«σώζει», δε σώζεται και οδηγεί στην ευθύνη…
Ο πολιτισμός, ισχυρίζεται ο Εντγκάρ Μορέν, παράγει βαρβαρότητα , κυρίως κατακτητική και κυριαρχική. Η ελληνική κουλτούρα, ωστόσο, διείσδυσε στο εσωτερικό του ρωμαϊκού κόσμου, που είχε μετατραπεί σε αυτοκρατορία. Εξού η περίφημη ‘ρήση του ποιητή: «Η ηττημένη Ελλάδα νίκησε τον άγριο κατακτητή της». Έτσι η βαρβαρότητα γέννησε πολιτισμό.
Στην Κρήτη, κατά τους δύο πρώτους αιώνες της βενετοκρατίας, η πολιτισμική επικοινωνία, ανάμεσα στους Βενετούς και τους κρητικούς, ήταν αδύνατη κυρίως λόγω των συνεχών επαναστάσεων των αδούλωτων κρητικών . Η εκπαίδευση των Κρητικών για περισσότερα από διακόσια χρόνια γινόταν αποκλειστικά με το πνεύμα της παράδοσης, που μετέφεραν οι βυζαντινοί λόγιοι, οι οποίοι είχαν κατακλύσει το νησί μετά την πτώση της Πόλης. Τα πρώτα γράμματα, δηλαδή ανάγνωση και γραφή, διδάσκονταν ....