ΓΙΟΡΤΕΣ ΚΑΣΤΑΝΟΥ ΣΤΗ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ ΙΝΑΧΩΡΙΟΥ (ΕΛΟΣ-ΛΙΜΝΗ -ΒΛΑΤΟΣ)

 

Γράφει ο Μιχάλης Μουντάκης
-Τα προβλήματα της καστανιάς και των καστανοπαραγωγών 
-Και τα πολιτιστικά στοιχεία του κάστανου
και της καστανιάς. 
Είναι σε όλους μας γνωστά, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι καστανιές στο Νομό  Χανίων και ειδικά στην Κίσαμο.  Κάθε χρόνο οι καστανιές, αποδεκατίζονται από  τις γνωστές ασθένειες, χωρίς  τα μέτρα και οι προσπάθειες, τόσο της επιστημονικής κοινότητας , όσο και των θεσμικών φορέων , να μπορούν, μέχρις στιγμής, να αναστρέψουν το πρόβλημα. 
Ένα βασικό εισόδημα των κατοίκων  στα καστανοχώρια του Νομού Χανίων, μειώθηκε δραματικά ,και το περιβάλλον υποβαθμίστηκε , αφού τα δάση της καστανιάς, μειώνονται και   εξαφανίζονται με καταστρεπτικά αποτελέσματα, πέραν  του οικονομικού,  και  για το ίδιο το περιβάλλον. Μια βασική απόδειξη του όλου προβλήματος, αποτελεί  και το γεγονός ότι το Συσκευαστήριο Καστάνου, στο  Έλος, της Αναπτυξιακής Εταιρείας ΕΝΝΙΑ ΧΩΡΙΑ, ΄Έκλεισε και ανέστειλε τη λειτουργία του, ελλείψει καστάνων στην Τοπική Κοινότητα , Έλους, που ήταν ο βασικός τροφοδότης του Συσκευαστηρίου..

 Ευκαιρία μεγάλη, οι φετινές γιορτές ,στο Έλος, στη Λίμνη και στο Βλάτος να  αποτελέσουν  αφορμή, έστω και την ύστατη ώρα,  και για την περαιτέρω  ανάδειξη του προβλήματος και  για τη λήψη, άμεσων  μέτρων, πριν είναι πολύ αργά για τη διάσωση της καστανιάς, με μέτρα από την πολιτεία και την παροχή κινήτρων προς τους καστανοπαραγωγούς. 
 Η  προσπάθεια που ξεκίνησε το 2020, στο Ν. Χανίων σε συνεργασία  του ΜΑΙΧ και της Δ/νσης Δασών Χανίων , με τη  Δημιουργία φυτωρίων, με δεντρύλλια και εμβολιασμένα με ντόπιες ποικιλίες, δεν έφερε τότε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.  
Σήμερα , όπως πληροφορούμαστε, στο ΜΑΙΧ  εφαρμόζονται  δύο προγράμματα. Ένα   για τη δημιουργία φυτωρίων μέσα από 100 δέντρα που έχουν επιλεγεί και χαρακτηρίζονται μητρικά , για αντοχή στις ασθένειες, ώστε να γίνεται εμβολιασμός σπορόφυτων δενδρυλλίων καστανιάς, απ αυτά τα δέντρα,  και να διανέμονται στη συνέχεια στους παραγωγούς.
Και επίσης ένα άλλο πρόγραμμα σε συνεργασία με τους Μύλους, Κρήτης για την επιλογή ποικιλιών για μεταποίηση του καστάνου και τη δημιουργία προϊόντων για  τη διατροφή, την υγεία.κ.α.
Το ΜΑΙΧ σήμερα, είναι ένα από τα μεγαλύτερα ερευνητικά κέντρα παγκόσμια για τα φυτά ,τα δέντρα και τις ασθένειες , και πρέπει να ενισχυθεί σημαντικά ώστε να συνεχίσει την έρευνα για τη σωτηρία της καστανιάς. Η Λύση στο  πρόβλημα της καστανιάς, μπορεί να έρθει μέσα από το ΜΑΙΧ,με την προϋπόθεση ότι η Πολιτεία , θα αξιοποιήσει τα αποτελέσματα της επιστημονικής έρευνας.
Συνοψίζοντας τα μέτρα που πρέπει,  να εφαρμοστούν, καταλήγουμε:
Συνέχιση της επιστημονικής  έρευνας και υιοθέτηση των αποτελεσμάτων από την Πολιτεία- Φύτευση και παραγωγή μεγάλου αριθμού δενδρυλλίων εμβολιασμένων και διανομή δωρεάν  , μέσα από μια φιλοσοφία παροχής κινήτρων  στους νέους αγρότες να ασχοληθούν με την καλλιέργεια της καστανιάς, ενώ τώρα ασχολούνται μόνο με τα θερμοκήπια. Οι Ενετοί κατακτητές πριν εκατοντάδες χρόνια, επιδότησαν στις ημιορεινές περιοχές του Νομού Χανίων, τις καστανιές και τις τσουνάτες ελιές και γι αυτό τις βλέπουμε σήμερα τόσο σιμά φυτεμένες στιςπεζούλες και στα πλάγια.

ΚΑΙΡΟΣ ΟΜΩΣ ΝΑ ΦΥΓΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΚΑΙ  ΝΑ ΕΡΘΟΥΜΕ  ΣΤΑ ΕΥΧΑΡΙΣΤΑ.
Γιορτές, καστάνου, έχουμε και φέτος στην Κίσαμο και καταβάλλεται μεγάλη προσπάθεια για την επιτυχία τους. Να δώσουμε λοιπόν τον πρέποντα γιορτινό χαρακτήρα στις εκδηλώσεις που θα γίνουν στα τρία καστανοχώρια, Έλος, Λίμνη και Βλάτος. Να συμμετέχουμε σ΄ αυτές με καλή διάθεση, να ξεφλουδίσουμε κάστανα ζεστά , να τσουγκρίσουμε τα ποτήρια μας , να πιούμε ένα  κρασί και να πούμε ότι η ελπίδα δεν χάθηκε και από αύριο ξεκινούμε πάλι και συνεχίζουμε  όλοι μαζί με όρεξη και νέες δυνάμεις να σώσουμε τις καστανές και τα κάστανα.
Τα κάστανα στη λαογραφία και στην ποίηση
Η εποχή των καστάνων συμπίπτει με την περίοδο της λειτουργίας των ρακοκάζανων, στα οποία βασικό κέρασμα αποτελούν τα κάστανα όπως λέει και το σχετικό ποίημα, που βέβαια έχει και ερωτικό χαρακτήρα.
-Οκτώβρη και Νοέμβριο ανοίγουν τα καζάνια
και κάθε βράδυ σμίγουνε πολλώ λογιώ φυντάνια.
Κρατούν πλεχτά οι κοπελιές, ξανθές και μαυρομάτες,
Και τρών’ απού τη χόβολη κάστανα και πατάτες.
Εις το καζάνι γνώρισα κι εγώ την κοπελιά μου,
με μια μαθιά που μού ’ριξεν εμπήκε στην καρδιά μου.
Με την πυρά του καζανιού άναψεν ο σεβντάς μας
κι εκαίγαν σαν τα  κάστανα μέσα τα σωθικά μας.
Και στα Χριστουγεννιάτικα κάλαντα, τα κάστανα αποτελούν το βασικό κέρασμα των καλαντιστάδων.
-…Φέρτε πανέρι κάστανα, πανέρι λεπτοκάρια 
και φέρε και γλυκό κρασί να πιουν τα παλικάρια. 
Τα κάστανα, έδωσαν το χρώμα στα μάτια, το πολυτιμότερο όργανο του ανθρώπου και μπήκαν στην ποίηση και στο τραγούδι, κυρίως με χαρακτήρα ερωτικό.
Είναι γνωστό σε όλους  μας το σχετικό άσμα.
-Μάτια καστανά μια ώρα δεν περνά
να μη σας αναζητήσω και να δακρύσω.
Έδωσαν όμως ,τα κάστανα,  το καστανό  χρώμα και  στα μαλλιά. Ο συνδυασμός αυτών των δύο, μάτια  μαλλιά και χείλη, όταν συμπέσουν, η ένταση κλιμακώνεται με καταστρεπτικά αποτελέσματα.  Όχι  καταστρεπτικά, ευεργετικά καλυτέρα να τα ονομάσουμε..
-Τα καστανά σου τα μαλλιά
Τα καστανά σου μάτια
Εκάμανέ μου τη καρδιά
Χίλια μικρά κομμάτια.
-Μαλλιά και μάτια καστανά
και ζαχαρένια χείλη.
Ετσα μου πήρες τα μυαλά
Δεν κάνω πια χαΐρι.
Δεν είναι και τόσο γνωστό, το τραγούδι  του Δημήτρη Κανελλόπουλου σε στίχους  της Μαρίας Μαρκάτου.
-Κι ήταν η θάλασσα η γαλάζια
  Τα μάτια σου τα καστανά τα φιλημένα
Κι ήταν η θάλασσα η γαλάζια
Τα μάτια σου τα σκοτεινά τ’ αγαπημένα.
Και ένα άλλο, άγνωστου ποιητή.
-Στην πόλη που μου χάρισαν 
τα καστανά σου μάτια
περπάτησα χαράματα 
σπασμένος δυο κομμάτια.
Με κυρίαρχη τη λέξη κάστανο, ο λαός μας  δημιούργησε  φράσεις και παροιμίες που απεικονίζουν καταστάσεις   και κρύβουν ολόκληρη φιλοσοφία.
α. -Η φράση :«Δεν τρέχει κάστανο»: Σημαίνει ένδειξη αδιαφορίας, ή έλλειψη ανησυχίας για κάτι.
β.- «Ποιος θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά ;»
Σημαίνει, ποιος θ’ αναλάβει  να φέρει σε πέρας αυτό το δύσκολο έργο, κυρίως για όφελος άλλου.  Και εμείς να προσθέσουμε στην κυριολεξία: Ποιος θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά. Ποιος θα σώσει δηλαδή τις καστανιές;
γ.-«Δε χαρίζει κάστανα»: "Εμείς δε χαρίζουμε κάστανα"
Δηλαδή, θα σας τιμωρήσουμε, όπως σας αξίζει.
Έχουμε όμως και αινίγματα   με τα κάστανα .
-Απ έξω είναι αγκαθωτό κι από μέσα μαλλιαρό
και από μέσα από το μαλλί  είναι μια μπουκιά καλή. 
Τι είναι?Η κουβάρα με το κάστανο..
Σε πολλά χωριά της πατρίδας μας, έδωσε η καστανιά το όνομά της. Έτσι έχουμε 8 τοπωνύμια με το όνομα αυτό.
-Καστανιά, έχουμε στα Τρίκαλα, Καστανιά και  στη Φθιώτιδα.
-Καστανιά έχουμε και στη Λακωνία, Καστανιά και στην Κορινθία.
-Καστανιά έχουμε και στην Πιερία, ,Καστανιά και στην Καρδίτσα.
-Καστανιά έχουμε και στην Κοζάνη, Καστανιά  και στη Ναύπακτο.
Στο Ν. Χανίων, ενώ έχουμε τόσα καστανοχώρια , δεν έχουμε τοπωνύμιο με τη λέξη,   Καστανιά.
Σύνθετα και παράγωγα της καστανιάς και του καστάνου.
καστανόξυλα,καστανόφυλλα,καστανόκλαδα,καστανοκουβάρες,καστανόχωμα,καστανοκοπριά, καστανόφουντες, καστανοδάσος, καστανοπέρβολο,καστανεώνας ,αγριοκαστανιά, καστανοκουφάλα καστανόλακκος, καστανοδροσιός, καστανοφωλιά, καστανίτες ,καστανολάχανο, , καστανόμελο, ,καστανάς , αποκάστανα, αποκαστανίδια,καστανομάλλης,καστανόξανθος,καστανομάτης,καστανοκόκκινος.
Καθαρά ερωτικές,  είναι οι μαντινάδες, με κύριο χαρακτηριστικό το καστανό  χρώμα των ματιών, που εκπέμπουν σήματα και  κρυφά   ερωτικά  μηνύματα, και θαμπώνουν ακόμα και τη λάμψη του φεγγαριού.
-Tα μάτια σου είναι καστανά
κι έχουνε μαύρες κόρες,
που γίνονται του έρωτα
κρυψώνες ώρες ώρες.
-Τα μάτια σου θαμπώνουνε
και το φεγγάρι ακόμα
παρόλο που' ναι καστανά
συνηθισμένο χρώμα.
-Τα μάτια σου τα καστανά
Τα φρύδια σου τα ρούσσα
Με κάμανε κι αρνήθηκα
ό,τι κι αν αγαπούσα.
Στην παρακάτω μαντινάδα,  ο  κυνηγός ,σαν μαζωχτής των καστάνων , από άλλο χωριό, ερχόταν και  τέτοιοι μαζωχτάδες  πολλές φορές στο Έλος, δεν χάνει  την ευκαιρία,  μαζί με τα κάστανα, να επιδοθεί με επιτυχία και στο κυνήγι του λαγού, με μεταφορική σημασία.
-Στα στανομαζώματα θανέρθω στο χωριό σου.
Να σέρνω το κουλούκι μου να πιάσει το λαγό σου.
-Όταν θα πας στην Κίσαμο   τέρμα ψηλά στο Έλος
Του κάστανου η νοστιμιά, δεν έχει αρχή και τέλος
-Όλο το Έλος γύρισα τα κάστανα να κόψω
Και σ είδα και λαβώθηκα και πως θα τα μαζώξω.
-Ελιωτοπούλα κοπελιά για ένα σου γέλιο μόνο,
Σ ορκίζομαι ξυπόλητος, κάστανα να μαζώνω.
-΄Ολο τον κόσμο γύρισα κι έψαχνα δίχως τέλος,
Κάστανα που στη νοστιμιά μοιάζουν μ αυτά στο Έλος.

Μιχάλης Μ. Μουντάκης

Δάσκαλος με καταγωγή από το ΄Ελος.

Πρώην Αντιδήμαρχος Κισάμου

ΟΜΙΛΙΑ ΜΙΧΑΛΗ ΜΟΥΝΤΑΚΗ ΣΤΗΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΤΩΝ ΛΑΦΟΝΗΣΙΩΝ 3 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 2023

 «Γιάντα ‘ναι μαύρα τα βουνά κι οι κάμποι χλομιασμένοι;
Γιάντα δεν τραγουδούν πουλιά στα Εννιά Χωριά, στα δάση;
Είναι που σφάξαν Κρητικούς πάνω στο Λαφονήσι,
Γέρους γυναίκες και παιδιά.
Αυτό το τραγικό γεγονός η σφαγή του Λαφονησιού, έφερε θλίψη και πόνο, όχι μόνο στους ανθρώπους αλλά  και στη φύση ολόκληρη. Τα βουνά, οι κάμποι και τα δάση, όλα μαυροφορέθηκαν όλα σκοτείνιασαν όλα σώπασαν. Αυτό το χαλασμό, έκανε  ο Λαός μας  Θρηνητικό τραγούδι, για να εκφράσει τον αβάσταχτο πόνο του.
Το 1824 ήταν ένας ακόμα δύσκολος χρόνος για την Κρήτη. 
Ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς, είχες λόγους να καταστείλει πάση θυσία την επανάσταση στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο, γιατί η συμφωνία του με τον Σουλτάνο, ήταν πως αν γίνει αυτό, τότε,  και η Κρήτη και η Πελοπόννησος θα ήταν δικές του.
Στις 17 Φεβρουαρίου ο Τομπάζης ύπαρχος του νησιού, μπροστά στον κίνδυνο,  φεύγει για να ζητήσει βοήθεια, από  την υπόλοιπη Κρήτη αλλά και την Ελλάδα, ενώ οι Τούρκοι προβαίνουν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σκορπώντας τον όλεθρο και τον θάνατο.  Οι ντόπιοι εγκαταλείπουν τα χωριά και τρέχουν σε κάθε κατεύθυνση για να σωθούν και να γλιτώσουν . 
(600 γυναικόπαιδα, γέροντες μαζί με τον άμαχο πληθυσμό από τα χωριά   Κεραμωτή, Κάμπο, Αμυγδαλοκεφάλι, Σφηνάρι, Κούνενι, Περβόλια, καταφεύγουν τελικά και ταμπουρώνονται στο Λαφονήσι, ελπίζοντας ότι οι Τούρκοι δεν θα έβρισκαν το αβαθές πέρασμα που οδηγεί στο Νησί. Μαζί τους και 40 ένοπλοι Κρητικοί.
Ο φόβος των Τούρκων, ότι οι σκλαβωμένοι Έλληνες πήραν τα όπλα για να ελευθερωθούν, και η υπόσχεση στον Ιμπραήμ ότι η Κρήτη και η Πελοπόννησος  είναι δικές του, αν κινήσει, δεν άφηναν  δυστυχώς κανένα περιθώριό αποτυχίας. Αρκούσε στον Ιμπραήμ, ότι γνώριζε ότι στο Λαφονήσι απάνω είχαν καταφύγει Κρητικοί.  Αυτά όλα αύξησαν τη μανία του για να πνίξει την επανάσταση στο  αίμα και να προχωρήσει στη σφαγή του Λαφονησιού..    
Ήταν 24 Απριλίου, ανήμερα  του Πάσχα. Η μάχη ήταν άνιση  και  σκληρή. Οι άντρες σφαγιάστηκαν. Οι γυναίκες και τα παιδιά (117 άτομα) πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου
Σ’ αυτό το μικρό νησάκι ,συντελέστηκε το μεγάλο δράμα, η σφαγή του Λαφονησιού, η μεγάλη θυσία. 
Κι ο λαός, μόλις έμαθε το αβάσταχτο κακό, Θρηνητικό τραγούδι έκαμε τον πόνο του για να τον απαλύνει και να μην πονά.
Από τότε, η τοποθεσία, της σφαγής, ονομάστηκε Τουρκαύλακο. Εκτός από τους άντρες βρέθηκαν και πολλές γυναίκες σκοτωμένες οι οποίες προτίμησαν να θυσιαστούν παρά να πέσουν στα χέρια του εχθρού.
Η παράδοση λέει: «το αίμα έτρεχε αυλάκι που κοκκίνισε τη θάλασσα και πότισε την άμμο».Εκεί αποδίδεται και το κοκκινωπό χρώμα που έχει η άμμος της περιοχής.
Πιο πάνω στον ιερό βράχο της Χρυσοσκαλίτισσας  οι Τουρκοαιγύπτιοι  ετοιμάστηκαν ν’ ανεβούν τα σκαλοπάτια για να βεβηλώσουν το προσκύνημα. Όταν όμως ανέβαιναν στην λαξευτή σκάλα που οδηγούσε στην  εκκλησία, ένα άγριο σμήνος μελισσών που φώλιαζε στο κοίλωμα, εξαγριώθηκε και έτρεψε σε φυγή τους επιδρομείς.
Το νησί καλύφτηκε από τα οστά των σφαγιασθέντων. Ακόμη και σήμερα όταν φυσά μανιασμένος αέρας ξεθάβει κάπου-κάπου  οστά των μαρτύρων. Στην μνήμη τους στέκει μνημείο χτισμένο από μαύρη πέτρα που γράφει:
ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΛΑΦΟΝΗΣΙΟΥ 1824.
ΗΡΩΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ 40 ΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ.
ΘΥΣΙΑ 600 ΓΥΝΑΙΚΟΠΑΙΔΩΝ.
ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΣΑΣ
ΤΟΥ ΛΥΤΡΩΜΟΥ Η ΧΑΡΑΥΓΗ ΡΟΔΙΖΕΙ.
Ο επετειακός εορτασμός της σημερινής εκδήλωσης  για τη σφαγή του Λαφονησιού, πρέπει να είναι  ταυτόχρονα και μνημόσυνο θρηνητικό για τις ανθρώπινες υπάρξεις που η θυσία τους υπήρξε το βαρύ τίμημα της ελευθερίας. Και είναι πολύ εκτεταμένος ο χάρτης, ο γεωγραφικός, της μεγάλης αυτής θυσίας και μόνο των αμάχων σε όλα σχεδόν τα σημεία του ελληνικού χώρου: 
Το εμφατικό και διαχρονικό «Όχι» ως απάντηση στις δυνάμεις που απειλούσαν την Ελλάδα, οι θυσίες, οι απώλειες και η αντίσταση ενάντια στις δυνάμεις του εχθρού, αποτελούν μέρος μιας διαρκούς κληρονομιάς που έχει κατακτήσει μια θέση στην καρδιά των Ελλήνων.
Αυτή την μέρα, θαυμάζομε, θρηνούμε και θυμούμαστε όλους εκείνους που πολέμησαν, που Θυσιάστηκαν για την απελευθέρωσή της Κρήτης από τον Τουρκικό ζυγό.
Την σημερινή επέτειο στο Ελαφόνήσι, που τιμούμε. Παλαιότερα, την επιδρομή των Αράβων  Σαρακηνών, των Ενετών και των Φράγκων και τελευταία των Γερμανών. Σε όλους αυτούς τους εισβολείς, η Ελληνική, η κρητική απάντηση ήταν Μολών Λαβέ.

Ο κρητικός μαντιναδολόγος, το τραγούδησε με τα δικά του χαρακτηριστικά λόγια. Και συνέδεσε τη Λευτεριά με τη Θυσία.
«Χωρίς νεκρούς η Λευτεριά, ζάλο ποτέ δεν κάνει.
Γιατί η παντέρμη βρίσκεται στου Τουφεκιού την κάνη».
Τα μεγαλύτερα  και ευγενέστερα ιδανικά, για τα οποία έπεσαν οι ένδοξοι νεκροί στο Λαφονήσι, είναι το μεγαλείο και η τιμή της πατρίδας, που ενέπνευσε διαχρονικά τους πολεμιστές στα πεδία των μαχών.
Η Ελληνική Επανάσταση  του 21, χρειάστηκε τη θυσία του Λαφονησιού, αφού, αυτή, αποτέλεσε το λίπασμα, για το δέντρο της ελευθερίας. 
Αυτές οι θυσίες και αυτοί οι αγώνες  του Λαού μας, συνεχίστηκαν, μέχρι  να έρθει τελικά η  επέμβαση και η νίκη των Μεγάλων δυνάμεων, Αγγλίας, Γαλλίας και  Ρωσίας, που και για τα δικά τους συμφέροντα, συνετέλεσαν στην απελευθέρωση της πατρίδας μας, από τον Τουρκικό ζυγό, το 1832.
Όμως η Κρήτη, χρειάστηκε, να συνεχίσει να πολεμά άλλα 71 χρόνια, μέχρι το 1913, που έγινε επιτέλους η πολυπόθητη Ένωση  με την Ελλάδα, με την ηγεσία, τη διορατικότητα, τις έξυπνες πολιτικές κινήσεις, και τα διεθνή ερείσματα του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Επειδή όμως στην ιστορία, δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο το τότε, αλλά κυρίως, το σήμερα και  το αύριο, είναι ανάγκη να ομολογήσουμε και να πούμε ότι σήμερα, 199 χρόνια από την σφαγή του Λαφονησιού, η Τουρκία, απειλεί, και πάλι, την πατρίδα μας. Παρανομεί, δεν σέβεται τους κανόνες  του διεθνούς δικαίου, σχεδιάζει χάρτες κατά το δοκούν στο Αιγαίο, πολλές φορές περιλαμβάνει και περιοχές της δυτικής Κρήτης και του Λαφονησιού, άλλοτε φτάνει και μέχρι τη Γαυδοπούλα.
Το Τελευταίο διάστημα, και λόγο του καταστροφικού σεισμού στην Τουρκία, υπάρχει μια  πρόσκαιρη αλλαγή στη στάση της Τουρκίας στο Αιγαίο. Να ευχηθούμε η διπλωματία, να φέρει καρπούς ειρηνικούς.
Όμως το Λαφονήσι έχει και την άλλη του πλευρά. Δεν είναι μόνο η πολεμική ιστορία του, αφού δυο είναι τα στοιχεία που προσδιορίζουν τη φυσιογνωμία αυτού του τόπου. Η Ιστορία του που είναι βαμμένη με το αίμα, και το ξεχωριστό, μοναδικό θα λέγαμε φυσικό περιβάλλον, γεμάτο μαγεία, ομορφιά ανεπανάληπτη, και γι αυτό το επισκέπτονται καθημερινά χιλιάδες επισκέπτες για να δουν και να θαυμάσουν.     
Την ομορφιά αυτή δεν την ζήλεψαν μόνο οι άνθρωποι διαχρονικά, αλλά και οι θεοί. Εδώ ήταν στην αρχαιότητα οι Μουσαγόρες τα δυο μικρά νησάκια που βλέπομε ανατολικά του Λαφονησιού Πρασονήσι και Πλακουρήθρα, ήταν αφιερωμένα στις  εννέα Μούσες, και στον  αρχηγό τους το Μουσαγέτη Απόλλωνα. Δεν το διάλεξαν λοιπόν τυχαία το μέρος αυτό οι θεοί. Για την ομορφιά και τη μαγεία του το επέλεξαν και κυρίως, για να εξευμενίσουν  τις θεές για τα κύματα που δημιουργούσαν στη θάλασσα και έπνιγαν τα καράβια. Εδώ υπήρχε το Ιερό του Απόλλωνα του Μουσαγέτη, του ηγέτη του αρχηγού των Μουσών, και παρακάτω, υπήρχε το Ιερό της Ινώς  με το αρχαίο Ιναχώριο. Βλέπουμε τη συνέχεια της ιστορίας. Το όνομα Ινώ απαντάται και σήμερα ως βαφτιστικό, σε οικογένειες  στην περιοχή του Ιναχωρίου αφού η Ινώ έγινε και αγία της Χριστιανικής μας Πίστης.
Κυρίες και κύριοι. Εκπρόσωποι των αρχών και των φορέων.
Για τη μοναδική ομορφιά του Λαφονησιού, πρέπει  θα μιλήσουμε, και την ανάγκην προστασίας του.
Διαχρονική είναι η θέση και η  απόφαση του Δήμου Κισάμου, και του Δημάρχου Γιώργου Μυλωνάκη και του Δήμου Καντάνου- Σελίνου, και του Δημάρχου Γιώργου Περράκη,των Συλλόγων και των φορέων για προστασία της περιοχής χωρίς δημιουργία γυψωρυχείων και άλλων έργων που επιβαρύνουν το περιβάλλον.
Όμως όταν μιλούμε για προστασία του Λαφονησιού δεν εννοούμε μόνο τα Γυψωρυχεία  αλλά και την επισκεψιμότητα στη περιοχή. Και είναι άκρως επικίνδυνο: Να ευαισθητοποιείται ο κόσμος για τα γυψωρυχεία και καλώς, και να μένει  ασυγκίνητος  για την περιβαλλοντική καταιγίδα που καθημερινά συνέβαινε, πριν ένα χρόνο, μέσα στα πόδια μας.
Χιλιάδες αυτοκίνητα και επισκέπτες ανεξέλεγκτα, πιέζαν το περιβάλλον στην περιοχή και δημιουργούσαν  μόνιμες και ανεπανόρθωτες βλάβες.
Πριν μερικά χρόνια, που είχα και πάλι την τιμή να είμαι ομιλητής στην ίδια εκδήλωση των Λαφονησίων, είχα τονίσει κατά λέξη.
«Το Κεντρικό κράτος, αδυνατεί να δώσει λύση. Οι δυο δήμοι Κισάμου και Καντάνου Σελίνου, μπορούν να αναλάβουν την πρωτοβουλία. Έχουν τις νομικές δυνατότητες να το πράξουν, ώστε σαν πρώτο βήμα από την επόμενη σεζόν, κανένα αυτοκίνητο να μην κατεβαίνει  κάτω. Και κατόπιν, να εφαρμοστεί σταδιακά και έλεγχος των επισκεπτών. Γνωρίζουμε ότι ο Δήμαρχος Κισάμου κ. Μυλωνάκης, και Καντάνου Σελίνου, κ. Περάκης το έχουν στους  σχεδιασμούς  τους. Μεγάλα και οργανωμένα πάρκινγκ απαιτούνται για τη στάθμευση των χιλιάδων οχημάτων και μικρά πούλμαν για τη μεταφορά στην παραλία. Φίλοι Δήμαρχοι, ξεκινήστε.. Ξεκινήστε από αύριο το πρωί. Ξεκινήστε  από σήμερα. Η Ιστορία θα σας ευγνωμονεί.»
Αυτά λέγαμε τότε . Δεν έγινε τον επόμενο χρόνο το 22. Έγινε όμως τον μεθεπόμενο. Έγινε φέτος. Και πρέπει να είμαστε όλοι χαρούμενοι ότι έγινε το πρώτο βήμα και γλιτώσουμε  από τα 5χιλιάδες αυτοκίνητα που ήταν στοιβαγμένα σε μια τόσο μικτή έκταση. Μπορεί το κλείσιμο του δρόμου να έγινε απροετοίμαστα όμως ήδη οι δυο Δήμοι μελετούν όλα  τα βοηθητικά  μέσα και μέτρα  που πρέπει να γίνουν, ώστε από την επόμενη σεζόν να μπορούν και τα άτομα με ειδικές ανάγκες να μετακινούνται με ασφάλεια και ακόμη όποιος δεν θέλει να περπατήσει, να μεταφέρεται με μικρό Λεωφορείο, και βέβαια, να το γνωρίζουν αυτό, οι επισκέπτες πριν  ξεκινήσουν για το Λαφονήσι. 
Το πρώτο βήμα έγινε. Τα υπόλοιπα είναι ευκολότερα και έρχονται. Πρέπει στο σημείο αυτό να εξάρουμε τις προσπάθειες του Θοδωρή του Σκαλιδάκη, του Αντιδημαρχου, που χωρίς, να υπάρχει η ανάλογη υποδομή, δίνει λύσεις, όπως μπορεί, στη μεταφορά ατόμων με δυσκολίες μετακίνησης.
Κυρίες και κύριοι.
Ανέκαθεν οι Έλληνες ήταν ευαίσθητοι  στο περιβάλλον και  στην προστασία του. Από την αρχαιότητα, οι Έλληνες, είχαν φτιάξει και θεό, προστάτη του Περιβάλλοντος. Αυτός ήταν ο Πάνας, τραγόμορφος Θεός, αυστηρός και τιμωρός. Όποιος έκανε ζημιά στο περιβάλλον δεν γλίτωνε από τα νύχια του. Ο Θεός τον κυνηγούσε, τον καταδίωκε. Η θέση του φταίχτη ήταν πολύ δύσκολη. Από στιγμή σε στιγμή ο Θεός ολοκλήρωνε τον έργο του. 
Όμως, πριν τον συλλάβει ο Πάνας, η τιμωρία του είχε αρχίσει. Ο τρόμος και ο φόβος είχε κυριεύσει ήδη τον φταίχτη. Πάθαινε πανικό, από το φόβο του, και έπεφτε κάτω πριν τον συλλάβειο θεός. Ο Πάνας λοιπόν γέννησε τον πανικό. Παγκόσμιος όρος  της ψυχολογίας και της Ιατρικής σήμερα. Αυτή είναι η Ελλάδα η πατρίδα μας που  με περηφάνεια λέμε ότι έδωσε τα φώτα του Πολιτισμού στον κόσμο. Ένα μόνο παράδειγμα, από τα πολλά που υπάρχουν είναι και το όνομα του Πάνα και του Πανικού, καθαρά ελληνικότατες λέξεις.
Και στην Κρήτη, εδώ όμως στο νησί μας είχαμε Θεό προστάτη, του Περιβάλλοντος. Ο Τάλος ήταν ένα θεϊκό, χάλκινο κατασκεύασμα, ένα ρομπότ που φύλαγε την Κρήτη από τους εχθρούς και βέβαια, προστάτευε και το Περιβάλλον της. Τρεις κύκλους έκανε τη μέρα γύρω από την Κρήτη και την προστάτευε. Χάλκινος θεός ήταν, και κυκλοφορούσε στο σώμα του ένα υγρό σαν αίμα. Η Μήδεια με τους Αργοναύτες, του έβγαλαν την τάπα από τη φλέβα, χύθηκε το υγρό και έτσι πέθανε ο Τάλος.
 Και στα νεότερα χρόνια οι συμπατριώτες μας οι Κρήτες, ύμνησαν το περιβάλλον με το δικό τους τραγούδι. Έβαλαν το Περιβάλλον στα Ριζίτικά τραγούδια. Να θυμηθούμε το Ριζίτικο : 
Για ιδές περβόλι όμορφο (2) για ιδές κατάκρυα βρύση, στο περιβόλι μας.
Κι όσα δεντρά έμπεψεν ο Θιός (2) μέσα είναι φυτεμένα, στο περιβόλι μας..
Κι όσα πουλιά πετούμενα (2) μέσα 'ναι φωλεμένα στο περιβόλι μας.
Μέσα σε κείνο το δεντρί, φώλιασε ένα παγώνι το παγωτάκι μας τ' όμορφο.
 Εδώ , στον τελευταίο στίχο, το τραγούδι γίνεται ερωτικό το παγωνάκι είναι η κοπελιά η νέα,   η νύφη μας, και το τραγουδούμε στις χαροκοπιές και στα γλέντια. 
Κυρίες και κύριοι
Σας ευχαριστούμε που ήρθατε και φέτος, ευλαβείς προσκυνητές  στο βωμό της θυσίας του Λαφονησιού. Σας ευχαριστούμε που σέβεστε το Λαφονήσι, το νοιάζεστε και το προστατεύετε. Ευχαριστούμε το Σύλλογο Εννιαχωριανών Αττικής, Παναγία η Χρυσοσκαλίτισσα, και το Δήμο Κισάμου, που όλα αυτά τα χρόνια κρατούν άσβεστη τη φλόγα  των Λαφονησίων, αφού πλέον   έχουνγίνει θεσμός για την περιοχή και επαναλαμβάνονται κάθε χρόνο. Να θυμηθούμε αυτή την ώρα και ένα μεγάλο απόντα των Λαφονησίων, αλλά πάντα παρόντα στη σκέψη μας. Τον  Προέδρο, του Συλλόγου Εννιαχωριανών Αττικής, «Παναγία η Χρυσοσκαλιτισσα» Γρηγόρη Βαιδομαρκάκη, που πριν δυο χρόνια ταξίδεψε στον ουρανό.
Αγαπητοί φίλοι. Σε τρεις μήνες αποχαιρετούμε το 2023 και υποδεχόμαστε το 2024. 
200 χρόνια συμπληρώνονται από τη σφαγή του Λαφονησιού. Νομίζω ότι όλη αυτή τη χρονιά, πρέπει να τιμηθεί με τον καλύτερο τρόπο το Λαφονήσι  και Ιστορικά  και Περιβαλλοντικά, με εκδηλώσεις, παραστάσεις, διαγωνισμούς, εκθέσεις βραβεύσεις, κλπ.
Τα σχολεία μας έχουν τον πρώτο λόγο, οι Σύλλογοι, οι φορείς, με προεξάρχοντα το Δήμο Κισάμου. Ο Δήμος μας, θα ετοιμάσει, έγκαιρα το πρόγραμμα αυτών των δράσεων που πρέπει να γίνουν, μέσα από τη συγκρότηση επιτροπής που θα συσταθεί για το σκοπό αυτό.
Κυρίες και κύριοι. Αγαπητοί φίλοι.
Το Λαφονήσι,έχει παρελθόν έχει παρόν. Χρέος μας είναι  να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις και τις αναγκαίες συνθήκες για να έχει, και μέλλον. Αυτό ξεκίνησε φέτος και είμαστε αισιόδοξοι.
Δήμαρχοι: Το μέλλον του Λαφονησιού, είναι στα χέρια σας.
Εσείς, ξεκινήσατε την πορεία για τη σωτηρία του.
Είμαστε αισιόδοξοι για τη συνέχεια.
Σας ευχαριστώ πολύ.. 
Μιχάλης Μ. Μουντάκης
Δάσκαλος

Η ΟΜΙΛΙΑ ΤΟΥ ΜΙΧΑΛΗ ΜΟΥΝΤΑΚΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΣΦΑΓΗ ΤΟΥ ΛΑΦΟΝΗΣΙΟΥ

«Απ' το γαλάζιο πέλαγος, σε ξαγναντεύω ώ Κρήτη.
του δειλινού τα σύννεφα, χρυσό σου πλέκουν στέμμα,
κι ο ήλιος, βασιλεύοντας κατά τον Ψηλορείτη, 

κι ο ήλιος βασιλεύοντας κατά το Λαφονήσι, 

σμίγει το αίμα του ουρανού με το δικό σου αίμα»
 Μια λέξη προσθέσαμε, το Λαφονήσι. Είμαστε όμως, νομίζω συνεπείς, με το πνεύμα του μεγάλου Ακαδημαϊκού, ποιητή, και συγγραφέα Παύλου Νιρβάνα, στον οποίο ανήκουν οι παραπάνω στίχοι.
Η εικόνα αυτή, φαίνεται ξεκάθαρα, εδώ ακριβώς σ’ αυτό το χώρο που βρισκόμαστε, στην παραλία του Λαφονησιού, και σε όλη τη δυτική ακτογραμμή του Ν. Χανίων αφού ο ορίζοντας και η θάλασσα με το ηλιοβασίλεμα βάφονται κατακόκκινα. Τυχερός όποιος έκλεισε στην καρδιά του την εικόνα αυτή. Ποτέ δεν θα την ξεχάσει. Το αίμα του ουρανού, το ηλιοβασίλεμα, ενώνεται και σμίγει με το αίμα των σφραγισθέντων στο Λαφονήσι, τον Απρίλη του 1824.
Το 1824 ήταν ένας ακόμα δύσκολος χρόνος για την Κρήτη.
Ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς, είχες λόγους να καταστείλει πάση θυσία την επανάσταση στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο, γιατί η συμφωνία του με τον Σουλτάνο, ήταν πως αν γίνει αυτό, τότε, και η Κρήτη και η Πελοπόννησος θα ήταν δικές του.
Στις 17 Φεβρουαρίου ο Τομπάζης ύπαρχος του νησιού, μπροστά στον κίνδυνο, φεύγει για να ζητήσει βοήθεια, από τα Σφακιά, την υπόλοιπη Κρήτη αλλά και την Ελλάδα, ενώ οι Τούρκοι προβαίνουν σε εκκαθαριστικές επιχειρήσεις σκορπώντας τον όλεθρο και τον θάνατο. Οι ντόπιοι εγκαταλείπουν τα χωριά και τρέχουν σε κάθε κατεύθυνση για να σωθούν και να γλιτώσουν. 
600 γυναικόπαιδα, γέροντες μαζί με τον άμαχο πληθυσμό από τα χωριά Κεραμωτή, Κάμπο, Αμυγδαλοκεφάλι, Σφηνάρι, Κούνενι, Περβόλια, καταφεύγουν τελικά και ταμπουρώνονται στο Λααφονήσι, ελπίζοντας ότι οι Τούρκοι δεν θα έβρισκαν το αβαθές πέρασμα που οδηγεί στο Νησί. Μαζί τους και 40 ένοπλοι Κρητικοί.
Ο Αιγύπτιος Ιμπραήμ Πασάς, λέγεται, ότι ενημερώθηκε για το πέρασμα. 
Ίσως, όμως δεν έφταιξε το πέρασμα για τη σφαγή του Λαφονησιού, όπως δεν έφταιξε και η Κερκοπόρτα για την Πτώση της Κωνσταντινούπολης το 1453. Η έναρξη της Ελληνικής επανάστασης, ο φόβος των Τούρκων, ότι οι σκλαβωμένοι Έλληνες πήραν τα όπλα για να ελευθερωθούν και η υπόσχεση στον Ιμπραήμ ότι η Κρήτη και η Πελοπόννησος είναι δικές του, αν κινήσει, δεν άφηναν  δυστυχώς κανένα περιθώριό αποτυχίας. Αρκούσε στον Ιμπραήμ, ότι γνώριζε ότι στο Λαφονήσι απάνω είχαν καταφύγει Κρητικοί.  Αυτά όλα αύξησαν τη μανία τους για να πνίξουν την επανάσταση στο  αίμα και να προχωρήσουν στη σφαγή του Λαφονησιού.    
Ήταν 24 Απριλίου, ανήμερα  του Πάσχα. Η μάχη ήταν άνιση και σκληρή. Οι άντρες σφαγιάστηκαν. Οι γυναίκες και τα παιδιά (117 άτομα) πουλήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Αιγύπτου
Σ’ αυτό το μικρό νησάκι, συντελέστηκε το μεγάλο δράμα, η σφαγή του Λαφονησιού, η μεγάλη θυσία. Κι ο λαός,  μόλις έμαθε το αβάσταχτο κακό, τραγούδι έκαμε τον πόνο του για να τον απαλύνει και να μην πονά.
Γιάντα ‘ναι μαύρα τα βουνά κι οι κάμποι χλομιασμένοι;
Γιάντα δεν τραγουδούν πουλιά στα Εννιά Χωριά, στα δάση;
Είναι που σφάξαν Κρητικούς πάνω στο Λαφονήσι,
Γέρους γυναίκες και παιδιά.
Από τότε, η τοποθεσία ονομάστηκε Τουρκαύλακο. Εκτός από τους άντρες βρέθηκαν και πολλές γυναίκες σκοτωμένες οι οποίες προτίμησαν να θυσιαστούν παρά να πέσουν στα χέρια του εχθρού.
Η παράδοση λέει: «το αίμα έτρεχε αυλάκι που κοκκίνισε τη θάλασσα και πότισε την άμμο». Εκεί αποδίδεται και το κοκκινωπό χρώμα που έχει η άμμος της περιοχής.
Πιο πάνω στον ιερό βράχο της Χρυσοσκαλίτισσας οι Τουρκοαιγύπτιοι ετοιμάστηκαν ν’ ανεβούν τα σκαλοπάτια για να βεβηλώσουν το προσκύνημα. Όταν όμως ανέβαιναν στην λαξευτή σκάλα που οδηγούσε στην εκκλησία, ένα άγριο σμήνος μελισσών που φώλιαζε στο κοίλωμα, εξαγριώθηκε και έτρεψε σε φυγή τους επιδρομείς.
Μ’ αυτό τον τρόπο σώθηκε η εκκλησία, ενώ οι άλλες δέκα της περιοχής ισοπεδώθηκαν.
Το νησί καλύφτηκε από τα οστά των σφαγιασθέντων. Ακόμη και σήμερα όταν φυσά μανιασμένος αέρας ξεθάβει κάπου-κάπου οστά των μαρτύρων. Στην μνήμη τους στέκει μνημείο χτισμένο από μαύρη πέτρα που γράφει:
ΣΤΗ ΜΝΗΜΗ ΤΗΣ ΜΑΧΗΣ ΤΟΥ ΛΑΦΟΝΗΣΙΟΥ 1824.
ΗΡΩΙΚΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ 40 ΠΟΛΕΜΙΣΤΩΝ.
ΘΥΣΙΑ 600 ΓΥΝΑΙΚΟΠΑΙΔΩΝ.
ΑΠΟ ΤΟ ΑΙΜΑ ΣΑΣ
ΤΟΥ ΛΥΤΡΩΜΟΥ Η ΧΑΡΑΥΓΗ ΡΟΔΙΖΕΙ.
Ο επετειακός εορτασμός της σημερινής εκδήλωσης για τη σφαγή του Λαφονησιού, πρέπει να είναι ταυτόχρονα και μνημόσυνο θρηνητικό για τις ανθρώπινες υπάρξεις που η θυσία τους υπήρξε το βαρύ τίμημα της ελευθερίας. Και είναι πολύ εκτεταμένος ο χάρτης, ο γεωγραφικός, της μεγάλης αυτής θυσίας και μόνο των αμάχων σε όλα σχεδόν τα σημεία του ελληνικού χώρου: 
Και είναι ακόμη, πολύ μεγαλύτερος, ο αριθμός των μαχητών, όσοι έχασαν τη ζωή τους, στρατευμένοι στον εθνικό αγώνα. Ο Σολωμός αναφέρεται σε αυτούς με άκρα ευλάβεια, παίρνοντας όρκο, όπως σε πρόσωπα ιερά: «Μα τις ψυχές που χάθηκαν τον Τούρκο πολεμώντας».
Τιμή λοιπόν στους Λαφονησιώτες ήρωες, τους νεκρούς που θυσιάστηκαν για την πατρίδα.
Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των όρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες. Ποτέ από το χρέος μη κινούντες, λέει και ο Αλεξανδρινός ποιητής  Κων/νος Καβάφης και συμπληρώνει. 
Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει, όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν) πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος, κι οι Μήδοι επιτέλους θα διαβούνε.
Το εμφατικό  και διαχρονικό «Όχι» ως απάντηση στις δυνάμεις που απειλούσαν την Ελλάδα, οι θυσίες, οι απώλειες και η αντίσταση ενάντια στις δυνάμεις του εχθρού, αποτελούν μέρος μιας διαρκούς κληρονομιάς που έχει κατακτήσει μια θέση στην καρδιά των Ελλήνων.
Αυτή την μέρα,  θαυμάζομε , θρηνούμε όλους εκείνους που πολέμησαν, που Θυσιάστηκαν  για την απελευθέρωσή της Κρήτης από τον Τουρκικό ζυγό. Ο κρητικός μαντιναδολόγος, το τραγούδησε με τα δικά του χαρακτηριστικά λόγια.
«Χωρίς νεκρούς η Λευτεριά, ζάλο ποτέ δεν κάνει.
Γιατί η παντέρμη βρίσκεται στου Τουφεκιού την κάνη».
Τα μεγαλύτερα  και ευγενέστερα ιδανικά, για τα οποία έπεσαν οι ένδοξοι νεκροί στο Λαφονήσι, είναι το μεγαλείο και η τιμή της πατρίδας, που ενέπνευσε  διαχρονικά τους πολεμιστές στα πεδία των μαχών.
Διεθνής αποδοχή
Η Ελληνική Επανάσταση του 21, χρειάστηκε τη θυσία του Λαφονησιού, αφού, αυτή, αποτέλεσε το λίπασμα, για το δέντρο της ελευθερίας. «Λευτεριάς λίπασμα οι πρώτοι νεκροί», λέει, μετέπειτα, και ο Αγωνιστής Αλέκος Παναγούλης, στο τραγούδι, με Μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, που και αυτός από προχθές, μπήκε στο Πάνθεο των Μεγάλων Ελλήνων.
Αυτές οι θυσίες και αυτοί οι αγώνες  του Λαού μας, συνεχίστηκαν, μέχρι  να έρθει τελικά η  επέμβαση και η νίκη των Μεγάλων δυνάμεων, της Ρωσίας, της Αγγλίας και της Γαλλίας. 
Αλήθεια βλέπουμε ότι η ιστορία εκδικείται. Οι Τουρκοαιγύπτιοι που προκάλεσαν τη σφαγή του Λαφονησιού, το 1824, καταστρέφονται τελικά 3 χρόνια μετά με το στόλο τους στο Ναυαρίνο, το 1827. 
 Όμως η Κρήτη, χρειάστηκε, να συνεχίσει να πολεμά άλλα 71 χρόνια, μέχρι το 1913, που έγινε επιτέλους η πολυπόθητη η Ένωση με την Ελλάδα, με την ηγεσία, τη διορατικότητα, τις έξυπνες πολιτικές κινήσεις, και τα διεθνή ερείσματα του Ελευθερίου Βενιζέλου.
Επειδή όμως στην ιστορία, δεν πρέπει να βλέπουμε μόνο το τότε, αλλά κυρίως, το σήμερα και  το αύριο, είναι ανάγκη να ομολογήσουμε και να πούμε  ότι σήμερα, 197 χρόνια από την σφαγή του Λαφονησιού, η Τουρκία, απειλεί, και πάλι, την πατρίδα μας. Παρανομεί, δεν σέβεται τους κανόνες του διεθνούς δικαίου, σχεδιάζει χάρτες κατά το δοκούν στο Αιγαίο, πολλές φορές περιλαμβάνει και περιοχές της δυτικής Κρήτης και του Λαφονησιού, άλλοτε φτάνει και μέχρι τη Γαυδοπούλα. Τα κάνει, γιατί έχει δυστυχώς υπερασπιστές λαούς και χώρες που τους συνδέουν τα συμφέροντα που δεν έπαψαν να κυβερνούν και να ρυθμίζουν τις τύχες των  ανθρώπων και των Λαών, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Απέναντι σ' αυτά, διπλός πρέπει να είναι ο στόχος μας. Η ύπαρξη ισχυρών συμμαχιών μέσα στις οποίες συμμετέχουμε και το κυριότερο, το αξιόμαχο των ενόπλων μας δυνάμεων. Είμαστε βέβαιοι ότι έχουν γνώσην οι φύλακες.
Όμως το Λαφονήσι έχει και την άλλη του πλευρά. Δεν είναι μόνο η πολεμική ιστορία του, αφού δυο είναι τα στοιχεία που προσδιορίζουν τη φυσιογνωμία αυτού του τόπου. Η Ιστορία του που είναι βαμμένη με το αίμα, και το ξεχωριστό, μοναδικό θα λέγαμε φυσικό περιβάλλον, γεμάτο μαγεία, ομορφιά ανεπανάληπτη, και γι' αυτό το επισκέπτονται καθημερινά χιλιάδες επισκέπτες για να δουν και να θαυμάσουν.
Την ομορφιά αυτή δεν την ζήλεψαν μόνο οι άνθρωποι διαχρονικά, αλλά και οι θεοί. Εδώ ήταν στην αρχαιότητα οι Μουσαγόρες τα δυο μικρά νησάκια που βλέπομε ανατολικά του Λαφονησιού Πρασονήσι  και Πλακουρήθρα, ήταν αφιερωμένα στις  εννέα Μούσες, και στον αρχηγό τους το Μουσαγέτη Απόλλωνα. Οι Θεοί των αρχαίων Ελλήνων είχαν πολλά κοινά σημεία με τους ανθρώπους. Είχαν τις αρετές αλλά και τις ανθρώπινές κακίες. Εδώ τους άρεσε να βρίσκονται εδώ αγαπούσαν, ερωτοτροπούσαν, ζήλευαν, φθονούσαν, και εκδικούνταν. Δεν το διάλεξαν λοιπόν τυχαία το μέρος αυτό. Για την ομορφιά και τη μαγεία του το επέλεξαν και κυρίως για να εξευμενίσουν τις θεές για τα κύματα που δημιουργούσαν στη θάλασσα και έπνιγαν τα καράβια. Εδώ υπήρχε το Ιερό του Απόλλωνα  του Μουσαγέτη, του ηγέτη του αρχηγού των Μουσών, και παρακάτω, υπήρχε το Ιερό της Ινώς με το αρχαίο Ιναχώριο. Δεν προέρχεται το όνομα Ιναχώριο από τα Εννιά χωριά, όπως λαθεμένα πιστεύουν κάποιοι αλλά από την Ινώ και γι' αυτό γράφεται και με ένα ν. Βλέπουμε τη συνέχεια της ιστορίας. Το όνομα Ινώ απαντάται και σήμερα ως βαφτιστικό, σε οικογένειες στην περιοχή του Ιναχωρίου αφού η Ινώ έγινε και αγία της Χριστιανικής μας Πίστης.
Σήμερα, όπως κάθε χρόνο, εορτάζομε τα Λαφονήσια, προς τιμήν των μαρτύρων της σφαγής του 1824, με καθυστέρηση βέβαια λόγω της γνωστής πανδημίας. Το Λαφονήσι ούτε αρχίζει ούτε τελειώνει με την σφαγή του 1824. Δυο μεγάλα γεγονότα, μετά τη σφαγή, σημάδεψαν την περιοχή. Το πρώτο είναι το πλοίο Αρκάδι που είχε γίνει ο φόβος και ο τρόμος των Τούρκων στη Θάλασσα και μάλιστα το είχαν επικηρύξει με 20.000 λύρες. Όταν περικυκλώθηκε, εδώ, στο Λαφονήσι, σε ναυμαχία με τα Τουρκικά καράβια στις 7 Αυγούστου 1867 αυτοκαταστράφηκε για να μην πέσει στα χέρια του εχθρού . Επόμενος σταθμός που σημάδεψε την περιοχή, ήταν το ναυάγιο του υπερωκεάνιου «Imperatrice»,το 1907, στο οποίο πνίγηκαν 300 άνθρωποι. Από τότε τοποθετήθηκε φάρος στην περιοχή που λειτουργούσε με πετρέλαιο στην αρχή και στη συνέχεια μετά από πολλές μετατροπές λειτουργεί αυτόματα με ηλεκτρικό ρεύμα. Παλαιότερα με μπαταρία, και σήμερα με φωτοβολταϊκή πλάκα.
Κυρίες και κύριοι. Εκπρόσωποι της ελληνικής Βουλής, Εκπρόσωποι των αρχών και των φορέων.
Για τη μοναδική ομορφιά του Λαφονησιού, πρέπει  θα μιλήσουμε, και την ανάγκην προστασίας του.
Διαχρονική είναι η θέση και η  απόφαση του Δήμου Κισάμου, και του Δήμου Καντάνου- Σελίνου, των Συλλόγων και των φορέων για προστασία της περιοχής, χωρίς δημιουργία γυψωρυχείων και άλλων έργων που επιβαρύνουν το περιβάλλον.
Όμως όταν μιλούμε για προστασία του Λαφονησιού δεν εννοούμε μόνο τα Γυψωρυχεία αλλά και την επισκεψιμότητα στη περιοχή. Και είναι άκρως επικίνδυνο: Να ευαισθητοποιείται ο κόσμος για τα γυψωρυχεία και καλώς και να μένει  ασυγκίνητος για την περιβαλλοντική καταιγίδα που καθημερινά συμβαίνει μέσα στα πόδια μας. Χιλιάδες αυτοκίνητα και επισκέπτες ανεξέλεγκτα, πιέζουν το περιβάλλον στην περιοχή και δημιουργούν μόνιμες και ανεπανόρθωτες βλάβες
Το Κεντρικό κράτος,  αδυνατεί να δώσει λύση. Οι δυο δήμοι Κισάμου και Καντάνου Σελίνου, μπορούν να αναλάβουν την πρωτοβουλία. Έχουν τις νομικές δυνατότητες να το πράξουν, ώστε σαν πρώτο βήμα από την επόμενη σεζόν, κανένα αυτοκίνητο να μην κατεβαίνει  κάτω. Και κατόπιν, να εφαρμοστεί σταδιακά  και έλεγχος των επισκεπτών. Γνωρίζουμε ότι ο Δήμαρχος Κισάμου κ. Μυλωνάκης, και Καντάνου Σελίνου, κ. Περάκης το έχουν στους σχεδιασμούς τους. Μεγάλα και οργανωμένα πάρκινγκ απαιτούνται για τη στάθμευση των χιλιάδων οχημάτων και μικρά πούλμαν για τη μεταφορά στην παραλία.

Φίλοι Δήμαρχοι, ξεκινήστε. Ξεκινήστε από αύριο το πρωί. Ξεκινήστε από σήμερα. Η Ιστορία θα σας ευγνωμονεί.
Βέβαια, απαιτείται, συνολικό σχέδιο διαχείρισης για την περιοχή, που θα περιλαμβάνει και το Κεδρόδασος, μέσα από περιβαλλοντικές μελέτες και σχέδια. Τέτοια συντάχτηκαν πολλά στο παρελθόν. Δεν εφαρμόστηκαν γιατί η κεντρική εξουσία για διάφορους λόγους, δεν το έπραξε. Δεν το έπραξαν αυτοί που είχαν κατηγορηθεί ως διαπλεκόμενοι, δεν το έπραξαν και αυτοί που δήλωναν οικολόγοι.
Κυρίες και κύριοι
Σας ευχαριστούμε που ήρθατε και φέτος, ευλαβείς προσκυνητές  στο βωμό της θυσίας του Λαφονησιού. Σας ευχαριστούμε που σέβεστε το Λαφονήσι, το νοιάζεστε και το προστατεύετε. Ευχαριστούμε το Σύλλογο Εννιαχωριανών Αττικής, Παναγία η Χρυσοσκαλίτισσα, και το Δήμο Κισάμου, που όλα αυτά τα χρόνια κρατούν άσβεστη τη φλόγα  των Λαφονησίων, ώστε να γίνει θεσμός για την περιοχή και να επαναλαμβάνεται κάθε χρόνο. Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον πρόεδρο Γρηγόρη Βαιδομαρκάκη και του ευχόμαστε να είναι πάντα δυνατός σιδερένιος και  κολυμβητής Λαφονησιώτη .
Αγαπητοί φίλοι!
Να μας έχει ο θεός γερούς, και η Παναγία η Χρυσοσκαλίτισσα, πάντα να ανταμώνουμε. Είμαστε λίγοι, βέβαια, σε σχέση με το πλήθος των επισκεπτών κάθε μέρα. Δεν πειράζει όμως. Την Ιστορία να μην ξεχνούμε ότι πάντα τη γράφουν λίγοι. Να ανταμώνουμε λοιπόν, να τιμούμε  τα Λαφονήσια την καθιερωμένη τώρα και 40 χρόνια γιορτή του Ιναχωρίου και της Κισάμου, να γιορτάζουμε και να μην ξεχνούμε ότι το Λαφονήσι έχει παρελθόν έχει παρόν. Χρέος μας είναι  να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις και τις αναγκαίες συνθήκες για να έχει, το Λαφονήσι και μέλλον.
Δήμαρχοι: Το μέλλον του Λαφονησιού, είναι στα χέρια σας.
Σας ευχαριστώ πολύ..

Μιχάλης Μ. Μουντάκης Δάσκαλος.

 

Ο ΠΟΛΥΚΑΝΤΡΙΤΗΣ

 Ο καιρός του κλεισαμπαρώματος μου δίνει την ευκαιρία να ανεβάσω κάποιες καλές ιστορίες απο το πολυδιαβασμένο βιβλίο του δασκάλου Μιχάλη Μουντάκη με τις ρίμες του Θεοχάρη Ραισάκη απο την Λίμνη.

Ο Πολυκαντρίτης, ήταν ο γραφικός τύπος απο την Κάτω Καμάρα στο Καστέλι. Με τον γάιδαρο του πηγαινοερχόταν κάθε μέρα-βράδυ στον κάμπο. Έδενε τα πρόβατα στα σκαρβέλια του γαϊδάρου και τα πήγαινε σπίτι. Καθημερινά επαναλάμβανε το δρομολόγιο αυτό. Μια μέρα πέρασε ένα αυτοκίνητο, ξιπαστήκανε τα πρόβατα ρίξανε το γάιδαρο κάτω τον έσυραν 100 μέτρα στο δρόμο και τελικά ψόφησε. 

Ο Θεοχάρης πληροφορήθηκε το γεγονός και η γλώσσα του πήρε φωτιά.

Όσο θα ζεις Πολυκαντριό να πιαίνεις εις τ' αμπέλια

αυτά τα σκυλοπρόβατα μη δένεις στα σκαρβέλια

Γιατί αυτά σκεφτήκανε άμα θα χυμηστούνε

το χτήμα θα τσουρίσουμε και θα ξεκουραστούνε

Ήτανε κακογάιδαρος και κακοταϊσμένος

και κάτι να τον έσπρωχνε θα έπεφτε ο καημένος

Νάταν του Παπαδοκωστή χτήμα απο το Καστέλι

τσι κεφαλές των φλουμαριών θα σου 'φερνε στ΄αμπέλι.

Μια απο τις 400 περίπου ρίμες που υπάρχουν στο βιβλίο του Μιχάλη Μουντάκη. 

Ιστορικά ο Παπαδοκωστής ήταν ο προπάππους μου γνωστός τζαμπάζης του παλιού Καστελιού.