θα μπορούσε να αντιστοιχεί σε ανθρώπινη ομιλία. Σταθεροποίησαν την περιστροφή του Δίσκου της Φαιστού στις συγκεκριμένες στροφές και κατέγραψαν τον ήχο. Τον έβαλαν σε πρόγραμμα ήχου, τον καθάρισαν από παράσιτα και άλλους θορύβους που προέρχονταν από φθορές στον πηλό του αρχαίου αντικειμένου. Στη συνέχεια προσπάθησαν να γεμίσουν τα πιθανά κενά. Μετά από αρκετούς μήνες, το αποτέλεσμα ήταν αρκετά ικανοποιητικό. Είχαν μια σχεδόν απόλυτα καθαρή εκφώνηση του τι έλεγε ο Δίσκος.
Η Πλήρης Αποκρυπτογράφηση
“Τελικά”, είπε στον αδελφό της η Ryong, “οι αρχαίοι Έλληνες ήταν πολύ μπροστά. Είχαν φτιάξει ένα δίσκο από πηλό που διαβαζόταν τόσο οπτικά, με τα μάτια, αλλά ακουγόταν και με τα αυτιά, από τον ήχο των ανάγλυφων παραστάσεων. Δεν ξέρω με ποιον τρόπο έκαναν την αναπαραγωγή του περιεχομένου, δεν ξέρω αν είχαν και αυτοί αντίστοιχο 3D σαρωτή φωνής με laser, αλλά σίγουρα δεν έφτιαξαν ένα τέτοιο θαύμα χωρίς να έχουν τρόπο να το ακούσουν”.
Στη συνέχεια, και μετά από πολλές προσπάθειες τοποθέτησης της φωνής σε προγράμματα αναγνώρισης αρχαίων γλωσσών, κυρίως από την αρχαία Ελλάδα, κατάφεραν να μεταφράσουν τα λόγια που ακούγονταν από τον Δίσκο της Φαιστού: Μιλούσε για μια μάλλον έγκυο θεότητα στην πρώτη πλευρά, την Αφαία (=άφαντη). Στην δεύτερη πλευρά περιέγραφε το ταξίδι της μέσα σε φως. Κατά ένα παράξενο τρόπο, το ταξίδι αυτό θα μπορούσε να έγινε στο διάστημα. Ας δούμε τι λέει. Οι παρενθέσεις αντιστοιχούν σε πιθανές υπονοήσεις ενώ οι αγκύλες σε χαμένο κείμενο επί του Δίσκου της Φαιστού:
“Ω, Άφα, εσύ παρθένος, θυγατέρα του Διος και της Κάρμης, εσύ που μας δείχνεις τον δρόμο της ανόδου, την καθαρή εικόνα της Φύσης και της Αρμονίας που μας κατευθύνεις προς το σκοπό αυτό, εσύ Άφα που με τις πράξεις σου καθαρίζεις τις σκέψεις μας, κατόρθωσες να αχθείς μέχρι τον ουρανό και να θεαθείς την όψη των ανώτερων πνευμάτων. Ω, εσύ, Άφα, που είχες και σου είχε αδυναμία η βασίλισσα και προστάτιδα των βουνών και των δασών, η θεά του κυνηγιού (η Άρτεμις), όταν σε αντίκρισε ο βασιλιάς (Μίνωας) έρωτας μεγάλος του γεννήθηκε. Άφα, εσύ, επιδέξια, εννέα μήνες (εγκυμοσύνη; ή ταξίδι από τον Σείριο;) έτρεχες μακριά του, φανερωμένη στα μυστικά του φωτός, του ζωοφόρου αδελφού (μάλλον εννοεί της Αρτέμιδος, τον Απόλλωνα). Εσύ που μας δίδαξες τα μυστικά των αστεριών, γλίστρησες ανάμεσά τους, [….] μέχρι που (ο Ανδρομήδης), σε έσωσε και σε έκρυψε […] εκεί (σε ένα) άλσος, αλλά κανείς δεν σε ξαναείδε, πάρα μόνο το είδωλό σου. Για εσένα, Αφαία (το Άφα έγινε Αφαία, δηλαδή αφανής, άφαντη) που κατείλθες με πλοίο μέσα στο φως του Ήλιου, φροντίζουν οι θυγατέρες της Μνημοσύνης να αποδώσουν φόρο τιμής.“
Ουσιαστικά, όπως το αντιλαμβάνεται η Ryong, πρόκειται για τον όχι και τόσο γνωστό μύθο της Αφαίας που την ερωτεύτηκε ο Μίνωας αλλά εκείνη δεν τον ήθελε και έτρεχε μακριά του για εννέα μήνες, όμως έπεσε στη θάλασσα, από το πλοίο που ταξίδευε, οπότε την έσωσε ένας ψαράς, ο Ανδρομήδης και την έκρυψε στην Αίγινα. Από τότε δεν την ξαναείδε ποτέ, κανείς. Μόνο ένα άγαλμά της. Έγινε δηλαδή άφαντη=αφαία.
Η ιστορία του Δίσκου της Φαιστού ή αλλιώς ο μύθος της Αφαίας, είναι προφανώς μία αλληγορία. Δύο ερμηνείες μπορούσε να ξεχωρίσει η Ryong, αν τις επιτρεπόταν να το κάνει: Οι εννέα μήνες που η Αφαία έτρεχε μακριά, μάλλον, σήμαινε πως είχε μείνει έγκυος, πιθανότατα από τον Μίνωα, τον οποίο απέφευγε μέχρι να γεννήσει, στον ένατο μήνα. Γιατί η Αφαία ήθελε να φύγει μακριά; Το πιθανότερό είναι πως είχε δώσει υπόσχεση παρθενίας στην Αρτέμιδα, ντράπηκε για το παιδί που θα έφερνε στον κόσμο και ήθελε να ανοίξει η γη και να την καταπιεί. Γι’ αυτό και έφυγε όσο πιο μακριά μπορούσε μέχρι που εξαφανίστηκε και έγινε άφαντη.
Η Δεύτερη εκδοχή της Ryong ήταν λίγο πιο εξωπραγματική και διαστημική. Εξάλλου είχε μεγάλη τρέλα με αυτό το είδος ερμηνειών: Η Αφαία είχε μείνει έγκυος σε ένα μακρινό πλανήτη. Ταξίδεψε εννέα μήνες από εκεί, εδώ, μέσα στο φως. Ή μήπως με την ταχύτητα του φωτός; Για την Ryong, ο ποιητής του ύμνου κάνει λογοπαίγνιο ή κρυπτογραφεί στους εννέα μήνες, μία εγκυμοσύνη μαζί και ένα ταξίδι κάποιου χρονικού διαστήματος. Ίσως, κάνει έμμεση αναφορά στον Σείριο που απέχει 9 έτη φωτός από τη Γη. Η Αφαία φτάνει στη Γη σε πλοίο του διαστήματος, με τη βοήθεια του Ανδρομήδη, ίσως ενός Ανδρομέδιου, ο οποίος την κρύβει. Εκείνη, όμως, στη συνέχεια εξαφανίζεται αφήνοντας πίσω της ένα άγαλμα, ένα είδωλο, ουσιαστικά ένα ομοίωμά της.
Κι αν ισχύει αυτό, τότε η αποστολή της Αφαίας από τον Σείριο ήταν να φέρει ή να δημιουργήσει στη Γη είδωλά της, αντίγραφά της, δηλαδή απογόνους. Πως θα το έλεγαν οι θρησκείες; “Να πλάσει ανθρώπους κατ’ εικόνα και ομοίωσή της”. Με απλά λόγια οι πρώτοι άνθρωποι έφτασαν από τον Σείριο στον πλανήτη Γη, στην περιοχή της σημερινής Ελλάδας, μέσα σε ένα διαστημόπλοιο. Όταν όλα τακτοποιήθηκαν η Άφα έγινε Αφαία, έφυγε. Μαζί της και το διαστημόπλοιο. Ίσως αυτά τα δύο ταυτίζονται.
Όπως ήταν φυσικό, κανείς από την επιστημονική κοινότητα της Νότιας Κορέας, της Ελλάδας ή άλλης χώρας δεν δέχτηκε την μετάφραση που έκαναν, πόσο μάλλον, κάποια από τις δύο ερμηνείες της Ryong. Το μόνο θετικό που βγήκε από όλη αυτή την προσπάθεια των δύο αδελφών ήταν πως κατοχύρωσαν την ευρεσιτεχνία ανάγνωσης φωνής σε αρχαία αντικείμενα. Χρόνια αργότερα, άκουσαν μια προσέγγιση στην ερμηνεία του Δίσκου της Φαιστού που αποκάλυψε ο Δρ Γκάρεθ Όουενς σε εκδήλωση που διοργάνωσε το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης (ΕΚΤ) σε συνεργασία με το ΤΕΙ Κρήτης, μια Τετάρτη 7 Φεβρουαρίου του 2018, στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών: Πιστεύει ότι o δίσκος μιλάει για κάποια έγκυο θεότητα, ίσως την Αφαία η οποία φαίνεται να είχε άμεση σχέση με το φως. Ολόκληρο το συμπέρασμα του Δρ Γκάρεθ Όουενς για το τι μπορεί να σημαίνει!
Τα δύο αδέλφια, ο Sonu και η Ryong Hae-Young, πανηγύρισαν θριαμβευτικά γιατί, έστω και έμμεσα, κάπου επιβεβαιώθηκαν. Ακόμα κι αν είχαν κάνει εντελώς λάθος στην αποκρυπτογράφηση του Δίσκου της Φαιστού, είχαν καταφέρει να ανιχνεύουσν λέξεις-κλειδιά που κανείς άλλος δεν είχε καταφέρει ποτέ. Δεν το λες αποτυχία αυτό. Εξάλλου, είχαν την υπομονή να περιμένουν που θα κατέληγε ο καθηγητής με τους συνεργάτες του, όταν θα ολοκλήρωναν την εργασία τους.
Πηγή: diadrastika.com

ΕΛΛΑΔΑ ΠΑΝΤΟΥ

 

Στις 15 Αυγούστου, η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ισραήλ έφερε στο φως 530 αντικείμενα, τα οποία βρέθηκαν στο Εθνικό Πάρκο Beit Guvrin-Maresha και χρονολογούνται την ελληνιστική περίοδο. Τα 530 αντικείμενα που ανακαλύφθηκαν στη σπάνια συλλογή είναι κατασκευασμένα από κόκκαλα αστραγάλου κατσίκας και προβάτου παρόμοια σε σχήμα κύβου και προορίζονταν να χρησιμοποιηθούν ως κύβοι κυνηγιού και τελετουργίας κυρίως από γυναίκες και παιδιά. Δεκάδες από τα οστά έφεραν επιγραφές στα ελληνικά - μερικά από αυτά ήταν χαραγμένα με ονόματα θεών. Μεταξύ άλλων, ήταν χαραγμένα τα ονόματα των θεών Αφροδίτης, του θεού Έρωτα, του θεού Ερμή, της θεάς Ήρας και της θεάς Νίκης. Σε ένα άλλο μέρος των οστών της συλλογής ήταν γραμμένες οδηγίες-ρόλοι παιχνιδιού, όπως: «Ληστής», «Σταμάτα», «Κάηκες» και άλλα.

ΠΗΓΗ

ΟΧΥΡΩΜΑΤΙΚΗ ΘΕΣΗ ΣΤΟ ΚΟΛΕΝΙ

Ελληνιστική θέση οχυρωματικού έργου με λιμενικές εγκαταστάσεις στην ανατολική μεριά του Κόλπου, στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία στο Κολένι, αγνώστου ονόματος ακόμα. Ίσως να σχετίζεται με την αρχαία Μήθυμνα, ίσως όμως και να ήταν σημείο πρόσδεσης πλοίων με προορισμό το Ιερό της αρχαίας Ροκκαίας... μιας και χαμηλότερα έχουν βρεθεί αρχαίες δέστρες πλοίων.

Πάντως βόρια της παλαιά εθνικής οδού διατηρείται σε πολύ καλή κατάσταση το οχυρωματικό τοίχος που κλείνει περιμετρικά του λόφου 

Στην νοτιοδυτική μεριά του κάστρου έχει τοποθετηθεί σχετική πινακίδα για τις αρχαιολογικές θέσεις που υπάρχουν στον κάμπο του Δραπανιά και των Νοπηγείων.

Φυσικά σ' όλους του Βενετσιάνικους χάρτες που δείχνουν την περιοχή μας, υπάρχει σημειωμένη η συγκεκριμένη θέση, που δείχνει αμ' τι άλλο οτι στη περιοχή υπήρχε μια συνεχή κατοίκηση.

Ο ΛΩΡΕΝΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ

John Pendlebury Άγγλος αρχαιολόγος, 12 Οκτωβρίου1904- 22 Μαΐου1941 ο οποίος, λίγα χρόνια πριν από το Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, διέσχισε με τα πόδια την Κρήτη σε όλο το μήκος της ακολουθώντας διαδρομές δρόμων και μονοπατιών που θεωρούσε αρχαία.
Ο Βρετανός αρχαιολόγος σκοτώθηκε σε ενέδρα από τους Γερμανούς κατακτητές στις 22 Μαΐου 1941 (άλλοι υποστηρίζουν οτι εκτελέστηκε). Ο Pendlebury είχε διατελέσει Επιμελητής της Βρετανικής Σχολής Αθηνών στην Κνωσό τη δεκαετία του 1930, οπότε και είχε εργαστεί μαζί με τον Arthur Evans στις τελευταίες του ανασκαφές στην Κνωσό και αναστηλωτικές εργασίες στο Ανάκτορο.

Η αρχαιολογική έρευνα οδήγησε τον Pendlebury στο Λασίθι, όπου και έσκαψε τη Μινωική θέση Καρφί και το σπήλαιο Τράπεζας. Δεινός ορειβάτης και λάτρης της Κρήτης, ο Pendlebury τους τελευταίους μήνες πριν το θάνατό του είχε αρχίσει να συνεργάζεται στενά με Κρητικούς για την οργάνωση της αντίστασης σε περίπτωση εισβολής των Γερμανών στην Κρήτη. 

Μιλούσε και ντυνόταν σαν κρητικός και τον ονομάσανε ο "Κρητικός Λώρενς"

Ο "ΠΑΡΑΥΛΑΚΙΣΤΗΣ ΚΑΙ ΠΑΡΑΘΕΡΙΣΤΗΣ".......ΜΕΡΟΣ Ι

 Γράφει ο Μιχάλης Ανδριανάκης
Πολλά τα κοινωνικά προβλήματα, πολλές οι "αμαρτίες" στη Βενετοκρατούμενη Κρήτη. Και παράλληλα με τη μισητή απόδοση δικαιοσύνης από τα δικαστήρια του κατακτητή, η ακέφαλη Εκκλησία της Κρήτης παρεμβαίνει με την απεικόνιση στους συνήθως μικρούς, μονόχωρους ναούς των παραβατών με την τιμωρία που τους "αρμόζει" κατά τη Δευτέρα Παρουσία. Έτσι για να ξέρουν τι τους περιμένει οι κατά τα άλλα ευσεβείς "στύλοι της Κοινωνίας", όταν σταυροκοπιούνται κατά τη διάρκεια των ακολουθιών (βγαίνοντας από την εκκλησία, αφού συνήθως οι "κολασμένοι" εικονίζονται στο δυτικό τοίχο). Στην Αγία Παρακευή στην Κίτυρο Σελίνου η τιμωρία του "παραυλακιστή" (αυτού που με το αλέτρι του "μπαίνει" στο ξένο χωράφι για να μεγαλώσει το δικό του) "και παραθεριστή" (όχι αυτού που απολαμβάνει τα μπάνια του στην κοντινή Παλιόχωρα, αλλά αυτού που θερίζει από το ξένο χωράφι) είναι ανάμεσα στις "πρώτες". Το ξύλινο, "ησιόδειο άροτρο" χρησιμοποιείται από τον ίδιο το διάβολο, που το χειρίζεται, με ρεαλιστικό τρόπο σαν όργανο τιμωρίας του παραβάτη, ενώ από το λαιμό του κρέμονται το δρεπάνι και ένα δεμάτι από στάχυα. Κάτω αριστερά δεμένος χειροπόδαρα και με τη μυλόπετρα στην κεφαλή του "Ο μυλωνάς οπού βαρυξαγιάζει" ("ξαγιάζω", παίρνω τα αλεστικά, "αξάι" το δικαίωμα του μυλωνά),  με περασμένα στο λαιμό του την ξύλινη "σέσουλα" και το αγγείο όπου βάζει το "αξάι",άλλο πρόβλημα της εποχής. Δεξιά με τα χέρια του δεμένα στα πόδια, ώστε να μη μπορεί να "αμαρτήσει" ξανά και το ψαλίδι κρεμασμένο από το λαιμό του "ο ράπτης οπού κλέπτι", δείχνει πόσο σοβαρό ήταν το πρόβλημα για τους ανθρώπους της εποχής. Ενδιαφέρουσα  επίσης είναι η ρεαλιστική απόδοση, των διάφορων εργαλείων της εποχής. 

ΔΥΟ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ ΣΕ ΒΟΥΛΓΑΡΩ ΚΑΙ ΤΟΠΟΛΙΑ

Μια επιγραφή που είναι στην εκκλησία ανάμεσα σε Βουλγάρω και Τοπόλια και αναφέρεται οτι την εκκλησία την έκτισε κάποιος Ιάκωβος Γαβαλάς στάθηκε η αιτία να ψαχτεί η περιοχή καλύτερα και να δώσει τις ακόλουθες πληροφορίες! 

Στο βιβλίο του ιστορικού Χ. Γάσπαρης Catastici Feudorum Crete: Catasticum Channe 1314 - 1396 που περιέχει πολλά συμβόλαια της περιόδου αυτής δείχνει ότι οι Γαβαλάδες τον 14ο αιώνα είχαν φέουδα στην Κίσαμο, μάλιστα σε ένα συμβόλαιο Νο 299, αναφέρεται ότι τα Τοπόλια ανήκαν (και) στους Γαβαλάδες. Το χωριό Βουλγάρω αναφέρεται μόνο σε ένα έγγραφο Νο 399 και αφορά κάποιο συμβόλαιο του Μάρκο Viadro.  

Η μεταγραφή της επιγραφής του Αι Γιάννη 

1|+Οἰκοδομΐθη ὁ θεῖος οὗτος κ(αὶ)

2|ἱερὸς ναὸς τοῦ ἐν ἁγίοις π(ατ)ρ(ὸ)ς ἡμ(ῶν)

3|᾽Ϊω(άνν)ου τοῦ Προδ[ρ]όμου δι’ἐξόδου

4| κ(αὶ) κόπου᾽Ϊακώβου Γαβαλὰ.

5| αφʹ οθʹ[..]

Η επιγραφή είναι δηλαδή του 1579, και δεν πρόκειται για αυτόν τον ναό αλλά για κάποιο άλλο που έχει καταστραφεί και με τα υλικά που βρέθηκαν εκεί κτίστηκε η νέα εκκλησία.

Λίγο βορειότερα υπάρχει άλλη μια εκκλησία και αυτή του Αι Γιάννη του Θεολόγου και αυτή με εντοιχισμένη επιγραφή, άγνωστη ως και σήμερα 

Η μεταγραφή της επιγραφής αυτής που την έκτισε κάποιος Σοφιανός λέει:

1|+[..] ἐτελειόθη ὁ θῦος κ(αὶ) πάν[σε]πτος [ναὸς] τοῦ ἁγ(ί)ου Ἰω(άννου)

2|[… πανε]φ(ή)μου παρθένου τοῦ Θεολόγου δὶ’ ἐξόδου κ(αὶ)

3|κό[που ...]στα[…] Σοφιανοῦ. Μνίστιτ[ι], Κ(ύρι)ε,

4|τῆ[ς …]σ[…] τοῦ […]τεκ

5|τοῦ:Ησ[…]η[…].

Η εκκλησία αυτή είναι σίγουρα του 14ου αιώνα και επειδή στην επιγραφή υπάρχουν κάποια στοιχεία, (αμυδρά φαίνεται το κόκκινο πλαίσιο κάτω απο το άσπρισμα) είναι σίγουρα αγιογραφημένη.

Μια πληροφορία για τους συλλόγους των χωριών Τοπόλια και Βουλγάρω που μπορεί αυτές οι δυο εκκλησίες να γίνουν επισκέψιμες ειδικά αυτή του Βουλγάρω που αν συντηρηθεί και φανούν οι αγιογραφίες θα αποτελέσει σίγουρα επισκέψιμο μνημείο μιας και είναι μέσα στο δρόμο προς Λαφονήσι.

Ευχαριστώ για τις πληροφορίες την Δρ. Βασιλική Τσαμάκδα καθηγητρια της χριστιανικής αρχαιολογίας και ιστορίας βυζαντινής τέχνης στο Πανεπιστήμιο Mainz της Γερμανίας.

ΤΟ ΣΥΜΒΟΛΟ ΤΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ

Έτσι έχει χαρακτηριστεί απο τους αρχαιολόγους το υπέροχο ψηφιδωτό που βρίσκεται σήμερα στον πρώτο όροφο του Μουσείου Κισάμου. Το "σύμβολο" της Κισάμου είναι ένα ψηφιδωτό που απεικονίζει την τριάδα των μυθολογικών Ωρών σε συνδυασμό με τις προσωποποιήσεις των τεσσάρων εποχών. Οι Ώρες, πιθανότατα αντίγραφο χαμένου ελληνιστικού ζωγραφικού έργου, χορεύουν γύρω από αναμμένο βωμό ένα τελετουργικό χορό που συμβολίζει την κυκλική επανεμφάνιση των φυσικών φαινομένων, συμβολίζοντας οι ίδιες τις τρεις κύριες εποχές της αρχαίας ελληνικής αντίληψης. Την άνοιξη με πράσινο χιτώνα και λουλούδια στα μαλλιά, το θέρος με γυμνή πλάτη και καφετιά ενδύματα και τον χειμώνα με βαριά ενδύματα και καλυμμένο το κεφάλι. Η φωτογραφία (πάνω) είναι απο την στιγμή της μεταφοράς του, στο Μουσείο Κισάμου σε 9 κομμάτια, μετά και την συντήρηση του .... σήμερα είναι ενιαίο!

Εδώ το παραπάνω ψηφιδωτό όπως βρέθηκε στο φυσικό του χώρο, το 1979, σκεπασμένο ευτυχώς με ένα στρώμα σύγχρονου μπετόν. Το ψηφιδωτό αυτό άνηκε σε μια έπαυλη που έχει δώσει και την μεγάλη παράσταση που βρίσκεται στο 1ο όροφο του Μουσείου Κισάμου. Το ψηφιδωτό ήταν εκεί που βρίσκεται σήμερα το "Πάμε Πακέτο" στην δυτική μεριά της πλατείας Βενιζέλου.
Έτσι έχουν βρεθεί και άλλα ψηφιδωτά, δυστυχώς όμως έχουν χαλάσει και πάρα πολλά.

ΕΤΣΙ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΡΝΑ Η ΩΡΑ

Έπαυλη Φειδία (με κόκκινο τα ψηφιδωτά δάπεδα με κίτρινο το μέγεθος της έπαυλης και με μπλε το κομμάτι που έχει καταστραφεί απο το Κέντρο Υγείας Κισάμου)
Ίσως η καλύτερη μη επισκέψιμη δυστυχώς Ελληνορωμαϊκή κατοικία στην Ελλάδα. (για μένα)
Σε έκταση 2000τ.μ., διασώθηκε μεγάλο μέρος μιας μεγάλης αστικής έπαυλης με αυλές και κήπο, πηγάδι, χώρους μαγειρείων, ιδιωτικό λουτρό αίθρια και ζώνες υποδοχής και εστίασης. Οι τελευταίες απευθύνονταν στους καλεσμένους επισκέπτες του οικοδεσπότη ο οποίος ήταν Έλληνας με το όνομα Φειδίας. Το όνομα διασώθηκε σε ψηφιδωτή επιγραφή, στην είσοδο ενός αίθριου. Διατηρούνται έξι (6) μεγάλα ψηφιδωτά δάπεδα που διακοσμούν αίθουσες συμποσίων και διασκέδασης που συνόδευε τα συμπόσια, όπως θεατρικές ή μουσικές παραστάσεις. (ενυπόγραφα)

Η πρώτη ανασκαφή έγινε το 1984-1987 και η δεύτερη 1998-2000
Η διακόσμηση μαρτυρεί τη χρήση των δωματίων: παραστάσεις νεκρής φύσης με ψάρια, κυνήγια, φρούτα και λαχανικά, όλα είδη που μπορούσαν να προσφέρονται στο γεύμα.
Θεατρικά προσωπεία και θεατρικές σκηνές από κωμωδίες του Μενάνδρου που ήταν ιδιαίτερα αγαπητές κατά τη ρωμαϊκή εποχή, υπογράφονται από καλλιτέχνη μιας μεγάλης σχολής ψηφιδωτών από την Αντιόχεια της Συρίας. Μεγάλα πεσμένα κομμάτια ψηφιδωτών από τον όροφο δείχνουν ότι το οικοδόμημα ήταν διώροφο. Η έπαυλη του Φειδία κτίστηκε το 2ο αι. μ.Χ. και επεκτάθηκε με νέες πτέρυγες και μετασκευές κατά τον 3ο αιώνα. Τότε κατασκευάστηκαν δύο από τα μεγαλύτερα ψηφιδωτά με θέματα από τον κύκλο του θεού Διονύσου.

Στο δυτικό αίθριο βρέθηκε και το ψηφιδωτό του Ομήρου.

Για το τι έγινε τότε τα γράψαμε ΕΔΩ

ΕΤΣΙ ΓΙΑ ΝΑ ΠΕΡΝΑ Η ΩΡΑ

Άλλο ένα οικόπεδο που έχει ενδιαφέρον ειναι αυτό το οικόπεδο "Πατεράκη" στην πλατεία Ελευθερίου Βενιζέλου εκεί που είναι σήμερα το καφέ "Ιντριγκα"
Αυτό ανασκάφτηκε το 1989-91 και εδώ η κατοίκηση του φαίνεται να ήταν συνεχής απο τον 1ο αι ως και τα παλαιοχριστιανικά χρόνια με δυο διαφορετικές χρήσεις του χώρου. 
Α) Κατά τον 3ο 4ο αιώνα που είναι και ο χρυσός αιώνας της πόλης με την ραγδαία εξέλιξη της σε κέντρο της ευρύτερης περιοχής απο τους Ρωμαίους. Έτσι στον χώρο αυτό συναντάμε εργαστηριακές εγκαταστάσεις, κλίβανοι (πορτοκαλί χρώμα) αγωγοί πόσιμου νερού (κόκκινο) και μια δεξαμενή (κίτρινο) μια γούρνα με πολλές σκωρίες σιδήρου. Κάτι που δηλώνει εργασίες με σίδηρο, σαν τα σημερινά σιδεράδικα. Στο χώρο αυτό βρέθηκαν 20 πήλινα αγγεία, 87 νομίσματα, και ένα μικρό γυναικείο αγαλμάτιο.
Β) Κατά τα παλαιοχριστιανικά χρόνια το βόρειο μέρος χρησιμοποιήθηκε σαν νεκροταφείο αφού βρέθηκαν 2 κιβωτιόσχημοι τάφοι και ένας παιδικός με κεραμίδια, με μοναδικό εύρημα ένα γυάλινο παιδικό θήλαστρο (Μωβ). Άρα κάπου εκεί κοντά θα υπήρχε και η παλαιοχριστιανική εκκλησία της οποίας όμως δεν βρέθηκαν ίχνη.

Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΒΛΙΘΙΑ

 Στην κοιλάδα του Βλιθιά που οδηγεί στην Παλαιόχωρα λένε οτι υπήρχαν οι αρχαίες πόλεις Καλαμύδη και Πέλκιν. Τμήμα του αμυντικού συστήματος των πόλεων αυτών αποτελούν οι πύργοι στους Ανύδρους, στον Αζωγυρέ, το Σπανιάκο και το Βλιθιά. Οι πύργοι, που επικοινωνούσαν μεταξύ τους, ήταν κτισμένοι σε στρατηγικά σημεία της κοιλάδας για να ελέγχουν τις οδικές και τις θαλάσσιες διαβάσεις, και χρονολογούνται πιθανότατα τον 4ο αι. π.Χ.. 

Αξίζει μια επίσκεψη σας λοιπόν όσοι βρεθείτε στον Βλιθιά (υπάρχει σχετική ταμπέλα) λίγοπριν μπούμε στην Παλαιόχωρα, για να δείτε το μέγεθος των πετρών και να αναρωτηθείτε πως πριν 2.500 χρόνια μπορούσαν να μετακινούν τόσες μεγάλες πέτρες και σε μεγάλο ύψος απο το έδαφος.

ΑΡΧΑΙΑ ΡΟΚΚΑΙΑ;

Η Ρόκκα είναι ένα ημιορεινό χωριό της επαρχίας μας χτισμένο εν μέρει πάνω στα λείψανα αρχαίας πόλης, στη νότια πλαγιά ενός εντυπωσιακού ψηλού βράχου που δεσπόζεις το γύρω τοπίο. Στις παρυφές του βράχου διακρίνονται τα οικιστικά λείψανα της αρχαίας θέσης, λαξευτές οικίες στο ασβεστολιθικό πέτρωμα, λαξευτές δεξαμενές, κλίμακες, δρόμοι, πλατεία και αγωγοί για την συλλογή των όμβριων υδάτων. Στην κορυφή του λόφου που ονομάζεται «Τρουλλί» και είναι φυσική ακρόπολη, σώζονται κτιστοί αναληματικοί τοίχοι και ατραποί της ρωμαϊκής περιόδου που βοηθούν στην ανάβαση, επίσης δεξαμενές, μια λαξευτή και τρεις τουλάχιστον κτιστές.
Το πρόβλημα της ταύτισης της αρχαίας αυτής θέσης με μια από τις επώνυμες πόλεις της Κρήτης, του κοινού των Μοδαίων, της Κεραίας ή της Ρόκκας απασχόλησε πολλούς μελετητές και περιηγητές.
Ο Gerola στο βιβλίο του Monumenti Veneti nell isola di Creta I (1905-1906) αποτύπωσε τα ίχνη που είδε και περιέγραψε ορισμένες κατασκευές μεταξύ των οποίων και τη μεσαιωνική οχύρωση η οποία πάντως δεν αναγνωρίζεται σήμερα, ίσως έχει κατακρημνιστεί σε φαράγγι που διέρχεται ανατολικά της πόλης και πολλά αρχιτεκτονικά μέλη βρίσκονται εντός αυτού.
Η άποψη ότι το όνομα Ρόκκα είναι βενετσιάνικο και σημαίνει φρούριο δεν φαίνεται να ευσταθεί δεδομένου ότι δεν αναφέρεται σε καμιά βενετσιάνικη πηγή.
Η πιο ισχυρή άποψη είναι η ονομασία της πόλης να προέρχεται από την Ροκκαία Αρτέμιδα (αναφέρεται από τον Αιλιανό), που σε συνδυασμό με το τοπωνύμιο, οδηγεί στην ταύτιση του ελληνιστικού αρχαίου οικισμού στο «Τρουλλί» με την αρχαία Ρόκκα.
Η Ρόκκα δεν συγκαταλέγεται στις αυτόνομες κρητικές πόλεις αλλά πιθανότητα ήταν οικισμός εξαρτημένος διοικητικά από την ισχυρή γειτονική Πολυρρήνια.
Ευρήματα από την περιοχή έχουμε μόνο από ανασκαφικές τομές σε ισόπεδα κάτω από την αρχαία πόλη, όπου εντοπίζεται το νεκροταφείο.
Τα ευρήματα χρονολογούνται από τα τέλη του 4ου αι. π.Χ έως το πρώτο ήμισυ του 2ου αι. π.Χ . Πολλά δε από αυτά εκθέτονται στο νέο αρχαιολογικό μας Μουσείο.

Παρασκευή Δροσινού.
Αρχαιολόγος

ΔΕΙΤΕ ΤΟ ΚΑΙ ΕΤΣΙ !!!

Ενδείξεις μιας μυστηριώδους συσκευής ηλικίας 2000 ετών δείχνουν ότι το αντικείμενο αυτό ήταν εμπνευσμένο από παλαιότερες συσκευές, που έχουν κατασκευαστεί από τον μεγάλο Έλληνα μαθηματικό Αρχιμήδη.Ο λεγόμενος "Μηχανισμός των Αντικυθήρων" έχει προκαλέσει την απορία των ιστορικών, επειδή είχε διασωθεί σε ένα αρχαίο ναυάγιο κοντά στο νησί των Αντικυθήρων το 1901. Έχει χρονολογηθεί ότι είναι, περίπου, του 100 π.Χ., και αποτελείται από περισσότερους 30 χάλκινους τροχούς και δείκτες, ενώ περικλείεται σε ένα ξύλινο κουτί.

..................Σύμφωνα με τα δεδομένα της ψηφιακής ακτινογραφίας πριν από τρία χρόνια ο μηχανισμός ήταν σαν ένα επιτραπέζιο ρολόι με ένα μεγάλο καντράν στην πρόσθια και δύο στην οπίσθια όψη του. Στο εσωτερικό του 31 γρανάζια (ίσως και περισσότερα, αλλά μόνο τόσα έχουν εντοπισθεί) χρησιμοποιήθηκαν προκειμένου στις ενδείξεις των καντράν να συνοψισθούν όλες οι αστρονομικές γνώσεις της εποχής του (150-100 π.Χ.). Έτσι, το καντράν της πρόσθιας όψης ήταν ένα κλασικό ημερολόγιο 365 ημερών (με δυνατότητα ρύθμισης για δίσεκτα έτη), ενώ έδειχνε πιθανότατα τις σχετικές θέσεις των πλανητών. Το οπίσθιο μέρος του μηχανισμού φιλοξενούσε δύο μεγάλα σπειροειδή καντράν: το επάνω αντιπροσώπευε τον Μετονικό κύκλο και το κάτω τον κύκλο του Σάρου. Ο Μετονικός είναι ένας κύκλος 19 ετών ή 235 σεληνιακών μηνών. (Ένας σεληνιακός ή συνοδικός μήνας είναι το διάστημα μεταξύ δύο ομοίων φάσεων της Σελήνης, π.χ. από Πανσέληνο σε Πανσέληνο). Ο κύκλος αυτός αντιπροσωπεύει την επιστροφή της Σελήνης στην ίδια φάση και στην ίδια ημερομηνία του έτους. Με το κλείσιμο του κύκλου ο Ήλιος, η Σελήνη και η Γη επιστρέφουν στους ίδιους περίπου σχετικούς προσανατολισμούς. Ο κύκλος του Σάρου προβλέπει εκλείψεις: αν μια ηλιακή ή σεληνιακή έκλειψη συμβεί σήμερα, μια παρόμοια θα συμβεί ύστερα από 223 σεληνιακούς μήνες.Και τα δύο μεγάλα οπίσθια καντράν έφεραν στο εσωτερικό τους μικρότερα. Το μικρό καντράν στο εσωτερικό του κύκλου του Σάρου αντιπροσώπευε τον κύκλο του Εξελιγμού ο οποίος έχει διάρκεια 54 ετών. Ο κύκλος αυτός επιτρέπει τον ακριβή προσδιορισμό του χρόνου των εκλείψεων: διαδοχικές σεληνιακές εκλείψεις είναι μετατοπισμένες κατά 8 ώρες και διαδοχικές ηλιακές εκλείψεις (οι οποίες γίνονται ορατές από συγκεκριμένα γεωγραφικά πλάτη) είναι μετατοπισμένες κατά 120 μοίρες. Ακριβείς επαναλήψεις σεληνιακών εκλείψεων λαμβάνουν χώρα ύστερα από τρεις κύκλους του Σάρου (όταν οι οκτάωρες μετατοπίσεις συμπληρώσουν ένα 24ωρο), και αυτό περιγράφεται από τον κύκλο του Εξελιγμού, όπου διακρίνονται οι ενδείξεις 8 και 16.Αυτά όλα είχαν αναδειχθεί σε μια προηγούμενη έρευνα. Κανείς όμως τότε δεν είχε υποπτευθεί ότι το εργαλείο αυτό θα μπορούσε να έχει και ρόλο στην καθημερινότητα των ανθρώπων. Βλέπετε, δεν είχε ακόμη διαλευκανθεί ο ρόλος του πάνω μικρού εσωτερικού καντράν στο οπίσθιο μέρος του μηχανισμού. Για την ακρίβεια, είχε θεωρηθεί ότι αυτό θα έπρεπε να αντιπροσωπεύει τον Καλλιππικό κύκλο, ο οποίος διαρκεί 76 χρόνια και είναι τέσσερις Μετονικοί κύκλοι μείον μία ημέρα. Έτσι, αυξάνεται η ακρίβεια με την οποία αντιστοιχίζεται ένα ηλιακό έτος με πλήρεις σεληνιακούς μήνες.

όλο το κείμενο στο:

http://nrdisaster.blogspot.com/2009/05/blog-post_8707.html

ΙΣΤΟΡΙΑ

Pax Minoica

Ο Μίνωας ήταν ένα μυθικό πρόσωπο και ίσως για μας που ανασκαλιζουμε σήμερα ερευνητικά τους μύθους δεν ήταν παρά μια άλλη μορφή του ίδιου του Δία. Είχε την φήμη του σοφού άρχοντα, που ακόμα και οι αθάνατοι θεοί τον καλούσαν στον Όλυμπο, αλλά και στον κάτω κόσμο εξασκούσε τα βασιλικά του καθήκοντα, απονέμοντας δικαιοσύνη στο λαό των ...σκιών. Για τους αρχαίους όμως, ακόμα και γι αυτόν το κριτικώτατο Θουκυδίδη, ήταν ένα υπαρκτό πρόσωπο που του αποδίδουν την αρχική ηγεμονία όλου του Αιγαίου και για τον οποίον πίστευαν ότι είχε καθαρίσει την Θάλασσα από τους πειρατές. Είχε, με λίγα λόγια, εδραιώσει την ειρήνη και την ελευθερία των θαλασσίων διαδρομών.

Αυτή η PAX MINOICA έστω και αν σήμερα ερμηνεύεται λίγο διαφορετικά, φαίνεται πως δεν είναι θρύλος αλλά πραγματικότητα τουλάχιστον κατά την δεύτερη χιλιετία π.Χ.. Είναι λοιπόν πολύ φυσικό όσο και δικαιολογημένο, ολόκληρο τον κρητικό πολιτισμό εκείνης της εποχής, οι σύγχρονοι αρχαιολόγοι να τον ονομάσουν Μινωικό πολιτισμό, από το όνομα του θρυλικού βασιλιά τους.

Ο Evans υποστήριξε ότι ο όρος Pax Minoica δήλωνε μια πραγματική ναυτική αυτοκρατορία, ένα αποικιακό σύστημα που εκτεινόταν μέχρι την Πελοπόννησο.

ΑΝΘΡΩΠΟΘΥΣΙΑ
Στη θέση Ανεμόσπηλια, σε υψόμετρο 440μ. στη βόρεια πλαγιά του όρους Γιούχτας, βρέθηκε το 1979 από τους Γ. και Ε. Σακελλαράκη ένα τριμερές ιερό της μινωικής Κρήτης, το οποίο αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους των Αρχανών. Από το διώροφο αυτό κτίριο της εποχής των πρώτων ανακτόρων (17ο αιώνα π.Χ.), που καταστράφηκε από σεισμό λίγες δεκαετίες αργότερα, έχουν ανασκαφεί μέχρι στιγμής τέσσερις χώροι, ίσως όμως να υπάρχουν και άλλοι βοηθητικοί. Στο προθάλαμο του ναού βρέθηκε πλήθος σκευών, 150 περίπου αγγεία διαφόρων σχημάτων ενώ το κεντρικό δωμάτιο ήταν γεμάτο από τα μεγαλύτερα σκεύη του ναού, αγγεία και πιθάρια ενώ στο ανατολικό δωμάτιο, όπου γίνονταν οι αναίμακτες τελετουργίες, υπάρχει πλήθος αντικειμένων καθώς και ένας κτιστός βαθμιδωτός βωμός πάνω στον οποίο ήταν τοποθετημένα όλα τα λατρευτικά σκεύη. Οι αιματηρές θυσίες γίνονταν στο δυτικό δωμάτιο του ναού, το οποίο ήταν και φτωχότερο σε ευρήματα. Η σημαντικότερη όμως ανακάλυψη που προκύπτει από την ανασκαφή του ναού, είναι η ύπαρξη τεσσάρων ανθρωπίνων σκελετών. Σύμφωνα με τις επιστημονικές έρευνες οι τρεις από αυτούς ( μία εκ των οποίων γυναίκα) σκοτώθηκαν από την πτώση λίθων και ξύλων της στέγης και από ταυτόχρονη πυρκαγιά. Ο τέταρτος όμως νεκρός παρουσιάζει σημαντικές διαφορές καθώς δεν βρέθηκε στο έδαφος αλλά πάνω σε τραπεζοειδή κατασκευή και σε ειδική στάση ενώ πάνω στο σώμα του βρέθηκε ένα μοναδικό χάλκινο όπλο σαν μαχαίρι. Σύμφωνα με την γνώμη ανθρωπολόγων και ιατροδικαστών, ο άνδρας αυτός υπήρξε θύμα ανθρωποθυσίας. Ασφαλώς η ανθρωποθυσία των Αρχανών είναι μια σπάνια τελετουργία, που έγινε υπό ακραίες συνθήκες, γι’αυτό ακριβώς το λόγο και δεν ανατρέπει την γνωστή εικόνα της ηρεμίας και της τάξης στη μινωική Κρήτη.

ΡΩΜΑΙΚΗ ΚΙΣΑΜΟΣ

Η αρχαία Κίσαμος εντοπίζεται κάτω από το πυκνοδομημένο κέντρο της σύγχρονης κωμόπολης και ο μεγαλύτερος αριθμός των ανασκαμμένων αρχαιοτήτων βρίσκεται σε κατάχωση. Η θέση του λιμανιού της πόλης εντοπίστηκε ήδη από τους περιηγητές του περασμένου αιώνα στη θέση Μαύρος Μόλος. Στην ανυψωμένη ξηρά και σε απόσταση λίγων μέτρων από τη θάλασσα, διακρίνεται επιμήκης ισχυρός τοίχος, που ίσως χρησίμευε ως κυματοθραύστης. Ανατολικά του Μαύρου Μόλου, στην παραλία και μέσα στη θάλασσα διακρίνονται ογκόλιθοι από θεμελίωση ελληνιστικής προβλήτας. Στα πλαίσια της pax romana η ρωμαϊκή πόλη φαίνεται ότι δεν ήταν τειχισμένη περιμετρικά, αφού κανένα ίχνος τέτοιας οχύρωσης δεν έχει διασωθεί. Η οργάνωση της πόλης, σύμφωνα με τα μέχρι τώρα ανασκαφικά δεδομένα, ακολουθεί τους πολεοδομικούς κανόνες της εποχής. Ο κεντρικός οδικός άξονας, πλάτους 4,5 - 4,7 μ., ο decumanus maximus, διασχίζει το κέντρο της πόλης με κατεύθυνση Α-Δ. Τρία τμήματά του έχουν εντοπιστεί στο δυτικό άκρο της πόλης, προς την είσοδο της από το λιμάνι. Σε τρεις θέσεις έχει εντοπιστεί ο κάθετος του, cardo maximus, με κατεύθυνση Β-Ν και πλάτος 4,20 μ. Εκτός από την ύπαρξη κτιστών πηγαδιών στις αυλές ή τα αίθρια, για οικιακή χρήση, πολλές είναι και οι μικρές δεξαμενές που συνήθως βρίσκονται στα δημόσια ή ιδιωτικά λουτρά. Στα δημόσια κτίρια που έχουν έρθει μέχρι σήμερα στο φως ανήκουν τα 3 ή 4 λουτρά ή θέρμες σε διαφορετικά σημεία της πόλης. Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ανατολικές θέρμες, όπου έχουν αποκαλυφθεί θολωτές δεξαμενές και υπόστυλες αίθουσες με μαρμαρόστρωτα δάπεδα και ορθομαρμάρωση. Η Αγορά πρέπει να βρισκόταν κοντά στο λιμάνι, καθώς στην περιοχή της εισόδου έχει αποκαλυφθεί τμήμα μεγάλης υπόστυλης στοάς, που ίσως σχετίζεται με αυτή τη λειτουργία. Η θέση του θεάτρου εντοπίζεται στο σημερινό κτίριο του ΟΤΕ και στην αρχή του δρόμου προς Πολυρρήνια. Αν και τα δημόσια οικοδομήματα που έχουν έρθει στο φως είναι λίγα, η ιδιαίτερη άνθιση και ακμή της πόλης πιστοποιείται από τις πολυτελείς οικίες και τις ιδιωτικές αστικές επαύλεις με τα ψηφιδωτά δάπεδα, που έρχονται στο φως τμηματικά και πολύ αποσπασματικά. Την πληρέστερη μέχρι τώρα εικόνα για τις επαύλεις αυτές μας παρέχει η ανασκαφή του Κέντρου Υγείας Κισάμου. Πρόκειται για μεγαλοπρεπή αστική έπαυλη, της οποίας το διασωθέν τμήμα καταλαμβάνει έκταση 1,5 στρ. Πλήθος έγχρωμων κονιαμάτων που βρέθηκαν πεσμένα πάνω στα δάπεδα μαρτυρούν πλούσιο τοιχογραφικό διάκοσμο. Σε μία πτέρυγα διαπιστώθηκε όροφος με ψηφιδωτά δάπεδα. Μέσω πρόπυλου βρισκόταν κανείς σε επίμηκες αίθριο ή εσωτερική αυλή, που αρχικά ήταν περίστυλη και περιτρεχόταν από ανοικτό αγωγό νερού για πότισμα. Αμέσως μετά την είσοδο υπήρχε το οικιακό ιερό (lararium). Το βόρειο τμήμα της έπαυλης είχε διαμορφωθεί σε χώρους υποδοχής και συμποσίων με ψηφιδωτά δάπεδα. Νότια του αιθρίου υπήρχε χώρος υποδοχής (ίσως ανδρώνας) με ψηφιδωτό δάπεδο και μαγειρεία. Ακόμα νοτιότερα κτίσθηκε σε προσθήκη ένα μικρό ιδιωτικό λουτρό. Ανατολικά των παραπάνω χώρων βρέθηκαν τρικλίνιο μεγαλύτερο των 100 τ.μ.,το οποίο άνοιγε σε αίθριο, μαγειρείο και αποθηκευτικούς χώρους. Η θέση του ρωμαϊκού νεκροταφείου με λαξευτούς αλλά και κτιστούς τάφους (1ος - 3ος αι. μ.Χ.) εντοπίζεται όχι μακριά από την πόλη, στο βόρειο τμήμα, κοντά στην αρχαία παραλία.

Βάννα Νινιού

αρχαιολόγος

16 ΜΑΡΤΙΟΥ 1900 ΕΒΑΝΣ- ΠΟΛΥΡΡΗΝΙΑ- ΚΝΩΣΣΟΣ

Φυσικά γνωρίζουμε ότι δεν ήταν ο πρώτος που έκανε συστηματική ανασκαφή στην Κνωσό. Τις ανασκαφές τις είχε ξεκινήσει το 1878 ο αρχαιόφιλος Ηρακλειώτης Μίνως Καλοκαιρινός. Η τύχη επιφύλασσε όμως στον Άγγλο Άρθουρ Έβανς, που ήρθε στην Κρήτη για πρώτη φορά το 1894, την ανακάλυψη του ανακτόρου. Λίγο πριν βρεθεί στην Κνωσσό ο Έβανς είχε ένα ατυχές πέρασμα από την περιοχή μας, την Πολυρρήνια, γύρω στα 1898 όπου βλέποντας το κάστρο και τα εμφανή ερείπια της αρχαίας πολιτείας, σκέφτηκε να κάνει εκεί τις δικές του ανασκαφές. Δυστυχώς δεν τα βρήκε με τους ντόπιους, η τοπική παράδοση λέει ότι τον ξυλοφόρτωσαν τόσο πολύ που νοσηλεύτηκε για πολύ καιρό σε σπίτι γνωστού Καστελλιανού. Το ξύλο αυτό ήταν η αιτία που αποχώρησε άρον-άρον από την Κίσαμο και στάθηκε η αφορμή να ξεκινήσει στις 16 Μαρτίου του 1900, τις ανασκαφές στην Κνωσσό. Οι εργασίες άρχισαν -αμέσως μετά την αυτονόμηση της Κρήτης- το 1900 και συνεχίστηκαν με ενδιάμεσες διακοπές επί 35 χρόνια από τον ίδιο και τους συνεργάτες του. Συνεχίζονται ακόμη σήμερα από τους αρχαιολόγους.

Η Κνωσσός αναδείχθηκε και αποτελεί πρώτο προορισμό για χιλιάδες τουρίστες κάθε χρόνο, η Πολυρρήνια παραμένει όμορφη αλλά αρχαιολογικά άσημη, ίσως ....ακόμα ψάχνει για τον δικό της Έβανς που θα την αναδείξει.

ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΑΥΤΟΝΟΜΗ Η ΚΙΣΑΜΟΣ ΣΤΟΥΣ ΕΛΛΗΝΙΣΤΙΚΟΥΣ ΧΡΟΝΟΥΣ

Το ζήτημα της αυτονομίας της Κισάμου κατά τους Ελληνιστικούς χρόνους,απασχόλησε κατά καιρούς διάφορους ερευνητές -I. Sanders,J Svoronos-Ν. Φαράκλας.
Σχετική σύγχυση είχε προκαλέσει, ως ένα βαθμό παλαιότερα η απόδοση απο τιν Σβωρόνο στην Κίσαμο ενός νομίσματος με κεφάλι Ερμή στον εμπροσθότυπο και δελφίνι στον οπισθότυπο, ( αυτό είναι σήμερα και το σήμα κατατεθέν της πόλης, το δελφίνι, και κοσμεί την ανατολική πλευρά του Δημαρχείου μας) με αποτέλεσμα κάποιοι να υποστηρίζουν την αυτονομία της. Ωστόσο ο κ. Σβωρόνος σε νεώτερη μελέτη του αμφισβήτησε την ορθότητα της ταύτισης του νομίσματος αυτού, που η αλήθεια είναι ότι άνηκε στην Τήνο. Επιπροσθέτως το γεγονός ότι στα 20 και πλέον χρόνια σωστικών ανασκαφών, δεν έχει βρεθεί νόμισμα τέτοιου τύπου, ενώ αντιθέτως έχουν περισωθεί πάμπολλα νομίσματα Πολυρρηνίας, αλλά και άλλων Κρητικών πόλεων, συνηγορεί υπέρ της επικρατούσας άποψης, δηλαδή της διοικητικής εξάρτησης της Κισάμου από την τότε ισχυρή Πολυρρήνιας, της οποίας η επικράτεια καταλάμβανε μια ευρεία για την εποχή γεωραφική έκταση.
Εξάλλου σε παλαιότερο άρθρο μας http://sadentrepese.blogspot.com/2009/01/blog-post_7096.html οι συνοριακές διαφορές τα χρόνια αυτά στην περιοχή μας ήταν μεταξύ Φαλασάρνων και Πολυρρήνιας, δεν αναφέρεται η Κίσαμος πουθενά, στην επιγραφή της Τυλίφου του 3ου π.Χ αιώνα.

Από το ανάτυπο της κρητικής εστίας "Ψήφισμα προξενίας από την Κίσαμο".

ΚΟΥΣΤΟ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ

Ζακ-Υβ Κουστό
Ο Κουστό γεννήθηκε στο Σεντ-Αντρέ-ντε-Ντουμπζάκ της Γαλλίας από τον Ντανιέλ και την Ελιζαμπέτ Κουστό, στις 11 Ιουνίου 1910. Αν και ανέκαθεν η θάλασσα ήταν η μεγάλη αγάπη του Κουστό, κατά την πρώτη του εφηβεία έδειξε ενδιαφέρον για τις μηχανές. Στην ηλικία των 11, κατασκεύασε ένα μοντέλο γερανού και στα 13 του, δημιούργησε ένα αυτοκίνητο που λειτουργούσε με μπαταρία. Επίσης, σε αυτή την ηλικία γοητεύτηκε από τον κινηματογράφο και αγόρασε την πρώτη του οικιακή κάμερα. Ο Κουστό σύντομα βαρέθηκε στο σχολείο και άρχισε να προκαλεί προβλήματα. Ως αποτέλεσμα, οι γονείς του τον έστειλαν σε ένα αυστηρό ναυτικό σχολείο. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, ο Κουστό διέπρεψε και μετά την αποφοίτησή του, μπήκε στην Ναυτική Ακαδημία στο Μπρεστ.

Το 1933, ο Κουστό κατατάχθηκε στο Γαλλικό Ναυτικό ως αξιωματικός πυροβολικού. Ήταν εκείνη την περίοδο που ξεκίνησε τις υποβρύχιες εξερευνήσεις του και άρχισε να εργάζεται στη συσκευή οξυγόνου για καταδύσεις διαρκείας.
Το 1937, ο Κουστό παντρεύτηκε τη Σιμόν Μελσουάρ, με την οποία απέκτησε δύο γιους, τον Ζαν-Μισέλ και τον Φιλίπ.
Το 1950, έγινε Πρόεδρος των Γαλλικών Ωκεανογραφικών Εκστρατειών και τον ίδιο χρόνο, αγόρασε το πλοίο «Καλυψώ» για να συνεχίσει τις εξερευνήσεις του. Για να χρηματοδοτήσει τα ταξίδια του και να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον του κοινού για τις υποβρύχιες έρευνες, ο Κουστό παρήγαγε πολυάριθμα φιλμ και εξέδωσε πολλά βιβλία. Τα ντοκιμαντέρ του περιλαμβάνουν τον Σιωπηλό Κόσμο (1956) και τον Κόσμο χωρίς Ήλιο (1966). Και τα δύο κέρδισαν τα βραβεία της Ακαδημίας στην κατηγορία του καλύτερου ντοκιμαντέρ. Τα βιβλία του περιλαμβάνουν τα Ζωντανή Θάλασσα (1963), Δελφίνια (1975) και Ζακ Κουστό: Ο Κόσμος του Ωκεανού (1985).

ΚΟΥΣΤΟ ΚΑΙ ΕΛΛΑΔΑ
Το ενδιαφέρον του πλοιάρχου Ζακ Yβ Κουστό για την Ελλάδα ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Ο πλούσιος σε εναλλαγές βυθός των ελληνικών θαλασσών και ένα Αρχιπέλαγος που μετρά χιλιάδες νησιά, νησίδες, βραχονησίδες και ύφαλους, σε συνδυασμό με τις άπειρες μαρτυρίες της μακρότατης πολιτιστικής κληρονομιάς, τον είχαν μαγνητίσει. Τότε, με μεγάλο μεράκι απαθανάτισε, στη θρυλική του ταινία «Ο κόσμος της σιωπής», το δύσκολο έργο των Ελλήνων σφουγγαράδων που μοχθούσαν μέσα στα βαριά και δυσκίνητα σκάφανδρα. Στα τέλη της ίδιας δεκαετίας, ξαναεπισκέφθηκε το Αιγαίο για ένα πρόγραμμα μελέτης των νερών της Μεσογείου. Στα μέσα της δεκαετίας του '70 ο μεγάλος θαλασσοπόρος κατέπλευσε στην Ελλάδα με το μυθικό του πλοίο «Καλυψώ».Το αποτέλεσμα του ταξιδιού -που έγινε με την παρότρυνση του υπουργείου Εξωτερικών και μεσολαβητή τον Ελληνικό Οργανισμό Τουρισμού- ήταν μια εντυπωσιακή σειρά ταινιών του Ζακ Yβ Κουστό με τίτλο «Αναζητώντας τη χαμένη Ατλαντίδα». Στην εξερεύνηση του βυθού συμμετέχει και βαθυσκάφος σχεδιασμένο από τον ίδιο. Ο πλοίαρχος θα παραμείνει στην Ελλάδα με το «Καλυψώ», το καλύτερα εξοπλισμένο πλοίο της εποχής του, από το Νοέμβριο του 1975 μέχρι τον Ιούνιο του 1976. Το πλήρωμα αποτελείται από τριάντα άτομα διαφόρων ειδικοτήτων, που είναι όλοι δύτες. Στην Ελλάδα δεν είχε ιδρυθεί ακόμη η Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων, αλλά από το 1973 υπήρχε το Ινστιτούτο Εναλίων Αρχαιολογικών Ερευνών (ΙΕΝΑΕ) που ιδρύθηκε από τους πρωτοπόρους της υποβρύχιας έρευνας στην Ελλάδα. Το υπουργείο είχε ορίσει τότε αρχαιολόγους-δύτες που θα ήταν επόπτες και θα συνεργάζονταν με το πλήρωμα του «Καλυψώ» σε όλες τις φάσεις της έρευνας. Εκτός από το βαθυσκάφος, που επέτρεπε την κάθοδο σε μεγάλα βάθη, όπως στην καλντέρα της Σαντορίνης, το ελικόπτερο του «Καλυψώ» πραγματοποιούσε φωτογραφικές και κινηματογραφικές λήψεις από αέρος. Οι προσπάθειες είχαν εστιαστεί σε συγκεκριμένες περιοχές όπου υπήρχαν γνωστά ναυάγια -βυθισμένες αρχαιότητες ή σημεία όπου υπήρχαν υποψίες για λείψανα του παρελθόντος. Η αρχή έγινε από το ακρωτήρι του Αρτεμισίου στη βόρεια Εύβοια, όπου τα δίχτυα των ψαράδων είχαν ανασύρει από το βυθό, το 1926, αριστουργήματα της κλασικής εποχής. Τα σημαντικότερα ευρήματα είναι το ορειχάλκινο άγαλμα του Δία (ή Ποσειδώνα), που δικαίως θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα γλυπτά της αρχαιότητας. Στο ίδιο σημείο βρέθηκε και ο «Μικρός Αναβάτης», ο αποκαλούμενος «Μικρός Τζόκεϊ», με το ολόσωμο άλογο, αριστούργημα των ελληνιστικών χρόνων. Λόγω της περιορισμένης ορατότητας και της αλλοίωσης του βυθού από φερτά υλικά πολλών ρεμάτων, η έρευνα του Κουστό στο Αρτεμίσιο δεν αποκάλυψε κάποιο νέο εύρημα, εκτός από μια χάλκινη χύτρα κοντά σε ένα σημείο όπου ο πλευρικός σαρωτής εντόπισε κάποια ανωμαλία του βυθού. Οι έρευνες είχαν εστιαστεί και στο σημείο όπου ήταν το πλοίο-νοσοκομείο «Βρετανικός», το αδελφό πλοίο του «Τιτανικού», που βυθίστηκε από γερμανικό υποβρύχιο κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο μεταξύ της Κέας και της Μακρονήσου. Ο Κουστό το εντόπισε και απέδειξε, παρά τους αντίθετους ισχυρισμούς της Γερμανίας, ότι εκείνη ήταν υπεύθυνη για την καταβύθιση ενός πλοίου-νοσοκομείου, κατά παράβαση των κανόνων του πολέμου. Συγκινητική ήταν η στιγμή όπου μια, τότε, ογδοντάχρονης Αγγλίδα, που είχε υπηρετήσει στο «Βρετανικό» και σώθηκε από το ναυάγιο, καταδύθηκε με το βαθυσκάφος και με συγκίνηση ξαναείδε το καράβι και ήρθε πάλι σ' επαφή, κάπου εξήντα χρόνια αργότερα, με την καμπίνα όπου διέμενε ως νεαρή νοσοκόμα. Το ταξίδι του «Καλυψώ» συνεχίστηκε από τις Κυκλάδες στο νότιο Ιόνιο. Εκεί ερεύνησαν τον κόλπο του Ναβαρίνου, όπου πέρα από τα πάμπολλα βουλιαγμένα πλοία του τουρκοαιγυπτιακού στόλου, εντοπίστηκε και ένα ελληνικό ναυάγιο. Από την Πύλο ο πλοίαρχος Κουστό συνεχίζει τις έρευνες στον Κορινθιακό, όπου επιβεβαιώνεται ότι είναι αδύνατος ο εντοπισμός της χαμένης Ελίκης, λόγω της αλλαγής της γεωμορφολογίας της περιοχής. Αξίζει ν' αναφέρουμε ότι στις Κυκλάδες, στο σημείο όπου ερευνήθηκε η καλντέρα της Σαντορίνης, στη «βουτιά» που έκανε το βαθυσκάφος φάνηκε ένας βυθός καλυμμένος από παχύ στρώμα ηφαιστειακής τέφρας. Κανένα αρχαιολογικό εύρημα όπως και κανένα αρχαίο αντικείμενο δεν βρέθηκε στο θαλάσσιο χώρο που συνορεύει με το Ακρωτήρι. Το «Καλυψώ» έφτασε μέχρι την Κρήτη, όπου εκεί ερευνήθηκε συστηματικά το μεγαλύτερο μήκος των ακτών της Μεγαλονήσου, με πολύ θετικά αποτελέσματα. Όπως μάλιστα λέει ο Χάρης Κριτζάς, που ήταν ο επόπτης αρχαιολόγος, «η περιοχή βρίθει κυριολεκτικά από υποβρύχιες αρχαιότητες». Εντοπίστηκαν εφτά ναυάγια στα φυσικά λιμάνια της νήσου Δίας, που βρίσκεται απέναντι από το Ηράκλειο. Αναγνωρίστηκε επίσης ένα σημαντικό Βυζαντινό ναυάγιο του 10ου αιώνα, φορτωμένο αμφορείς, ένα άλλο με φορτίο αμφορέων του 1ου αιώνα π.Χ. και ένα Ενετικό στο οποίο διακρίνονταν κανόνια. Στα ανοιχτά του Ηρακλείου εντοπίστηκαν τα υπολείμματα της «Λα Τερέζ», του γαλλικού πολεμικού πλοίου του Λουδοβίκου ΙΔ', που ανατινάχτηκε κατά τις εχθροπραξίες με τους Τούρκους που πολιορκούσαν τον Χάνδακα. Ο Ζακ Yβ Κουστό θα γυρίσει πίσω -μετά την Κρήτη- σε μία απ' τις σημαντικότερες έρευνες που έγιναν στη θέση του ναυαγίου των Αντικυθήρων. Η έρευνα γίνεται με το βαθυσκάφος και με δύτες που εντόπισαν μικρά, αλλά σημαντικά ευρήματα, που επιβεβαίωσαν ότι το σπουδαίο αυτό ναυάγιο είχε πολλά ακόμη ν' αποκαλύψει. Στα Αντικύθηρα, η έρευνα του Κουστό στάθηκε τυχερή, γιατί η ανακάλυψη νομισμάτων της Περγάμου, του 80 π.Χ., βοήθησε στη χρονολόγηση αυτού του ναυαγίου. O Ζακ είναι συνδεδεμένος με τις ενάλιες έρευνες. Με την εφεύρεση του ρυθμιστή κατάδυσης, γίνεται με άλλο «μάτι» η εξερεύνηση των μεγάλων ναυαγίων της Μεσογείου. Τα περισσότερα ήταν ήδη γνωστά, αλλά τώρα που ο άνθρωπος μπορούσε να κινηθεί πιο γρήγορα κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας και να παραμείνει για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε μεγάλα βάθη, οι έρευνες έγιναν μεθοδικές αρχαιολογικές επιχειρήσεις: Γκραν Κονγκλουέ, Ντιμόν, Μαχτία, Τιτάν, Κρετιέν και Αλμπένγκα θα μείνουν στην ιστορία της ναυτικής αρχαιολογίας σαν οι πρωτοπόρες ενάλιες έρευνες. Και όμως, μέχρι τα τέλη της δεκαετίας του '50 οι αρχαιολόγοι ακόμη δεν καταδύονται, περιορίζονται στη μελέτη των αρχαίων ευρημάτων που τους φέρνουν στην επιφάνεια και τις σχετικές πληροφορίες -σχέδια ή φωτογραφίες- που μεταφέρουν οι δύτες. Αυτοί είναι συχνά αξιωματικοί του πολεμικού ναυτικού ή ερασιτέχνες δύτες. Μαζί με αυτούς τους πρωτοπόρους της ενάλιας αρχαιολογίας, Ταγιέζ, Θροκμόρτον, Αμπούλ Σααντάτ, Φροστ, Καπιτέν, κινείται και ο Κουστό. Στις αρχές του 1960 με τον Πίτερ Θροκμόρτον και με τον Τζορτζ Μπας -ο τελευταίος είναι αρχαιολόγος- μπαίνουν οι κανόνες της ενάλιας αρχαιολογικής έρευνας πρώτη έρευνα σε αρχαίο ναυάγιο είχε γίνει στην Ελλάδα ήδη από το 1901, όταν Συμιακοί δύτες, που εποπτεύονταν από αρχαιολόγο στην επιφάνεια, ανέλκυσαν τους θησαυρούς των Αντικυθήρων. Ο πρώτος Έλληνας αρχαιολόγος που καταδύθηκε ήταν ο Νίκος Γιαλουρής, το 1957, στα βυθισμένα ερείπια της Φειάς, κοντά στο Κατάκολο. Είναι συχνό το φαινόμενο, το έργο που δημιουργούν άνθρωποι με ξεχωριστές ικανότητες να γκρεμίζεται και να χάνεται μετά το θάνατό τους. Του Κουστό όμως συνεχίζεται μέσα από το ομώνυμο ίδρυμα που εδρεύει στο Μόντε Κάρλο του Μονακό και τ' όνομά του, που ταυτίστηκε με τη θαλάσσια έρευνα ανά την υφήλιο.

ΠΟΛΕΙΣ ΚΑΙ ΙΕΡΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ

Οι αρχαίες πόλεις της Κισάμου κατά αλφαβητική σειρά είναι οι :
1. Αγνείον (E) στον Άγιο Σώστη στο ακρωτήριο της Γραμβούσας, πόλης και ιερό του Απόλλωνα. (λιμήν εστίν έχων ιερό…εσώτερος κόλπος και καλείται Μυρτίλος και ύδωρ έχει) Στασιασμοί
ΣΩΖΟΝΤΑΙ ΕΡΕΙΠΙΑ ΔΕΝ ΕΧΟΥΝ ΓΙΝΕΙ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ.
2. Ιναχώριον (E) κάπου στα Εννιά χωριά μεταξύ των χωριών Κούνενι και Περιβολίων. Ίναχος :ονομασία από την Μυθολογία , είναι ο γιος του Ωκεανού και της Τηθύος . Αναφέρεται στα γεωγραφικά του Πτολεμαίου σελ 3,15
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
3. Κίσαμος (Ε-Ρ) στο σημερινό Καστέλι. Ο Ντάπερ αναφέρει στην σελίδα 34 των «Κρητικών βιβλίων» τόμος Α΄. Η Κίσσαμος ή Κύσαμος ήτον εις τον καιρόν των Χριστιανών πόλις επισκοπική, και ο ΙΒ΄θρόνος. Κατά το παρόν ονομάζεται ωσαύτως Κίσαμος. (θα γίνει μια ποιο εμπεριστατωμένη ανάλυση αργότερα για την Ρωμαϊκή Κίσαμο)
ΕΚΤΕΤΑΜΕΝΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΣΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
4. Μήθυμνα (Μ-Ε-Ρ) νότια του χωριού Νοπήγεια. Κατά την τελευταία δεκαετία εξ αιτίας της διάνοιξης του νέου εθνικού δρόμου έγιναν ανασκαφές Ν. της περιοχή των Νοπηγείων από την αρχαιολόγο και διευθύντρια της ΚΕ΄ εφορίας προι/κων και κλασικών αρχ. κ Μ.Βλαζάκη, ανακαλύφτηκε οικισμός μινωικός καθώς και λείψανα κλασσικής –ελληνιστικής αλλά και ρωμαϊκής περιόδου, που συνηγορούν ότι ίσως υπήρχε τελικά η αρχαία πόλη Μήθυμνα στην περιοχή αυτή. ( Αρχαιολογικό δελτίο 46 σελ. 412 του 1991).
ΕΡΕΙΠΙΑ ΣΕ ΜΙΚΡΗ ΕΚΤΑΣΗ ΣΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
5. Πολυρρήνια (Π-Ε-Ρ), ή Πολύρην (Στ.Βυζάντιος), ή Πολύρρηνα (Πτολεμαίος) στο χωριό Πάνω Παλαιόκαστρο. Ο Στράβων αναφέρει στο κεφάλαιο Χ σελ 479. Απέχουσι δε θαλάττης ως τριάκοντα σταδίους, Φαλασάρνης δε εξήκοντα. Κωμηδόν δ’ ώκουν πρότερον. Ειτ΄ Αχαιοί και Λάκωνες συνώκησαν τειχίσαντες ερυμνόν χωρίον βλέπον προς Μεσημβρίαν. Ο Ντάπερ στα Κρητικά βιβλία Α΄ αρ. 426 σελ. 65 αναφέρει ότι
Από Κύσαμον έως έν τέταρτο της λεύγας, ευρίσκονται εις ένα λόφον τα ερείπια μιας παλαιάς πόλεως, ….Αυτή η πόλις καλείται σήμερον από τους κατοίκους του τόπου Παλαιόν Ελληνικόν Κάστρον.
ΕΡΕΙΠΙΑ ΣΕ ΜΕΓΑΛΗ ΕΚΤΑΣΗ ΣΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
6. Φαλάσαρνα (Ε-P) στο ακρωτήριο Κούτρι . Ο Σκύλαξ, στον περίπλους του σελ.47 αναφέρει (πόλις προς τον ήλιο δυόμενον η προειρημένη Φαλάσαρνα και λιμήν κλειστός). Φαίνεται ότι μαζί με την Κυδωνία αποτελούσαν τα μοναδικά «κλειστά λιμάνια» στην Κρήτη. Στις ερευνητικές ανασκαφές του 1986-87 που τα συμπεράσματα δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό AJA 92,4 σελ 463-479 φαίνεται ότι οι λιμενικές εγκαταστάσεις αποτελούν ενιαίο σύνολο με τις οχυρώσεις της αρχαίας πόλης, αλλά η λιμενολεκάνη και το κανάλι είναι εξ ολοκλήρου τεχνητά. Είναι πιθανόν η πόλη να ζούσε κυρίως από την πειρατεία και το δουλεμπόριο με μέγιστη ακμή την ελληνιστική περίοδο.(αρχ. δελ 42 σελ 567 Ελπίδα Χατζηδάκη)
ΤΜΗΜΑΤΙΚΕΣ ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΕΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
Υπάρχουν και άλλες πόλεις που οι ιστορικοί, αρχαίοι και νεώτεροι τις τοποθετούν σε περιοχές χωρίς να ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα. Όπως αναφέρει ο Πολ Φόρ πόλεις ψευδείς ή κατά φαντασία. Μερικές είναι ιερά, και άλλες κρατούν τα μυστικά τους καλά κρυμμένα στη γη. Όπως :
Β) Πόλεις ή ιερά ή περιοχές προς αναζήτηση.
1. Αχαία (Π) χώρα Πολυρρηνίων ; ο κ. Ναναδάκης την τοποθετεί κοντά στο χωριό Αζωγυρές βασίλειο του Κέκρωπα, βασιλεύς κατόπιν των Αθηνών 15 π.χ αιώνα. Ίσως όμως να λεγόταν όλη η επικράτεια των Πολυρρηνίων με αυτό το όνομα.
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
2. Βίεννος (E-Ρ) κάπου μεταξύ Κριού Μετώπου και Φαλασάρνας , μια ώρα δρόμο ΝΑ της Σκλαβοπούλας (Σταδιασμοί 335 Από Κριού Μετώπου( στάδια 12) περίπλους εις Βίεννος σταβ. ιβ. Λιμάνι έχει και ύδωρ). Ο Κορνήλιος γράφει για τους κατοίκους της πόλεως αυτής ."Ότε κάποτε ξηρασία όλην την Κρήτην ελυμαίνετο, αποικίας σε άλλους τόπους εξέπεμψαν. Οι κάτοικοι της έλαβον χρησμόν να εγκατασταθούν σε τόπο τελματώδη. Ήρθον εις την κοιλάδα του Ροδανού ποταμού της Γαλλίας και εκεί εγκαταστάθηκαν και εις την νέα πόλιν έδωσαν το όνομα της μητροπόλεως και την ονόμασαν Βίεννος σημερινή Βιέν."
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
3. Δίκτυννα (Μ-E-Ρ) ιερό της Βριτομάρτις Αρτέμιδος στο ακρωτήριο Ειρήνης (κοινώς Ροδοπού). Ο Σράβων αναφέρει : (Της Μέντοι Κυδωνίας όρος Τίτυρος, εν ώ ιερόν εστι, ού Δικταίον, αλλά Δικτύνναιον.) Ο κ. Ναναδάκης την ορίζει σαν πόλη –ιερό.
ΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
4. Ελαία (E) κάπου δυτικά του Καστελιού ή στο ακρωτήριο Γραμβούσας (Πλίνιος IV 59) Αρκετοί ιστορικοί την τοποθετούν στην Καλυβιανή Κισάμου και με τα ονόματα Ελέα- Ετέα.
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
5. Κεραία (E) πόλης αυτόνομος σύμμαχος της Πολυρρήνιας και μάλλον με κοινά σύνορα μιας και το νόμισμα της ήταν σχεδόν το ίδιο με αυτήν με παραστάσεις του Απόλλωνα και της Άρτεμις. Ο Πολύβιος ονομάζει τους κατοίκους Κερέτας. Σε επιγραφή που έχει βρεθεί αναφέρονται μεταξύ των άλλων ότι συμμάχησαν με τον Ευμένη τον Β΄. Λέγεται ακόμα ότι ο σπουδαιότερος Κρητικός ποιητής καταγόταν από την Κεραία και ονομαζόταν Ριανός. Την τοποθετούν στο χωριό Ρόκκα και αυτά τα ερείπια έψαξε ο Βursian.
ΜΙΚΡΑ ΕΡΕΙΠΙΑ ΣΤΗΝ ΡΟΚΚΑ ΣΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ
6. Κώρυκος (E) κάπου στο ακρωτήριο Γραμβούσας ; (Πτολεμαίος ΙΙΙ 15,2 Κώρυκος άκρα και πόλις γεωγρ..πλατ. 34ο 40΄) ο δε Μελέτιος στην γεωγραφία του αναφέρει (Κώρυκος Άκρα, κοινώς Κόρνικο, και πόλις ποτέ κατά το δυτικόν μέρος της νήσου, όπου παράκεινται αι Κώρυκαι νήσοι και αι Μύλαι νήσοι) Ακόμα υπάρχει νόμισμα στο βιβλίο του Golzius III 221 (Insularum Nomismata) των Κωρυκίων που φέρει τα γνωστά κρητικά σύμβολα (Πάσλευ ΙΙ 61,47)
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
7. Πέργαμος (Ε) αρχαία πόλη; Αναφέρεται ότι οι Αχαιοί έκτισαν κάστρο στην πόλη αυτή . Ίσως όμως είναι και ονομασία περιοχής Ν.Α των Γρυμπιλιανών .(Σκύλαξ περίπλους 47),αναφέρεται και από τον (Spratt, Travels..1865 ΙΙ, 206) σαν η Περγαμιαία χώρα. Σήμερα η θέση Τρουλλί ΝΔ των Γριμπιλλιανών έχει πολλές πιθανότητες.
ΕΛΑΧΙΣΤΕΣ ΣΩΣΤΙΚΕΣ ΑΝΑΣΚΑΦΕΣ ΣΤΑ ΓΡΥΜΠΙΛΙΑΝΑ
8. Ραμνούς (E) μάλλον στο Στόμιο αν και αναφέρεται και σαν λιμάνι της Γραμβούσας. Ο Κλαύδιος Πτολεμαίος το αναφέρει σαν λιμάνι. Αντίθετα ο Πλίνιος την αναφέρει και την τοποθετεί στο εσωτερικό του νησιού με το όνομα Ράμνον Το λιμάνι Ραμνούς πρώτος το αναφέρει ο Μπουολτεμόντι το 1415 κατά την περιήγηση του στην Κρήτη ,και το τοποθετεί καλώς η κακώς στο σημερινό λιμάνι της Γραμβούσας. Ο Sieber στον χάρτη του το σημειώνει στον Αποκόρωνα και συγκεκριμένα στο χωριό Ράμνη.
Ο γυμνασιάρχης Λυκούργος Βιδαλάκης προσπάθησε να
ετυμολογήσει την λέξη με το Ράμα= Ύψιστος + Ινούς= Ινώ η
προστάτιδα της ναυτιλίας
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
9. Μυκήναι (Π) Πελασγική πόλη πλησίον της Κισάμου . Ίσως το σημερινό Σελί, 3 χιλιόμετρα δυτικά, ο λόφος πάνω από το λιμάνι. Στον Φόρ αναφέρεται αλλά έχει την τοποθεσία με ερωτηματικό.
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
10. Μωδαίοι (E) κάπου κοντά στην Πολυρρήνια ; Ίσως όμως και το σημερινό χωρίο Μόδι Κ (Ο Ν. Πλάτων το 1953 ήταν σίγουρος ότι η περιοχή των ΜΩΔΑΙΩΝ ήταν το σημερινό Μάλεμε. Τελευταία από αυτοψίες σε περιοχές ανατολικά του κόλπου της Κισάμου υπάρχει η εντύπωση ότι το κοινό των Μοδαίων ίσως ήταν η περιοχή κάπου στα Λυριδιανά Κισάμου. Η άποψη άλλων είναι ότι λίγο πιο νότια της Πολυρρήνιας στο οροπέδιο Μώδια, (Λουσακιές) ακούγεται σαν μια καλή πιθανότητα.
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
11. Τεγέα (Ε) ανατολικά της Πολυρρήνιας ; Δεν υπάρχουν πολλά στοιχεία για την πόλη αυτή, μόνο ότι οι Αχαιοί κατά την δεύτερη εκστρατεία κατά της Κρήτης έκτισαν και εδώ κάστρο. Κατά τον πρόεδρο της αρχαιολογικής εταιρίας Χανίων κ. Ναναδάκη είναι μαζί με την Μυκήνα οι δύο άγνωστες πόλεις στον Νομό Χανίων.(από την μελέτη του : Αι τεσσαράκοντα μια πόλεις του νομού Χανίων. σελ 213)
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
12. Φάρος (;) πόλης της Δυτικής Κρήτης ; Τοποθεσία μάλλον !!! Ίσως όμως και ψαροχώρι στην περιοχή του Σφηναρίου.
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
13. Χερσόνησος (E-Ρ) μάλλον στο ακρωτήριο του Σφιναριού. Ο Πτολεμαίος μάλιστα στο βιβλίο Γεωγραφική υφήγησις ΙΙΙ 15,2 δίνει γεωγρ. πλάτος 34ο 35΄ και ότι μαζί με τα Φαλάσαρνα ήταν τα λιμάνια της Πολυρρήνιας. Ακόμα αναφέρει ότι η Ραμνούς απέχει 10 μίλια νότια από τα Φαλάσαρνα και το Ιναχώριον 16 μίλια νότια από την Χερσόνησο, βάση αυτών οι αρχαίες πόλεις (ΦΑΛΑΣΑΡΝΑ- ΧΕΡΣΟΝΗΣΟΣ- ΡΑΜΝΟΥΣ-ΙΝΑΧΩΡΙΟΝ ) θα βρίσκονται στο κάθετο άξονα Φαλάσαρνα –Ελαφονήσι. Την αναφέρει ακόμα και ο γεωγράφος Μελέτιος μεταξύ Φαλασάρνων και Ραμνούς.
ΑΓΝΩΣΤΗ ΠΕΡΙΟΧΗ
14. ;;;;;;;;; Ιερό δυτικά της Κισάμου στα Βιγλιά Μινωικής εποχής, αγνώστου ονόματος, αλλά και άγνωστο σε ποιο θεό ήταν αφιερωμένο, πιθανώς υστερομινωικό συνδεδεμένο στενά με την Αίγυπτο, λόγω του τύπου των αγγείων που βρέθηκαν. Η ανασκαφές συνεχίζονται !
Π= Πελασγική εποχή 1500 π.χ-1350 π.χ
Μ= Μινωική εποχή 1350 π.χ- 650 π.χ
Ε= Ελληνική εποχή 500 π.χ- 69 π.χ
Ρ= Ρωμαϊκή εποχή 69 π.χ- 330 μ.χ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

ΤΟ ΚΟΣΜΗΜΑ ΤΗΣ ΚΙΣΑΜΟΥ


Ένα μικρό κόσμημα για την Κίσαμο βρίσκεται στην πλατεία Τζανακάκη απέναντι από το ΚΤΕΛ, είναι το Αρχαιολογικό Μουσείο Κισάμου και στεγάζεται στο παλιό διοικητήριο.
- Καλά τι μας λες ! Το ξέρουμε, το ξέρουμε!!
- Φυσικά και το ξέρετε το ερώτημα όμως είναι πόσοι τελικά στους 15 μήνες τσάμπα λειτουργίας το έχετε επισκεφτεί, πόσους στείλατε να το δουν, παρόλο που .... ξέρετε που είναι;
Οι Κισαμίτες είναι οι λιγότεροι από τους 5.000 και κάτι επισκέπτες που το επισκέφτηκαν σε αυτούς τους 15 μήνες λειτουργίας του. Βέβαια το αξιοσημείωτο της υπόθεσης είναι ότι όλα τα χρόνια που γινόταν προσπάθεια να ανοίξει τις πόρτες του, και παρόλα τα προβλήματα του, όλο και κάποιοι πικρόχολα εξέφραζαν δημόσια την απογοήτευση τους που συνέχιζε να παραμένει κλειστό. Σήμερα που άνοιξε τις πόρτες του φυσικά δεν άλλαξαν και πολλά, απλά τώρα μπορεί να έχουμε Μουσείο αλλά η αδιαφορία συνεχίζετε. Οι περισσότεροι αγνοούν την ομορφιά του Μουσείου μας που από τα λεγόμενα πολλών επισκεπτών είναι από τα καλύτερα και πιο λειτουργικά του χώρου, από την άλλη όμως ούτε και τώρα σταμάτησαν τα πικρόχολα σχόλια γι΄αυτό.
Μήπως δεν μας αξίζει τελικά τίποτα από όλα αυτά που κατά καιρούς διεκδικούμε; Μήπως είμαστε μόνο φρου-φρου και αρώματα;
*******
Στο βιβλίο επισκεπτών που βρίσκεται στην είσοδο του Μουσείου διαβάζω στις σελίδες που τα ίχνη τους αφήνουν οι επισκέπτες.
« Η ¨ψηφίδα¨ που έλειπε από την Κίσαμο βρέθηκε, είναι πια στην ¨επάρκεια μας¨ να διεκδικήσουμε τους πόρους, ανθρώπινους, φυσικούς, ιστορικούς, για ένα αξιόλογο μέλλον».
Το να διεκδικείς πόσο μάλιστα για ιστορικούς-τουριστικούς σκοπούς ποτέ δεν ήταν από τα καλύτερα μας, όμως δεν παύει να αποτελεί διακαεί στόχο και της δημοτικής αρχής αλλά και της αρχαιολογικής σκαπάνης, λίγη προσπάθεια χρειάζεται ακόμα.
Ένας Εγγλέζος γράφει « Κατά λάθος ήρθα στην Κίσαμο αλλά μπαίνοντας στο Μουσείο σας δεν μπορούσα να αποχωριστώ την ομορφιά του, θα σας ξανάλθω».
Το ότι το 90% των τουριστών μας προσπερνά αδιάφορα δεν είναι είδηση, είναι όμως είδηση ότι κάτι καλό εκτός από Φαλάσαρνα, Μπάλο και Ελαφονήσι είδαν επιτέλους και κάποιοι επισκέπτες μας.
Φυσικά υπάρχουν και άλλα γραμμένα στο βιβλίο επισκεπτών, λόγια που μας κάνουν περήφανους, βέβαια θα ήμασταν περισσότερο περήφανοι αν όλοι οι κάτοικοι του Καστελλιού έκαναν μια βόλτα- επίσκεψη, ακόμα και την Κυριακή, για να θαυμάσουν τα διάφορα ευρήματα.
Τέλος θέλω να πω ότι Μουσείο θα κάναμε έτσι και αλλιώς, όμως η ομορφιά του Μουσείο μας, είναι μεγαλύτερη όταν μια ολάκερη πόλη προσφέρει αυτά τα μικρά ασήμαντα για τους περισσότερους κληροδοτήματα (αρχαία) και δεν παραμένουν σφραγισμένα στα συρτάρια μας (λίγα πιστεύω ακόμα) ή παραπεταμένα στις αυτοσχέδιες χωματερές.

Υ.Σ Ο δήμος Ν. Κυδωνίας βρήκε τα 220.000 Ε και αγόρασε το πατρικό σπίτι του Μ. Θεοδωράκη στον Κάτω Γαλατά. Έτσι άλλος ένας εκθεσιακός χώρος θα λειτουργήσει εμπλουτισμένος με ιστορικά στοιχεία όσο και κειμήλια από την ζωή και την πορεία του Μίκη Θεοδωράκη. Μακάρι να μπορούσε και ο δήμος μας να πράξη κάτι ανάλογο και για το σπίτι του δικού μας Κατράκη.
Επειδή η ιστορία γράφετε με πολλούς τρόπους σήμερα, αλλά επιδεικνύεται και αποδεικνύεται μόνο μέσα από τα μουσεία, τα βιβλία, και τις φωτογραφίες, θα ήθελα να πω και δυο καλά λόγια για την υπέροχη δουλειά του 4ου Νηπιαγωγείου, που με το ετήσιο ημερολόγιο τους, συνδυάζουν το άλλοτε με το τώρα με 11 φωτογραφίες ρετρό του Καστελλιού. Μπράβο στην προσπάθεια και πιστεύω ότι το ανεκτίμητο υλικό του μεγάλου Ανυφαντή να βρει επιτέλους κάπου στέγη και όχι να παρουσιάζεται σπάνια και λόγω του γούστου κάποιων ανθρώπων.
Οι φωτογραφίες του Γιώργου που υπάρχουν σε όλα τα οικογενειακά άλμπουμ μας είναι ότι καλύτερο έχει να παρουσιάσει η καλλιτεχνική Κίσαμος τα τελευταία χρόνια. Σίγουρα αξίζει μια μικρή προσπάθεια να μαζευτεί όλο το υλικό αυτό, φυσικά τον πρώτο λόγο τον έχει ο δήμος μας που αμ΄ τι άλλο χρωστάει κάτι στο άνθρωπο και μεγάλο καλλιτέχνη, μιας και με το διαχρονικό υλικό του δείχνει την πορεία και την εξέλιξη της πόλης, των εκδηλώσεων, την ζωή των απλών ανθρώπων και των παραδόσεων μας.