Ο ΞΥΛΙΝΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΣΤΟΝ ΤΑΦΟ ΤΟΥ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ και Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΚΙΣΑΜΟ

 Το ανίχνευσα στην σελίδα του αγαπητού φίλου Αντρέας Χατζηπολάκης, ο οποίος μου το κοινοποίησε και έχει πραγματικά Κισαμίτικο ενδιαφέρον.

- Ο ξύλινος σταυρός που υπάρχει στον τάφο του Καζαντζάκη (Φωτ. 1 του Αντώνη Ανδρουλάκη) δεν υπήρχε εξαρχής. Αρχικά ο τάφος ήταν απλός με ένα ξύλινο σταυρό αποτελούμενον από δύο σανίδες. Αργότερα αποφασίστηκε να διαμορφωθεί ο χώρος και να αναμορφωθεί ο τάφος. Τοποθετήθηκαν πάνω μεγάλα αγκωνάρια (ογκόλιθοι) και η πλάκα με την γνωστή ρήση του Καζαντζάκη (νομίζω ότι είχε εκφράσει ο ίδιος την επιθυμία να γραφτεί στον τάφο του) και επίσης έξω από τον τάφο τοποθετήθηκε ένας ξύλινος σταυρός αποτελούμενος από δύο ξύλα (μεγάλοι βλαστοί) από κάποιο δέντρο. Το ξύλο που επιλέχτηκε ήταν αγριοκαστανιά. Επιλέχτηκε ειδικό ξύλο και όχι συμβολικά από που θα προήρχετο (από τον Ψηλορείτη, τα Λευκά Όρη ή από αλλού). Τώρα γιατί ειδικά αγριοκαστανιά, δεν το γνωρίζω. Εγώ πάντως αν ήταν να προτείνω ένα ξύλο θα ήταν από αγριελιά (γιατί θυμίζει το Κρητικό Τραγούδι "Ομορφονιός ψυχομαχεί στση πικρολιάς τη ρίζα"). Αφού λοιπόν επιλέχτηκε το ξύλο και αφού η αγριοκαστανιά φύεται στο Νομό Χανίων και ειδικά στο Σέλινο και στην Κίσαμο, ειδοποιήθηκε ο Διοικητής του Αστυνομικού Τμήματος (Χωροφυλακής τότε) Κισάμου να βρει ξύλα και να τα στείλει. Ο Διοικητής βρήκε τον γνώστη της περιοχής Λυκούργο Καμηλάκη και πήγαν στο χωριό Βλάτος κι έκοψαν τα ξύλα και τα έστειλαν. Αυτό αναφέρει ο ίδιος ο Καμηλάκης σε άρθρο του στο περιοδικό ΚΡΗΤΗ, τχ. 43, Ιούνιος 1977 (Βλ. εικ. 3). Μέχρι τότε (το 1977) τα ίδια ξύλα υπήρχαν στον τάφο, δεν ξέρω αργότερα αν αντικαταστάθηκαν ή αν τα ίδια ξύλα είναι μέχρι σήμερα.

Σίγουρα απο τα πολλά που μας πρόσφερε ο αγαπητός λαογράφος μας Λυκούργος Καμηλάκης και μιας και ο Ανδρέας δεν είχε φωτο του, του ανέβασα εγώ μια.

ΟΙ ΤΡΙΦΤΑΡΕΣ ΚΙ Ο ΞΩΤΙΚΟΣΠΗΛΙΟΣ ΣΤΗΝ ΚΕΡΑΜΩΤΗ

Ψαχουλεύοντας βρίσκεις μιας και έχουμε ώρα τώρα στην κλεισούρα μας 
- Κεραμωτή ένα χωριό στα νοτιοδυτικά της Κισάμου που όπως γράφει ο Λυκούργος Καμηλάκης στο μικρό βιβλιαράκι που έπεσε στα χέρια μου με τίτλο "Ο Ξωτικόσπηλιος της Κεραμωτής", ειναι αγκαλιασμένη με ψηλά και ωραία κουμαροδάση και βοσκοτόπια, χαμηλά ειναι οι παλιές φυτεμένες ελιές σε πεζουλάκια το ένα πάνω στο άλλο που έχουν όμως μια γραφικότητα και χαμηλά υπάρχει ο ιστορικός σπήλιος της περιοχής ο Ξωτικόσπηλιος.  

Πράγματι σου προκαλεί δέος η τοποθεσία και φυσικά όσοι δεν έχετε πάει είναι μια καλή ευκαιρία μιας και εκτός της άγριας ομορφιάς έχει και πολύ ιστορία ο τόπος αυτός.

Εκεί παίχτηκε το 1824 μια απο τις μεγαλύτερες τραγωδίες της περιοχής μας, αφού ο Χουσείν το 1824 λίγο μετά την επανάσταση του 21 κατάσφαξε γυναικόπαιδα που είχαν κρυφτεί, απ' όλη την Κρήτη όχι μόνο απο την Κεραμωτή, για να σωθούν απο τους Τούρκους και να περάσουν με καΐκια στην Πελοπόννησο. Μια ιστορία που αναφέρει το μικρό βιβλιάρακι που έκδωσε ο Λ. Καμηλάκης το 1995 και αναφέρεται σε αυτό, είναι και η σφαγή της οικογένειας Χατζή Ιωάννη Δαμβέρη απο το Ρέθυμνο που είχε κρυφτεί εκεί για να γλυτώσει. Τον Χατζηγιάννη τον κομμάτιασαν μπροστά στα μάτια της οικογένειας του και αμέσως έσφαξαν την γυναίκα του την μικρή τους κόρη και τους υπηρέτες τους. Ο Χατζη Γιάννης ήταν σημαίνων πρόσωπο της εποχής και οικονομικός υπάλληλος της Καγκελαρίας των Σφακίων. Τα υπόλοιπα παιδιά του Αναστάσιο, Τίτο, Μιλτιάδη και Μαρούλα τα μετέφεραν σκλάβους στα Χανιά. Από τις σφαγές δεν γλίτωσαν και οι ντόπιοι που που κρύφτηκαν στο σπήλαιο, οι περισσότεροι σφαγιάστηκαν ή πάρθηκαν αιχμάλωτοι. Από την μανία των Τούρκων γλίτωσαν μόνο τρεις άντρες που έπεσαν στα παγωμένα νερά και έφτασαν σε δυο βράχους στην θέση βόθρος, μιας και οι Τούρκοι δεν ήξεραν κολύμπι και όσοι προσπάθησαν να περάσουν για να τους πιάσουν πνίγηκαν. Το γεγονός αυτό έγινε Μ. Παρασκευή του 1824 δυο μέρες πριν την μεγάλη Σφαγή του Λαφονησιού. 

Το 1991 μετά απο αίτηση της κοινότητας (πρόεδρος ο Γιώργος Κουνδουράκης), η περιοχή και το σπήλαιο με απόφαση του υπουργού πολιτισμού Τζανή Τζανετάκη χαρακτηρίστηκε ιστορικός τόπος και η απόφαση αυτή δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα της κυβερνήσεως το 1991.

Τέλος μια ακόμα πληροφορία απο το μικρό αλλά κατατοπιστικό βιβλιαρακι είναι γιατί λέγεται η περιοχή ανατολικότερα "Οι Τριφταρές". 

- Είναι η περιοχή όπου κάτοικοι της Κεραμωτής έτριβαν στις πλακούρες της ρασιές (μάλλινα χοντρά υφαντά) που έφτιαχναν στην συνέχεια τα καπότα και τις ρασόκαρτσες. Τις έτριβαν και τις κτυπούσαν με κόπανα ώστε να φύγει το χνούδι και να γίνουν αδιάβροχες, μετά τις έβαζαν σε μεγάλες κολύμπες με θολό γλυκό νερό και τις άφηναν 2-3 μέρες. Το νερό αυτό σε εκείνη την τοποθεσία περιέχει χρωστικές ουσίες και οι ρασιές έβγαιναν ολόμαυρες δίχως να ξεβάφουν.

Οι φώτο απο την τελευταία επίσκεψη μου

ΚΡΗΤΙΚΕΣ ΠΑΡΟΙΜΙΕΣ

Ξεφυλλίζοντας παλιά βιβλία λόγω κλεισούρας έπεσα στο μικρό αυτό θησαυρό του Λυκούργου Καμηλάκη με τις χιλιάδες κρητικές λαϊκές παροιμίες που συνέλεξε και τις παρουσίασε σε ένα βιβλίο, που εκδόθηκε το 1972. Οι περισσότερες στην κρητική διάλεκτο, τις περισσότερες τις έχουμε ακούσει λίγοι όμως τις ενθυμούμαστε... 
Γράφει στον πρόλογο του ο Λυκούργος Καμηλάκης για τις παροιμίες...
...κατέχουν μια ξεχωριστή θέση στην λαϊκή πνευματική ζωή της Κρήτης. Είναι το απόσταγμα των στοχασμών ενός λαού ο οποίος παρωθούμενος απο το έστικτον της αυτοσυντηρήσεως κατά την διάρκεια των ανωμάλων περιόδων αφ'ενός και απο την έμφυτον ευκινισίαν και δημιουργικότητας του πνεύματος αφ' ετέρου, απαυγάζει λακωνικές προτάσεις αι οποίαι δύνανται να χρησιμεύσουν ως πυξίδα και κατευθυντήριος δύναμις δια την επιτυχίαν της ζωής.

Λίγες απο κάθε γράμμα μιας και έτσι χωρίζονται... 

Αλοίμονο του που λείπει... απο το γάμο της γυναίκας του!

Άπιαστος κλέφτης..καθαρό νοικοκύρης!

Βοηθά σου ο τόπος Διγενή ... και φαίνεσαι αντριωμένος!

Γάιδαρο κυνηγάς.. πορδές θ ακούσεις!

Δούλευε σαν το δούλος...και τρώγε σαν τον άρχοντα!

Εγώ καλά παντρευτηκα.. κι ας κλαίει απού με πήρε!

Εγελούσανε για μένα... κι έσκασα και γω στα γέλια!!

Ζητά να χωστή...πίσω απο το δακτύλι του!

Η γριά σαν εγαστρώθηκε.... εσφικτοπερατώθηκε!

Θεωρία Επισκόπου..και καρδιά Μυλωνά!

Ίντα να σου κάμουνε ακόμη...έντεκα μήνες και 29 μέρες.

Καλλιά να ντραπεί το πράμα σου..παρά να ντραπεί η μούρη σου!

Λείπε μιας κακής ώρας... να ζήσεις χίλιους χρόνους!

Με τσι πόρδους..δεν βάφουνε τ' αυγά.

Νύφη όχι ως εκάτεχες...παρά ως ηυρήκες!!

Ξένο άλογο καβαληκεύεις... μεσόστρατα πεζέβεις!

Όφκερο ασκί...ορθό δε στένεται!

Πολλά τα κατεχούμενα .. μα λίγοι τα κατένε!

Ρωτούν οι κουζουλοί...και μαθαίνουν οι φρόνιμοι!

Σκότωνε κουζουλούς...πλέρωνε τσερεμέδες.

Τση γυναίκας και τση κοιλιάς σου..μη συνορίζεσαι.

Υγεία να'χουμε... και ψιλούς παράδες!!

Φαί δεν έχουμε .. και ραπανάκια για την όρεξη γυρεύουμε!

Χωρίς λύρα και βιολί..χορεύουνε οι κουζουλοί!

Ψώμμα άκουσες.. ψώμμα δεν είναι!!

Ώρας δουλειά..χρόνου ανεμελιά.

Είναι το δεύτερο βιβλίο που βρίσκω του Λυκούργου Καμηλάκη, μετά τα Κισσαμίτικα νάκλια, και φυσικά το αδημοσίευτο ημερολόγιο της Κατοχής, που αποσπάσματα δημοσίευσε ο Κυριάκος Ροδουσάκης εδώ!!

 

AΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΝΕΚΔΟΤΟΥ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟΥ ΛΥΚΟΥΡΓΟΥ ΚΑΜΗΛΑΚΗ

MAXH  KΡΗΤΗΣ. ΑΡΧΗ ΚΑΤΟΧΗΣ

  Με αυτονόητη συγκίνηση ο υπογράφων έχει την ευκαιρία να παρουσιάσει παρακάτω ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα από το αδημοσίευτο μέχρι σήμερα ημερολόγιο τού αξέχαστου πνευματικού ανθρώπου τού Καστελλίου, Λυκούργου Καμηλάκη. Με τις σύντομες, αλλά πολύτιμες καταγραφές του για τις πρώτες ημέρες τής Μάχης Κρήτης και τής Κατοχής, στην περιοχή μας (14 Μαΐου 1941- 2 Νοεμβρίου 1941), αλλά και στον Κόσμο. Με την ευκαιρία εκφράζω τις ευχαριστίες μου προς την οικογένειά του και ιδιαίτερα στον αγαπητό Γιάννη Καμηλάκη, δικηγόρο, υιό τού συγγραφέα, που μου τις εμπιστεύτηκε για δημοσίευση. Ο αείμνηστος Λυκούργος, τόσο κατά την πορεία του, τις πρώτες μέρες τής Μάχης, μαζί με άλλους , από το Καστέλλι προς το Βλάτος μέσω Σηρικαρίου, όσο και μετά την επιστροφή του στο  Καστέλλι , καταγράφει ό,τι βλέπει ό,τι ακούει και ό,τι πληροφορείται από άλλους ή από τα ραδιόφωνα, όπου λειτουργούσαν κρυφά λόγω τής απαγόρευσης. Δίνει όλη την ατμόσφαιρα τής Μάχης και των βομβαρδισμών ,αλλά και των αποτρόπαιων πράξεων εκ μέρους των κατακτητών ήδη από τις πρώτες μέρες τής Κατοχής. Αξιοσημείωτη είναι η προσπάθειά του να καταγράψει τα  τεκταινόμενα και στο άλλα μέτωπα, στην Ευρώπη, στη Ρωσία,  Ιράν, Συρία κλπ.  παρά τα περιορισμένα και σποραδικά νέα πού τού περιέρχονται. Γεγονός πού δείχνει  κυριολεκτικά την δίψα πού υπήρχε στον πληθυσμό των ημερών εκείνων, για  πληροφόρηση σχετικά με την έκβαση των συγκρούσεων.
Ας αποτελέσουν τέλος οι γραμμές αυτές μία σπονδή Μνήμης προς ένα παράγοντα τής εμπορικής και πνευματικής ζωής τού Καστελλίου, όπως ο Λυκούργος Καμηλάκης, με την αδιάκοπη και ουσιαστική του επαγγελματική, οικογενειακή και συγγραφική  συμβολή στα δρώμενα τού τόπου. Ιδιαίτερα με, τα βιβλία του και τις ανταποκρίσεις του προς εφημερίδες και περιοδικά των Χανίων, μετέφερε σε όλη του την ζωή, το μήνυμα τής σύγχρονης αλλά και τής παλαιάς ιστορικής Κισάμου, τόσο μέσα στον Νομό, αλλά στα ΧΡΟΝΙΚΑ ΚΙΣΑΜΟΥ ΚΑΙ ΣΕΛΙΝΟΥ στην Αθήνα, για τρεις δεκαετίες.
Κυριάκος Ροδουσάκης.

14.05.1941*

Πενήντα (50) γερμανικά αεροπλάνα επέδραμον κατά του αεροδρομίου του Μάλεμε. Η επιδρομή διήρκησε πλέον της 1 ½ ώρας. Συνήφθησαν αερομαχίαι, μία των οποίων έγινε εντός του Κόλπου Καστελλίου. Κατ’ αυτήν, ένα (1) αγγλικό αεροπλάνο κατερρίφθη εις την θάλασσα. Ο πιλότος περισυνελέγη ζων και....