Της Ζαχαρένιας Σημανδηράκη
Συμπληρώνονται σήμερα 102 χρόνια από τότε που στο φρούριο του Φιρκά στο Χανιώτικο λιμάνι, οι Κρήτες είδαν με δακρυσμένα μάτια στους κυματισμούς της γαλανόλευκης το όνειρο αιώνων να γίνεται πραγματικότητα, γράφοντας και το τέλος τόσων αγώνων για τη Λευτεριά τους.
Σήμερα είναι μέρα ιστορικής μνήμης που μας δείχνει το δρόμο του χρέους, είναι μια μέρα ευγνωμοσύνης και τιμής για όσους αγωνίστηκαν και θυσιάστηκαν για τη λευτεριά αυτού του τόπου κληροδοτώντας μας άφθαρτα αγαθά και διαχρονικές αξίες που εκείνοι ανέδειξαν με εκατόμβες θυσιών.
Τα πέτρινα χρόνια της τελευταίας ξενικής κατοχής καλύπτουν το χρονικό διάστημα 1669-1898, και σηματοδοτούνται από πλήθος επαναστατικών εξεγέρσεων κατά του Τούρκου δυνάστη. Ο ζυγός βαρύς. Τα μέτρα του κατακτητή σκληρά. Η συμπεριφορά απάνθρωπη. Τα δεινά αβάστακτα. Οι φορολογίες εξαντλητικές.
Από κάποιες ρωγμές που δημιουργούν αυτές...
..... οι πιεστικές καταστάσεις εκτινάσσεται ο θυμός και οι ηφαιστειακές εκρήξεις της κρητικής ψυχής. Η περιπετειώδης πορεία του κρητικού λαού στο διάβα του χρόνου, γέννησε μέσα τις τρίδυμες και ομογάλακτες λέξεις Ελευθερία - Θάνατος - Ένωση. Χτυπημένες και οι τρεις ομοούσιες αυτές λέξεις στο αμόνι των αγώνων και των θυσιών, έχουν κατασταλάξει ως ειδικό βάρος μέσα στην ψυχή του κρητικού, κι έχουν φωλιάσει ως ιερό πάθος μέσα του. Ακολουθούν άλλωστε το δρόμο που έχουν χαράξει οι ένδοξες πατρογονικές καταβολές.
Με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους, οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες στο Νησί αλλάζουν σημαντικά. Νέες συνθήκες ζωής διαμορφώνονται, συνδεδεμένες στενά με τη θρησκευτική και κοινωνική οργάνωση του κατακτητή. Η πόλη των Χανίων ορίζεται έδρα Τούρκου Πασά.
Η επανάσταση του Δασκαλογιάννη - Βλάχου το 1770 και το αποτρόπαιο τέλος που του επεφύλαξαν οι Τούρκοι (τον έγδαραν ζωντανό) αλλά και όλες οι επαναστάσεις κατά τον ταραγμένο 19ο αιώνα, επηρέασαν τόσο τις κοινωνικοπολιτικές δομές της Κρητικής ζωής, όσο και τις εξελικτικές διαδικασίες στον διοικητικό και πολιτιστικό τομέα.
Η δεύτερη περίοδος της Τουρκοκρατίας αρχίζει με την επαναφορά της Κρήτης στους Τούρκους, ενώ στα μέσα του 19ου αιώνα τα Χανιά καθιερώνονται ως πρωτεύουσα του Νησιού, λόγω των συχνών επαναστάσεων στο χώρο της Δυτικής Κρήτης, γεγονός που επηρεάζει σοβαρά την εξέλιξη της πόλης.
Το 1841 ξεσπά το Κίνημα του Χαιρέτη και το 1859 το Κίνημα του Μαυρογένη, με το οποίο οι Κρήτες πετυχαίνουν να κατέχουν ελεύθερα όπλα, να ασκούν τη λατρεία και να γίνεται σεβαστή η θρησκεία τους, καθώς και τη σύσταση Χριστιανικών Δημογεροντιών που είχαν αρμοδιότητα σε θέματα παιδείας, κοινωνικής πρόνοιας, κληρονομικού και οικογενειακού δικαίου.
Ακολουθεί η τριετής επανάσταση 1866 – 1869, καθώς και η επανάσταση του 1877 - 1878 που φέρνει και την περίφημη Σύμβαση της Χαλέπας το 1878, που αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της Κρήτης, παρά το γεγονός ότι προνόμια προς τους Κρήτες παραχωρούνται ή ανακαλούνται από την Πύλη και η σκληρή δουλεία παραμένει προκαλώντας αντιδράσεις και συνεχείς επαναστάσεις και μεταγενέστερα, ενώ στις 11 Μαϊου 1896 ο πληθυσμός των Χανίων υφίσταται μεγάλη σφαγή, όπως άλλωστε τον επόμενο χρόνο 1897.
Η τελευταία επανάσταση σημαδεύεται από το επεισόδιο της 9ης Φεβρουαρίου 1897 με τον Σπύρο Καγιαλέ, ζωντανό κοντάρι της σημαίας του Eπαναστατικού Στρατοπέδου Ακρωτηρίου, στον Προφήτη Ηλία. Οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης όμως, γνωρίζοντας καλά τη στρατηγική σημασία της Κρήτης, είχαν ήδη αποφασίσει τη διεθνή κατοχή του νησιού και στις 20 Μαρτίου του ίδιου χρόνου χωρίζουν το Νησί σε διεθνείς τομείς. Η πρωτεύουσα, τα Χανιά και η γύρω περιοχή τους, γίνεται πολυεθνικός τομέας.
Στις 9 Δεκεμβρίου του 1898 και με την εποπτεία των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης, ιδρύεται το Αυτόνομο Κρητικό Κράτος. Τη διοίκηση της νεοσύστατης Κρητικής Πολιτείας, αναλαμβάνει ως Υπατος Αρμοστής, ο Πρίγκιπας Γεώργιος. Εδρα του Αρμοστή και πρωτεύουσα του Κρητικού Κράτους ήταν η πόλη των Χανίων, μεγάλο διοικητικό, πνευματικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο.
Η Κρητική Πολιτεία έχει δική της σημαία και νόμισμα - την Κρητική δραχμή - ιδρύεται η Τράπεζα Κρήτης, συντάσσεται το Σύνταγμα του Κρητικού Κράτους, γίνονται εκλογές για την ανάδειξη πληρεξουσίων, αρχίζει να εκδίδεται η Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας και δημιουργείται η Κρητική Χωροφυλακή. Συγκροτείται το Συμβούλιο του Ηγεμόνα και συνιστώνται πέντε Ανώτερες Διευθύνσεις, αντίστοιχες με τα σημερινά Υπουργεία: Οικονομικών, Εσωτερικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Θρησκευμάτων, Συγκοινωνιών και Ασφαλείας και τέλος Δικαιοσύνης (με Σύμβουλο-Υπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο).
Η σύγκρουση του Αρμοστή με τον επί της Δικαιοσύνης Σύμβουλό του Ελευθέριο Βενιζέλο έχει ως επακόλουθο το Κίνημα του Θερίσου και την αποχώρηση του Γεωργίου το 1906. Επόμενος Αρμοστής είναι ο Αλέξανδρος Ζαϊμης.
Από της 25ης Σεπτεμβρίου 1908 τα μέλη της Κυβερνήσεως της Κρήτης είχαν δώσει όρκο ενώπιον του Επισκόπου Κυδωνίας και Αποκορώνου στο όνομα του Βασιλέως των Ελλήνων. Η Κρητική Βουλή με τη σειρά της είχε επικυρώσει τα ψηφίσματα της Ένωσης, εξέδωσε επίσης δικό της πανηγυρικό ψήφισμα και προχώρησε στην κατάργηση της Αρμοστείας. Το Κρητικό Σύνταγμα καταργήθηκε και εισήχθη το Ελληνικό.
Αλλά η Ελληνική Κυβέρνηση, για να αποφύγει τις αντιδράσεις της Τουρκίας και τις διεθνείς περιπλοκές, δεν προχώρησε στην επίσημη αναγνώριση της Ένωσης. Οι Κρήτες υπέστειλαν τη σημαία της Αυτονομίας και ύψωσαν στο φρούριο Φιρκά την Ελληνική. Οι Μεγάλες Δυνάμεις απαίτησαν την υποστολή της, εφόσον η ενέργεια εθεωρείτο αντίθετη με το διεθνή χαρακτήρα του αυτόνομου καθεστώτος της Κρήτης. Η Κρητική Κυβέρνηση παραιτήθηκε αλλά η σημαία, παρά τις σχετικές εντολές των Ευρωπαίων προξένων και εφόσον δεν βρέθηκε Κρητικός να την υποστείλει, καταβιβάσθηκε βίαια στις 18 Αυγούστου 1909, με την αποκοπή του ιστού της από άγημα ανδρών του ευρωπαϊκού στόλου.
Το 1910, ο Βενιζέλος καλείται και αναλαμβάνει τις τύχες της Ελλάδας.
Κατά τα επόμενα χρόνια, η Κρήτη διοικήθηκε από τριμελείς επιτροπές, αλλά οι Κρήτες βουλευτές δεν γίνονταν δεκτοί στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Η Αρμοστεία στην Κρήτη καταργείται σιωπηρά και ακολουθείται από τη Γενική Διοίκηση, με πρώτο Γενικό Διοικητή το Στέφανο Δραγούμη. Το Κρητικό Ζήτημα έληξε με την ευτυχή κατάληξη των Βαλκανικών Πολέμων.
Η ΄Ενωση είχε ήδη πραγματοποιηθεί στη πράξη, όταν στις 14 Φεβρουαρίου 1913 αφαιρέθηκαν από το φρούριο της Σούδας οι σημαίες των Μεγάλων Δυνάμεων και της Τουρκίας. Με το ΄Αρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου (30/5/1913) ο Σουλτάνος παραιτήθηκε των δικαιωμάτων του στην Κρήτη, παραχωρώντας τα στις Μεγάλες Δυνάμεις, ενώ με ιδιαίτερη Συνθήκη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1/11/1913) παραιτήθηκε επίσης κάθε δικαιώματος επικυριαρχίας στο Νησί.
Το πρωί της 1ης Δεκεμβρίου του 1913, ημέρα Κυριακή, έξω από το λιμάνι των Χανίων αγκυροβόλησε ο Ελληνικός στόλος με τη ναυαρχίδα του, το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ», υπό το ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη.
Στην αποβάθρα του λιμανιού αποβιβάστηκαν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α', ο διάδοχος πρίγκιπας Γεώργιος, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Βουλής Ζαβιτσάνος και πολλοί αξιωματούχοι του Ελληνικού κράτους. Τους υποδέχτηκαν ο Λουκάς Κανακάρης Ρούφος, Γενικός Διοικητής Κρήτης, ο Επίσκοπος Κυδωνίας και Αποκορώνου Αγαθάγγελος, ο Δήμαρχος Χανίων Μανώλης Μουντάκης, οι γηραιοί αγωνιστές των Κρητικών επαναστάσεων, ο Γενικός Αρχηγός Κυδωνίας Χατζή Μιχάλης Γιάνναρης, και ο Αρχηγός Λάκκων Αναγνώστης Μάντακας, μαζί με πολλούς οπλαρχηγούς και αγωνιστές, αλλά και πλήθος λαού απ' όλο το νησί.
Από την αποβάθρα σχηματίστηκε πομπή που κατέληξε στο Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων, όπου τελέστηκε δοξολογία. Μετά σχηματίστηκε και πάλι πομπή, με επικεφαλής τους επισήμους και όλοι μαζί, βαδίζοντας αργά και επιβλητικά, στο στολισμένο με μυρτιές και δάφνες λιμάνι των Χανίων, ανέβηκαν στο εσωτερικό του φρουρίου του Φιρκά.
Στη βορειοανατολική γωνία του φρουρίου υπήρχε ο ιστός της σημαίας.
Ο λιμενάρχης Χανίων Γεώργιος Κουρκούτης έδεσε την ελληνική σημαία στο σχοινί του ιστού και παρέδωσε το σχοινί στο βασιλιά για να την υψώσει.
΄Ηταν η ίδια Ελληνική σημαία που είχε καταβιβασθεί βίαια από τον στόλο των Μεγάλων Δυνάμεων το 1909 και είχε διαφυλαχθεί από τον Γενικό Αρχηγό Κυδωνίας Χατζη Μιχάλη Γιάνναρη. Ο τελευταίος την είχε προσκομίσει, ύστερα από σχετικό έγγραφο των ανακτόρων, την 1η Δεκεμβρίου 1913, για να υψωθεί στον άλλοτε κομμένο ιστό του φρουρίου Φιρκά κατά την επίσημη τελετή της Ένωσης.
Ο βασιλιάς, σε ένδειξη σεβασμού και τιμής προς όλους τους αγωνιστές της λευτεριάς της Κρήτης, έδωσε το σχοινί στους αρχηγούς Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη και Αναγνώστη Μάντακα και μαζί ύψωσαν την ελληνική σημαία στον ιστό, σύμβολο της ΄Ενωσης της Κρήτης με τη Μητέρα Ελλάδα.
Οι δυο μάλιστα αγωνιστές παρασημοφορήθηκαν την ίδια ημέρα, με το "Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος".
Οι λαϊκές εκδηλώσεις για την ΄Ενωση υπήρξαν πρωτοφανείς, μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού και απερίγραπτης χαράς, με δεξιώσεις στο Φιλολογικό Σύλλογο "Χρυσόστομος" και το Διοικητήριο, λαμπαδηφορίες και λαϊκά ξεφαντώματα. Μακροσκελή δημοσιεύματα και περιγραφές των τελετών, λεπτό προς λεπτό, καταχωρούνται στις τρεις – διαφόρων πολιτικών αποχρώσεων – εφημερίδες των Χανίων, εκείνη την εποχή.
Μετά από τόσους αιώνες ξενικών κατοχών, επαναστάσεων, ηρωισμών και θυσιών στο βωμό της Πατρίδας, η Κρητική ψυχή ντυνόταν για πάντα το γαλάζιο της θάλασσας και το άσπρο της χαράς. Αιώνες αγώνων, αιμάτων και δακρύων είχαν βρει πια την ιστορική, την εθνική δικαίωσή τους.
Κι η απελπισμένη κραυγή «Ενωσις ή Θάνατος» στις επαναστατικές σημαίες του παρελθόντος, έγινε τραγούδι αγαλλίασης στην ευλογημένη ώρα της Κρήτης, εμπνέοντας τον Κωστή Παλαμά αργότερα:
Της αστραπής και της βροντής η Κρήτη
και των κελαϊδισμών και των αγώνων
των αιμάτων και των τροπαίων η Κρήτη
των τυράννων ακοίμητη φοβέρα η Κρήτη, η Κρήτη….
Συμπληρώνονται σήμερα 102 χρόνια από τότε που στο φρούριο του Φιρκά στο Χανιώτικο λιμάνι, οι Κρήτες είδαν με δακρυσμένα μάτια στους κυματισμούς της γαλανόλευκης το όνειρο αιώνων να γίνεται πραγματικότητα, γράφοντας και το τέλος τόσων αγώνων για τη Λευτεριά τους.
Τα πέτρινα χρόνια της τελευταίας ξενικής κατοχής καλύπτουν το χρονικό διάστημα 1669-1898, και σηματοδοτούνται από πλήθος επαναστατικών εξεγέρσεων κατά του Τούρκου δυνάστη. Ο ζυγός βαρύς. Τα μέτρα του κατακτητή σκληρά. Η συμπεριφορά απάνθρωπη. Τα δεινά αβάστακτα. Οι φορολογίες εξαντλητικές.
Από κάποιες ρωγμές που δημιουργούν αυτές...
..... οι πιεστικές καταστάσεις εκτινάσσεται ο θυμός και οι ηφαιστειακές εκρήξεις της κρητικής ψυχής. Η περιπετειώδης πορεία του κρητικού λαού στο διάβα του χρόνου, γέννησε μέσα τις τρίδυμες και ομογάλακτες λέξεις Ελευθερία - Θάνατος - Ένωση. Χτυπημένες και οι τρεις ομοούσιες αυτές λέξεις στο αμόνι των αγώνων και των θυσιών, έχουν κατασταλάξει ως ειδικό βάρος μέσα στην ψυχή του κρητικού, κι έχουν φωλιάσει ως ιερό πάθος μέσα του. Ακολουθούν άλλωστε το δρόμο που έχουν χαράξει οι ένδοξες πατρογονικές καταβολές.
Με την κατάκτηση της Κρήτης από τους Τούρκους, οι κοινωνικοπολιτικές συνθήκες στο Νησί αλλάζουν σημαντικά. Νέες συνθήκες ζωής διαμορφώνονται, συνδεδεμένες στενά με τη θρησκευτική και κοινωνική οργάνωση του κατακτητή. Η πόλη των Χανίων ορίζεται έδρα Τούρκου Πασά.
Η επανάσταση του Δασκαλογιάννη - Βλάχου το 1770 και το αποτρόπαιο τέλος που του επεφύλαξαν οι Τούρκοι (τον έγδαραν ζωντανό) αλλά και όλες οι επαναστάσεις κατά τον ταραγμένο 19ο αιώνα, επηρέασαν τόσο τις κοινωνικοπολιτικές δομές της Κρητικής ζωής, όσο και τις εξελικτικές διαδικασίες στον διοικητικό και πολιτιστικό τομέα.
Η δεύτερη περίοδος της Τουρκοκρατίας αρχίζει με την επαναφορά της Κρήτης στους Τούρκους, ενώ στα μέσα του 19ου αιώνα τα Χανιά καθιερώνονται ως πρωτεύουσα του Νησιού, λόγω των συχνών επαναστάσεων στο χώρο της Δυτικής Κρήτης, γεγονός που επηρεάζει σοβαρά την εξέλιξη της πόλης.
Το 1841 ξεσπά το Κίνημα του Χαιρέτη και το 1859 το Κίνημα του Μαυρογένη, με το οποίο οι Κρήτες πετυχαίνουν να κατέχουν ελεύθερα όπλα, να ασκούν τη λατρεία και να γίνεται σεβαστή η θρησκεία τους, καθώς και τη σύσταση Χριστιανικών Δημογεροντιών που είχαν αρμοδιότητα σε θέματα παιδείας, κοινωνικής πρόνοιας, κληρονομικού και οικογενειακού δικαίου.
Ακολουθεί η τριετής επανάσταση 1866 – 1869, καθώς και η επανάσταση του 1877 - 1878 που φέρνει και την περίφημη Σύμβαση της Χαλέπας το 1878, που αποτελεί ορόσημο στην ιστορία της Κρήτης, παρά το γεγονός ότι προνόμια προς τους Κρήτες παραχωρούνται ή ανακαλούνται από την Πύλη και η σκληρή δουλεία παραμένει προκαλώντας αντιδράσεις και συνεχείς επαναστάσεις και μεταγενέστερα, ενώ στις 11 Μαϊου 1896 ο πληθυσμός των Χανίων υφίσταται μεγάλη σφαγή, όπως άλλωστε τον επόμενο χρόνο 1897.
Η τελευταία επανάσταση σημαδεύεται από το επεισόδιο της 9ης Φεβρουαρίου 1897 με τον Σπύρο Καγιαλέ, ζωντανό κοντάρι της σημαίας του Eπαναστατικού Στρατοπέδου Ακρωτηρίου, στον Προφήτη Ηλία. Οι Μεγάλες Δυνάμεις της Ευρώπης όμως, γνωρίζοντας καλά τη στρατηγική σημασία της Κρήτης, είχαν ήδη αποφασίσει τη διεθνή κατοχή του νησιού και στις 20 Μαρτίου του ίδιου χρόνου χωρίζουν το Νησί σε διεθνείς τομείς. Η πρωτεύουσα, τα Χανιά και η γύρω περιοχή τους, γίνεται πολυεθνικός τομέας.
Στις 9 Δεκεμβρίου του 1898 και με την εποπτεία των Μεγάλων Δυνάμεων της Ευρώπης, ιδρύεται το Αυτόνομο Κρητικό Κράτος. Τη διοίκηση της νεοσύστατης Κρητικής Πολιτείας, αναλαμβάνει ως Υπατος Αρμοστής, ο Πρίγκιπας Γεώργιος. Εδρα του Αρμοστή και πρωτεύουσα του Κρητικού Κράτους ήταν η πόλη των Χανίων, μεγάλο διοικητικό, πνευματικό, εμπορικό και βιομηχανικό κέντρο.
Η Κρητική Πολιτεία έχει δική της σημαία και νόμισμα - την Κρητική δραχμή - ιδρύεται η Τράπεζα Κρήτης, συντάσσεται το Σύνταγμα του Κρητικού Κράτους, γίνονται εκλογές για την ανάδειξη πληρεξουσίων, αρχίζει να εκδίδεται η Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας και δημιουργείται η Κρητική Χωροφυλακή. Συγκροτείται το Συμβούλιο του Ηγεμόνα και συνιστώνται πέντε Ανώτερες Διευθύνσεις, αντίστοιχες με τα σημερινά Υπουργεία: Οικονομικών, Εσωτερικών, Δημοσίας Εκπαιδεύσεως και Θρησκευμάτων, Συγκοινωνιών και Ασφαλείας και τέλος Δικαιοσύνης (με Σύμβουλο-Υπουργό τον Ελευθέριο Βενιζέλο).
Η σύγκρουση του Αρμοστή με τον επί της Δικαιοσύνης Σύμβουλό του Ελευθέριο Βενιζέλο έχει ως επακόλουθο το Κίνημα του Θερίσου και την αποχώρηση του Γεωργίου το 1906. Επόμενος Αρμοστής είναι ο Αλέξανδρος Ζαϊμης.
Από της 25ης Σεπτεμβρίου 1908 τα μέλη της Κυβερνήσεως της Κρήτης είχαν δώσει όρκο ενώπιον του Επισκόπου Κυδωνίας και Αποκορώνου στο όνομα του Βασιλέως των Ελλήνων. Η Κρητική Βουλή με τη σειρά της είχε επικυρώσει τα ψηφίσματα της Ένωσης, εξέδωσε επίσης δικό της πανηγυρικό ψήφισμα και προχώρησε στην κατάργηση της Αρμοστείας. Το Κρητικό Σύνταγμα καταργήθηκε και εισήχθη το Ελληνικό.
Αλλά η Ελληνική Κυβέρνηση, για να αποφύγει τις αντιδράσεις της Τουρκίας και τις διεθνείς περιπλοκές, δεν προχώρησε στην επίσημη αναγνώριση της Ένωσης. Οι Κρήτες υπέστειλαν τη σημαία της Αυτονομίας και ύψωσαν στο φρούριο Φιρκά την Ελληνική. Οι Μεγάλες Δυνάμεις απαίτησαν την υποστολή της, εφόσον η ενέργεια εθεωρείτο αντίθετη με το διεθνή χαρακτήρα του αυτόνομου καθεστώτος της Κρήτης. Η Κρητική Κυβέρνηση παραιτήθηκε αλλά η σημαία, παρά τις σχετικές εντολές των Ευρωπαίων προξένων και εφόσον δεν βρέθηκε Κρητικός να την υποστείλει, καταβιβάσθηκε βίαια στις 18 Αυγούστου 1909, με την αποκοπή του ιστού της από άγημα ανδρών του ευρωπαϊκού στόλου.
Το 1910, ο Βενιζέλος καλείται και αναλαμβάνει τις τύχες της Ελλάδας.
Κατά τα επόμενα χρόνια, η Κρήτη διοικήθηκε από τριμελείς επιτροπές, αλλά οι Κρήτες βουλευτές δεν γίνονταν δεκτοί στο Ελληνικό Κοινοβούλιο. Η Αρμοστεία στην Κρήτη καταργείται σιωπηρά και ακολουθείται από τη Γενική Διοίκηση, με πρώτο Γενικό Διοικητή το Στέφανο Δραγούμη. Το Κρητικό Ζήτημα έληξε με την ευτυχή κατάληξη των Βαλκανικών Πολέμων.
Η ΄Ενωση είχε ήδη πραγματοποιηθεί στη πράξη, όταν στις 14 Φεβρουαρίου 1913 αφαιρέθηκαν από το φρούριο της Σούδας οι σημαίες των Μεγάλων Δυνάμεων και της Τουρκίας. Με το ΄Αρθρο 4 της Συνθήκης του Λονδίνου (30/5/1913) ο Σουλτάνος παραιτήθηκε των δικαιωμάτων του στην Κρήτη, παραχωρώντας τα στις Μεγάλες Δυνάμεις, ενώ με ιδιαίτερη Συνθήκη μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας (1/11/1913) παραιτήθηκε επίσης κάθε δικαιώματος επικυριαρχίας στο Νησί.
Το πρωί της 1ης Δεκεμβρίου του 1913, ημέρα Κυριακή, έξω από το λιμάνι των Χανίων αγκυροβόλησε ο Ελληνικός στόλος με τη ναυαρχίδα του, το θρυλικό θωρηκτό «Αβέρωφ», υπό το ναύαρχο Παύλο Κουντουριώτη.
Στην αποβάθρα του λιμανιού αποβιβάστηκαν ο βασιλιάς Κωνσταντίνος Α', ο διάδοχος πρίγκιπας Γεώργιος, ο πρωθυπουργός Ελευθέριος Βενιζέλος, ο Πρόεδρος της Ελληνικής Βουλής Ζαβιτσάνος και πολλοί αξιωματούχοι του Ελληνικού κράτους. Τους υποδέχτηκαν ο Λουκάς Κανακάρης Ρούφος, Γενικός Διοικητής Κρήτης, ο Επίσκοπος Κυδωνίας και Αποκορώνου Αγαθάγγελος, ο Δήμαρχος Χανίων Μανώλης Μουντάκης, οι γηραιοί αγωνιστές των Κρητικών επαναστάσεων, ο Γενικός Αρχηγός Κυδωνίας Χατζή Μιχάλης Γιάνναρης, και ο Αρχηγός Λάκκων Αναγνώστης Μάντακας, μαζί με πολλούς οπλαρχηγούς και αγωνιστές, αλλά και πλήθος λαού απ' όλο το νησί.
Από την αποβάθρα σχηματίστηκε πομπή που κατέληξε στο Μητροπολιτικό Ναό των Εισοδίων, όπου τελέστηκε δοξολογία. Μετά σχηματίστηκε και πάλι πομπή, με επικεφαλής τους επισήμους και όλοι μαζί, βαδίζοντας αργά και επιβλητικά, στο στολισμένο με μυρτιές και δάφνες λιμάνι των Χανίων, ανέβηκαν στο εσωτερικό του φρουρίου του Φιρκά.
Στη βορειοανατολική γωνία του φρουρίου υπήρχε ο ιστός της σημαίας.
Ο λιμενάρχης Χανίων Γεώργιος Κουρκούτης έδεσε την ελληνική σημαία στο σχοινί του ιστού και παρέδωσε το σχοινί στο βασιλιά για να την υψώσει.
΄Ηταν η ίδια Ελληνική σημαία που είχε καταβιβασθεί βίαια από τον στόλο των Μεγάλων Δυνάμεων το 1909 και είχε διαφυλαχθεί από τον Γενικό Αρχηγό Κυδωνίας Χατζη Μιχάλη Γιάνναρη. Ο τελευταίος την είχε προσκομίσει, ύστερα από σχετικό έγγραφο των ανακτόρων, την 1η Δεκεμβρίου 1913, για να υψωθεί στον άλλοτε κομμένο ιστό του φρουρίου Φιρκά κατά την επίσημη τελετή της Ένωσης.
Ο βασιλιάς, σε ένδειξη σεβασμού και τιμής προς όλους τους αγωνιστές της λευτεριάς της Κρήτης, έδωσε το σχοινί στους αρχηγούς Χατζή Μιχάλη Γιάνναρη και Αναγνώστη Μάντακα και μαζί ύψωσαν την ελληνική σημαία στον ιστό, σύμβολο της ΄Ενωσης της Κρήτης με τη Μητέρα Ελλάδα.
Οι δυο μάλιστα αγωνιστές παρασημοφορήθηκαν την ίδια ημέρα, με το "Χρυσό Σταυρό του Σωτήρος".
Οι λαϊκές εκδηλώσεις για την ΄Ενωση υπήρξαν πρωτοφανείς, μέσα σε κλίμα ενθουσιασμού και απερίγραπτης χαράς, με δεξιώσεις στο Φιλολογικό Σύλλογο "Χρυσόστομος" και το Διοικητήριο, λαμπαδηφορίες και λαϊκά ξεφαντώματα. Μακροσκελή δημοσιεύματα και περιγραφές των τελετών, λεπτό προς λεπτό, καταχωρούνται στις τρεις – διαφόρων πολιτικών αποχρώσεων – εφημερίδες των Χανίων, εκείνη την εποχή.
Μετά από τόσους αιώνες ξενικών κατοχών, επαναστάσεων, ηρωισμών και θυσιών στο βωμό της Πατρίδας, η Κρητική ψυχή ντυνόταν για πάντα το γαλάζιο της θάλασσας και το άσπρο της χαράς. Αιώνες αγώνων, αιμάτων και δακρύων είχαν βρει πια την ιστορική, την εθνική δικαίωσή τους.
Κι η απελπισμένη κραυγή «Ενωσις ή Θάνατος» στις επαναστατικές σημαίες του παρελθόντος, έγινε τραγούδι αγαλλίασης στην ευλογημένη ώρα της Κρήτης, εμπνέοντας τον Κωστή Παλαμά αργότερα:
Της αστραπής και της βροντής η Κρήτη
και των κελαϊδισμών και των αγώνων
των αιμάτων και των τροπαίων η Κρήτη
των τυράννων ακοίμητη φοβέρα η Κρήτη, η Κρήτη….
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου